Sana Warisan Donya

Pra-konvènsi

Ing taun 1959, pamaréntah Mesir mutusaké arep yasa bendungan Aswan, sawijining proyèk kang bakal ngelepaké lembah kang ngandhut warisan peradababn kuna kaya déné kuil Abu Simbel. UNESCO banjur nganakaké kampanye gedhèn-gedhèn ing donya kanggo njaga situs mau kanggo ngadhepi usulan Mesir lan Sudan. Kuil Abu Simbel lan Kuil Philae sidané diprithili secuil mbaka secuil lan ditata manèh, dipindhah menyang papan kang luwih dhuwur. Béya kanggo proyèk mau udakara US $80 yuta, watara $40 yuta saka béya mau dikumpulaké saka 50 nagara. Bab iku dianggep suksès, lan dadi conto kanggo kampanye proyèk-proyèk liya yaiku ing antarané panylametan Venesia lan lagunané, ing Italia, reruntuh Mohenjo-daro ing Pakistan, lan Candhi Borobodur ing Indonésia). UNESCO banjur miwiti gawé rancangan konvènsi Déwan Internasional bab Monumèn lan Situs, kanggo ngreksa warisan budaya umum kanggo kamanungsan.

Konvènsi lan latar mburi

Amérika Sarékat miwiti gagasan kanggo nggabungaé konsèrvasi budaya lan konsèrvasi alam. Konferènsi Gedhung Putih ing taun 1965 mutusaké kanggo ngadegaké sawijining Badan Warisan Donya (World Heritage Trust) kanggo ngreksa "situs-situs alam lan tlatah éndah pang pinunjul ing donya lan situs mawa sajarah kanggo sing ndunungi donya mangsa saiki lan sing bakal teka." Badan Internasional kanggo Konsèrvasi Alam (International Union for Conservation of Nature) uga gawé usulan kang padha ing taun 1968, lan diusulaké taun 1972 marang Konferènsi Lingkungan Urip PBB ing Stockholm, Swèdhen.

Pungkasané siji tèks disarujuki déning kabèh nagara kang mèlu guyub, lan Konvènsi bab protèksi warisan budaya lan alam donya" disahaké déning Konferènsi Umum UNESCO ing tanggal 16 November 1972.

Sadéngah nagara kudu gawé pratélan inventarisasi kabèh situs alam lan budaya pinunjul kang diduwèni. Pratélan iki karan Pratélan Tentatif, lan wigati sebab sawijining nagara ora bisa ngajokaké usulan tumrap situs kang ora ana ing pratélan. Sabanjuré, bisa dipilih situs saka pratélan iki kang dilebokaké sajeroning file nominasi. Pusat Warisan Donya bakal mènèhi advis lan mbiyantu nyepakaké file iki, kang sabisa-bisané kudu komprehènsif.

Tekan seméné, file iki diévaluasi kanthi swatantra déning loro organisasi: Déwan Internasional bab Monumèn lan Situs lan Badan Konsèrvasi Donya. Badan-badan iki banjur gawé rékomendhasi marang Komité Warisan Donya. Komité iki rapat setaun pisan kanggo nemtokaké pilihan endi usulan kang bisa lumebu Pratélan Warisan Donya, lan kadhangkala angèl mutusaké saéngga njaluk katrangan luwih akèh saka nagara kang ngajokaké. Ana sepuluh kritéria pemilihan kang kudu diduwèni supaya bisa lumebu pratélan Warisan Donya.

<!PLEASE do not add or remove any images without discussion on the talk page first>

Nganti pungkasan taun 2004, ana enenm kritéria kanggo warisan budaya lan papat kritéria kanggo warisan alam. Ing taun 2005, kritéria iki diowahi dadi siji sèt kritéria waé. Situs kang dadi nominasi kudu "duwé biji pinunjul kang universal" lan njukupi paling ora siji saka sepuluh kritéria.^[2]

