मुख्य नैराश्याचा विकार
मुख्य नैराश्याचा विकार (एमडीडी), याला अगदी सोप्या भाषेत निराशाअसे देखील म्हणतात, या मानसिक विकारमध्ये निराशा किंवा खालची मनस्थिती कमीत कमी दोन आठवडे असणे,[१] सामान्यपणे आनंददायक असलेल्या क्रियांमध्ये नेहमीच कमी स्वयं-सन्मान, स्वारस्य कमी होणे, कमी उर्जा, आणि वेदना ही कोणत्याही कारणाशिवाय असते.[१] लोकांना कधीकधी खोटे विश्वास किंवा इतर पाहू किंवा ऐकू शकत नाहीत अशा गोष्टी दिसणे किंवा ऐकू शकणेअसे होऊ शकते.[१] काही लोकांना निराशेचे कालावधी वेगवेगळ्या वर्षांमध्ये असते ज्यामध्ये ते सामान्य असतात, आणि बाकीच्यांना जवळजवळ नेहमीच लक्षणे असतात.[३] मुख्य नैराश्याचा विकार एखाद्या व्यक्तीच्या वैयक्तिक जीवनावर, कार्य जीवनावर किंवा शिक्षणावर, तसेच झोपण्याच्या, खाण्याच्या सवयींवर आणि सर्वसामान्य आरोग्यावर नकारात्मकपणे परिणाम करू शकते.[१][३] प्रौढांपैकी मुख्य निराशेसह 2-8% प्रौढ व्यक्ती आत्महत्याकरून मरतात,[२][६] आणि आत्महत्या करणारे सुमारे 50% लोक निराशा किंवा इतर मनस्थितीच्या विकारानेमरतात.[७]
| मुख्य नैराश्याचा विकार | |
|---|---|
| इतर नावे | चिकित्साविषयक निराशा, मुख्य निराशा, युनिपोलर निराशा, युनिपोलर डिसऑर्डर, आवर्ती निराशा |
 | |
| विन्सेंट व्हॅन गॉगची 1890 पेंटिंग सॉरोइंग ओल्ड मॅन ('ॲट इटर्निटीज गेट') | |
| लक्षणे | खालची मनस्थिती, कमी स्वयं-सन्मान, सामान्यतः आनंददायक क्रियांमध्ये स्वारस्य कमी होणे, कमी ऊर्जा, स्पष्ट कारणांशिवाय वेदना[१] |
| गुंतागुंत | आत्महत्या[२] |
| सामान्य प्रारंभ | 20s–30s[३][४] |
| कालावधी | > 2 weeks[१] |
| कारणे | अनुवांशिक, पर्यावरणीय आणि मानसिक घटक[१] |
| जोखिम घटक | कुटुंबाचा इतिहास, जीवनातील मुख्य बदल, विशिष्ट औषधोपचार, आरोग्याच्या जुनाट समस्या, पदार्थाचा गैरवापर[१][३] |
| विभेदक निदान | दुःखीपणा[३] |
| उपचार | समुपदेशन, निराशा अवरोधक औषधोपचार, इलेक्ट्रोकोनव्हलसिव्ह चिकित्सा[१] |
| वारंवारता | 216 दशलक्ष (2015)[५] |
कारण आणि निदान
कारण हे अनुवांशिकता, पर्यावरणीय आणि घटकांचे मानसशास्त्रीय घटकांचे मिश्रण आहे असे समजले जाते.[१] जोखीम घटकांमध्ये या स्थितीचा कुटुंबाचा इतिहास , जीवनातील मुख्य बदल, विशिष्ट औषधे, आरोग्याच्या जुनाट समस्या, आणि पदार्थाचा गैरवापरयांचा समावेश असतो.[१][३] जोखमींपैकी सुमारे 40% अनुवांशिकशास्त्राशी संबंधित असल्याचे दिसते.[३] मुख्य नैराश्य विकाराचे निदान व्यक्तीच्या कळवलेल्या अनुभवांवर आणि मानसिक स्थितीच्या तपासणीवरआधारित आहे.[८] मुख्य नैराश्यासाठी प्रयोगशाळा चाचणी नाही.[३] तथापि, याचसारखी लक्षणे उद्भवू शकतील अशा शारीरिक स्थिती काढून टाकण्यासाठी चाचणी केली जाऊ शकते.[८] मुख्य नैराश्य हे अधिक तीव्र आहे आणि दुःखीपणापेक्षा जास्त काळ टिकतो, जो जीवनाचा एक सामान्य भाग आहे.[३] युनायटेड स्टेट्स प्रिव्हेंटिव्ह सर्व्हिसेस टास्क फोर्स (यूएसपीएसटीएफ) 12 वर्षापेक्षा जास्त वयाच्या लोकांमध्ये नैराश्यासाठी छाननी करण्याची शिफारस करते,[९][१०] तर आधीच्या कोच्रेन रिव्हयु मध्ये सापडले आहे की छाननीच्या प्रश्नावलींचा नियमित वापर केल्याने शोध किंवा उपचारावर अगदी किंचितसा परिणाम होतो.[११]
उपचार
