ਯੂਨਾਨੀ ਲਿਪੀ
ਯੂਨਾਨੀ ਲਿਪੀ ਯੂਨਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਲਿਖਣ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਯੂਨਾਨੀ ਜਾਂ ਗ੍ਰੀਕ (Ελληνικά IPA: [eliniˈka] ਜਾਂ Ελληνική γλώσσα, IPA: [eliniˈci ˈɣlosa]), ਹਿੰਦ-ਯੂਰਪੀ ਭਾਸ਼ਾ-ਪਰਵਾਰ ਦੀ ਇੱਕ ਸੁਤੰਤਰ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ, ਜੋ ਯੂਨਾਨੀ ਜਾਂ ਗ੍ਰੀਕ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਦੱਖਣ ਬਾਲਕਨ ਤੋਂ ਨਿਕਲੀ ਇਸ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਭਾਰੋਪੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਤੁਲਣਾ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਮਾ ਇਤਹਾਸ ਹੈ, ਜੋ ਲਿਖਤੀ ਇਤਹਾਸ ਦੀਆਂ 34 ਸਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇਹ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਯੂਨਾਨੀ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਈਸਾਈਆਂ ਦੇ ਬਾਇਬਲ ਦੇ ਨਿਊ ਟੇਸਟਾਮੇਂਟ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ। ਆਧੁਨਿਕ ਸਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇਹ ਯੂਨਾਨ ਅਤੇ ਸਾਇਪ੍ਰਸ ਦੀ ਆਧਿਕਾਰਿਕ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਕਰੀਬਨ 2 ਕਰੋੜ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਲਿਖਣ ਲਈ ਯੂਨਾਨੀ ਅੱਖਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਯੂਨਾਨੀ ਲਿਪੀ | |
---|---|
ਕਿਸਮ | |
ਜ਼ੁਬਾਨਾਂ | ਯੂਨਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ |
ਅਰਸਾ | c. 800 BCE – present[1] |
ਮਾਪੇ ਸਿਸਟਮ | ਮਿਸਰ ਦੇ ਚਿੱਤਰ ਅੱਖਰ
|
ਔਲਾਦ ਸਿਸਟਮ | ਲਾਤੀਨੀ, ਰੂਸ |
ਯੂਨੀਕੋਡ ਰੇਂਜ |
|
ਯੂਨਾਨੀ ਵਰਨਮਾਲਾ
ਯੂਨਾਨੀ ਵਰਨਮਾਲਾ ਚੌਵੀ ਅੱਖਰਾਂ ਦੇ ਵਰਨ ਵਿਵਸਥਾ ਹੈ ਜਿਸਦੀ ਵਰਤੋ ਨਾਲ ਯੂਨਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਅਠਵੀੰ ਸਦੀ ਈਸਵੀ ਸੰਨ ਤੋਂ ਪੂਰਬ ਲਿਖਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਵਰਨਮਾਲਾ ਫੋਨਿਸ਼ਿਆਈ ਵਰਨਮਾਲਾ ਤੋਂ ਉਤਪੰਨ ਹੋਈ ਹੈ ਤੇ ਯੂਰਪ ਦੀ ਕਈ ਵਰਨ-ਵਿਵਸਥਾਂਵਾਂ ਇਸੀ ਤੋਂ ਜਨਮੀ ਹਨ। ਅੰਗ੍ਰੇਜੀ ਲਿਖਣ ਦੇ ਲਈ ਰੋਮਨ ਲਿਪੀ ਤੇ ਰੂਸੀ ਭਾਸ਼ਾ ਲਿਖਣ ਦੇ ਲਈ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਿੱਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲਿਆਂ ਸੀਰਿਅਲ ਵਰਨਮਾਲਾ ਦੋਨੋ ਯੂਨਾਨੀ ਲਿਪੀ ਤੋਂ ਜਨਮੀ ਹਨ. ਦੂਜੀ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਈਸਵੀ ਸੰਨ ਤੋਂ ਬਾਦ ਗਣਿਤ ਸ਼ਾਸਤਰੀਆਂ ਨੇ ਯੂਨਾਨੀ ਅੱਖਰਾਂ ਨੂੰ ਅੰਕ ਦਾ ਚਿਤਰਨ ਕਰਨ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
|
|
ਮੁੱਖ ਅੱਖਰ
ਯੂਨਾਨੀ ਅੱਖਰਾਂ ਤੇ ਉੰਨਾਂ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਦੇ ਗੁਰਮੁਖੀ ਲਿਪਾਂਤਰਨ ਅੱਖਰ ਨੀਚੇ ਬਣੇ ਟੇਬਲ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਫੋਨਿਸ਼ਿਆਈ ਅੱਖਰ ਵੀ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ ਜਿਸਤੋਂ ਸਾਰੇ ਯੂਨਾਨੀ ਅੱਖਰ ਲਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਧੁਨੀ ਲਿਪੀ ਦੀ ਵਰਤੋ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਉਚਾਰਨ ਵਿਧੀ ਵੀ ਲਿਖੀ ਹੈ। ਨਿੱਚੇ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਉਚਾਰਨ 5ਵੀੰ ਸਦੀ ਤੇ 4ਵੀੰ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਏਟਿਕ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਉਚਾਰਨ ਵੀ ਹਨ।ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਆਧੁਨਿਕ ਯੂਨਾਨ ਵਿੱਚ ਬੋਲੇ ਜਾਨ ਵਾਲੇ ਉਚਾਰਨ ਨਿੱਚੇ ਦਿੱਤੇ ਟੇਬਲ ਵਿੱਚ ਗੁਰਮੁਖੀ ਵਿਚ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।
ਅੱਖਰ | ਪੂਰਵਜ ਫੋਨਿਸ਼ਿਆਈ ਅੱਖਰ | ਅੱਖਰ ਦਾ ਨਾਮ | ਗੁਰਮੁਖੀ ਲਿਪਾਂਤਰਨ | ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਧੁਨੀ ਲਿਪੀ | ਸਬੰਧੀ ਅੰਕ | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ | ਗੁਰਮੁਖੀ | ਪੁਰਾਤਨ ਯੂਨਾਨੀ | ਮੱਧਕਾਲੀ ਯੂਨਾਨੀ | ਆਧੁਨਿਕ ਯੂਨਾਨੀ | ਪੁਰਾਤਨ ਯੂਨਾਨੀ | ਆਧੁਨਿਕ ਯੂਨਾਨੀ | ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਪੁਰਾਤਨ ਯੂਨਾਨੀ | ਆਧੁਨਿਕ ਯੂਨਾਨੀ | |||
