Iemenia

Vocabulum Yamnat in Arabicis Meridionalibus Antiquiis inscriptionibus de titulo unius e secundi Regni Homeritici^[16] (Arabice مملكة حِمْيَر et Homeritice 𐩢𐩣𐩺𐩧𐩣) regibus allatum est, cuius nomen est Shammar Yahr'ish II. Hoc vocabulum probabiliter ad meridionalia-occidentalia Paeninsulae Arabicae litora et ad meridionale litus inter Adanam (Arabice عَدَن) ac Adrramytam^[17] seu Chatramotitas^[18] seu Chatramitem^[19] seu Xaelos^[20] seu Hadramuttas^[20] (Arabice حَضْرَمُوتُ et Adrramytice 𐩢𐩳𐩧𐩣𐩩) referebat.^[21][22] Historica Iemenia multum maius territorium includit quam praesens natio, septentrionali ex Asire (Arabice عسير ) in meridionali occidentali Arabiā Sauditā in Dhofar^[23] (Arabice ظفار) meridionali in Omanā extendens.^[24][25]

Alia etymologia Iemeniam ex ymnt, ad litteram "Paeninsulae Arabicae Meridiem" significante, derivat et significative notione terrae dextrorsum utitur (𐩺𐩣𐩬).^[26]

Alii fontes Iemeniam arcte conexam esse ad yamn seu yumn, "felicitatem" aut "benedictum" significantia, asserunt, quia magna huius nationis pars fertilis est.^[27][28] Romani eam "Arabiam Felicem" nuncupaverunt, contra "Arabiam Desertam". Latini et Graeci scriptores antiquam Iemeniam "Indiam" referebant, quod ortum est e Persis, qui Abissenses, cum quibus congressi sunt, nomine gentis vicinae cutem obscurae, scilicet, Indorum, designaverunt.^[29][30]

Antiquitas

Iemenia unum antiquissima apud civilizationis centra in toto orbe terrarum est. Saltem e Millennio II a.C.n. hac in regione domicilium posuerunt gentes quae orogeneticis huius territorii singularibus fruebantur. Altitudinibus et perennis indolis aquis fluentibus abundans, Iemenia -e Semiticā radice <y-m-n> derivata, quae "dexterum" aut "meridionale" significat- vegetationis typum continet quae substantias circumdantibus a culturis valde appetitas efficit quae Graeci antiqui ἀρώμᾰτᾰ nuncupabantur et quae, synthetice, ad incensum referri possunt.

Huius territorii hydrographice afficiendi facultas, antiquissimis e temporibus, Sabaeos^[31] colonias hac in regione deducentes e soli fecunditate fructum ita capere sivit ut confirmetur Beduinum proverbium secundum quod Iemenia locus est ubi annonae provisiones innecessariae sunt, quia natura omnia offert.

Inter saeculum IX a.C.n. et saeculum VI in Iemeniā, evoluta sunt aliquot regna: Sabaea^[32] (Arabice سَبَأ et Sabaice 𐩪𐩨𐩱), Ausan (Arabice أوسان), Minaeum^[33] (Arabice معين et Minaice 𐩣𐩲𐩬), Cattabania^[34] (Arabice قتبان et Cattabanice 𐩤𐩩𐩨𐩬), Adrramyta^[17] seu Chatramotita^[18] seu Chatramitis^[19] (Arabice حَضْرَمُوتُ et Adrramytice 𐩢𐩳𐩧𐩣𐩩) et Homeriticum^[16] (Arabice حِمير et Homeritice 𐩢𐩣𐩺𐩧𐩣) et alia quae aliquot commercialibus centris dominabantur.

Iemenia ab Romanis antiquis Arabia Felix cognoscebatur lucrosum propter commercium. Augustus eam capere conatus est, sed expeditio prolapsa est. Circum annum 520, haec regio Aethiopico Regno Axōmitarum^[35] (Sabaice 𐩱𐩫𐩪𐩣, Aethiopice ac Amharice መንግሥተ አክሱም et Arabice مملكة أكسوم) et anno 570 Regno Persico Sassanidarum annexa est.

Deletā Mariabā^[36] (Arabice مَأْرِب et Austropalaeoarabice 𐩣𐩧𐩺𐩨 seu 𐩣𐩧𐩨), Sabaeorum^[31] metropoli, multi Sabaei, exeunte saeculo VI et ineunte saeculo VII, hanc regionem reliquerunt et in Africam Septentrionalem et Paeninsulae Arabicae septentrionem migraverunt.

Medium aevum

E saeculo VII, haec natio Caliphatuum fortunam secuta est, initio Omayadarum, deinde Abbasidarum; ubi Iemenia magnā autonomiā gavisa est propter suum periphericum locum, quod aliquot Islamicos haeriticos motūs e repressione auctoritatis Sunniticae -primum Damascenae, postea Bagdatensis- effugire sivit. Quamobrem, Charigitismus Ibaditicus et radicitus agens Alidismus -qui Zaidismus^[38] (Arabice زيدية) factus est- modo plus minusve placido asperis in Iemeniticis regionibus consederunt. Sicut reliqua Paeninsula Arabica, etiam Iemenia sub Aegypti limites agere coepit, quia Aegyptiaca orientalia litora Rubrum mare contingentia minores difficultates ad sustinendum acceptabilem commercium Iemeniticis cum regionibus ostendunt.

In Iemeniā ortae sunt locales dynastiae ortae sunt, e quibus memorabilissima est, inter saecula IX et XI, Zaiditica^[38] (Arabice زيدية), omnino reverens in Caliphatūs Abbasidarum contentionibus. In areā inter Dzanad (Arabice الجند) et Adrramytam^[17] seu Chatramotitas^[18] seu Chatramitem^[19] (Arabice حَضْرَمُوتُ) orta est in illo tempore dynastia Yufiridarum (Arabice بنو يعفر), quae propriam septentrionalem Iemeniticam muhafazam viā Ziyadiae (Arabice الزياديون) rectura erat, dum Siismus^[39] Zaiditicus^[38] et Siismus Ismaëliticus-Fatimidicus^[40] hac in natione imperare coeperunt, qui ineunte saeculo 10 Aegyptum occupavisset.

Zaiditae^[38], duce Yaḥyā ibn al-Ḥusayn al-Rassī -posthac al-Hādī ilā l-Ḥaqq cognito-, oasis Negrănae^[41] (Arabice نجران‎) dominationem acceperunt, quod genuit dynastiam, ex eius nomine Rassidarum nuncupatam, quae usque ad exeuns saeculum XIV superfuit.

Fatimidae^[40] (Arabice الفاطميون) interea bene in idoneo politico reti moliendo successerunt quod denique duxit in potestatem in Iemeniae meridie dynastiam Sulayhidarum (Arabice بَنُو صُلَيْح), inter annos 1047 et 1138, Fatimidis fidelem, quae Yufiridarum partes suscepit. Omnes apud Sulayhidas egregios, citanda est imprimis femina quae manū militari sui defuncti mariti, ʿAlī al-Ṣulayḥī, imperium rexit, Arwā al-Sulayhi -"Domina Nobilis", Arabice ٱلسَّيِّدَة ٱلْحُرَّة, et etiam "Parva Regina Sabae", Arabice مَلِكَة سَبَأ ٱلصَّغِيْرَة, cognominata- quia magnā intellegentiā et animi fortitudine 50 annos, inter 1084 et 1137, regnavit.

Inter annos 1099 et 1173, Sanaa^[12] capta est a Hatimidis (Arabice بني حاتم), sultanis Hamdānensibus; dum ʿAlī b. Mahdī, cuius Islamus rebus Kharigisticis signatus erat, suum proprium imperium formare conabatur. Ad effugiendum hoc ex imminente pericolo, urbs Zabida^[37] (Arabice زَبِيد) auxilium ab illius temporis Fatimidarum veziro, Saladino, petivit, qui in Iemeniam suum fratrem Tūrān Šāh al-Muʿazzam ibn Ayyūb "ad pacificandam eam" misit.

Deinde, post Ayyubidarum gubernatorum seriem, Iemenia vassallae dynastiae Rasulidarum^[42] commissa est, quae se rectores haud aspernabiles ostenderunt, quia Iemeniam impulsū, etiam culturali architectonicoque, incitaverunt.^[43]

Aevum modernum

Medio saeculo XV, Ayyubidae a Rasulidarum servis militaribus seu Mamlucis et hostili familiā, Tahiridis,^[46] prehensae sunt, quae sunt apud dominos Dzubanenses et Miqrānenses.

Aevum contemporaneum

E saeculo XVI usque ad saeculum XX, Iemenia Imperii Ottomanici pars fuit -quamquam Zaidismus^[38] reapse intimas regiones regere perrexit- quod Aegyptum et Syriam ceperat et quod, propter aliquot causas -certe strategicas sed etiam spirituales- totā in Paeninsulā Arabicā dominari voluit, etsi Imperio Ottomanico satis fecit solum litoralibus in urbibus et, aliquibus momentis temporis, etiam meridionalioribus in locis dominari.

Iemeniae septentrio independens ab Imperio Ottomanico anno 1918 factus est et anno 1962 ibi Res publica Arabica Iemenitica (Arabice الجمهوريّة العربية اليمنية) declarata est.

Anno 1839, Imperium Britannicum urbis Adanae portum occupaverat, ubi coloniam aliquibus protectoratibus cum Britannicā verā auctoritate circumdatam fecerat. Anno 1967, Britanni, expulsi a rebellibus viribus quas praesertim Aegyptus fovebat, recesserunt et in illis locis, anno 1970, stabilitum est Marxianum regimen, Res publica democratica popularis Iemenitica (Arabice جمهورية اليمن الديمقراطية الشعبية), etiam Iemenia Meridionalis seu Australis nuncupata. Anno 1978 coepit absolutistica gubernatio praesidis Alī ʿAbd Allāh Ṣāliḥ.

