Ligue 1

Era przedligowa

Przez niemal 50 lat utworzenie ogólnokrajowej ligi piłkarskiej było we Francji niemożliwe z uwagi na brak zgody władz na wprowadzenie profesjonalizmu oraz mnogość organizacji, zajmujących się sprawami futbolu w tym kraju. Coś, co udało się w Wielkiej Brytanii już w 1885 r., w „kraju nad Sekwaną” stawało się przedmiotem licznych debat publicznych, lecz ostatecznie za każdym razem przeważała wyidealizowana wizja tej materii. Brak oficjalnego zawodowstwa nie dotyczył wyłącznie piłki nożnej, lecz całego francuskiego sportu. Na początku XX wieku najważniejsze jego dyscypliny, z futbolem na czele – ze względu na dochody, które już generował – zostały dotknięte tzw. „brązowym amatorstwem” (fr. L’amateurisme marron), czyli nielegalnym wynagradzaniem rzekomo amatorskich zawodników. Kolejną przeszkodą na drodze do jednej ligi, obejmującej cały kraj, była duża liczba podmiotów, odpowiadających za rozwój piłki nożnej we Francji. Na przestrzeni lat były to: USFSA, FSAF, CFI, FGSPF, FCAF i LFA. Przed „erą ligową” organizowanych było aż sześć różnych rozgrywek o piłkarskie mistrzostwo Francji, bowiem każda z tych organizacji prowadziła własne. Wszystkie one toczyły się systemem pucharowym i miały charakter amatorski, a po latach żadnych z nich nie uznano za oficjalne. Pierwsze w historii zmagania o tytuł mistrza Francji zorganizowała w 1894 r. najstarsza z francuskich federacji – USFSA. Do 1896 r. odbywały się one systemem „wiosna-jesień”, a od sezonu 1896/97 wprowadzono formułę „jesień-wiosna”. Ich ostatnią pełną edycję rozegrano w sezonie 1913/14, bowiem przeprowadzenie kolejnych uniemożliwił wybuch I wojny światowej. Po jej zakończeniu udało się zorganizować faktycznie ostatnią edycję w sezonie 1919, po czym zaprzestano rozgrywania następnych. Od tej pory (nieprzerwanie do sezonu 1931/32) najlepszą klubową drużynę kraju wyłaniano poprzez Puchar Francji, którego ranga i prestiż rosły z roku na rok.

Początki ligi

Przełom w kwestii stworzenia rozgrywek ligowych nastąpił pod koniec lat 20. XX wieku, gdy kolejne dyskusje nad wprowadzeniem zawodowstwa we francuskim sporcie zaczęły wreszcie przynosić pierwsze efekty. Ich zwieńczeniem było wyrażenie zgody na oficjalną profesjonalizację piłki nożnej przez Krajową Radę FFF w lipcu 1930 r. stosunkiem głosów 128 „za” do 20 „przeciw”, przy 1 głosie wstrzymującym (prezesa FFF – Julesa Rimeta). Przeciwni byli wyłącznie przedstawiciele okręgowych związków z Paryża, Alzacji i Owernii. Jako datę obowiązywania nowego prawa wskazano 1 lipca 1932, więc na dostosowanie się do niego zainteresowane kluby mały aż 2 lata. Wskazano, że zawodowa liga może liczyć maksymalnie 20 klubów, które muszą spełnić jednocześnie trzy kryteria:

• prezentowanie wysokiego poziomu sportowego (piłkarskiego), popartego wynikami odnoszonymi w przeszłości,
• pełna wypłacalność, stabilna i przejrzysta sytuacja finansowa, wystarczające dochody z prowadzonej działalności,
• zatrudnianie na kontraktach co najmniej ośmiu profesjonalnych zawodników.

16 stycznia 1932 utworzono w Paryżu pierwszą w historii zawodową ligę piłkarską we Francji, nadając jej nazwę Division Nationale. Jej założycielami byli: Georges Bayrou, Emmanuel Gambardella i Gabriel Hanot. Premierową edycję przeprowadzono w sezonie 1932/33 (od samego początku rozgrywki toczono systemem „jesień-wiosna”), gdy do rywalizacji przystąpiło 20 drużyn, podzielonych na dwie 10-zespołowe grupy (inauguracyjna kolejka odbyła się 11 września 1932). Pierwszymi triumfatorami zostały: Olympique Lillois (w grupie A) oraz FC Antibes (w grupie B), zaś 14 maja 1933 na stadionie Colombes w Paryżu rozegrano finał ligi, w którym Olympique Lillois pokonało drugie w tabeli grupy B AS Cannes 4:3 (FC Antibes zostało zdyskwalifikowane przez władze ligi i niedopuszczone do udziału w finale).

Obecny format ligi zakładający brak systemu pucharowego obowiązuje od sezonu 1932/33. Po przerwie w latach 1939–1945 spowodowanej II wojną światową, w sezonie 1945/46 reaktywowano rozgrywki.

Zmagania składają się z 38 kolejek spotkań rozgrywanych pomiędzy drużynami systemem kołowym. Każda para drużyn rozgrywa ze sobą dwa mecze – jeden w roli gospodarza, drugi jako goście. Od sezonu 2002/03 do sezonu 2022/23 w lidze występowało 20 zespołów. W przeszłości liczba ta wynosiła od 14 do 18. Drużyna zwycięska za wygrany mecz otrzymuje 3 punkty (do sezonu 1993/94 – 2 punkty), 1 punkt za remis oraz 0 punktów za porażkę. Od sezonu 2023/24 liczba drużyn ponownie wynosi 18^[2].

Zajęcie 1. miejsca po ostatniej kolejce oznacza zdobycie tytułu mistrza Francji, który – podobnie jak drużyna z 2. miejsca – zdobywa prawo gry w fazie grupowej Ligi Mistrzów. Trzeci zespół wywalcza możliwość uczestniczenia w ostatniej fazie eliminacji do Ligi Mistrzów. Ekipy z miejsc 4. i 5. kwalifikują się do fazy grupowej Ligi Europy. Drużyna z 6. miejsca również ma szansę udziału w tych rozgrywkach, jednak zależy to od wyników Pucharu Francji, którego zwycięzca również gwarantuje sobie prawo startu w Lidze Europy. Zajęcie 2 ostatnich miejsc wiąże się ze spadkiem do Ligue 2. Trzeci zespół od końca rozgrywa barażowy dwumecz z trzecią ekipą Ligue 2 o pozostanie w lidze. W sezonie 2022/2023 w związku ze zmniejszeniem liczby drużyn w lidze, do Ligue 2 spadły cztery zespoły, awansowały dwa, a dwumecz barażowy nie został rozegrany^[2].

W przypadku zdobycia takiej samej liczby punktów, o kolejności w tabeli decyduje bilans bramkowy.

W dotychczasowych 86 edycjach ligowych mistrzostw Francji (od sezonu 1932/33 do sezonu 2023/24 włącznie) wzięło udział 75 drużyn klubowych, jednak żadna z nich nie uczestniczyła we wszystkich edycjach. Najwięcej sezonów pierwszoligowych ma na swym koncie Olympique Marsylia, który jednocześnie rozegrał najwięcej meczów w D1/L1.

Pogrubiono zespoły biorące udział w Ligue 1 sezonu 2023/24.

• 74 razy: Olympique Marsylia
• 69 razy: Girondins Bordeaux, AS Saint-Étienne
• 67 razy: Stade Rennais
• 66 razy: Olympique Lyon, FC Sochaux-Montbéliard
• 65 razy: AS Monaco, OGC Nicea
• 64 razy: Lille OSC, FC Metz
• 63 razy: RC Strasbourg
• 61 razy: RC Lens
• 55 razy: FC Nantes
• 51 razy: Paris Saint-Germain
• 42 razy: Montpellier HSC
• 40 razy: Stade de Reims, Nîmes Olympique
• 34 razy: Toulouse FC, SC Bastia
• 33 razy: Valenciennes FC, AJ Auxerre
• 31 razy: Angers SCO
• 30 razy: AS Nancy-Lorraine, RC Paris
• 24 razy: Le Havre AC
• 23 razy: CS Sedan Ardennes
• 22 razy: AS Cannes
• 19 razy: FC Rouen, Toulouse FC (1937), Troyes AC
• 18 razy: Stade Brestois 29, SM Caen
• 17 razy: FC Lorient
• 16 razy: FC Sète, Red Star FC
• 15 razy: FC Nancy, Stade Français
• 14 razy: AC Ajaccio
• 13 razy: EA Guingamp, Stade Lavallois
• 12 razy: Sporting Toulon Var
• 10 razy: CO Roubaix-Tourcoing
• 7 razy: FC Antibes, Excelsior AC Roubaix, SC Fives, Olympique Lillois
• 6 razy: Le Mans FC, FC Mulhouse, Olympique Alès, Dijon FCO
• 4 razy: Évian Thonon Gaillard, Grenoble Foot 38, Tours FC
• 3 razy: Clermont Foot 63, AS Angoulême, Amiens SC, Limoges FC, FC Martigues, SC Nîmois, Paris FC, RC Roubaix
• 2 razy: CA Paris
• 1 raz: AC Arles-Avignon, AC Avignon, AS Béziers, US Boulogne, Chamois Niortais FC, LB Châteauroux, SR Colmar, Club Français, Gazélec Ajaccio, FC Gueugnon, Hyères FC, FC Istres, Pays d’Aix FC

