Ռուսաստանի դաշնային սուբյեկտներ
Ռուսաստանի դաշնային կարգը հաստատվել է 1918 թվականի հունվարին Սովետների III համագումարում, որտեղ ընդունվել է «Աշխատավոր և շահագործվող ազգի իրավունքների հռչակում»[1], որը հռչակել է՝
 | Ռուսաստանի Խորհրդային Հանրապետությունը հիմնվում է ազատ ազգերի ազատ միության հիման վրա որպես Խորհրդային Ազգային Հանրապետությունների Դաշնություն[2]։ |  |
Այդպիսով միացյալ պետությունը վերափոխվել է դաշնության։
Այսօր, 2009 թվականին, ըստ 1993 թվականի Սահմանադրության 5 հոդվածի, Ռուսաստանի Դաշնությունը կազմավորված է իրավահավասար սուբյեկտներից։ 2008 թվականի մարտի 1-ից Ռուսաստանի Դաշնության սուբյեկտների թիվը հավասար է 83, այդ թվում՝ 21 հանրապետություն, 9 երկրամաս, 46 մարզ, 2 դաշնային նշանակաշության քաղաք, 1 ինքնավար մարզ և 4 ինքնավար շրջան։
Դաշնության պետական իշխանության մարմինների համակարգը սահմանվում է Դաշնության կանոնակարգած ընդհանուր հիմունքներով։ Յուրաքանչյուր շրջանում գործում է օրենսդիր (ներկայացուցչական) մարմին (պառլամենտ, օրենսդիր հավաք) և գործադիր մարմին (կառավարություն)։ Մի քանիսում գոյություն ունի նաև բարձր պաշտոնյայի պաշտոն (նախագահ, նահանգապետ), որոնք ունեն ՌԴ-ի օրենսդիր մարմինների լիազորություններ նախագահի ներկայացմամբ և կարող են այդ պաշտոնը զբաղեցնել անսահմանափակ քանակությամբ։
Ռուսաստանը բաժանվում է նաև 8 դաշնային շրջանների, որոնցից յարուրաքանչյուրում աշխատում է նախագահի լիազորված ներկայացուցիչը։Դաշնության սուբյեկտները ունեն իրենց վարչատարածքային բաժանումը։ Որպես օրենք, սուբյեկտի կազմում հիմնական միավորը համարվում են հանրապետական (մարզային, երկրամասային) նշանակության շրջանները և քաղաքները։
ՌԴ դաշնային սուբյեկտների տեսակներ
| 21 հանրապետություն | |
| 46 մարզ | |
| 9 Երկրամաս | |
| 1 ինքնավար հանրապետություն | |
| 4 ինքնավար օկրուգ | |
| 2 ֆեդերալ նշանակության քաղաքներ |
Ռուսաստանի ֆեդերատիվ կարգը 2008-ի մարտի 1-ի դրությամբ
Այս ցանկում սուբյեկտները նշված են այն նույն հերթականությամբ, ինչպես դա արված է Ռուսաստանի Դաշնության Սահմանդրության 65 հոդվածում՝ հանրապետություններ, երկրներ, մարզեր, ֆեդերալ նշանակության քաղաքներ, ինքնավար շրջաններ, ինքնավար օկրուգներ։
| № | Դաշնության սուբյեկտ | Դրոշ | Զինանշան | Տարածք (կմ²) | Բնակչություն 2002-ի հոկտեմբերի 9 | Կենտրոն | Վարչական բաժանում (ըստ ՍՎՏԲՀԴ-ի) | ՍՎՏԲՀԴ-ի կոդը | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Հանրապետություններ | ||||||||||
| 01 | Ադըղեա |  |  | 7.600 | 447.000 | Մայկոպ | 7 շրջան և 2 քաղաք | 79 | ||
| 02 | Ալթայ |  |  | 92.600 | 203.000 | Գորնո-Ալթայսկ | 10 շրջան և 1 քաղաք | 84 | ||
| 03 | Բաշկորտոստան |  |  | 143.600 | 4.103.000 | Ուֆա | 54 շրջան և 21 քաղաք | 80 | ||
| 04 | Բուրյաթիա |  |  | 351.300 | 981.000 | Ուլան-Ուդե | 21 շրջան և 2 քաղաք | 81 | ||