Seditionariae huius Austro-Iemeniticae gubernationis voluntates Iemenia Meridionalis seu Australis segregationem intra Paeninsulam Arabicam causaverunt. Absolutisticae huius regionis monarchiae se in periculum vocatae putabant, quia Iemeniam Meridionalem potentialium seditiosorum motuum praecursorem in suis ipsis regnis habebant. Quae, praesertim Arabia Saudita, Iemeniae Australis segregationi oeconomicae faverunt et armatas oppugnatorum globorum incursiones in Iemeniam Australem sustentaverunt ut Austro-Iemeniticum regimen divitias in sumptibus militaribus et defensivis vice progressūs oeconomici conferre cogeretur. Iemenia Meridionalis sive Australis actiones bellicas passa est quas Arabia Saudita Octobris anni 1968, Decembre anni 1969 ac Novembre anni 1970; Iemenia Septentrionalis Septembre Octobreque anni 1972 fecit et etiam Britannica aëroplana pyrobolis urbem Hawf (Arabice حوف) Maio anni 1972 verberaverunt. Oeconomicae difficultates magis magisque creverunt propter Canalem Suesiensem ex Iunio anni 1967 clausum -e quo portūs Adanae negotia pendebant- et electam privatorum ergolaborum manum fugatam, quia interior terra -praecipue deserta- limitatas opes habet. Non obstante hoc hostili mundo ambiente, Austro-Iemeniticum regimen adoptavit praecipuas politicas, sociales oeconomicasque reformationes: universalem educationem, gratuitam curationem medicam, formalem feminarum aequalitatem. Etiam gubernatio contra tribalismum pugnare conabatur. Hiatus inter vitae condiciones rurales et urbanas magnopere deminutus est; hoc regimen, cuius aliqui duces rure orti sunt, ut rus -non obstantibus parvā spissitudine incolarum et geographicā huius nationis dimensione- non negligeretur fecerunt. Nihilominus, saepii conflictūs inter intestinas gubernationis factiones denique credibilitatem labefecerunt.^[47]

Aliquos post negotiationum annos, die 22 Maii anni 1990 duae civitates Iemeniticae unicam in civitatem, praesentem Iemeniam, coniunctae sunt. Anni 1994 Iulio, aliqui officiales politicique Marxianae ideologiae homines Iemeniticae regionis meridionalis secessionem declaraverunt quae nomen "Rei publicae Democraticae Iemeniae" sumpsit, Adanā capite. Internationali sine agnitione, hic secessionis conatus per proelii hebdomades duas a gubernationis copiis elusus est. Magnae ultiones non fuerunt et amnestia secessionis studiosis bellatoribus et fautoribus sponsa est, exceptis ducibus, quorum plerique peregre fugere consecuti sunt. Paulatim gubernatio politicas reformationes exsecutus est ut novae rebelliones vitarentur, inter quas statutum est Praesidem Rei Publicae per suffragium populare eligi.

Die 27 Februarii anni 2012, Ṣāliḥ, post Ver Arabicum, formaliter propraesidi Abd Rabbuh Manṣūr Hādī potestatem cessit.^[48]

Die 22 Ianuarii anni 2015, cum praecipua Zaiditica^[38] minor pars allophyla, Huthi^[49] (Arabice ٱلْحُوثِيُّون), praxicopēma conata esset, praeses Abd Rabbuh Manṣūr Hādī et primus minister Khālid Baḥāḥ, homo inter praeteritum regimen et claros homines ex Vere Arabico ortos implicatus, abdicaverunt. Tunc huius nationis Constitutio munus praesidis ad interim praesidi Parlamenti concredit, muneri quod praestabat Ṣāliḥ, decessor de Abd Rabbuh Manṣūr Hādī. Propter constitutorii chai statum, meridionales administrationes regionales quattuor se centralis gubernationis iussa non oboedituras esse confirmaverunt.

Die 21 Februarii anni 2015, Hādī Sanaam^[12] relinquens in Adanam, suam natalem urbem et adminiculum in nationis meridie, venit. Statim transmissionem televisificam emisit ubi proprias abdicationes mendacii arguit, praxicopēma damnavit et suam propriam agnitionem sicuti Praeses constitutionalis Iemeniae clamavit.^[50] Eiusdem anni Martio, Hādī Adanam "temporarium Iemeniae caput" professus est.^[51]

Die 25 Martii anni 2015, ut Huthorum progressus per Bellum civile Iemeniticum sisteretur, 150 000 peditum et 100 milites copiarum aëriarum Arabiae Sauditae -praecipuo subsidio Arabes apud nationes decem (Sinūs Persici eas, praeter Aegyptum, Sudaniam, Marocum et Iordaniam)- Huthorum^[49] loca admirabilissimo impetū nunquam ab Saudito regno facto percussit, et cuius evidens finis erat in munus Abd Rabbuh Manṣūr Hādī revocare, qui interim se Riadi recepit. Sic fuit hic incursus ut Arabia Saudita exiguum Siiticorum rebellium apparatum militare destruxerit et totum dominium Iemenitico in caelo consecuta sit.

Respublica Islamica Iraniae queri non cessavit, Arabiam Sauditam ut statim suum militarem interventum finiret admonens.

Octobre anni 2015, Amnestia internationalis relationem vulgavit ubi Arabiam Sauditam de sceleribus bellicis, praesertim de usū copiarum sparsilium missilium et de pyrobolorum iactū contra scholas et alios civiles scopos, imprimis in muhafazā Saadā^[52] (Arabice محافظة صعدة), ab Huthis tentā.^[53] Eiusdem anni die 26 Octobris et postridie Kalendas Decembres, Arabia Saudita Medicorum sine finibus valetudinaria duo Saadae^[52] (Arabice صَعْدَة) et in loco al-Ḥūbān pyrobolis verberavit.^[54] Anni 2016 Aprili, Custodia Iurum Humanorum Martio Arabiam Sauditam copiis sparsilibus missilium a Civitatibus Foederatis Americae fabricatis Mastabae usam esse denuntiavit, quae 107 civilium, apud quos pueri 25 erant, occiderunt, quod facit secundum gravissimum impetum per interfectorum numerum in Iemeniā.^[55] Per annum 2016, Arabia Saudita in lucem constans auxilium per arma pecuniamque aliquibus ex Occidentalibus nationibus -imprimis e Civitatibus Foederatis, Britanniarum Regno, sed etiam ex Italiā- recipere prolata est. Secudum Nationes Unitas, fere 9400 Yemeniensium per unum annum Saudito ex impetū (Martio anni 2015) occisi sunt, apud quos 2230 puerorum, et 16000 aliorum vulneratorum.^[55]

Prior praeses Alī ʿAbd Allāh Ṣāliḥ pridie Nonas Decembres anni 2017 per Proelium Sanaaënse^[12] contra Huthos^[49] occisus est.^[56]

Decembre anni 2017, Nationes Unitae amplius octo milliones hominum in famis discrimine propter portuum interclusionem esse indicaverunt.^[57] Amplius millio hominum praeterea cholerā affecti sunt secundum Consilium internationale Crucis Rubrae.^[58]

Nuntium Francico a Foedere iurum humanorum pridie Idus Maias anni 2019 factum organizationes republicā vacantes septemdecim reposuit quae minas petitionum iudicialium Francicos contra diurnarios Galfridum Livolsi ac Matthiam Destal, mediorum investigationis Disclose, et Benedictum Collombat, particulae investigatoriae e Radio France, deferebant, qui Francicorum armorum praesentiam Iemenitico in conflictū investigaverant et qui a Moderatione generali Securitatis interioris (Francice Direction générale de la Sécurité intérieure, Francicis siglis DGSI) auscultati erant intra prioris indagationis ambitum pro compromisso secreti de defensione nationali, quae ab aministratione publicā inchoata erat, intercessionibus a Ministerio publico rei defensionalis (Francice Ministère des Armées) petitis.^[59]

Maio anni 2022, secundum novam relationem ab iurum humanorum organizationibus tribus -Amnestiā internationali, Centro Europaeo pro iuris constitutionalibus humanisque^[60] (Anglice European Center for Constitutional and Human Rights, siglis Anglicis ECCHR), Centro Delàs pro studiis de pace^[61] (Catalanice Centre Delàs d'Estudis per la Pau)- typis editam, societas Airbus Defence and Space arma Emiratibus Arabicis Coniunctis et Arabiae Sauditae misit quae inter annos 2015 et 2021 usui fuerunt ut fierent impetūs contra valetudinaria, scholas, civiles homines; quae scelera bellica putantur. Secundum Nationum Unitarum fontes, paene 20 000 hominum amplius 25 000 aëriis incusionibus a coalitione factis interfecti aut vulnerati essent et 2,5 milliones hominum loco moti sunt in Iemeniae intestina ex anno 2015. Praeterea, haec tres organizationes Hispanico a gubernio petiverunt ut independens investigatio a peritis de iure internationali de iuribus humanis ducta cieretur et ut omnes licentiae ad servanda exportandaque aëroplanorum incursitantium partes elementaque suspenderentur.^[62][63]