Kritéria budaya

• I. "makili sawijining purwarupa utawa masterpiece kréasi manungsa genius";
• II. "nuduhaké gayutan (interchange) kang wigati ing pangajining manungsa (human values), ing ing sajeroning mangsa tinamtu utawa sajeroning tlatah budaya donya, ing pembangunan babagan arsitèktur utawa tèknologi, seni monumèntal, perancangan kutha utawa disain lansekap;
• III. "duwé tèstimoni kang unik utawa sak ora-orané istiméwa tumrap tradhisi budaya utawa tumrap sawijining peradaban kang isih ana utawa wis sirna";
• IV. "minangka conto pinunjul saka jinis wewangunan, arsitèktural utawa rakitan tèknologi utawa sesawangan kang nggambaraké tataran kang wigati ing sajarah manungsa ";
• V. "minangka conto pinunjul saka sawijining papan panggonan urip manungsa tradhisional, panggunaan lahan, utawa panggunaan sagara kang makili sawijining budaya, utawa interaksi manungsa lan lingkungan urip mligi nalika bab iki dadi rawan saka akibat owah-owahan kang ora bisa dibalèkaké";
• VI. "kudu langsung utawa nyata-nyata magepokan karo prastawa utawa tradhisi urip, karo gagasan, utawa karo kapercayan, karo karya artistik lan tinulis (literary) ing wigati universal kang pinunjul. (Komité mutusaké yèn kritéria iki luwih becik dipigunakaké magepokan karo kritéria liyané)";

Kritéria alam

• VII. "ngandhut fénoména alam kang istiméwa (superlative) utawa tlatah kanthi kaéndahan alam kang ngédap-édapi lan wigatining èstètika";
• VIII. "minangka conto kang pinunjul (outstanding) makili tataran utama sajarah bumi, kalebu rekaman kauripan, prosès géologi wigati kang isih lumaku sajeroning owah-owahan wangun bumi, utawa wujud geomorphic utawa physiographic kang wigati";
• IX. "minangka conto wigati kang makili prosès ekologis lan biologis wigati kang isih lumaku sajeroning évolusi lan owah-owahan kulit bumi (terrestrial), banyu tawa (fresh water), ékosistem pasisir lan sagara, komunitas tuwuhan lan kéwan ";
• X. "ngandhut habitat alami kang paling wigati lan pinunjul kanggo konsèrvasi (ing panggonan iku) kaanékaragaman biologi, kalebu spésies kang kaancam bakal cures, kang wigati tumrap aji uiversal kang pinunjul saka kapentingan èlmu utawa konsèrvasi."

Delengen uga: Tabel Situs Warisan Donya miturut nagara

Sawetara iki ana 851 situs warisan donya duunung ing 142 nagara anggota. Saka cacah iki mau, 660 ing antarané wujud situs budaya, 166 situs alam lan 25 situs campuran. Klasifikasi sabanjuré kalebu klasifikasi miturut nagara anggota ing lima zona géografis: Afrika, Nagara-nagara Arab (dumadi saka nagara-nagara Afrika Lor lan Wétan Tengah), Asia-Pasifik (kalebu Australia lan Oseania), Éropa lan Amérika Lor (mligi, USA lan Kanadha), lan Amérika Latin lan Karibia.

Minangka cathetan: Ruslan lan nagara-nagara Kaukasus diklasifikasèkaké lumebu zona Éropa lan Amérika Lor.

Zona-zona géografis UNESCO uga mènèhi tekanan marang bab administratif tinimbang gayutan géografis. Mula, Pulo Gough, dumunung ing Atlantik Kidul, didadèkaké lumebu zona Éropa & Amérika Lor awit nagara Inggris kang ngusulaké tlatah mau.

Tabel ing ngisor iki nuduhaké pamérangan situs miturut zona lan klasikasiné:

• Pratélan Situs Warisan Donya ing Afrika
• Pratélan Situs Warisan Donya ing Amérika
• Pratélan Situs Warisan Donya ing Asia lan Australasia
• Pratélan Situs Warisan Donya ing Éropa
• Pratélan Situs Warisan Donya sajeroning bebaya

Komité Warisan Donya nganakaké rapat bola-bali setaun, kanggo ngrembug cara-cara ngemunah situs warisan donya kang ana, lan nampa usul nominasi saka nagara kang ngajokaké. Rapat mau ditindakaké saben taun kanggo nglebokaké sawijining situs sajeroning pratélan situs warisan donya sawisé presentasi déning IUCN lan/utawa ICOMOS, lan tanggapan utawa kabotan saka nagara-nagara anggota.