W dotychczasowych 85 zakończonych edycjach ligowych mistrzostw Francji (od sezonu 1932/33 do sezonu 2022/23 włącznie) na podium stawało 30 drużyn klubowych, a liderami tej klasyfikacji są AS Monaco i Olympique Marsylia (28-krotni medaliści). Natomiast tytuł ligowego mistrza Francji został do tej pory zdobyty przez 19 zespołów, a najczęściej wywalczał go Paris Saint-Germain (11 razy). Stan po zakończeniu sezonu 2022/23.

Lp.	Klub	Miejsca na podium			Zwycięskie sezony
1.	Paris Saint-Germain	11	9	3	1985/86, 1993/94, 2012/13, 2013/14, 2014/15, 2015/16, 2017/18, 2018/19, 2019/20, 2021/22, 2022/23
2.	AS Saint-Étienne	10	3	2	1956/57, 1963/64, 1966/67, 1967/68, 1968/69, 1969/70, 1973/74, 1974/75, 1975/76, 1980/81
3.	Olympique Marsylia	9	13	6	1936/37, 1947/48, 1970/71, 1971/72, 1988/89, 1989/90, 1990/91, 1991/92, 2009/10
4.	AS Monaco	8	7	13	1960/61, 1962/63, 1977/78, 1981/82, 1987/88, 1996/97, 1999/00, 2016/17
5.	FC Nantes	8	7	2	1964/65, 1965/66, 1972/73, 1976/77, 1979/80, 1982/83, 1994/95, 2000/01
6.	Olympique Lyon	7	5	9	2001/02, 2002/03, 2003/04, 2004/05, 2005/06, 2006/07, 2007/08
7.	Girondins Bordeaux	6	9	4	1949/50, 1983/84, 1984/85, 1986/87, 1998/99, 2008/09
8.	Stade Reims	6	3	4	1948/49, 1952/53, 1954/55, 1957/58, 1959/60, 1961/62
9.	Lille OSC	4	6	5	1945/46, 1953/54, 2010/11, 2020/21
10.	OGC Nicea	4	3	1	1950/51, 1951/52, 1955/56, 1958/59
11.	FC Sochaux-Montbéliard	2	3	4	1934/35, 1937/38
12.	FC Sète	2	0	1	1933/34, 1938/39
13.	RC Lens	1	5	2	1997/98
14.	RC Paryż	1	2	5	1935/36
15.	RC Strasbourg	1	1	3	1978/79
16.	Olympique Lillois	1	1	0	1932/33
17.	AJ Auxerre	1	0	5	1995/96
18.	CO Roubaix-Tourcoing	1	0	1	1946/47
	Montpellier HSC	1	0	1	2011/12
20.	Nîmes Olympique	0	4	1
21.	Toulouse FC	0	1	2
22.	FC Metz	0	1	1
23.	AS Cannes	0	1	0
	SC Fives	0	1	0
25.	Angers SCO	0	0	2
	CS Sedan	0	0	2
	US Valenciennes-Anzin	0	0	2
28.	Le Havre AC	0	0	1
	SC Bastia	0	0	1
	Stade Rennes	0	0	1

Siedziby klubów. Stan po zakończeniu sezonu 2022/23.

Prawa telewizyjne do meczów Ligue 1 od sezonu 2020/21 do sezonu 2023/24 posiadają Eleven Sports (główny nabywca praw) i Canal+ Polska (na zasadzie sublicencji)^[4]. Spotkania Ligue 1 można również oglądać na stronach internetowych bukmacherów: Betclic, Fortuna, STS oraz Superbet^[5].

• Mistrzostwa Francji w piłce nożnej mężczyzn
• Puchar Francji w piłce nożnej
• Puchar Ligi Francuskiej w piłce nożnej

• Oficjalna strona internetowa LFP (fr.)
• Oficjalna strona internetowa Ligue 1 (ang.)
• Ligue 1, [w:] baza Transfermarkt (rozgrywki) .
• Ligue 1, [w:] baza Soccerway (liga) .
• Archiwum wyników meczów i tabel w bazie RSSSF (ang.)
• Tabele ligowe w bazie League321 (ang.)