Iunio anni 2022, typis editā relatione de Hispanicorum armorum participatione in bello Iemenitico, organizationes tres iura humana defendentes -ECCHR, Mwatana, Sherpa International- Francicis armorum societatibus -Dassault Aviation, Thales Group, MBDA- litem Lutetiae intenderunt, adiuvante Amnestiā internationali,^[64] quia Arabiae Sauditae et Emiratibus Arabicis Coniunctis et Arabiae Sauditae arma vendiderant quae usui fuerant in bello civili Iemenitico.^[65][66]

Iemenia fere tota in Asiā Occidentali sita est, in meridiana Paeninsulae Arabicae parte quae hanc paeninsulam cum Africa Orientali coniungit.^[24] Terminatur a Septentrionibus Arabiā Sauditā, Rubro Mari ab Occidente, Sinū Adenensi^[7] ac Canalis Guardafuiensis^[67] (Somalice Marinka Gardafuul et Arabice مضيق غواردافوي) a Meridiē et Omanā ab Oriente. Extensa est 555000 km² seu 214287 milia passuum quadratorum, a gradū 12 latitudinis septentrionalis usque ad gradum 19 eiusdem latitudinis a gradū 42 longitudinis orientalis usque ad gradum 55 eiusdem longitudinis, sita gradū 15 latitudinis septentrionalis et gradū 48 longitudinis orientalis.^[68]

Nonnullae Rubri Maris insulae; sicuti Malichi Insulae^[69] (Arabice جزر حنيش et Tigrinyice ደሴታት ሃኒሽ), Insula Kamaranensis^[70] seu Camarana Insula^[45] seu Camarao^[45] (Arabice كمران) et Diodori Insula^[71] (Arabice بريم), non minus quam Dioscoridis Insula^[44] seu Zocotora^[45] (Socotrensi^[72] ماتڸ دسقطري, Arabice سقطرة) in Mari Arabico, ad Iemeniam pertinent; quarum maxima Dioscoridis Insula seu Zocotora^[45] est. Harum insularum multae vulcanicae sunt; verbi gratiā, Exusta^[73] seu Catacecaumenē^[73] seu Combusta^[73] insula (Arabice جزيرة جبل الطير) eruptionem vulcanicam anno 2007 et antea anno 1883 habuit. Quamquam continentalis Iemenia in Paeninsulae Arabicae meridiē sita est et ergo est Asiae pars non minus quam Malichi Insulae^[69] et Diodori Insula^[71] in Rubro Mari Asiae sociantur, archipelagus Dioscoridis^[44] seu Zocotorae^[45] -quae Oriente a cornū Somaliensi situm est et est multo propius Africam quam Asiam- geographice biogeographiceque Africae sociatur.^[74] Dioscoridis Insula^[44] seu Zocotora^[45] ad Canalem Guardafuiensem^[67] et ad Somaliense mare spectat.^[75]

Regiones climaque

Iemenia geographice dividi potest praecipuas in regiones quattuor: septentrionales litorales planitiēs, occidentales planitiēs montanas, orientales planitiēs montanas, ad orientem Quadrantem Vacuum (Arabice الربع الخالي). Theama^[45] seu Tehama^[20] (Arabice تهامة) -scilicet "terrae ardentes" seu "tellus ardens"- aridissimam aequissimamque litoralem planitiem iuxta totum Iemeniticum Rubri Maris litus format. Non obstante hac ariditate, aliquot lacunarum praesentia hanc regionem valde paludosam et solum idoneum generandis malariae anophelibus facit. Lata corniculata harenosa thinia adsunt. Evaporatio in Theamā^[45] seu Tehamā^[20] sic magna est ut e planitiebus montanis rivi nunquam mare attingant, sed amplis aquae subterraneae copiis contribuunt, quae hodie exercentur agriculturali usui. Prope oppidulum Madar (Arabice مدار), circa 50 chilometra seu 30 milia passuum ad Sanaae septrentriones distans, dinosauriorum ichnogrammata inventa sunt, quae hanc aream caenosam planamque olim fuisse indicant. Theama^[45] seu Tehama^[20] abrupte terminatur in occidentalium planitierum praerupto loco. Haec area, nunc valde gradata ad explenda cibi quaesita, maximam praecipitationem in Arabiā accipit, quae e 100 mm seu 3.9 unciis per annum in 760 mm seu 29.9 uncias circiter Taizzum^[76] (Arabice تعز) et amplius in 1000 mm seu 39.4 uncias Ypi^[45] sed altam propter evaporationem in Theamā^[45] seu Tehamā^[20] nunquam mare attingunt.

Mediae planitiēs montanae ampla altaque oropedia altitudinem 2000 metrorum seu 6562 pedum superantia sunt. Haec area siccior occidentalibus planitiebus montanis propter umbrae pluviometricae effectum, sed satis pluviae madidos per annos latis culturis adhuc accipit. Aquae collectio possibilem tritici et hordei culturam reddit. Sanaa hac in regione est. Celsissimus locus in Iemeniā et Arabiā Mons Prophetae Scioaib (Arabice جبل النبي شعيب), circa 3666 m seu 12028 pedum editus, est.^[24][77]

Iemenitica deserti Quadrantis Vacui (Arabice الربع الخالي) pars oriente multo demissior est, plerumque infra 1000 m seu 3281 pedum altitudinem et vix pluit. Hanc regionem Beduini camelorum pastores solum incolunt.

Biodiversitas

Dracaena cinnabari in Dioscoridis Insulā^[44] seu Zocotorā^[45].

Austro-Arabicum saeculum V a.C.n. toreuma in Museo Artium Walters (Anglice Walters Art Museum). Ab huius toreumatis sinistrā, leo gazellam aggreditur, dum cuniculus a gazellae cruribus prioribus saliendo fugire conatur. A dextrā, pardus nimr e saxis super ibicis dorsum salit; parvulum rodens ab ibicis ungulis fugit. Aves super acaciarum ramis ambo spectacula observant.

Iemeniae sunt terrestres oecoregiones sex: Paeninsulae Arabicae litorale nebulosum, Zocotorae Insulae xerici frutici, Austroccidentalis Arabiae montis radicum savana, Austroccidentalis Arabiae montanae silvae, Desertum Arabiae, Rubri Maris Nubo-Sindianum tropicum deserum et semidesertum.^[78]

Iemenitica flora mixtura inter Africam Sudanicam geographicam plantarum regionem et Saharo-Arabicam regionem est. Sudanicum elementum -relative altā pluviarum summā depictum- in occidentales montes et planitierum montanarum partes domitatur. Alterā ex parte, Saharo-Arabicum elementum in litorales planitiēs, orientales montes et orientales septentrionalesque desertas planitiēs dominatur. Alta Iemeniticarum plantarum centesima ratio ad tropicas Africas Sudanicarum regionum plantas pertinet. Apud Sudanici elementi speciēs, memorandae sunt haec: Ficus spp., Acacia mellifera, Grewia villosa, Commiphora spp., Rosa abyssinica, Cadaba farinosa inter alias.^[79] Apud Saharo-Arabicas speciēs, memorandae sunt haec: Panicum turgidum, Aerva javanica, Zygophyllum simplex, Fagonia indica, Salsola spp., Acacia tortilis, A. hamulos, A. ehrenbergiana, Phoenix dactylifera, Hyphaene thebaica, Capparis decidua, Salvadora persica, Balanites aegyptiaca, inter alias. Saharo-Arabicarum specierum multae endemicae amplae harenosae litorali planitiei (Theamae seu Tehamae^[20]) sunt.^[80]

Apud faunam, Panthera pardus nimr, quae montes incolere posset, hic rara habetur.^[81]

Iemenia res publica dibuleutico cum parlamento est. Secundum Constitutionem anni 1991, praeter Praesidem (Arabice رئيس) 301 subsellia legumlatorum Conventui Legatorum (Arabice مجلس النواب) et 111 socii Concilii Consultivi (Arabice مجلس الشورى) eligi possunt. Praeses (Arabice رئيس) dux civitatis et Primus minister (Arabice رئيس وزراء) dux rectionis est. Sanaae, Concilium Politicum Supremum (Arabice المجلس السياسي الأعلى) -internationaliter non agnitum- rectionem format.

Constitutio anni 1991 ut Praeses suffragio populari saltem duorum candidatorum saltem a Parlamenti sociis quindecim probatorum eligatur praevidet. Primus minister, vicissim, a Praeside nominatur et duabus Parlamenti tertiis partibus probandus est. Praesidis muneris tempus annos septem sed Parlamenti muneris tempus annos sex durat. Suffragium universale est eis qui maiorennitatem (18 annorum) attacti sunt, sed solum musulmani ius suffragii habent.

Symbola nationalia

Vexillum nationale Iemeniae die 22 Maii anni 1990 instituta est, cum Iemenia Septemtrionalis et Iemenia Meridionalis se coniunxerunt. Fasciarum rubrae superioris, albae mediae et nigrae inferioris exemplar etiam in harum pristinarum nationum vexillis non minus quam in Aegypti, Syriae, Iracae vexillis se ostendebat, quia Panarabismum denotat. Secundum officialem descriptionem, color ruber martyrum sanguinis fusionem unitatemque, color albus splendidum tempus futurum et color niger tenebrosum praeteritum tempus significat.

Alterā ex parte, insigne Iemeniae auream aquilam cum membranā inter ungues ostendit ubi scriptum est huius nationis nomen Arabice, الجمهورية اليمنية. Aquilae pectus scutum coffeae plantas et Moles Mariabae^[36] (Arabice سَدّ مَأْرِب) et infra caeruleas fluctuantes fascias quattuor ac albas tres depingens continet. Hastae, ab aquilae sinistrā et a dexterā, vexillum Iemeniae firmant.