Rapat taunan ditindakaké pidhah-pindhah ing kutha-kutha ing saidenging donya. Kajaba kang dianakaké ing Paris (Prancis), dunungé kantor markas UNESCO, mung nagara-nagara anggota Komité Warisan Donya kang duwé hak dadi tuan rumah rapat sabanjuré.

Rapat	Taun	Tanggal wektu	Kutha	Nagara
1	1977	27 Juni–1 Juli	Paris	Prancis
2	1978	5 September–8 September	Washington, DC	Amérika Sarékat
3	1979	22 Oktober–26 Oktober	Kairo & Luxor	Mesir
4	1980	1 September–5 September	Paris	Prancis
5	1981	26 Oktober–30 Oktober	Sydney	Ostrali
6	1982	13 Dhésèmber–17 Dhésèmber	Paris	Prancis
7	1983	5 Dhésèmber–9 Dhésèmber	Firenze	Itali
8	1984	29 Oktober–2 November	Buenos Aires	Argentina
9	1985	2 Dhésèmber–6 Dhésèmber	Paris	Prancis
10	1986	24 November–28 November	Paris	Prancis
11	1987	7 Dhésèmber–11 Dhésèmber	Paris	Prancis
12	1988	5 Dhésèmber–9 Dhésèmber	Brasilia	Brazil
13	1989	11 Dhésèmber–15 Dhésèmber	Paris	Prancis
14	1990	7 Dhésèmber–12 Dhésèmber	Banff	Kanadha
15	1991	9 Dhésèmber–13 Dhésèmber	Carthage	Tunisia
16	1992	7 Dhésèmber–14 Dhésèmber	Santa Fe	Amérika Sarékat
17	1993	6 Dhésèmber–11 Dhésèmber	Kartagena	Kolombia
18	1994	12 Dhésèmber–17 Dhésèmber	Phuket	Thailand
19	1995	4 Dhésèmber–9 Dhésèmber	Berlin	Jerman
20	1996	2 Dhésèmber–7 Dhésèmber	Mérida	Meksiko
21	1997	1 Dhésèmber–6 Dhésèmber	Napoli	Itali
22	1998	30 November–5 Dhésèmber	Kyoto	Jepang
23	1999	29 November–4 Dhésèmber	Marrakesh	Maroko
24	2000	27 November–2 Dhésèmber	Cairns	Ostrali
25	2001	11 Dhésèmber–16 Dhésèmber	Helsinki	Finlan
26	2002	24 Juni–29 Juni	Budapest	Hungaria
27	2003	30 Juni–5 Juli	Paris	Prancis
28	2004	28 Juni–7 Juli	Suzhou	Cina
29	2005	10 Juli–17 Juli	Durban	Afrika Kidul
30	2006	8 Juli–16 Juli	Vilnius	Litowen
31	2007	23 Juni–1 Juli	Christchurch	Cithakan:Country data Niu Selan
32	2008	2 Juli-10 Juli	Quebec City	Kanadha

• Tabel Situs Warisan Donya miturut nagara
• Pratélan topik konsèrvasi

• UNESCO World Heritage portal — Official detailed website in both English and French
  • The World Heritage List — Official searchable List of all Inscribed Properties
  • KML file of the World Heritage List — Official KML version of the List for Google Earth and NASA Worldwind
  • Convention Concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage — Official 1972 Convention Text in 7 languages
• Convention Concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage at Law-Ref.org — Fully indexed and crosslinked with other documents
• Organization of World Heritage Cities — Dealing with urban sites only
• WHTour.org — World Heritage sites in panographies-360 degree imaging
• Worldheritage-Forum — Weblog and Information on World Heritage Issues
• UK Government's list of UK World Heritage Sites
• US National Park Service's list of US World Heritage Sites Archived 2007-06-10 at the Wayback Machine.
• Parks Canada's list of Canadian World Heritage Sites Archived 2006-10-20 at the Wayback Machine.
• thesalmons.org's world heritage list — Unofficial list with links and map of sites
• VRheritage.org — Documentation of World Heritage Sites
• whc.kmz Archived 2020-01-22 at the Wayback Machine. — Unofficial and incomplete World Heritage List in Google Earth (en français^{[pranala mati permanèn]})