Α α | ਅਲਫ਼ | alpha | ਅਲਫ਼ਾ | ἄλφα | άλφα | ਅ, ਆ | [a] [aː] | [a] | 1 | ||
Β β | ਬੱਤ | beta | ਵੀਤਾ, | βῆτα | βήτα | ਬ | ਵ | [b] | [v] | 2 | |
Γ γ | ਗਮ੍ਲ | gamma | ਗਾਮਾ | γάμμα | γάμ(μ)α | ਗ | ਘ,ਯ | [ɡ] | [ɣ], [ʝ] | 3 | |
Δ δ | ਦਲਤ | delta | ਦੈਲਤਾ | δέλτα | δέλτα | ਦ | ਦ,ਧ | [d] | [ð] | 4 | |
Ε ε | ਹੇ | epsilon | ਐਪਸਿਲੋਨ | εἶ | ἒ ψιλόν | έψιλον | ਏ | [e] | 5 | ||
Ζ ζ | ਜ਼ਈ | zeta | ਜ਼ੀਤਾ | ζῆτα | ζήτα | ਜ਼ | [zd, dz, zː] | [z] | 6 | ||
Η η | ਖੱਤ | eta | ਈਤਾ | ἦτα | ήτα | ਏ | ਇ | [ɛː] | [i] | 7 | |
Θ θ | ਤੱਥ | theta | ਥੀਤਾ | θῆτα | θήτα | ਥ | [tʰ] | [θ] | 8 | ||
Ι ι | ਯੋਦ | iota | ਯੋਤਾ | ἰῶτα | (γ)ιώτα | ਇ | [i] [iː] | [i], [ʝ] | 10 | ||
Κ κ | ਕਾਫ਼ | kappa | ਕਾੱਪਾ | κάππα | κάπ(π)α | ਕ | [k] | [k], [c] | 20 | ||
Λ λ | ਲਮ੍ਦ | lambda | ਲਾਮਦਾ | λάβδα | λάμβδα | λάμ(β)δα | ਲ | [l] | 30 | ||
Μ μ | ਮੇਮ | mu | ਮੀ | μῦ | μι/μυ | ਮ | [m] | 40 | |||
Ν ν | ਨ੍ਨ | nu | ਨੀ | νῦ | νι/νυ | ਨ | [n] | 50 | |||
Ξ ξ | ਸਮ੍ਕ | xi | ਕ੍ਸੀ | ξεῖ | ξῖ | ξι | ਕ੍ਸ | ਕ੍ਸ | [ks] | 60 | |
Ο ο | ਅਈਨ | omicron | ਓਮੀਕ੍ਰੋਨ | οὖ | ὂ μικρόν | όμικρον | ਓ | [o] | 70 | ||
Π π | ਪੇ | pi | ਪੀ | πεῖ | πῖ | πι | ਪ | [p] | 80 | ||
Ρ ρ | ਰੋਸ਼ | rho | ਰੋ | ῥῶ | ρω | ਰ,ਹ੍ਰ | ਰ | [r], [r̥] | [r] | 100 | |
Σ σ ς | ਸ਼ਿਨ | sigma | ਸਿਗਮਾ | σῖγμα | σίγμα | ਸ | [s] | 200 | |||
Τ τ | ਤਊ | tau | ਟਾਫ਼ | ταῦ | ταυ | ਤ,ਟ | [t] | 300 | |||
Υ υ | ਵਾਉ | upsilon | ਈਪਸਿਲੋਨ | ὖ | ὖ ψιλόν | ύψιλον | ਉ,ਯ | ਯ,ਵ,ਫ਼ | [ʉ(ː)], [y(ː)] | [i] | 400 |
Φ φ | phi | ਫ਼ੀ | φεῖ | φῖ | φι | ਫ | ਫ਼ | [pʰ] | [f] | 500 | |
Χ χ | chi | ਸ਼ੀ | χεῖ | χῖ | χι | ਚ | ਚ,ਖ਼] | [kʰ] | [x], [ç] | 600 | |
Ψ ψ | psi | ਪ੍ਸੀ | ψεῖ | ψῖ | ψι | ਪ੍ਸ | [ps] | 700 | |||
Ω ω | ਅਈਨ | omega | ਓਮੇਗਾ | ὦ | ὦ μέγα | ωμέγα | ਓ,ਔ | ਓ | [ɔː] | [o] | 800 |