Denique, hymnus nationalis Iemeniae -"al-Jomhuriyah al-Mottaḥedah" (Arabice الجمهورية المتحدة), scilicet "Respublica Unita", nuncupatus-, ab Abdullā Abdulwahhab Nu'man scriptus et ab Ayub Tarish Absi compositus, Rei publicae democraticae popularis Iemeniticae sive Iemeniae Meridionalis sive Australis hymnus fuit et totius Iemeniae hymnus post unificationem anno 1990 factus est.

Extera negotia

Iememiticae extera negotia historice strategicā positione in australi Paeninsulae Arabicae extremitate affecta fuerunt, quod hanc nationem praecipuum elementum locali in politicā reddit. Iemenia temporis spatia unitatis et divisionis experta est, quae in eius exteris negotiis affectionem mutavit. Iemenia coniunctim longos fines cum Arabiā Sauditā habet et negotia hoc cum regno et adiutoria et conflictuaria sunt. Arabia Saudita Iemeniticis in intestinis conflictibus involuta est et praecipuum elementum in conatibus stabiliendae Iemeniae est.^[82] Iemenia etiam praecipuus fons in regionali de imperio certamine inter Arabiam Sauditam et Iraniam est. Re verā, Huthi^[49] rebelles ab Iraniā adiuvati esse arguuntur, quod in contentiones Iemeniticis exteris negotiis cum suis nationibus vicinis induxit. Ceterum, Civitates Foederatae Americae complexa negotia cum Iemeniā habuerunt, auxilium Iemeniticae rectioni antitromocraticis conatibus contra globos sicuti Al-Qāʿida suppeditantes. Nihilominus, Bellum civile Iemeniense in Statunitensium rationibus politicis mutationes induxit. Nationes Unitae active involutae deditaeque sunt in tentandis pacis condicionibus Iemeniae et in praebendo auxilio humanitari huic nationi propter bellum destructae. Iemenitica igitur extera negotia penitus praesentibus angustiis humanitaribus afficiuntur, quae oculos omnium nationum in se converterunt pervulgatum ob dolorem et angustias rei frumentariae. Denique Iemeniae positio apud Rubrum Mare et Fretum Portam Lacrimarum hanc nationem praecipuum elementum maritimae huius regionis securitati reddit. Quamobrem, hic conflictus sollicitudines de decretoriorum maritimorum cursuum securitate generavit.

Copiae militares

Iemeniticae copiae militares (Arabice الْقُوَّاتُ الْمُسَلَّحَةُ الْيَّمَّنِيَّة) ab Exercitū Iemenitico, Classi navium Iemeniticā (Arabice القوات البحرية اليمنية والدفاع الساحلي) et Classi aëriā Iemeniticā (Arabice القوﺍﺕ الجوية ﺍﻟﻴﻤﻨﻴـة) constituuntur. Magna nova copiarum militarium ordinatio in usū est; copiae militares unificatae e defensionis aëriae unico sub iussū est. Classis navium Adanae stationem habet et totae copiae militares 401 000 militum suo munere fungentium possident. Copiarum militarium praefectus Marescalcus Abd Rabbuh Manṣūr Hādī, qui etiam est Praeses Iemeniticus. Militarium operariorum numerus relative altus est; reverā, Iemenia secundum maiorem exercitum in Paeninsulā Arabicā habet. Anno 2012, aestimati sunt copiarum activarum hi numeri: exercitus 390 000 militum; classis navium 7000 militum et classis aëria 5000 militum habebat. Septembre anni 2007, administratio Iemenitica obligatoriam militiam recuperatum iri nuntiavit. Defenionis Iemeniticae impensa, quae anno 2006 6,6 % publicae sumptuum existimationis constituebat,^[83] alta in brevi termino mansura est, quia minae intestinam contra securitatem crescere pergunt. Anno 2012, Iemenia 5 625 256 hominum activā in defensione involutorum habebat.^[84]

Iustitia et iura humana

Parlamentum legisferum organum est et potestas iudicialis autonoma est. Secundum Constitutionem, solum mortis damnatio Praesidi probanda est, qui etiam organum inspiciendi iudicum consilii regit.^[85] Maximum Organum Iudiciale est Supremum Iudicum Collegium. Islamus religio publica est et Lex Sharia adhibita est. Stricta huius legis impositio multa iura humana, sicuti libertatem religionis, negare inducit.

Aetas consensūs cum homo quidam legaliter annuendi coitūs potens putatur prioribus e annis quindecim ad pubertatis initium, scilicet ad annos novem, anno 1999 reducta est. Minorennium puellarum quae uxores ducuntur proportio 37% in Iemeniā, quae a Somaliā, cum 45%, solum superatur.^[86] Hoc contextū, ineunte anno 2008, casus puellae Nuǧūd ʿAlī (Arabice نجود علي), decem annos natae, quae a marito, eā annos 22 maiore, discessum in iudicium vocavit titulos actorum in toto orbe terrarum occupavit. Exeunte Februario anni 2009, Parlamentum Iemeniticum legem probavit quae aetatem minimam ad matrimonium ineundum 14 annis statuebat. Nihilominus, huic legi Iemeniticorum religiosorum hominum clarorum grex adversatus est, qui eam Shariae inconsentaneam descripsit.^[87]

Homosexuales actūs poenā digni sunt, quorum punitiones e mulctis et flagelli ictibus in poenam capitalem viris cum viris iacentibus comprehendunt.^[88]

Iemenia est una apud civitates ubi mutilatio genitalium muliebrium fit. Anno 1997, circa 22.6 centesimae feminarum inter 15 et 49 annos natarum affectae erant. Quamquam Iemenia Conventionem de abroganda omnis generis discriminatione mulierum anno 1984 ratam fecit, 50% feminarum nuptarum violentiam pati aestimantur.^[86] Iemenia quoque optionale protocollum Conventionis de Iuribus Impuberum Nationum Unitarum ratum fecit, quod pueros in militiam armatos per conflictūs conscribere vetat.^[86]

Alterā ex parte, libertas exprimendi et libertas imprimendi tutae non redduntur; reverā, diurnarius in custodiā in Iemeniā habetur^[89] et, die 22 Ianuarii anni 2018, diurnarius Mahometus Al-Qadesi in Iemeniā interfectus est et eius interfectio eius operibus diurnariis conexa esse monstrata est.^[90]

Administrativae divisiones

Si plus cognoscere vis, vide etiam Foederalizatio Iemeniae.

Si plus cognoscere vis, vide etiam Muhafazae Iemeniae.

Ex exeunte anno 2004, Iemenia divisa est in muhafazas (Arabice ) seu praefecturas viginti -quarum ultima creata muhafaza Raima^[91] est- iuxtā cum municipio uno "Amānā Capitali" (Arabice أمانة العاصمة ) nuncupato, quod constitutionale caput Sanaam continet.^[92] Additicia muhafaza -Dioscoridis Insula^[44] seu Zocotora^[45]- Decembre anni 2013 creata est, quae antea Chatramitis^[19] seu Chatramotitae^[18] seu Adrramytae^[17] seu Xaelorum^[20] seu Hadramuttarum^[20] pars erat.^[93]. Muhafazae seu praefecturae (Arabice محافظة) vicissim in mudiratūs^[94] seu districtūs (Arabice مديرية) 333 dividuntur, qui in subdistrictuum 2 210 et, denuo, in villagiorum 38 284 subdividuntur (ex anno 2001).

Anno 2014, consilium constitutionale Iemeniam in regiones (Arabice أقاليم) sex -quattuor Septentrionibus, duas Meridiē, capite Sanaā quamvis extra regionem- divisuram esse decrevit, quod foederale rectionis exemplum crearet.^[95] Hoc foederale Postulatum unum elementorum fuit quod in subsequens Huthorum^[49] praxicopēma contra gubernium induxit.^[96][97][98]

Muhafăzae Iemeniticae

Muhafaza Latine	Muhafaza Arabice	Caput Latine	Caput Arabice	Numerus incolarum apud anni 2004 censum[99][100]	Numerus incolarum anni 2006 aestimatio[101]	Locus in Iemeniā
Abian[45] seu Muhafaza Abyanensis[102]	أبين	Zindzibar	زنجبار	433 819	454 535
Adana[13] seu Muhafaza Adenensis[7]	عدن	Adana[13] seu Arabia Felix[103]	عدن	589 419	634 710
Adedi[104] seu Adedou Kome[105] seu Hodeida[45]	الحديدة	Adedi[104] seu Adedou Kome[105] seu Hodeida[45]	الحديدة	2 157 552	2 300 179
Albaida[106]	البيضاء	Albaida[106]	البيضاء	577 369	605 303
Almahra	المهرة	Alghayda	الغيضة	88 594	96 768
Almahwit	المحويت	Almahwit	المحويت	494 557	523 236
Amāna Capitalis	أمانة العاصمة	Sanaa[107][12]	صَنْعَاء	1 747 834	1 947 139
Amran[108].	عمران	Amran[108]	عمران	877 786	909 992
Chatramotitae[18] seu Muhafaza Chatramotita[18] seu Chatramitis[19] seu Adrramyta[17] seu Xaeli[20] seu Hadramuttae[20]	حضرموت	Moquala[45] seu Macala	ٱلْمُكَلَّا	1 028 556	1 092 967
Dammer[45] seu Dhamar[20]	ذمار	Dammer[45] seu Dhamar[20]	ذمار	1 330 108	1 412 142
Dhale	الضالع	Dhale	الضالع	470 564	504 533
Diofa[109]	الجوف	Alhazm	الحزم	443 797	465 737
Dioscoridis Insula[44] seu Zocotora[45]	محافظة أرخبيل سقطرى	Hadibu	حديبو	42 842	—
Hadza	حجة	Hadza	حجة	1 479 568	1 570 872
Lahadi[110] seu Lagi[110] seu Lahadsie[110]	لحج	Lahadi[110] seu Lagi[110] seu Lahadsie[110]	لحج	722 694	761 160
Mariaba[36]	مأرب	Mariaba[36]	مأرب	238 522	251 668
Raima[91] seu Rema[91]	ريمة	Aldzabin	الجبين	394 448	418 659
Saada[52]	صعدة	Saada[52]	صعدة	695 033	746 957
Sanaa[107][12]	صنعاء	Sanaa[107][12]	صنعاء	919 215	957 798
Shabwa	شبوة	Ataq	عتق	470 440	494 638
Taizzum[76]	تعز	Taizzum[76]	تعز	1 121 000	2 513 003
Ype[45]	إب	Ype[45]	إب	2 131 861	2 238 537