| 05 | Դաղստան |  |  | 50.300 | 2.584.000 | Մախաչկալա | 41 շրջան և 10 քաղաք | 82 | ||
| 06 | Ինգուշիա |  |  | 4.000 | 469.000 | Մագաս | 4 շրջան և 4 քաղաք | 26 | ||
| 07 | Կաբարդա-Բալկարիա |  |  | 12.500 | 901.000 | Նալչիկ | 10 շրջան և 3 քաղաք | 83 | ||
| 08 | Կալմիկիա |  |  | 76.100 | 292.000 | Էլիստա | 13 շրջան և 1 քաղաք | 85 | ||
| 09 | Կարաչայ-Չերքեզիա |  |  | 14.100 | 440.000 | Չերկեսկ | 8 շրջան և 2 քաղաք | 91 | ||
| 10 | Կարելիա |  |  | 172.400 | 717.000 | Պետրոզավոդսկ | 16 շրջան և 13 քաղաք | 86 | ||
| 11 | Կոմի |  |  | 415.900 | 1.019.000 | Սիքտիվկար | 12 շրջան և 8 քաղաք | 87 | ||
| 12 | Մարի Էլ |  |  | 23.200 | 728.000 | Յոշկար-Օլա | 14 շրջան և 4 քաղաք | 88 | ||
| 13 | Մորդովիա |  |  | 26.200 | 889.000 | Սարանսկ | 22 շրջան և 7 քաղաք | 89 | ||
| 14 | Սախա-Յակուտիայի հանրապետություն |  | .svg){kind=small} | 3.103.000 | 948.000 | Յակուտսկ | 33 շրջան և 5 քաղաք | 98 | ||
| 15 | Հյուսիսային Օսիա-Ալանիա |  |  | 8.000 | 710.000 | Վլադիկավկազ | 8 շրջան և 1 քաղաք | 90 | ||
| 16 | Թաթարստան |  |  | 68.000 | 3.780.000 | Կազան | 43 շրջան և 14 քաղաք | 92 | ||
| 17 | Տիվա |  |  | 170.500 | 306.000 | Կիզիլ | 17 շրջան և 2 քաղաք | 93 | ||
| 18 | Ուդմուրթական հանրապետություն |  |  | 42.100 | 1.571.000 | Իժևսկ | 25 շրջան և 5 քաղաք | 94 | ||
| 19 | Խակասիա |  |  | 61.900 | 546.000 | Աբական | 8 շրջան և 5 քաղաք | 95 | ||
| 20 | Չեչենական հանրապետություն |  |  | 15.300 | 1.100.000 | Գրոզնի | 16 շրջան և 5 քաղաք | 96 | ||
| 21 | Չուվաշիա |  |  | 18.300 | 1.314.000 | Չեբոկսարներ | 21 շրջան և 9 քաղաք | 97 | ||
| Երկրամասեր | ||||||||||
| 22 | Ալթայի երկրամաս |  |  | 169.100 | 2.607.000 | Բարնաուլ | 60 շրջան և 11 քաղաք | 01 | ||
| 23 | Անդրբայկալյան երկրամաս |  |  | 431.500 | 1.156.000 | Չիտա | 31 շրջան և 5 քաղաք | 67 | ||
| 24 | Կամչատկայի երկրամաս |  |  | 472.300 | 359.000 | Պետրոպավլովսկ-Կամչատսկի | 30 | |||
| 25 | Կրասնոդարի երկրամաս | .png){kind=small} |  | 76.000 | 5.124.000 | Կրասնոդար | 38 շրջան և 15 քաղաք | 03 | ||
| 26 | Կրասնոյարսկի երկրամաս |  |  | 2.339.700 | 2.966.000 | Կրասնոյարսկ | 54 շրջան և 19 քաղաք | 04 | ||
| 27 | Պերմի երկրամաս |  |  | 160.600 | 2.824.000 | Պերմ | 33 շրջան և 14 քաղաք | 57 | ||
| 28 | Պրիմորիեի երկրամաս |  |  | 165.900 | 2.068.000 | Վլադիվոստոկ | 22 շրջան և 12 քաղաք | 05 | ||
| 29 | Ստավրոպոլի երկրամաս |  |  | 66.500 | 2.731.000 | Ստավրոպոլ | 26 շրջան և 10 քաղաք | 07 | ||
| 30 | Խաբարովսկի երկրամաս |  | .png){kind=small} | 788.600 | 1.435.000 | Խաբարովսկ | 17 շրջան և 6 քաղաք | 08 | ||
| Մարզեր (Օբլաստներ) | ||||||||||
| 31 | Ամուրի մարզ |  |  | 363.700 | 903.000 | Բլագովեշչենսկ | 20 շրջան և 7 քաղաք | 10 | ||