ਅੱਖਰ | ਪੂਰਵਜ ਫੋਨਿਸ਼ਿਆਈ ਅੱਖਰ | ਅੱਖਰ ਦਾ ਨਾਮ | ਗੁਰਮੁਖੀ ਲਿਪਾਂਤਰਨ1 | ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਧੁਨੀ ਲਿਪੀ | ਸਬੰਧੀ ਅੰਕ | ||
---|---|---|---|---|---|---|---|
ਗੁਰਮੁਖੀ | ਪੁਰਾਤਨ ਯੂਨਾਨੀ | ਆਧੁਨਿਕ ਯੂਨਾਨੀ | |||||
( ) | Waw | Digamma | ϝαῦ | δίγαμμα | w | [w] | 6 |
Stigma | - | στῖγμα | st | [st] | 6 | ||
Heth | Heta | ἧτα | ήτα | h | [h] | - | |
Tsade | San | ϻάν | σάν | s | [s] | - | |
( ) | Qoph | Koppa | ϙόππα | κόππα | q | [q] | 90 |
( ) | Tsade | Sampi | - | σαμπῖ | ss | [sː], [ks], [ts] | 900 |
Tsade | Sho | - | - | sh | [ʃ] | - |
ਅੱਖਰਾਂ ਦੀ ਆਕ੍ਰਿਤੀ
ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ | ਦਸਤਾਵੇਜ਼ | ਆਧੁਨਿਕ ਚਿੰਨ੍ਹ | |||
---|---|---|---|---|---|
ਪ੍ਰਾਚੀਨ | ਸ਼ਾਸਤਰੀ | ਅੰਸੀਅਲ | ਸਬਤੋਂ ਛੋਟੇ ਅੱਖਰ | ਛੋਟੇ ਅੱਖਰ | ਵੱਡੇ ਅੱਖਰ |
α | Α | ||||
β | Β | ||||
γ | Γ | ||||
δ | Δ | ||||
ε | Ε | ||||
ζ | Ζ | ||||
η | Η | ||||
θ | Θ | ||||
ι | Ι | ||||
κ | Κ | ||||
λ | Λ | ||||
μ | Μ | ||||
ν | Ν | ||||
ξ | Ξ | ||||
ο | Ο | ||||
π | Π | ||||
ρ | Ρ | ||||
σς | Σ | ||||
τ | Τ | ||||
υ | Υ | ||||
φ | Φ | ||||
χ | Χ | ||||
ψ | Ψ | ||||
ω | Ω |
ਯੂਨੀਕੋਡ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰੀਕ
ਗ੍ਰੀਕ ਤੇ ਕੋਪਟਿਕ
Greek and Coptic[1][2] Official Unicode Consortium code chart (PDF) | ||||||||||||||||
0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | A | B | C | D | E | F | |
U+037x | Ͱ | ͱ | Ͳ | ͳ | ʹ | ͵ | Ͷ | ͷ | ͺ | ͻ | ͼ | ͽ | ; | Ϳ | ||
U+038x | ΄ | ΅ | Ά | · | Έ | Ή | Ί | Ό | Ύ | Ώ | ||||||
U+039x | ΐ | Α | Β | Γ | Δ | Ε | Ζ | Η | Θ | Ι | Κ | Λ | Μ | Ν | Ξ | Ο |
U+03Ax | Π | Ρ | Σ | Τ | Υ | Φ | Χ | Ψ | Ω | Ϊ | Ϋ | ά | έ | ή | ί | |
U+03Bx | ΰ | α | β | γ | δ | ε | ζ | η | θ | ι | κ | λ | μ | ν | ξ | ο |
