Lingua kirghisa

lingua turca nordoccidentale

La lingua kirghisa o chirghisa (nome nativo кыргыз тили, traslitterato qırğız tili [ˌqɯɾʁɯztili]) è una lingua turca parlata in Kirghizistan, Cina, Tagikistan e in altri Stati dell'Asia.

Kirghiso, Chirghiso
Кыргызча (Qırğızça)
Parlato inBandiera del Kirghizistan Kirghizistan
Bandiera della Cina Cina
Bandiera del Tagikistan Tagikistan
RegioniAsia centrale
Locutori
Totale3 milioni
Altre informazioni
ScritturaIn passato:
alfabeto arabo e alfabeto latino
Oggi:
alfabeto cirillico kirghiso
TipoSOV flessiva - agglutinante - ergativa (ordine libero)
Tassonomia
FilogenesiLingue altaiche
 Lingue turche
  Kirghiso
Statuto ufficiale
Ufficiale inBandiera del Kirghizistan Kirghizistan
Codici di classificazione
ISO 639-1ky
ISO 639-2kir
ISO 639-3kir (EN)
Glottologkirg1245 (EN)
Estratto in lingua
Dichiarazione universale dei diritti umani, art. 1
Бардык адамдар өз беделинде жана укуктарында эркин жана тең укуктуу болуп жаралат. Алардын аң-сезими менен абийири бар жана бири-бирине бир туугандык мамиле кылууга тийиш.
Traslitterazione
Bardıq adamdar öz bedelindy cana uquqtarında erkin cana teň uquqtuu bolup caralat. Alardın aň-sezimi menen abiyiri bar cana biri-birine bur tuuğandıq mamile qıluuğa tiyiş

Distribuzione geografica

Secondo Ethnologue,[1] il kirghiso è parlato da circa tre milioni di persone. Si contano 2,45 milioni di locutori in Kirghizistan, 160 000 in Cina e 64 000 in Tagikistan. La lingua è attestata anche in Afghanistan, Kazakistan, Russia, Turchia e Uzbekistan.

Lingua ufficiale

Il kirghiso è lingua ufficiale del Kirghizistan.[2]

Classificazione

Secondo Ethnologue,[1] la classificazione della lingua kirghisa è la seguente:

Grammatica

La tipologia è Soggetto Oggetto Verbo.[1]

Sistema di scrittura

A seconda dei paesi e delle epoche storiche, per la scrittura del kirghiso sono stati utilizzati l'alfabeto arabo, l'alfabeto cirillico e l'alfabeto latino.

Attualmente, l'alfabeto arabo viene utilizzato in Cina, mentre in Turchia si usa l'alfabeto latino.[1]

La lingua kirghisa si scrive in Kirghizistan con una forma modificata dell'alfabeto cirillico. Fra il 1928 e il 1940 si usava in Kirghizistan l'alfabeto latino; dopo la fine dell'Unione Sovietica e l'indipendenza ottenuta dal paese nel 1991, alcuni politici kirghisi hanno proposto che si tornasse all'alfabeto latino, ma il progetto non è stato mai realizzato.

L'alfabeto cirillico modificato comprende queste aggiunte:

Alfabeto cirillicoNome in kirghisoAlfabeto araboTraslitterazioneAlfabeto latino
(1928—1940)
carattere IPA
А ааاA aA a/ɑ/
Б ббеبB bB в/b/, [w], [v]
В ввеۋV vV v/v/
Г ггеگ
ع*
G gG g, Ƣ ƣ/ɡ/ [ʁ]
Д ддеدD dD d/d/
Е еeهE e/je/, /e/
Ё ёёيوYo yoYo yo/jo/
Ж жжеجC cÇ ç (Ƶ ƶ 1938-1940)/dʒ/
З ззеزZ zZ z/z/
И ииىİ iI i/i/
Й йийيY yJ j/j/
К ккaك
ق*
K kK k, Q q/k/, [q], [χ]
Л лэлلL lL l/l/
М мэмمM mM m/m/
Н нэнنN nN n/n/
Ң ңыңڭÑ ñŊ ŋ/ŋ/
О ооوO oO o/o/
Ө өөۅÖ öƟ ɵ/ø/
П ппeپP pP p/p/
Р рэрرR rR r/r/
С сэсسS sS s/s/
Т ттеتT tT t/t/
У ууۇU uU u/u/
Ү үүۉÜ üY y/y/
Ф фэфفF fF f/f/
Х ххаحH hX x (H h 1928-1938)/χ/ (=/k/)
Ц ццеتسŢ ţTs ts/ʦ/
Ч ччеچÇ çC c/tʃ/
Ш шшаشŞ şŞ ş/ʃ/
Щ щща-Şt ştŞc şc/ʃtʃ/, /ʃː/
Ъ ъажыратуу белгиси----
Ы ыыىI ıЬ ь/ɯ/
Ь ьичкертүү белгиси----
Э ээهÉ éE e/e/
Ю ююيۋYu yuYu yu/ju/, /jy/
Я яяياYa yaYa ya/ja/, /jɑ/
  • К + а, о, у, ы ك‎ → ق
  • Г + а, о, у, ы گ‎ → ع

Esempi

Alfabeto cirillicoAlfabeto araboTraslitterazioneItaliano
Бардык адамдар өз беделинде жана укуктарында эркин жана тең укуктуу болуп жаралат. Алардын аң-сезими менен абийири бар жана бири-бирине бир туугандык мамиле кылууга тийиш.باردىق ادامدار ۅز بەدەلىندە جانا ۇقۇقتارىندا ەركىن جانا تەڭ ۇقۇقتۇۇ بولۇپ جارالات.۔ الاردىن اڭ-سەزىمى مەنەن ابئيىرى بار جانا بئرى-بئرىنە بئر تۇۇعاندىق مامئلە قىلۇۇعا تئيىش.Bardık adamdar öz bedelinde cana ukuktarında érkin jana teñ ukuktuu bolup caralat. Alardın añ-sezimi menen abiyiri bar cana biri-birine bir tuugandık mamile kıluuga tiyiş.Tutti gli esseri umani nascono liberi ed eguali in dignità e diritti. Essi sono dotati di ragione e di coscienza e devono agire gli uni verso gli altri in spirito di fratellanza.

Note

Altri progetti

Collegamenti esterni

Controllo di autoritàGND (DE4098449-7 · J9U (ENHE987007545807605171 · NDL (ENJA00565980