| 32 | Արխանգելսկի մարզ[3] |  |  | 587.400 | 1.336.000 | Արխանգելսկ | 20 շրջան և 8 քաղաք | 11 | ||
| 33 | Աստրախանի մարզ |  |  | 44.100 | 1.007.000 | Աստրախան | 11 շրջան և 3 քաղաք | 12 | ||
| 34 | Բելգորոդի մարզ |  |  | 27.100 | 1.512.000 | Բելգորոդ | 21 շրջան և 6 քաղաք | 14 | ||
| 35 | Բրյանսկի մարզ |  |  | 34.900 | 1.379.000 | Բրյանսկ | 27 շրջան և 5 քաղաք | 15 | ||
| 36 | Վլադիմիրի մարզ |  |  | 29.000 | 1.525.000 | Վլադիմիր | 16 շրջան և 10 քաղաք | 17 | ||
| 37 | Վոլգոգրադի մարզ |  |  | 113.900 | 2.703.000 | Վոլգոգրադ | 33 շրջան և 6 քաղաք | 18 | ||
| 38 | Վոլոգդայի մարզ |  |  | 145.700 | 1.270.000 | Վոլոգդա | 26 շրջան և 4 քաղաք | 19 | ||
| 39 | Վորոնեժի մարզ |  |  | 52.400 | 2.379.000 | Վորոնեժ | 32 շրջան և 7 քաղաք | 20 | ||
| 40 | Իվանովոյի մարզ |  |  | 21.800 | 1.149.000 | Իվանովո | 21 շրջան և 6 քաղաք | 24 | ||
| 41 | Իրկուտսկի մարզ |  |  | 767.900 | 2.582.000 | Իրկուտսկ | 33 շրջան և 14 քաղաք | 25 | ||
| 42 | Կալինինգրադի մարզ |  |  | 15.100 | 943.000 | Կալինինգրադ | 13 շրջան և 6 քաղաք | 27 | ||
| 43 | Կալուգայի մարզ |  |  | 29.900 | 1.041.000 | Կալուգա | 24 շրջան և 4 քաղաք | 29 | ||
| 44 | Կեմերովոյի մարզ |  |  | 95.500 | 2.900.000 | Կեմերովո | 19 շրջան և 18 քաղաք | 32 | ||
| 45 | Կիրովի մարզ |  |  | 120.800 | 1.504.000 | Կիրով | 39 շրջան և 5 քաղաք | 33 | ||
| 46 | Կոստրոմայի մարզ | .svg){kind=small} |  | 60.100 | 738.000 | Կոստրոմա | 24 շրջան և 8 քաղաք | 34 | ||
| 47 | Կուրգանի մարզ |  |  | 71.000 | 1.020.000 | Կուրգան | 24 շրջան և 9 քաղաք | 37 | ||
| 48 | Կուրսկի մարզ |  |  | 29.800 | 1.236.000 | Կուրսկ | 28 շրջան և 5 քաղաք | 38 | ||
| 49 | Լենինգրադի մարզ |  |  | 84.000 | 1.671.000 | Սանկտ Պետերբուրգ[4] | 17 շրջան և 20 քաղաք | 41 | ||
| 50 | Լիպեցկի մարզ |  |  | 24.100 | 1.213.000 | Լիպեցկ | 18 շրջան և 2 քաղաք | 42 | ||
| 51 | Մագադանի մարզ |  |  | 461.400 | 183.000 | Մագադան | 8 շրջան և 1 քաղաք | 44 | ||
| 52 | Մոսկվայի մարզ |  |  | 46.000 | 6.627.000 | Մոսկվա[5] | 38 շրջան և 56 քաղաք | 46 | ||
| 53 | Մուրմանսկի մարզ |  |  | 144.900 | 893.000 | Մուրմանսկ | 5 շրջան և 13 քաղաք | 47 | ||
| 54 | Նիժնի Նովգորոդի մարզ |  |  | 76.900 | 3.524.000 | Նիժնի Նովգորոդ | 48 շրջան և 12 քաղաք | 22 | ||
| 55 | Նովգորոդի մարզ |  |  | 55.300 | 695.000 | Վելիկի Նովգորոդ | 21 շրջան և 3 քաղաք | 49 | ||
| 56 | Նովոսիբիրսկի մարզ |  |  | 178.200 | 2.692.000 | Նովոսիբիրսկ | 30 շրջան և 7 քաղաք | 50 | ||
| 57 | Օմսկի մարզ |  | .svg){kind=small} | 139.700 | 2.079.000 | Օմսկ | 32 շրջան և 6 քաղաք | 52 | ||
| 58 | Օրենբուրգի մարզ |  |  | 124.000 | 2.178.000 | Օրենբուրգ | 35 շրջան և 12 քաղաք | 53 | ||