Iemeniticus numerus incolarum 33 milliones anno 2021 aestimatus est,^[111] cum 46 % incolarum minus quam 15 annos natorum et 2,7 % magis quam 65 annos natorum. Anno 1950, erant 4,3 milliones.^[112][113] Anno 2050, numerus incolarum usque ad 60 milliones aucturus esse aestimatur.^[114] Iemenia altum indicem fertilitatis, 4,45 puerorum per feminam, habet; qui hanc nationem loco 30 in toto orbe terrarum collocat.^[115] Sanaae incolarum numerus cito auxit circiter e 55 000 anno 1978^[116] in fere unum millionem exeunte saeculo XXI.^[117]

Gentes

Cum priores civitates Iemenia Septentrionalis et Iemenia Meridionalis statuerentur, plerique habitantes minoritates discesserunt.^[118] Iemenia magnopere tribalis societas est.^[119] Sunt etiam hereditarii castarum greges urbanis areis sicuti Almuhamashīni (Arabice المهمشين) seu Akhdāmi (Arabice الأخدام).^[120] Sunt quoque Iemenitae Persicae stirpis. Secundum al-Muqaddasī, Persae maximam incolarum partem Adanae saeculo X formabant.^[121][122]

Iudaei Iemenitae (Arabice اليهود اليمنيون et Hebraice יהודי תימן) olim ingens minoritas in Iemeniā fuerunt, diversā cum culturā ab aliis Iudaicis communitatibus totius orbis terrarum.^[123] Quorum plerique in Israëlem medio saeculo XX post Iudaicum exodum ex Arabicis Musulmanisque civitatibus et Operationem Tegetem Volantem (Hebraice כנפי נשרים et Arabice عملية بساط الريح) migraverunt. Aestimatorum 100 000 hominorum ex Indicā origine meridionali in nationis parte circum Adanam (Arabice عدن), Moqualam^[45] (Arabice المكلا), Xaelem^[124] (Arabice الشحر), Lagos^[110] (Arabice لحج), Mocham^[125] (Arabice المخا) et Hodeidam^[45] (Arabice الحديدة) confluunt.^[126]

Plerique clari Arabicae progeniei Indonesii, Malaesiani et Singapurenses sunt Xaeli^[20] seu Hadramuttae^[20] (Arabice حضارم) cum origine meridionali in Iemeniā in litorali Chatramitis^[19] regione.^[127] Hodie sunt fere 10 000 Hadramuttarum in Singapurā.^[128] Hadramuttae in Asiam Austro-orientalem, Africam Orientalem et Subcontinentem Indicam migraverunt.^[129]

Mahchil populus^[130] (Arabice بنو معقل) Arabicarum Beduinarum tribuum, ex Iemeniā ortarum, collectio fuit quae ad occidentem per Aegyptum migravit. Aliqui Iemeniticorum Arabum globi ad meridiem in Mauritaniam se flexerunt et, exeunte saeculo XVII, totum in territorium domitati sunt. Qui etiam totum per Marocum et Algerium non minus quam alias per Africae Septentrionalis nationes inveniri possunt.^[131]

Iemenia Arabum et linguae Arabicae ortus est; Catanitae^[132] seu Katanitae^[132] (Arabice قحطانيون) Arabes -primigenii Arabes- ex Iemeniā orti sunt.

Arabicam secundum traditionem, Ismaël, Abrahami filius, uxorem duxit feminam e Gorrhamitarum^[133] (Arabice جرهم) tribū.^[134]

Iemenia unica natio in Paeninsulā Arabicā quae duo internationalia pacta ab annis 1951 et 1967 originem trahentia de protegendis profugis obsignavit.^[135] Iemenia 124 600 exsulium et asylum quaerentium anno 2007 recipiebat. Exsules et asylum quaerentes in Iemeniā incolentes praesertim e Somaliā (110 600), Irācā (11 000), Aethiopiā (2 000)^[136] et Syriā.^[137] Praeterea, amplius 334 000 Iemeniticorum intra nationem e loco propter conflictum moti sunt.^[135]

Diaspora Iemenitica valde vicinā in Arabiā Sauditā, ubi inter 800 000 et unum millionem Iemeniticorum habitant,^[138] et in Britanniarum regno, domicilium inter 70 000 et 80 000 Iemeniticorum, densatur.^[139]

Linguae

Lingua Arabica Moderna Normata (Arabice اللغة العربية الفصحى الحديثة) Iemenitica lingua publica est, lingua Arabica Iemenitica (Arabice لهجة يمنية) autem patrio in usū est. In muhafazā Almahrā (Arabice المهرة) longinquo in oriente et in insulā Dioscoridis^[44] seu Zocotorā^[45] (Arabice سقطرى, Socotrensi^[72] ماتڸ دسقطري), incolae nonnullis linguis diversis ab Arabicā loquuntur.^[140][141] Linguā gesticulatoriā Iemeniticā (Arabice لغة الإشارة اليمنية) surdi Iemenitici utuntur.

Iemenia Linguis Semiticis Meridionalibus soli genitalis pars. Lingua Almahrica (Almahrice مهريّت, Arabice اللغة المهرية) maxima lingua Semitica Meridionalis in usū hac in natione est, amplius 70 000 locutores habentes. Cuius ipsum ethnos Mahrani (Arabice مهرة) nuncupatur. Lingua Socotrensis^[72] alia lingua Semitica Meridionalis est, locutores in insulā Dioscoridis^[44] seu Zocotorā^[45] (Arabice سقطرى, Socotrensi^[72] ماتڸ دسقطري) habentes, a linguae Arabicae pressurā continentali super Iemeniā segregatos. Secundum anni 1990 censum in Iemeniā, haec lingua 57 000 locutorum habebat.^[142]

Iemenia etiam genitale solum est linguis Arabicis Meridionalibus Antiquis seu Austropalaeoarabicis (Arabice اللغة العربية الجنوبية القديمة). E quibus, lingua Razihica (Arabice اللغة الرازحية) unica reliqua esse videtur.

Lingua Anglica praecipua peregrina lingua est, ample docta et in usū plerumque meridionali in Iemeniā, priore coloniā Britannicā.^[143]

Religio

Islamus (Arabice دين الاسلام) Iemenitica religio publica est. Religio in Iemeniā praecipue duobus e principalibus Islamicis religiosis coetibus consistit: secundum Curatoris supremi Nationum Unitarum pro refugis relationem, Siitici "Zaiditae^[38] circa 45 centesimas partes incolarum, Sunnitae 53 centesimas partes constituunt et etiam exiguae minores partes aliorum Siiticorum coetuum –Ismaëlitarum et Duodenariorum– sunt".^[145] Sunnitae (Arabice أهل السنة) praesertim Safiitae^[146] (Arabice الشافعية) sunt, sed etiam significativos Malikitarum^[147][148] (Arabice المالكية) ac Hanbalitarum^[148] (Arabice حنابلة) coetūs comprehendunt. Siitae (Arabice الشيعة) ante omnia Zaiditae^[38] (Arabice الزيديون) sunt, et quoque significativas Ismaëlitarum^[149] (Arabice الاسماعيلية) et Duodenariorum^[149][150] (Arabice الأئمة) minores partes habent.

Sunnitae in meridionali et austrorientali Iemeniā praevalent, ubi secundum traditionem minus incolarum sunt. Zaiditae autem et/aut Siitae in septentrionali et boreoccidentali Iemeniā praevalent ubi plerique Iemenitici traditionaliter; Ismaëlitae autem praecipua centra sicuti Sanaam et Mariabam^[36] incolunt. Mixtae communitates maioribus urbibus sunt. Ciciter 0.5 centesimae partes Iemeniticorum Musulmani non sunt, sed Christianismum, Religionem Iudaicam aut Hinduismum sequuntur aut nullam religiosam filiationem habent.^[151][152]

Iemenia loco quinto in mundano Ianuarum Apertarum indice anni 2022 (Anglice Open Doors' 2022 World Watch List), anniversario quinquaginta civitatum indice ubi Christiani summam insectationem subeunt, collocatur.^[153] Christianorum numeri in Iemeniā aestimationes e 25 000^[154] in 41 000^[155] fluctuantur. Anno 2015, investigatio Christianos quadringentos Musulmano ex ambitū hanc civitatem incolere aestimat.^[156]

Circiter 50 aut minus Iudaeorum in Iemeniā manentium. Complures Iemenitici Iudaei 200 in Israëlem a Sede Iudaicā pro Israële (Hebraice הסוכנות היהודית לארץ ישראל) circa annum 2016 deportati sunt.^[157] Attamen anno 2022 solum unus Iemeniticus Iudaeus manere aestimatus est secundum Nationum Unitarum relationem de religiosarum minoritatum tractatione in conflictūs zonis; nihilominus parva "occultorum Iudaeorum" manus credibiliter est qui ad Islamum se converterunt sed clam Iudaismum colere pergunt.^[158]

Secundum internationales societatis WIN/Gallup schedas interrogatorias, Iemenia religiosissimos incolas Arabicas apud civitates habet, qui etiam apud religiosissimas gentes in toto orbe terrarum sunt.^[159]

Iemenia pauperrimas apud civitates in toto orbe terrarum est. Valde aeribus alienis obstricta et parum provecta, eius oeconomia internationali ab auxilio et traditionalibus operis debili cum industriā petroleariā colligatis permultum pendet. Haec natio Ordini mercaturae mundanae interest e die 26 Iunii anni 2014, quamquam assiduis difficultatibus structuralibus afficitur.

