Մեծ դեպրեսիվ խանգարում
| Այս հոդվածը կարող է վիքիֆիկացման կարիք ունենալ Վիքիպեդիայի որակի չափանիշներին համապատասխանելու համար։ Դուք կարող եք օգնել հոդվածի բարելավմանը՝ ավելացնելով համապատասխան ներքին հղումներ և շտկելով բաժինների դասավորությունը, ինչպես նաև վիքիչափանիշներին համապատասխան այլ գործողություններ կատարելով։ |
Մեծ դեպրեսիվ խանգարումը, որն այլ կերպ անվանում են նաև ուղղակի դեպրեսիա մտավոր խանգարում է, որն նկարագրվում է նվազագույնս 2 շաբաթ տրամադրության անկմամաբ։ Այն սովորաբար ուղեկցվում է ինքնագնահատականի անկումով, հետաքրքրության բացակայությամբ սովորաբար հաճույք պատճառող զբաղմունքների նկատմամբ, ուժասպառությամբ և ցավով առանց հստակ պատճառի[1]։ Նրանք կարող են ունենալ նաև կեղծ համոզմունքներ և տեսիլքներ։ Որոշների դեպքում խնդիրը ի հայտ գալիս է էպիզոդներով, որոնք կարող են արտահայտվել հազվադեպ, մինչ ուրիշների մոտ ախտանշանները անընդհատ առկա են։ Մեծ դեպրեսիվ խանգարումը բացասական է անրադառնում անձնական կյանքի, աշխատանքի և կրթության վրա։ Դրա պատճառով խանգարվում է բնականոն կյանքի ռիթմը, քունը, ինչպես նաև կարող են տուժել սնման ռեժիմը և առողջական ընդհանուր վիճակը։Մեծ դեպրեսիայով տառապող չափահասների 2-8%-ը ավարտում են իրենց կյանքը ինքնասպանությամբ[3][4] և ըստ տվյալների ինքնասպան եղած մարդկանց մոտ 50%-ը ունեցել են դեպրեսիվ կամ այլ տրամադրության խանգարումներ[5]։Պատճառը համարվում է ժառանգական, հոգեբանական և միջավայրի պայմանների գործոնների համակցումը[1]։Ռիսկի մոտ 40%-ը կապված է ժառանգականության հետ։ Մեծ դեպրեսիվ խանգարման ախտորոշումը դրվում է հիմնականում անձի ներկայացրածի և հոգեբանական վիճակի քննության տվյալների հիման վրա[6]։ Մեծ դեպրեսիվ խանգարումը ախտորոշող լաբորատոր քննություն գոյություն չունի։ Այնուամենայնիվ պետք է կատարել որոշակի հետազոտություններ ֆիզիկական այլ պատճառները ժխտելու համար։ Մեծ դեպրեսիվ խանգարումը առավել ծանր և երկարատև խնդիր է քան ուղղակի տխրությունը, ինչը կյանքի նորմալ և անբաժան մասն է կազմում։ Միացյալ նահանգների կանխարգելիչ ծառայություններ մատուցող ընկերությունը առաջարկում է իրականացնել կանխարգելիչ հետազոտություններ դեպրեսիայի վերաբերյալ 12 և ավել տարիք ունեցող անձանց շրջանում[7][8], մինչ դեռ Կոհրանի նախկինում արված դիտարկումը փաստել է, որ կանխարգելիչ հարցումները չնչին ձևով են ազդում հայտնաբերման կամ բուժման վրա[9]։
| Մեծ դեպրեսիվ խանգարում | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | հիվանդության կարգ |
| Պատճառ | Ժառանգական, էկոլոգիական և հոգեբանական գործոններ[1] |
| Հիվանդության ախտանշաններ | Դեպրեսիա, տրամադրության անկում, ցածր ինքնագնահատական, անհեդոնիա (հետաքրքրության կորուստ սովորաբար հաճույք պատճառող զբաղմունքների նկատմամբ), ուժասպառություն, ցավ առանց հստակ պատճառի[1] |
| Բժշկական մասնագիտություն | Հոգեբուժություն, հոգեբանություն |
| Հոմանիշներ | Կլինիկական դեպրեսիա, ունիպոլյար դեպրեսիա, ունիպոլյար խանգարում, հետադարձ դեպրեսիա |