सामान्यतः, लोकांवर समुपदेशन आणि निराशा अवरोधक औषधोपचारहे उपचार केले जातात.[१] औषधोपचार परिणामकारक असल्याचे दिसून येते, परंतु परिणाम हे केवळ सर्वात गंभीरपणे निराश असलेल्यांवर महत्त्वपूर्ण असू शकतो.[१२][१३] औषधे आत्महत्येच्या जोखमीवर परिणाम करतात किंवा नाही हे अस्पष्ट आहे.[१४] वापरल्या जाणाऱ्या समुपदेशनाच्या प्रकारांमध्ये आकलनविषयक वागणुकीसंबंधित चिकित्सा (CBT) आणि आंतरवैयक्तिक चिकित्सायांचा समावेश होतो.[१][१५] इतर उपाय परिणामकारक नसल्यास, इलेक्ट्रोकोनव्हलसिव्ह चिकित्सा (ईसीटी)चा विचार केला जाऊ शकतो.[१] स्वतःला इजा पोहचवण्याच्या जोखमीच्या प्रकरणी इस्पितळात भरती होणे आवश्यक असू शकते आणि कधीकधी एखाद्या व्यक्तीच्या इच्छेविरुद्ध घडू शकते.[१६]
महामारी, इतिहास आणि समाज
2015 मध्ये मुख्य नैराश्याचा विकार अंदाजे 216&nbps;दशलक्ष लोकांवर (जगाच्या लोकसंख्येच्या 3%) परिणाम झाला.[५] जीवनात एकाच वेळी परिणाम झालेल्या लोकांची टक्केवारी जपानमधील 7% ते फ्रान्समध्ये 21% अशी बदलते.[४] आयुर्मानाचा दर विकसित जगामध्ये (11%) या विकसनशील जगाच्या दराच्या तुलनेत (15%) इतका जास्त आहे.[४] यामुळे दुसरे सर्वात जास्त वर्षे अपंगत्वासह जगणे, नंतर कंबरदुखीहोते.[१७] सुरुवातीची सर्वात सामान्य वेळ एखाद्या व्यक्तीच्या 20व्या आणि 30व्या वर्षात असते.[३][४] पुरुषांपेक्षा दुप्पट बहुतेकदा स्त्रिया प्रभावित होतात.[३][४] 1980 मध्ये अमेरिकन सायकियाट्रिक असोसिएशन ने डायग्नोस्टिक अँड स्टॅटिस्टिकल मॅन्युअल ऑफ मेंटल डिसऑर्डर्स (डीएसएम-III) मध्ये “मुख्य नैराश्याचा विकार”ची भर घातली.[१८] डीएसएम -II मधील नैराश्याच्या मानसिक विकाराचे ते विभाजन होते, जे हताशपणा आणि निराश मनःस्थितीसह समायोजनाचा विकारअशा ओळखल्या जाणाऱ्या स्थितीला घेरलेले होते.[१८] सध्या किंवा पूर्वी प्रभावित झालेले लोक कलंकित असू शकतात.[१९]
संदर्भ
उतारा
- American Psychiatric Association (2000a). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (Fourth Edition, Text Revision: DSM-IV-TR ed.). Washington, DC: American Psychiatric Publishing, Inc. ISBN 978-0-89042-025-6.
- Barlow DH, Durand VM (2005). Abnormal psychology: An integrative approach (5th ed.). Belmont, CA, USA: Thomson Wadsworth. ISBN 978-0-534-63356-1.CS1 maint: uses authors parameter (link)
- Beck AT, Rush J, Shaw BF, Emery G (1987) [1979]. Cognitive Therapy of depression. New York, NY, USA: Guilford Press. ISBN 978-0-89862-919-4.CS1 maint: uses authors parameter (link)
- Hergenhahn BR (2005). An Introduction to the History of Psychology (5th ed.). Belmont, CA, USA: Thomson Wadsworth. ISBN 978-0-534-55401-9.
- May R (1994). The discovery of being: Writings in existential psychology. New York, NY, USA: W. W. Norton & Company. ISBN 978-0-393-31240-9.CS1 maint: uses authors parameter (link)
- Hadzi-Pavlovic D, Parker G (1996). Melancholia: a disorder of movement and mood: a phenomenological and neurobiological review. Cambridge, UK: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-47275-3.
- Royal Pharmaceutical Society of Great Britain (2008). British National Formulary (BNF 56). UK: BMJ Group and RPS Publishing. ISBN 978-0-85369-778-7. Archived from the original on 2015-05-13. 2018-12-17 रोजी पाहिले.
- Sadock VA, Sadock BJ, Kaplan HI (2003). Kaplan & Sadock's synopsis of psychiatry: behavioral sciences/clinical psychiatry. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins. ISBN 978-0-7817-3183-6.