Agricultura ponderis partem oeconomicā in activitate repraesentat. Agrorum distributio valde inaequalis est: e 1.2 millionibus agrorum possessorum, 58 % 8 % arabilium agrorum possident, proprietariorum autem 7 % 56 % agrorum possident.^[160]

Anno 2022, Iemenia ex ordine 128 collocata est apud Indicem mundanum innovationis (Arabice مؤشر الابتكار العالمي, Sinice 全球創新指數, Anglice Global Innovation Index, Francice Indice mondial de l'innovation, Russice Глобальный инновационный индекс, Hispanice Índice mundial de innovación).^[161]

Crisis aquae

Iemenia gravi crisi aquae laborat, cum renovabilis aquae quantitas quotannis per capita solum 72 m³ esset, gradus inferior quam limes exiguitatis 500 m³, apud indicem internationalem Falkenmarkianum. Incrementum demographicum, climatis mutatio et parum idonea agriculturalis ratio ex annis 1990 hanc crisin acerbaverunt. Habitatissimarum regionum aliquae, sicuti Sanaae^[12] et Saadae^[52] regiones, sic ingente descensū quantitatis aquae phreaticae afficiuntur. Aliquae villagia derelicta sunt propter totam aquarum putealium exhaustionem.^[160]

Instrumenta divulgationis

Iemenia impressionem anno 1853 coepit, cum Britannicae occupationis moderatores primum prelum typographicum Adanae introducerent quod procurationis necessitates satisfaceret. Etiam Britanni captivorum numerum in Indiam miserunt qui se typorum mobilium dispositione exercitarent ad utendum prelo typographico Arabice et Anglice imprimente. Impressio Adanae extensa est. Nunc sunt circiter legitima periodica et commentarii in Iemeniā, e quibus nonnulla inferiori in tabulā sunt:^[162][163]

Divulgatio per undas radiophonicas in Iemeniā annis 1940 coepit, cum in Meridiem a Britannis et Septentrionem a gubernante Imami Ioannis systemate adhuc dividebatur.^[175] Unificatā Iemeniā anno 1990, Iemenitica gubernatio societates radiophonicas reformavit et aliquas additas stationes radiophonicas localiter emittentes condidit. Nihilominus, radiophonia post annum 1994 retrocessit, propter infrastructuras bello civili destructas.

Televisio significativissimum aequum^[176] divulgatorium in Iemeniā est. Demissum ob indicem alphabetismi in hac natione, televisio praecipuus nuntiorum fons Iemeniticis est. Sunt gratuiti tramites televisifici sex in praesenti cum sedi in Iemeniā, e quibus quattuor publici sunt.^[177]

Industria cinematographica in primordiis est; solum duae pelliculae vulgata sunt ex anno 2008.

Vectura

Nec ferriviae nec ferriviae subterraneae nec currūs electrici in Iemeniā sunt, quamquam ferriviarum proposita sunt. Quod ad vias attinet, Iemenia anno 1996 67 000 chiliometrorum viarum habebat, e quibus 7 700 chiliometrorum bituminata et 59 300 chiliometrorum non bituminata sunt. Haec natio filoraedā caret. Ceterum capite Sanaae^[12] et aliis in habitatis locis agunt publicae privataeque societates vectationes urbanas, suburbanas et interurbanas laophoriis factas gerentes. Respectū portuum, praecipui Adenensis^[7], Hodeidensis^[45], Moqualensis^[45], Mochanus^[125], Ništūnensis sunt. Denique, quod aëroportūs spectat, Iemeniae erant anno 1999 aëroportūs 50. Quorum 13 bituminata aërodromos habent, duos amplius 3047 metrorum longos, octo inter 2438 et 3047 metrorum, unum inter 1524 et 2437 metrorum, unum inter 914 et 1523 metrorum, unum minus quam 914 metrorum longum; aëroportūs autem 13 bituminatis sine aërodromis erant, e quibus duo amplius 3047 metrorum longi sunt, novem inter 2438 et 3047 metrorum, octo inter 1524 et 2437 metrorum, tredecim inter 914 et 1523 metrorum et quinque minus quam 914 metrorum.

Educatio

Adultorum index alphabetismi 64% anno 2010 erat.^[178] Gubernium reducendo analphabetismo ad minus quam 10% anno 2025 se dedidit.^[179] Quamquam Iemeniticum gubernium universalem, obligatoriam gratuitamque educationem impuberibus ex annis sex usque ad annos quindecim natis praebet, Ministerium Rerum Externarum Civitatum Foederatarum obligatoriam praesentiam non cogi refert. Gubernium Rationem evolvendae educationis basicae nationalis anno 2003 elaboravit, quae educationem ad 95% Iemeniticorum impuberum ex annis sex usque ad annos quattuordecim natorum praebere et quoque lacunam inter pueros ac puellas non solum urbibus sed etiam ruri imminuere expetebat.^[180]

Septuenne propositum quod generis aequalitatem et educationis secundariae qualitatem efficientiamque admelioraret, animo ad puellas ruricolas attendendo, ab Argentariā mundanā Martio anni 2008 approbatum est. Secundum quae, Iemenia educationis impensam e 5% PDG anno 1995 ad 10% anno 2005 auxit.^[181]

Apud Ordinationem cybermetricam universitatum mundanarum (Anglice Webometrics Ranking of World Universities), excellentissimae universitates hac in natione Universitas Scientiae Technologiae (Arabice جامعة العلوم والتكنولوجيا) -ordine 6532 totius orbis terrarum collocata-, Universitas Alahkaph^[182] (Arabice جامعة الأحقاف) -ordine 8930 totius orbis terrarum collocata- et Universitas Sanaaënsis (Arabice جامعة صنعــاء ) -ordine 11043 totius orbis terrarum collocata-.^[183] Iemenia collocata est loco 131 apud Indicem mundanum innovationis (Arabice مؤشر الابتكار العالمي, Sinice 全球創新指數, Anglice Global Innovation Index, Francice Indice mondial de l'innovation, Russice Глобальный инновационный индекс, Hispanice Índice mundial de innovación) anno 2021, descendens e loco 129 anni 2019.^{[184][185][186][187]}

Salus

Contempto significativo progressū quem Iemenia fecit ut expanderetur admeliorareturque salutis procurandae ratio praeteritum per decennium, haec ratio adhuc subevoluta valde manet. Tota curationis medicae impensa anno 2002 3,7% e productū domestico generali constituebat.^[189]

Eodem anno, per capita curationis medicae impensa exigua fuit, collata cum aliarum Orientis Proximi nationum eis, -58 dollaria Statunitensia apud Nationum Unitarum statisticas et 23 dollaria Statunitensia] secundum Ordinem mundi sanitarium. Secundum Argentariam mundanam, medicorum numerus in Iemeniā amplius medicorum septem medietatem ascendit inter annos 1995 et 2000, sed ex anno 2004 erant adhuc solum medici tres pro 10 000 hominum. Anno 2003, Iemenia solum 0,6 valetudinarii lectos milibus hominum promptos habebat.^[189]

Curationis medicae diakoniae specialiter ruri tenues sunt. Solum 25% ruralium locorum salutis diakoniis satisfacta sunt, collata cum 80% urbanorum locorum. Promptae curationis loca^[190] non minus quam arcerarum diakoniae et receptacula sanguini colligendo^[191] inexsistentia sunt.^[189]

Iemenia culturaliter locuples natio est, multis civilizationibus affecta, sicuti antiquā civilizatione Sabaeorum.^{[32][24][192][193]}

Ars scaenica

Iemeniticae artis scaenicae historia saltem originem trahit a saeculo uno, ineuntibus ab annis 1900. Tam voluptariae quam professionales (a gubernio sustentae) histrionum theatri societates praecipuis huius nationis urbanis centris perfunctiones repraesentant. Iemeniticorum clarorum poetarum auctorumque multi, sicuti Ali Ahmedus Ba Kathir, Mahometus al-Sharafi et Wagdi al-Ahdal, dramata scripserunt; poëmata, mythistoriae et narratiunculae Iemeniticis ab auctoribus, sicuti Mahometo Abdul-Wali et Abdelazizo Al-Maqaleh, scripta scaenae accommodata sunt. Fuerunt Iemeniticae effectiones ludorum scaenicorum confectorum tam Arabicis ab auctoribus, utputa Taufico al-Hakim et Saado Abdallā Wannus; quam Occidentalibus ab auctoribus, velut Shakesperio, Aloisio Pirandello, Bertoldo Brecht et Tennessee Williams. Secundum historiam, australis portuaria urbs Adana^[13] Iemeniticae artis scaenicae cunabula; recentibus decenniis, caput Sanaa^[12] plurima festivalia theatrica recepit, crebro coniunctim cum Die mundiali theatri.

