Sianida
Sianida merujuk kepada apa-apa sebatian kimia yang mengandungi kumpulan gabungan monovalen CN. Kumpulan ini, yang dikenal sebagai siano, terdiri daripada satu atom karbon dengan ikatan ganda tiga dengan atom nitrogen.[1]
 | |
| Nama | |
|---|---|
| Nama IUPAC sistematik Sianida | |
| Pengecam | |
Imej model 3D Jmol | |
| ChEBI | |
| ChemSpider | |
PubChem CID | |
| UNII | |
| |
| |
| Sifat | |
| CN− | |
| Jisim molar | 26.02 g·mol−1 |
| Asid konjugat | Hidrogen sianida |
Kecuali jika dinyatakan sebaliknya, data diberikan untuk bahan-bahan dalam keadaan piawainya (pada 25 °C [77 °F], 100 kPa). | |
| Rujukan kotak info | |
Bahan-bahan sianida organik seperti natrium sianida dan kalium sianida wujud sebagai poliatom ion sianida bercas negatif (CN−); sebatian ini yang dianggap sebagai garam daripada asid hidrosianik yang sangat beracun.[2] Ion sianida bersifat isoelektrik pada karbon monoksida dan dengan molekul nitrogen.[3][4]
Sianida organik biasanya dipanggil nitril; dalam hal ini, kumpulan CN dikaitkan dengan ikatan kovalen pada kumpulan berkarbon seperti metil (BAB3) di metil sianida (asetonitril). Sifat kumpulan ini yang kurang mampu melepaskan ion sianida biasanya menjadikan nitril kurang beracun, atau tidak beracun sebagai polimer tidak larut seperti gentian akrilik melainkan dibakar.[5]
Asid hidrosianik (juga dikenali sebagai hidrogen sianida atau HCN) ialah cecair mudah meruap yang digunakan untuk menghasilkan akrilonitril yang digunakan dalam pengeluaran gentian akrilik, getah sintetik dan plastik. Sianida turut digunakan dalam beberapa proses kimia, termasuk pengasapan, pengerasan besi dan keluli, sadur elektrik, dan pemekatan bijih. Bahan-bahan yang mengandungi sianida didapati secara semula jadi dalam biji buah-buahan tertentu seperti pada ceri dan epal.
Etimologi
Perkataan "sianida" merupakan pinjaman bahasa Inggeris berakar daripada perkataan bahasa Yunani kyanos yang bermaksud "biru tua" kerana bahan ini pertama kalinya diperolehi daripada pemanasan pigmen warna biru Prussia.
Kewujudan
Secara semula jadi
Sianida dihasilkan oleh jenis-jenis bakteria, kulat dan alga tertentu serta ditemukan dalam beberapa jenis tumbuhan. Sianida yang ditemui dalam jumlah yang besar ada didapati dalam beberapa biji buahan keras contohnya aprikot, epal dan persik.[6] Sianida tumbuhan biasanya terikat pada molekul gula dalam bentuk glikosida sianogenik yang melindungi tumbuhan daripada dimakan herbivora. Ubi kayu juga mengandungi glikosida sianogenik.[7][8]
Pembuatan
Proses utama yang digunakan untuk mengeluarkan sianida adalah proses Andrussow di mana gas hidrogen sianida dihasilkan dari metana dan ammonia dengan kehadiran oksigen dan pemangkin platinum.[9][10]
- 2 CH4 + 2 NH3 + 3 O2 - GT 2 HCN + 6 H2O
Gas hidrogen sianida mungkin akan larut dalam larutan natrium hidroksida akueus untuk menghasilkan natrium sianida.[perlu rujukan]
Keracunan
Banyak sebatian sianida yang sangat beracun. Anion sianida dapat merencatkan enzim sitrokom c oksidase (juga dikenal sebagai aa3) pada kompleks keempat rantaian pengangkutan elektron (ditemui dalam membran mitokondria sel-sel eukariot). Sianida melekat kepada besi dalam protein ini dan mengikat pada enzim lalu menghalang pengangkutan elektron dari sitokrom c kepada oksigen. Hasilnya, pengangkutan elektron terganggu lalu sel tidak lagi boleh menghasilkan tenaga adenosina trifosfat (ATP) secara aerobik,[11] seterusnya menjejaskan tisu yang begitu bergantung kepada respirasi aerobik seperti sistem saraf pusat dan jantung. Ini adalah contoh hipoksia histotoksik.[12]
Antidot
Hidroksokobalamin bertindak balas dengan sianida untuk menghasilkan sianokobalamin yang selamat disingkirkan oleh buah pinggang. Kaedah ini mempunyai kelebihan mengelakkan pembentukan metemoglobin. Kit ubat penawar ini dijual di bawah jenama Cyanokit dan diiktiraf oleh Pentadbiran Makanan dan Dadah Amerika (FDA) pada 2006.[13]
Kegunaan
Pemburuan haram
Sianida digunakan terhadap ikan hidup di terumbu karang untuk dijadikan sebagai haiwan akuarium dan makanan laut. Amalan yang berbahaya, merosakkan dan sarat dengan kontroversi ini didorong oleh pasaran ikan eksotik yang lumayan.[14]
Kegunaan lain
Sianida digunakan sebagai racun serangga yang diasapkan dalam kapal-kapal.[15] Garam sianida digunakan untuk membunuh semut,[16] serta juga racun tikus di beberapa tempat[17] (racun arsenik yang kurang bertoksik lebih biasa digunakan).[18]
Sianida dan sebatian sianohidrin yang umumnya bersifat toksik telah ditunjukkan untuk meningkatkan percambahan dalam pelbagai spesies tumbuhan.[19][20]
Rujukan
Pautan luar
- ATSDR medical management guidelines for cyanide poisoning (US)
- HSE recommendations for first aid treatment of cyanide poisoning (UK)
- Hydrogen cyanide and cyanides (CICAD 61)
- IPCS/CEC Evaluation of antidotes for poisoning by cyanides
- National Pollutant Inventory—Cyanide compounds fact sheet
- Eating apple seeds is safe despite the small amount of cyanide
- Toxicological Profile for Cyanide, U.S. Department of Health and Human Services, July 2006
Data keselamatan (Perancis):
- Institut national de recherche et de sécurité (1997). "Cyanure d'hydrogène et solutions aqueuses". Fiche toxicologique n° 4, Paris: INRS, 5 pp. (PDF file, (Perancis))
- Institut national de recherche et de sécurité (1997). "Cyanure de sodium. Cyanure de potassium". Fiche toxicologique n° 111, Paris: INRS, 6 pp. (PDF file, (Perancis))