| 59 | Օրյոլի մարզ |  | .svg){kind=small} | 24.700 | 861.000 | Օրյոլ | 24 շրջան և 3 քաղաք | 54 | ||
| 60 | Պենզայի մարզ |  |  | 43.200 | 1.453.000 | Պենզա | 28 շրջան և 5 քաղաք | 56 | ||
| 61 | Պսկովի մարզ |  |  | 55.300 | 761.000 | Պսկով | 24 շրջան և 2 քաղաք | 58 | ||
| 62 | Ռոստովի մարզ |  |  | 100.800 | 4.407.000 | Դոնի Ռոստով | 43 շրջան և 16 քաղաք | 60 | ||
| 63 | Ռյազանի մարզ |  |  | 39.600 | 1.228.000 | Ռյազան | 25 շրջան և 4 քաղաք | 61 | ||
| 64 | Սամարայի մարզ |  |  | 53.600 | 3.240.000 | Սամարա | 27 շրջան և 10 քաղաք | 36 | ||
| 65 | Սարատովի մարզ |  |  | 100.200 | 2.669.000 | Սարատով | 38 շրջան և 13 քաղաք | 63 | ||
| 66 | Սախալինի մարզ |  |  | 87.100 | 547.000 | Յուժնո-Սախալինսկ | 17 շրջան և 9 քաղաք | 64 | ||
| 67 | Սվերդլովսկի մարզ |  |  | 194.800 | 4.490.000 | Եկատերինբուրգ | 30 շրջան և 34 քաղաք | 65 | ||
| 68 | Սմոլենսկի մարզ |  |  | 49.800 | 1.051.000 | Սմոլենսկ | 25 շրջան և 2 քաղաք | 66 | ||
| 69 | Տամբովի մարզ |  |  | 34.300 | 1.180.000 | Տամբով | 23 շրջան և 7 քաղաք | 68 | ||
| 70 | Տվերի մարզ |  |  | 84.100 | 1.473.000 | Տվեր | 36 շրջան և 12 քաղաք | 28 | ||
| 71 | Տոմսկի մարզ |  |  | 316.900 | 1.046.000 | Տոմսկ | 16 շրջան և 6 քաղաք | 69 | ||
| 72 | Տուլայի մարզ |  |  | 25.700 | 1.676.000 | Տուլա | 23 շրջան և 9 քաղաք | 70 | ||
| 73 | Տյումենի մարզ[6] |  |  | 1.435.200 | 3.266.000 | Տյումեն | 38 շրջան և 26 քաղաք | 71 | ||
| 74 | Ուլյանովսկի մարզ |  |  | 37.300 | 1.382.000 | Ուլյանովսկ | 21 շրջան և 6 քաղաք | 73 | ||
| 75 | Չելյաբինսկի մարզ |  |  | 87.900 | 3.606.000 | Չելյաբինսկ | 24 շրջան և 23 քաղաք | 75 | ||
| 76 | Յարոսլավլի մարզ |  |  | 36.400 | 1.368.000 | Յարոսլավլ | 17 շրջան և 6 քաղաք | 78 | ||
| Ֆեդերալ նշանակության քաղաքներ | ||||||||||
| 77 | Մոսկվա |  |  | 1.064 | 10.358.000 | Մոսկվա | 123 շրջան և 10 օկրուգներում | 45 | ||
| 78 | Սանկտ Պետերբուրգ |  | .svg){kind=small} | 1.433 | 4.669.000 | Սանկտ Պետերբուրգ | 18 շրջան | 40 | ||
| Ինքնավար մարզ | ||||||||||
| 79 | Հրեական ինքնավար մարզ |  |  | 36.000 | 191.000 | Բիրոբիջան | 5 շրջան և 1 քաղաք | 99 | ||
| Ինքնավար օկրուգներ | ||||||||||
| 80 | Նենեցյան ինքնավար օկրուգ[3] |  |  | 176.700 | 41.000 | Նարյան-Մառ | 1 շրջան և 1 քաղաք | 11 | ||
| 81 | Խանտի-Մանսիական ինքնավար օկրուգ[6] |  | .png){kind=small} | 523.100 | 1.433.000 | Խանտի-Մանսիյսկ | 9 շրջան և 14 քաղաք | 71 | ||
| 82 | Չուկոտկայի ինքնավար օկրուգ |  |  | 737.700 | 54.000 | Անադիր | 8 շրջան և 1 քաղաք | 77 | ||
| 83 | Յամալ-Նենեցյան ինքնավար օկրուգ[6] |  |  | 750.300 | 507.000 | Սալեխարդ | 7 շրջան և 7 քաղաք | 71 | ||
| - | Ամբողջ Ռուսաստանը |  |  | 17.075.400 | 145.182.000 | Մոսկվա | - | - | ||