Litterae

Litterae in Iemeniā tum litteras orales tum traditionalia carmina, orales narrationes, poësin quoque et opera hodiernorum scriptorum poëseōs, fictionis, librorum rerum^[194] et dramatum complectuntur. Secundum Marcum Wagner, litterarum Arabicarum academicum,^[195] "Iemenitici auctores per annos propositorum varietatem tractaverunt; inclusis emigratione, exsilio, rassismo, rationibus inter Iudaeos ac Arabes et pluralismo culturali".^[196] Ahmedi filii Abdullae Al Saqqaf (Arabice أحمد بن عبد الله السقاف) anni 1927 liber Fatat Qarout (Arabice فتاة قاروت, scilicet "Puella Garutensis") prima Iemenitici scriptoris mythistoria putatur.^[197]

Praeter magnum numerum operum oralibus aut scriptis litteris Islamicis motorum, erat distincta Iemenitica Iudaicarum poëseōs prosaeque traditio usque ad Iemeniticorum Iudaeorum exodum circa annum 1950.^[198]

Musica

Musica Iemenitica e saeculo XIV colitur. Quamquam musicae Arabicae similis est, nonnullas res proprias de usu habet propter Africae Orientalis et Oceani Indici musicae influxum. Commutationum, caravanarum, nautarum terra, Iemenia musicas proprietates cum eā Omanensi et eā Aegyptiā participat. Nuperrime, complures Iemenitici religionis Iudaicae musici in Israëlem migraverunt, ubi magni pretii putantur, sicuti Ofra Haza aut Thalia G. A Solan.

Quod ad musicam traditionalem attinet, sunt quattuor varietates vocales in Iemeniā praecipue publicos per coetūs actae in magnarum familiarum sinū:

• Carmen Sanaaënse (Arabice الغناء الصنعاني), Sanaae,^[12] cuius cantus monodiarius^[199] est ubi cantor aliquando ad udam^[200] (Arabice عود) aut ad gambum (Arabice قنبوس) canit, et quoque aliquando moderata ad membranophona sicuti cupreum cymbalum sahn canit. Carmen Sanaaënse Arabice canitur, Baeticis^[201] et Ottomanicis influxibus, et rhythmi in seriē -simili nūbae (Arabice نوبة أندلسيّة)- quaumā (Arabice قومة) nuncupatā ordinantur. Repertorium canta poëmata dialecto homaynī (Arabice هوميني) nuncupata et Arabici muwaššaḥ similia et populares res subitarias mutawalia, Arabici mawwālis (Arabice موال) similia, comprehendit. UNESCO musicam traditionem Sanaaënsem carmen Sanaaënse (Arabice الغناء الصنعاني) Patrimonii culturalis immaterialis summum opus die 7 Novembris anni 2003 declaravit.

• Carmen Chatramotiticum (Arabice حضرمي), in muhafazā Chatramotitā^[18] seu Chatramiti^[19] seu Adrramytā^[17] seu Xaelis^[20] seu Hadramuttae^[20], cuius dān (Arabice دان) cantus classicus sine verbis sed syllabis poëticis cantitatus est; hoc carmen tam populare quam traditionale est, praesertim a Beduinis cantum. A cappella aut ad udam^[200] et ad membranophona cani potest. Praeterea, hac in regione, cantus ad salutandum advenientem declamatur, convivā vento per nuptias.

• Ṣawt (Arabice صوت), urbibus, cantuum series est ad udam^[200] vel canonem seu canonacium^[202] (Arabice قانون) vel membranophona darbūkam (Arabice دربوكة) vel mirwās (Arabice مرواس). Cantus tawšīha Arabice aliquando ab auditoribus resumitur.

• Zār (Arabice زار) ritus est ubi cantus extasis aut sanationis spiritualis dialecto canitur ad simsimiam (Arabice سمسمية).

Masculinae saltationes barā, lebā, dʒel, šaniyya et mansarī etiam implentur praecipua per festa, acinacibus et ad tympana ṭbol (Arabice طبول), tāsam et marfam et ad clarinetam zurnam (Arabice زرنة) musicas per pompas zamel cantas. Alias apud saltationes hafka -saltatio ad salutandum advenientem-, šanab -solitaria saltatio-, murraka ac šahar -mulierum saltationes-, gotnī ac šāhib -Beduinorum et mixticiorum saltationes-, zirbadī -pompa madkhal-, haʒrī -veterum saltario-, mūzi'ī ac bandarī -iuvenum saltatio- et banī mighrah -venationis reditūs saltatio- sunt.

Apud musicos citandi sunt Ahmedus Fathey, Mahometus Selimus Ben Shamekh, Mahometus al-Harithi, Osama al-Attar, Mahometus Zamari, Takia et Iobus Tarish Absi.

Respectu traditionalium instrumentorum musicorum memoranda sunt: chordophona uda^[200] (Arabice عود), gambus (Arabice قنبوس), canon seu canonacium^[202] (Arabice قانون) ac simsimia (Arabice سمسمية); aërophona zurna (Arabice زرنة), tuba punica^[203] seu tuba maura^[203] (Arabice نَفير), nāy (Arabice ناي) ac šabbāba (Arabice شبابة); et membranophona darbūka (Arabice دربوكة), mirwās (Arabice مرواس), ṭbol (Arabice طبول) ac tāsa.

Cinematographia

Iemenitica cinematographia relative obscura est, sed conspectūs breves ponderis et repraesentationis per annos vidit. Ex annis 1920, cum expeditiones ex Europā in Iemeniam advenerunt, haec natio aliquot in documentariis et itinerum documentariis iam apparuerat. Haec primae pelliculae auditoribus Iemeniticos prospectūs, architecturam et culturam monstravit, toti orbi terrarum fenestram praebentes per quam alioquin non experti essent.^[204]

Clari dispositores sicuti Ioannes Helfritz, Gualterius Dostal, Gordianus Troeller, Maria Claudia Deffarge, Volcherus Panzer et Chadidia al-Salami contribuerunt ad ostendendum Iemeniticum patrimonium et ad capiendam essentiam sua per opera. Adhuc internationaliter egregii dispositores velut Petrus Paulus Pasolini Iemeniticos prospectūs suas in pelliculas incorporavit ut adderetur peregrinitatis et cognoscendi cupiditatis aliquod narrationi.^[204]

Non obstante rarā Iemeniae praesentiā peregrinis in productionibus, non fuit usque ad annum 2005 cum Iemenitica cinematographia significativam agnitionem internationali in scaenā adepta est. Bader Ben Hirsi, Britannicus dispositor Iemeniticā e progenie, historiam fecit propter suam pelliculam A New Day in Old Sana'a. Hoc romanticum drama, per Italiani photographi oculos visum, amorem electionesque contra antiqui Sanaaënsis leporis adiuncta explorat. Haec pellicula praemia in Festo Cinematographico Internationali Cairensi (Arabice مهرجان القاهرة السينمائي الدولي) accepit et in Festo Canuae expressa est, quod Iemeniticam cinematographiam illuminavit.^[204]

Nihilominus, notandum est Iemeniticae cinematographiae evolutionem politicae instabilitatis, corruptionis et opium carentiae annis obstatam esse. Huius nationis pugna contra paupertatem et limitatae educationis opportunitates artifiosae expressionis incrementum longius restrinxerunt, inclusā industriā cinematographicā.^[204]

Ausguto anni 2008, Iemeniticus Minister rerum interiorum Mutaher al-Masri longioris taeniae cinematographicae emissionem adiuvit ad educandos auditores de extremismi Islamici effectibus. Pellicula Al-rahan al-khasar a Fadl al-Olfi edita est. Argumentum duos Iemeniticos gihadistas^[205] sequitur, qui redeunt cum aliquot annos peregre vixissent. Qui domum ab Al-Qāʿidae artifice mittuntur ad conscribendos asseclas qui mortiferas actiones in Iemeniā perficiant.^[204]

Iemeniticas apud pelliculas memorandae sunt: al-Murhiqūn anni 2023; 10 'ayaam qabl alzafa anni 2018; Alyamn:alharb alsaamita anni 2018; The Mulberry House anni 2013, participantibus etiam Syriā, Aegypto, Britanniarum Regno et Emiratibus Arabicis Coniunctis; Lays lilkaramat judran anni 2012, participantibus Emiratibus Arabicis Coniunctis; Al-rahan al-khasar anni 2008; et A New Day in Old Sana'a anni 2005. Ceterum, apud pelliculas in Iemeniā impressas citandae sunt: Iemenitica-Syriaca-Aegyptiaca-Britannica-Emiratensis The Mulberry House anni 2013; Iemenitica-Emiratensis Lays lilkaramat judran anni 2012; Statunitensis The English Sheik and the Yemeni Gentleman anni 2000; Italiana Il fiore delle mille e una notte anni 1974; brevior Italiana Le mura di Sana anni 1964; et Italiana Le schiave esistono ancora anni 1964.

Denique, evocandi sunt praecipui Iemenitici dispositores: Bader Ben Hirsi, Osama Khaled, Sara Ishaq, Chadidia al-Salami, Sufianus Abulohom, Iosephus Assabahi, et Omarus Gamal.

Architectura

Architecturae historia in Iemeniā antiquis temporibus coepit, cum Arabiae Meridionalis architecturae traditio floruit hac in regione propter ortum urbium civitatum quae locupletes ob commercium crescebant.^[207] Cuius evolutio per perihodon Islamicam perrexit, ostensis et localibus proprietatibus et externis influxibus. Hitorica Iemenitica urbes oppidaque etiam clara sunt traditionales propter domos turres, lateribus crudis aut saxo aedificatas et altas aliquot cum tabulatis.^[207] Antiquae urbes Sanaa^[12] (Arabice صَنْعَاء), Sibamum^[208] (Arabice شِبَام) et Zabida^[37] (Arabice زَبِيد) Patrimonium totius mundi ab UNESCOne nominata sunt.^[209]

Feriae et dies festi

Coquina

Iemenitica coquina omnino distincta ab amplius notis Mesanatoliticis^[212] coquinis et etiam parum discrepat a regione in regionem.