U+03Cx | π | ρ | ς | σ | τ | υ | φ | χ | ψ | ω | ϊ | ϋ | ό | ύ | ώ | Ϗ |
U+03Dx | ϐ | ϑ | ϒ | ϓ | ϔ | ϕ | ϖ | ϗ | Ϙ | ϙ | Ϛ | ϛ | Ϝ | ϝ | Ϟ | ϟ |
U+03Ex | Ϡ | ϡ | Ϣ | ϣ | Ϥ | ϥ | Ϧ | ϧ | Ϩ | ϩ | Ϫ | ϫ | Ϭ | ϭ | Ϯ | ϯ |
U+03Fx | ϰ | ϱ | ϲ | ϳ | ϴ | ϵ | ϶ | Ϸ | ϸ | Ϲ | Ϻ | ϻ | ϼ | Ͻ | Ͼ | Ͽ |
Notes |
ਗ੍ਰੀਕ ਵਿਸਤਾਰਤ(ਅਧਿਕਾਰੀ ਯੂਨੀਕੋਡ ਕਨਸੋਰਟੀਅਮ ਕੋਡ ਚਾਰਟ)
Greek Extended[1][2] Official Unicode Consortium code chart (PDF) | ||||||||||||||||
0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | A | B | C | D | E | F | |
U+1F0x | ἀ | ἁ | ἂ | ἃ | ἄ | ἅ | ἆ | ἇ | Ἀ | Ἁ | Ἂ | Ἃ | Ἄ | Ἅ | Ἆ | Ἇ |
U+1F1x | ἐ | ἑ | ἒ | ἓ | ἔ | ἕ | Ἐ | Ἑ | Ἒ | Ἓ | Ἔ | Ἕ | ||||
U+1F2x | ἠ | ἡ | ἢ | ἣ | ἤ | ἥ | ἦ | ἧ | Ἠ | Ἡ | Ἢ | Ἣ | Ἤ | Ἥ | Ἦ | Ἧ |
U+1F3x | ἰ | ἱ | ἲ | ἳ | ἴ | ἵ | ἶ | ἷ | Ἰ | Ἱ | Ἲ | Ἳ | Ἴ | Ἵ | Ἶ | Ἷ |
U+1F4x | ὀ | ὁ | ὂ | ὃ | ὄ | ὅ | Ὀ | Ὁ | Ὂ | Ὃ | Ὄ | Ὅ | ||||
U+1F5x | ὐ | ὑ | ὒ | ὓ | ὔ | ὕ | ὖ | ὗ | Ὑ | Ὓ | Ὕ | Ὗ | ||||
U+1F6x | ὠ | ὡ | ὢ | ὣ | ὤ | ὥ | ὦ | ὧ | Ὠ | Ὡ | Ὢ | Ὣ | Ὤ | Ὥ | Ὦ | Ὧ |
U+1F7x | ὰ | ά | ὲ | έ | ὴ | ή | ὶ | ί | ὸ | ό | ὺ | ύ | ὼ | ώ | ||
U+1F8x | ᾀ | ᾁ | ᾂ | ᾃ | ᾄ | ᾅ | ᾆ | ᾇ | ᾈ | ᾉ | ᾊ | ᾋ | ᾌ | ᾍ | ᾎ | ᾏ |
U+1F9x | ᾐ | ᾑ | ᾒ | ᾓ | ᾔ | ᾕ | ᾖ | ᾗ | ᾘ | ᾙ | ᾚ | ᾛ | ᾜ | ᾝ | ᾞ | ᾟ |
U+1FAx | ᾠ | ᾡ | ᾢ | ᾣ | ᾤ | ᾥ | ᾦ | ᾧ | ᾨ | ᾩ | ᾪ | ᾫ | ᾬ | ᾭ | ᾮ | ᾯ |
U+1FBx | ᾰ | ᾱ | ᾲ | ᾳ | ᾴ | ᾶ | ᾷ | Ᾰ | Ᾱ | Ὰ | Ά | ᾼ | ᾽ | ι | ᾿ | |
U+1FCx | ῀ | ῁ | ῂ | ῃ | ῄ | ῆ | ῇ | Ὲ | Έ | Ὴ | Ή | ῌ | ῍ | ῎ | ῏ | |
U+1FDx | ῐ | ῑ | ῒ | ΐ | ῖ | ῗ | Ῐ | Ῑ | Ὶ | Ί | ῝ | ῞ | ῟ | |||
U+1FEx | ῠ | ῡ | ῢ | ΰ | ῤ | ῥ | ῦ | ῧ | Ῠ | Ῡ | Ὺ | Ύ | Ῥ | ῭ | ΅ | ` |
U+1FFx | ῲ | ῳ | ῴ | ῶ | ῷ | Ὸ | Ό | Ὼ | Ώ | ῼ | ´ | ῾ | ||||
Notes |