Йемен

Йемен орон 530,000 хавтгай дөрвөлжин километр (дэлхийн 49-р том орон) газар нутагтай. Арабын хойгийн өрнө өмнөд талд хойд өргөргийн 12-20 хэмийн хооронд оршино.

Байршил

Өрнөд талаараа Улаан тэнгис, өмнөд Арабын тэнгисийн, түүний Адены булангийн эрэгт байх ба умард талаараа Саудын Араб, дорнод талаараа Оман улстай газраар, Сомали, Эритрей, Жибути улсуудтай усаар хиллэнэ. Эргийн шугамын урт нь 1940 км. Газрын хилийн урт нь 1746 км, үүнээс 85% нь Саудын Арабтай хиллэх зурвас байна.

Арал

Улаан тэнгисийн Ханиш, Камаран, Перим зэрэг арлууд, Арабын тэнгисийн Сокотрын арлууд нь Йеменд харьяалагддаг. Арлуудаас хамгийн том болох Сокотра арал нь эх газраас 380 километр зайтай, 3796 хавтгай дөрвөлжин километр газар нутагтай.

Йемены арлууд газар хөдлөлтийн бүсэд байна. Жабал аль-Таир арал дээр 1883, 2007 онуудад газар хөдөлсөн.

Уул, цөл

Йемен нь Арабын тектоник хавтангийн өмнөд төгсгөлд байх ба өрнөд, өмнөд хэсэгтээ нарийн нам доор эрэг болон уулархаг нутаг байх ба төв болон дорнод хэсэгтээ тэгш далайн түвшнээс дээш 2000 м өрггөдсөн тэгш өндөрлөг бүхий цөл газар байна. Хамгийн өндөр цэг нь 3666 метр өргөгдсөн Жабал Хадур оргил юм. Цөл нутагт үржил шимгүй. Газрын гадаргын ус багатайгаараа дэлхийн эхний 10-т багтах орон болно.

Уур амьсгал

Йемен нь халуун цөлийн уур амьсгалтай.

Амьтан ургамал

Йемений ихэнх ургамал нь Африкийн тропикийн ургамлын бүлэгт хамаарна.

Эндэхийн амьтдаас ууланд амьдардаг араб ирвэс ховордсон амьтдын нэг юм.

• 7-р зуун: Исламын шашин нэвтэрчээ.
• 9-р зуун: Исламын шашны Шийт урсгалын нэг салбар болох Зайд урсгалын имамын удам болох Рашидын гэр бүлийнхэн вант улсыг үндэслэжээ. Хааны удмынхан өдгөөг хүртэл үргэлжилж буй.
• 16-р зуун: Османы эзэнт гүрэнтэй 100 гаруй жил дайтсаны эцэст хөөн зайлуулж, Зайд урсгалынхан засгийн эрхийг авав.
• 19-р зууны эх: Египетийн захиргаанд оржээ.
• 1839 он: Англичууд Аденыг оролцуулаад Өмнөд Йеменийг эзэлж, колоничлов.
• 1849 он: Османы эзэнт гүрэн Хойд Йеменийг дахин эзлэв.
• 1918 он: Османы эзэнт гүрэн дэлхийн нэгдүгээр дайнд ялагдаж, Йемений Хант Улс тусгаар тогтнов.
• 1962 он: Цэргийн эргэлтээр Йемений Хант Улс мөхөв. Арабын Бүгд Найрамдах Йемен Улс үндэслэгдсэн боловч 1970 оныг хүртэл Хойд Йемений иргэний дайн үргэлжлэв.
• 1967 он: Английн эзэмшлийн Йемен нь Бүгд Найрамдах Өмнөд Йемен Ард Улс болж тусгаар тогтнолоо зарлав. Хожим нэрээ Бүгд Найрамдах Ардчилсан Йемен Ард Улс болгож сольжээ.
• 1990 оны 5 сарын 22: Хойд Йемен, Өмнөд Йемен улсууд нэгдэж, одоогийн Бүгд Найрамдах Йемен улс бий болжээ.
• 1994 оны 5 сарын 4: Хуучин Өмнөд Йемений тал дахин тусгаар тогтнох шаардлага тавьж, Йемений иргэний дайн дэгдэв. Гэвч олон улсын дэмжлэгийг хүлээгээгүй тул 2 сарын дараа бууж өгчээ. (-7 сарын 7)。
• 1999 оны 9 сарын 23: Анх удаа бүх ард түмний сонгуулиар ерөнхийлөгчөө сонгосон.
• 2000 оны 6 сарын 12: Саудын Арабтай албан ёсоор хилийн шугамаа тохиров.
• 2000 оны 10 сар: Хуучин Өмнөд Йемений нийслэл байсан Адены боомтод Ал-Кайда бүлэглэл АНУ-ын усан онгоцыг дэлбэлэв.

Йемен нь Арабын орнууд дотроос Бүгд найрамдах засаглалтай цор ганц улс юм. Одоогийн үндсэн хууль нь 1991 онд батлагдаж, 1994, 2001 онуудад нэмэлт өөрчлөлт оруулснаар мөрдөгдөж буй.

Төрийн тэргүүн болох ерөнхийлөгч нь ард түмнээс шууд санал хураалтаар сонгогддог бөгөөд бүрэн эрхийн хугацаа нь 7 жил, нэг хүн 2 удаа л сонгогдох эрхтэй. Ерөнхийлөгчийн эрх нь харьцангуй өргөн бөгөөд дэд ерөнхийлөгч, ерөнхий сайдыг ерөнхийлөгч томилдог.