Pullina, caprina, agnina crebrius manducantur quam bubula, quae carior est. Pisces etiam manducatur, praecipue litoralibus in locis.

Caseus, butyrum, et alia lacticinia minus usitata Iemeniticā in diaetā sunt. Nihilominus, lac butyratum^[213] in paene quotidiano usū est aliquibus in villagiis ubi promptius est. Usitatissima pinguia olea vegetabilia et ghee^[214] (Arabice سمن حيواني), quod saporosis in ferculis adhibetur, sunt, dum butyrum clarificatum^[214] samna (Arabice سمنة) electum pingue in arte pistoriā adhibetum est.

Quamquam singulae regiones singulas varietates habent, salta (Arabice سلتة) nationale ferculum putatur. Cuius fundamentum fusca caro decocta^[215] maraq (Arabice مرق) nuncupata, foeni Graeci spumae portio et seuc (Arabice سَحاوِق seu سحوق) -capsicorum, pomorum aureorum, allii, herbarum mixtura iuris modo contrita- sunt. Oryza, patatae, ova misculata et holera saltae communes adiunctiones sunt. Traditionaliter Iemenitico pane plano^[216] maducatur, qui sicut utensile adhibetur ad colligendum cibum.

Schacschuca^[217] (Arabice شكشوكة) populare ferculum est in Iemeniā. Schacschuca ex ovis, carne, pomis aureis, capsico dulci, cepā et aromatibus -apud quae cuminum, curcuma longa et capsica includuntur- facta est. Iemenitico pane plano aut pane albo^[218] sicuti utensile apponi solet.

Alia apud popularia fercula sunt: puls Punica^[219] (Arabice عصيدة), fahsa (Arabice فحسة), tharid (Arabice ثريد), samakmūfa (Arabice ساماك موفا), mandī (Arabice مندي), kabsa (Arabice كبسة), fatta (Arabice فتة), shafūt (Arabice شفوت) et fatūt (Arabice فتوت).

Thea cum lacte Iemenitica seu thea Adenensis (Arabice شاي حليب seu شاي عدني seu شاي مولابان) -scilicet thea cum lacte, post catham edulem apposita-; thea nigra^[220] -cum cardamomo, syzygio aromatico aut menthā-; qishr (Arabice قشر) -seu e fabarum Arabicarum folliculis infusum-; coffeum modo Arabico (Arabice قهوة عربية); thea hibisci sabdariffae (Arabice شاي كركديه) -e siccis hibisci sabdariffae floribus infusum-; infusum astaphidum Iemeniticum (Arabice نقيع الزبيب) -frigida ex astaphidibus potio-; et diba'a -cucurbitae nectar- popularium Iemeniticarum potionum exempla sunt. Mangorum et guaiavarum suci etiam populares sunt.

Malūǧa (Arabice ملوجة) seu malūǧ (Arabice ملوج) et laḥūḥ (Arabice لحوح) popularissima panis plani^[216] genera in Iemeniā inventa sunt. Malūǧa fabarum ferculis manducatur, sicuti fūli (Arabice فول مدمس) -oryzae cum phaseolis simili ferculo-. Laḥūḥ attamen carili, carne decoctā^[215] et iusculis, non minus quam oryzae ferculis manducatur.

Filia ferculi (Arabice بنت الصحن) populare tragēma est, quod meli manducatur.

Catha edulis (Arabice القات) pervulgate culta planta in Iemeniā est, quae ad mandendum adhibetur. Cum cathae sucus voratur, producitur amphetamino par effectus. Iemenitae traditionales ornatos gerunt et narcoticam plantam catham post meridiem mandunt. Catham mandere quoque Iemeniticae negotiorum culturae pars est ad alendum processum decretorium, sed advenae participare non exspectantur.

Loca intra Patrimonium totius mundi

Iemenitica apud delectamenta naturalia culturaliaque, ad Patrimonium totius mundi pertinentia loca sunt.^[222][223] Antiqua urbs moenibus circumdata Sibamum^[208] (Arabice شِبَام), ab UNESCOne anno 1982 conscripta, biennio postquam Iemenia Consilio Patrimonii Mundani se iunxit, "Deserti Manhata" propter eius caeliscalpia agnominatur. Munitis moeniis e luto stramineque factis circumdata, haec saeculi XVI urbs unum est apud exempla urbanae dispositionis fundatae in verticalis aedificationis principio.^[224]

Antiqua urbs Sanaa^[12], amplius 2100 metrorum sive 7000 pedum altitudine, usque ab duobus millenniis et dimidio amplius habitatur et anno 1986 conscripta est. Sanaa praecipuum Islamicum centrum saeculo VII facta est et 103 meschitae, 14 balnea Turcica^[225] sive traditionalia balnea et amplius 6000 domuum -quae usque ad nostram memoriam supersunt- ab ante saeculo XI originem trahunt.^[226]

Prope Rubri Maris litus, historicum oppidum Zabidae^[37] (Arabice زَبِيد), anno 1993 conscriptum, Iemeniticum caput e saeculo XIII ad saeculum XV fuit et situs archaeologicus historicusque quoque est. Praecipuo munere functum est multa per saecula propter eius universitatem, quae cognitionis centrum toti Arabico Islamicoque mundo fuit.^[227]

Recentissima additio Iemeniticum ad elencum locorum Patrimonii mundani Dioscoridis^[44] seu Zocotorae^[45] (Arabice سقطرى) archipelagus est. Cuius mentione a Marco Paulo Veneto saeculo XIII factā, hoc remotum segregatumque archipelagus ex insulis quattuor et duobus saxosis insuletis meridionalem Sini Adenensis limitem delineantibus consistit. Hic locus biodiversitate abundat. Nullo totius orbis terrarum loco nisi in Zocotorā occurrunt 37% Dioscoridis 825 plantarum, 90% eius reptilium et 95% eius cochlearum. Domus est avium speciebus 192, coralliorum speciebus 253, litoralium piscium speciebus 730 et brachyurorum ac nephropidarum speciebus 300.^[228], non minus quam arbori dracaenae cinnabari.^[229] Culturale Dioscoridis patrimonium unicam linguam Socotrensem^[72] includit.

Pediludium popularissimus disportus est in Iemeniā. Societas Pedilusoria Iemenitica (Arabice الاتحاد اليمني لكرة القدم) foederationum FIFA et Confoederationis Asianae Pedilusoriae (Anglice Asian Football Confederation et Arabice الاتحاد الآسيوي لكرة القدم) membrum est. Turma pedilusoria nationalis Iemenitica (Arabice منتخب الْيَمَن الْوَطَنِيُّ لِكُرَّةُ الْقَدَم) internationaliter participat. Haec natio societates pedilusorias etiam habet, quae nationalinus internationalibusque in certaminibus contendunt.

Iemenitici montes multas opportunitates praebet disportibus subdialibus sicuti birotationi montanae, rupium ascensioni, peragrationi, deambulationi in montibus et aliis provocantibus disportibus, inclusā oreobatiā. Oreobatia et itinera deambulatoria in Montes Sarawatenses^[230] (Arabice جبال السروات) -cacumina 3000 metrorum seu 9800 pedum et amplius alta includentes et praesertim in Montem Prophetae Scioaib (Arabice جبل النبي شعيب)- a localibus internationalibus societatibus oreobaticis periodice instruuntur.^[24][77] Litoralia autem loca et Dioscoridis^[44] seu Zocotora^[45] insula (Arabice سقطرى) multas opportunitates praebent disportibus aquaticis sicuti fluctivagationi, somatosanidi^[231], velificationi, natationi et urinationi cum scubā. Dioscoridis^[44] seu Zocotora^[45] insula unus apud optimos locos destinatos ad fluctivagandum in toto orbe terrarum est.

Saltus super camelum traditionalis disportus est qui magis magisque popularis fit apud tribum Zaranicam Occidentali in litore. Cameli a latere in latus collocantur et vincit aemulus qui -initiali e cursū- maximam camelorum quantitatem transilit. Huius tribūs viri -quia feminae contendere nequeunt- vestimenta circum medium corpus plicant ad reddendos faciliores motūs dum currunt transiliuntque.^[232]

Maximus eventus disportivus Iemeniticus Vicesimi Certaminis Pilamallei Arabici (Arabice كأس الخليج العربي) celebratio fuit Adanae^[13] et in muhafazā Abiane^[45] anno 2010. Iemenia in primis huius certaminis lusionibus tribus victa est.^[233]

Iemeniae hi codices sunt:

• YEM, secundum normam ISO 3166-1 alpha-3 (catalogi codicum nationum);
• YEM, secundum catalogum codicum nationum Consilii Olympici Internationalis;
• YMN, secundum catalogum codicum internationalium notaculi autocineti;
• YEM , secundum catalogum codicum nationum quibus OTAN utitur, codicem alpha-3;
• OY, secundum catalogum praefixorum codicum aëroportuum quibus ICAO utitur;
• YE, secundum catalogum codicum nationum quibus OTAN utitur;
• YE, secundum normam ISO 3166-1 (catalogi codicum rerum publicarum), codicem alpha-2 (catalogi codicum civitatis);
• .ye, secundum dominium interretiale;
• 7O-, secundum catalogum praefixorum codicum notaculi aëronavium quibus ICAO utitur.