| Ռիսկի գործոններ | Ընտանեկան պատմություն, մեծ փոփոխություններ կյանքում, որոշ դեղամիջոցներ, խրոնիկական առողջական խնդիրներ, ալկոհոլային կամ թմրադեղային կախվածություն |
| Տարբերակիչ ախտորոշում | Երկբևեռ խանգարում, տխրություն, ուշադրության պակասի և հիպերակտիվության համախտանիշ |
| Բուժում | Հոգեթերապիա, հակադեպրեսանտներ, էլեկտրոկոնվուլյացիոն թերապիա, վարժություններ[1][2] |
| Բարդություններ | Ինքնասպանություն |
| Տևողություն | 2 շաբաթ և ավելի |
| Հանդիպման հաճախականություն | 216 միլիոն |
 Major depressive disorder Վիքիպահեստում | |
Որպես կանոն խնդիրն ունեցողներին բուժում են հոգեթերապիայի և հակադեպրեսանտների միջոցով։ Դեղամիջոցները ունեն արդյունավետություն, սակայն դրանց արդյունավետությունը առավել տեսանելի է ծանր դեպրեսիայով ուղեկցվող դեպքերում[10][11]։
Հստակ չէ արդյոք ազդում են դեղամիջոցները ինքնասպանության ռիսկի վրա թե ոչ[12]։ Հոգեբանական խորհրդատվության տեսակները այս խնդրի բուժման դեպքում ներառում են կոգնիտիվ-վարքային թերապիա և միջանձնային թերապիա[1][13]։ Եթե այլ մեթոդները արդյունավետ չեն կարելի է դիտարկել էլեկտրոկոնվուլսիվ թերապիան։ Սեփական անձին վնաս հասցնելու ռիսկի դեպքում հնարավոր է կատարվի անձի կամքին հակառակ հոսպիտալիզացում[14]։
Մեծ դեպրեսիվ խանգարումը ախտահարել է մոտ 216 միլիոն մարդու 2015 թվականի տվյալներով ինչը երկրի բնակչության 3%-ն է[15]։ Կյանքի որոշակի շրջանում ախտահարվածների թիվը տատանվում է, Ճապոնիայում կազմելով մոտ 7%, իսկ Ֆրանսիայում մինչև 21%[16]։ Նման խնդիրով անձանց կյանքի տևողությունը ավելի երկար է զարգացած պետություններում (15%) ի համեմատ զարգացող պետությունների (11%)։ Ըստ ապրելիության այն երկրորդն է` մեջքի ստորին հատվածի ցավից հետո[17]։Հիվանդության առաջացման ամենահաճախակի տարիքը 20-ից 30 տարեկանն է[16][18]։ Կանայք մոտ երկու անգամ ավելի են ախտահարվում քան տղամարդիք[16][18]։ Ամերիկայի Հոգեբուժական Ասոցացիան ավելացրել է մեծ դեպրեսիվ խանգարումը հոգեբուժական խանգարումների ախտորոշիչ և վիճակագրական ձեռնարկ[19]։Ներկա պահին կամ նախկինում ախտահարվածները կարող են ունենալ սոցիալական ստիգմա[20]։
Նշաններ և ախտանիշներ
Մեծ դեպրեսիան զգալիորեն ազդում է անձի ընտանիքի, անձնական հարաբերությունների, աշխատանքի կամ դպրոցական կյանքի, քնի եւ ուտելու սովորույթների եւ ընդհանուր առողջության վրա[21]։Դրա ազդեցությունը աշխատունակության եւ բարեկեցության վրա համեմատվել է այլ քրոնիկ բժշկական հիվանդությունների հետ, ինչպիսիք են շաքարային դիաբետը[22]։Մեծ դեպրեսիվ դրվագ ունեցող անձը սովորաբար շատ ցածր տրամադրություն է ունենում, որն ընդգրկում է կյանքի բոլոր ասպեկտները և ունենում է ահեդոնիա կապված բոլոր այն երևույթների հետ, որոնք նախկինում հաճույք են պատճառել[23]։Դեպրեսիա ունեցող անձիք ճնշված են, մտահոգված, նրանց տանջում են զանազան մտքեր, անընդհատ կա անպետքության, մեղքի, հուսալքության և անպաշտպանության զգացում։ Նրանց նաև հանգիստ չի տալիս ատելությունը սեփական անձի նկատմամբ[23]։