Засгийн газрын гишүүдийг ч ерөнхий сайдын саналыг үндэслэн, ерөнхийлөгч томилно.

Парламент нь хоёр танхимтай бөгөөд 111 суудал бүхий Зөвлөхүүдийн танхим ба 301 суудал бүхий Төлөөлөгчдийн танхимаас бүрдэнэ. Зөвлөхүүдийн танхимын бүх гишүүнийг ерөнхийлөгч томилдог. Харин төлөөлөгчдийн танхимын гишүүд нь бүх ард түмний шууд сонгуулиар 6 жилийн хугацаатай сонгогддог. Зөвлөхүүдийн танхим нь хуул тогтоох эрх мэдэлгүй бөгөөд ерөнхийлөгчийн бодлогод зөвлөх үүрэгтэй байгууллага төдий тул тус улсыг үндсэндээ нэг танхимт парламенттай гэж хэлж ч болох юм.

Улс төрийн голлох намууд нь хуучин Хойд Йемений эрх баригч нам байсан, одоогийн ерөнхийлөгч Али Абдулла Салехагийн удирддаг Бүх ард түмний зөвлөл, хуучин Өмнөд Йемений төрийн эрхийг барьж байсан Йемений Социалист Нам, мөн Йемений Хувьсгалт Холбоо болно.

Ардчилсан улс болохын хувьд эмэгтэйчүүдэд ч сонгуулийн эрх байдаг.

Нэг хүнд ногдох ДНБ нь 2003 оны байдлаар 800 ам.доллар байгаа нь Хөрш орнуудтайгаа харьцуулахад тун бага хэмжээ юм.Газрын тос олборлож, гадаад худалдааны орлого нь өсөх хандлагатай байгаа ч түүний ихэнх нь хүнсний бараа болон машин техник зэргийн импортонд зарцуулагддаг.Кофены тариалалтаараа алдартай бөгөөд Мока кофе хэмээх кофены төрөл нь тус улсын өмнөд хэсэгт орших далайн эргийн хотын нэр юм. Гэвч тус улсын газар нутаг нь бараг бүхэлдээ цөлийн бүст байрладаг тул газар тариалан эрхлэх боломжгүй бөгөөд иргэд нь эрт дээр үеэс нүүдлийн мал аж ахуй эрхлэн амь зууж иржээ. Мөн загас агнуур харьцангуй хөгжсөн. Ажилгүйдлийн хувь 35% (2003 оны тооллого). Сүүлийн жилүүдэд газрын тосны олборлолтын үр дүнд эрс хөгжиж буй хөрш орон болох Саудын Араб руу гарч ажиллагсдын тоо олширч буй.

2007 онд тус улсад шатдаг хийн орд олдсон байна.

1994 оны байдлаар хүн ам нь 12 сая 670 мянга орчим, үүнээс араб үндэстэн 98 хувийг эзлэнэ. Хүн ам нь араб хэлээр ярилцах бөгөөд бараг бүгд исламын шашин шүтдэг.

Исламын шашинтай улс тул аж амьдралд нь тус шашны нөлөө үлэмж их.

Эрчүүд нь бүсэндээ хавирган сарны хэлбэртэй богино хутга хавчуулж явдаг. Уг хутга нь тухайн хүний удам угсаа, хөрөнгө чинээг илтгэдэг байна. Эдэлж хэрэглэхээсээ илүү гоёл чимэглэлийн зориулалттай тул ирлээгүй байх нь олонтаа. Хот суурин газарт костюм пиджактай эрчүүд харагдах боловч гэртээ өөрийн гэсэн хутгатай байдаг.Эмэгтэйчүүд нь шашны ёс заншлын дагуу үс, нүүрээ алчуураар халхалж, бүх биеэ бүрхсэн хувцас өмсөх боловч Саудын Араб зэрэг орноос ялгаатай нь хуулиар тогтоосон зүйл биш юм.

Хүүхдүүдийн 50％ орчим нь л сургуульд хамрагддаг.

Өдгөө дэлхий дээрх хамгийн эртний хот гэгддэг Сана хотын хуучин дүүргүүд нь дэлхийн өвд бүртгэгдсэн байдаг.

Гол өгүүлэл: Йемений засаг захиргааны хуваарь

1. Abyan
2. 'Adan
3. Ad Dali'
4. Al Bayda'
5. Al Hudaydah
6. Al Jawf
7. Al Mahri
8. Al Mahwit
9. 'Amran
10. Dhamar
11. Hadramaout
12. Hajjah
13. Ibb
14. Lahij
15. Ma'rib
16. Sa'dah
17. Sanaa
18. Shabwah
19. Ta'izz

• Sana'a (нийслэл) ※2004 оны 1 сард засаг захиргааны нэгж болсон. Газрын зурагт тэмдэглэгдээгүй.
• Raymah ※2004 оны 1 сард засаг захиргааны нэгж болсон. Газрын зурагт тэмдэглэгдээгүй.

• Йемений түүх

 Commons: Yemen – Викимедиа зураг, бичлэг, дууны сан

• Йемений Ерөнхийлөгчийн Тамгын газар араб, англи хэлээр
• Йемений аялал жуулчлалын газар араб, англи хэлээр