Pussy Riot

Inspiracją dla nazwy Pussy Riot była nazwa amerykańskiego ruchu Riot Grrrl, walczącego przeciwko przemocy wobec kobiet i o ich prawa w polityce^[6]. Z powodu wielu znaczeń składników nazwy można ją tłumaczyć na język polski jako Bunt Cipek^[7], ale też jako Bunt Kotków.

Zespół powstał w październiku 2011^[3]. Członkinie grupy (jest ich kilkanaście, a zespół nie ma stałego składu) występują pod pseudonimami (Bałakława, Błondi, Bożża, Garadża, Kot, Mańko, Pochlobka, Sierafima, Terminator, Tiuria, Szajba, Szlapa, Szumacher)^[8]. Nie mają formalnej liderki, w grupie nie obowiązuje żadna hierarchia, a jej członkinie nie ujawniają swoich prawdziwych imion i nazwisk^[6]. Znane są imiona i nazwiska trzech kobiet, sądzonych i skazanych w sierpniu 2012 za chuligaństwo motywowane nienawiścią religijną w czasie akcji w soborze Chrystusa Zbawiciela – są to Marija Alochina, Jekatierina Samucewicz i Nadieżda Tołokonnikowa. Za nieformalną przywódczynię grupy uchodzi ta ostatnia, związana wcześniej z grupą Wojna^[8].

Zarówno w czasie występów, jak i podczas kontaktów z mediami, członkinie grupy noszą barwne kominiarki, zakrywające im całkowicie twarze i – niezależnie od pogody – lekkie sukienki i kolorowe rajstopy^[5]. Grupa nie jest zamknięta i stara się o pozyskanie nowych członkiń. Zespół współtworzą osoby zajmujące się fotografowaniem i filmowaniem występów oraz edycją przygotowanych materiałów^[6].

W swojej twórczości grupa porusza problem braku równych praw płci, wytyka zakłamanie współczesnych władz, sprzeciwia się wszelkiego rodzaju dyskryminacji, m.in. wspiera ruchy LGBT. Postuluje wolność w sferze gender i ostro krytykuje seksizm^[9]. Jak deklarują w wywiadach, ich marzeniem jest wprowadzenie socjalizmu w stylu skandynawskim. Obiektem krytyki Pussy Riot jest ich zdaniem ograniczona wolność wyborów w Rosji^[10]. Jedną z głównych postaci poddawanych krytyce jest Władimir Putin^[10], ale również Dmitrij Miedwiediew^[7]. Putinowi grupa zarzuca seksizm i wspieranie systemu patriarchalnego^[11][12].

Pierwsze występy

Nadieżda Tołokonnikowa w 2008 uczestniczyła w happeningu, w którym kilka par uprawiało seks w Państwowym Muzeum Biologicznym w Moskwie, w proteście przeciwko wyborowi na prezydenta Dmitrija Miedwiediewa, wskazanego przez Władimira Putina, i polityce rządu, który pieprzy ludzi^[13].

Po raz pierwszy Pussy Riot wystąpiły publicznie w październiku 2011, gdy na kilku stacjach metra w Moskwie wykonały utwór Wyzwól bruk, w którym nawiązując do protestów w Egipcie, zachęcały do zrobienia z placu Czerwonego drugiego Tahriru^[8].

14 grudnia 2011 na dachu budynku aresztu śledczego w Moskwie, w którym zatrzymano uczestników mityngu zorganizowanego na znak protestu przeciw wynikowi wyborów do Dumy, grupa wykonała piosenkę Śmierć więzieniu, wolność dla protestu (ros. «Смерть тюрьме, свободу протесту»)^[6][8].

W styczniu 2012 na placu Czerwonym w Moskwie członkinie Pussy Riot wykonały piosenkę o Putinie, który narobił w spodnie po opozycyjnych wystąpieniach, a dwie z nich zostały ukarane grzywnami w wysokości 500 rubli za naruszenie przepisów o wiecach i zgromadzeniach^[8].

Wydarzenia w soborze Chrystusa Zbawiciela w Moskwie i ich konsekwencje

21 lutego 2012 pięć członkiń grupy weszło do prawie pustego^[14] soboru Chrystusa Zbawiciela w Moskwie i przed ikonostasem wykonała piosenkę Bogurodzico, przegoń Putina^[15], w której skrytykowała powiązania hierarchów Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego ze specsłużbami i Putinem. Nowo wybrany prezydent Putin zwrócił się wkrótce potem z przeprosinami do wiernych i kleru Cerkwi prawosławnej^[16].

Dwie członkinie grupy w wieku 22 i 23 lat, podejrzane o udział w akcji, zostały wkrótce potem aresztowane; 18 marca 2012 przedłużono im areszt niemal do końca kwietnia 2012^[16]; były przetrzymywane w areszcie aż do głównej rozprawy^[1]. Przed budynkiem sądu obradującego nad przedłużeniem aresztu pikietowali zarówno zwolennicy, jak i przeciwnicy grupy^[16]. Pełnomocnik rządu do spraw praw człowieka, Władimir Łukin, zasugerował rezygnację z przetrzymywania podejrzanych w areszcie^[17]. Prokuratura, przygotowując oskarżenie, rozważała zastosowanie § 213 rosyjskiego kodeksu karnego, kwalifikującego akcję jako chuligaństwo o charakterze przestępczości zorganizowanej, za co grozi do siedmiu lat pozbawienia wolności^[1][2][16]. Zdaniem adwokatów aresztowanych członkiń grupy zastosowano błędną kwalifikację prawną zarzucanego czynu, gdyż nie uszkodzono mienia ani nikt nie odniósł szkód na ciele i zdrowiu. W rosyjskich mediach wspominano często w tym kontekście pojęcie obrazy uczuć religijnych osób wierzących^[1].

W połowie marca 2012 aresztowano trzecią członkinię grupy^[16]. Ukarania aktywistek domagał się osobiście patriarcha Cyryl, który twierdził, że katedra została zbezczeszczona^[2]. Nieliczni duchowni prawosławni wystąpili w obronie zespołu^[18]. Obrońcy grupy uważają, że zarzut urażenia uczuć innych osób był jedynie pretekstem do wymierzenia kary za krytykę władzy^[1].

W Dzień Kobiet 8 marca 2012 w wielu miastach świata zorganizowano akcje protestu przeciw aresztowaniu członkiń grupy. Seria pikiet miała miejsce między innymi w Moskwie, Petersburgu, Jekaterynburgu, Tomsku, Nowosybirsku, Kijowie, Berlinie, Paryżu, Pradze, Wiedniu, Nowym Jorku, Tel-Awiwie^[19][20]. Międzynarodowa organizacja Human Rights Watch nazwała proponowany wymiar kary całkowicie niewspółmiernym działaniem^[21].

Dla aresztowanych członkiń grupy (Marija Alochina, Jekatierina Samucewicz i Nadieżda Tołokonnikowa) prokurator zażądał kary trzech lat pozbawienia wolności^[22]. 17 sierpnia 2012 sędzia Marina Syrowa, orzekająca w Sądzie Rejonowym w Moskwie-Chamownikach, uznała je za winne chuligaństwa motywowanego nienawiścią religijną. Dwie członkinie (Marija Alochina i Nadieżda Tołokonnikowa) zostały ostatecznie skazane na dwa lata pozbawienia wolności z nakazem odbywania kary w kolonii karnej o zwykłym rygorze^[23][24], lecz wyszły na wolność 23 grudnia 2013, cztery miesiące przed końcem kary, dzięki amnestii zaaprobowanej przez Dumę Państwową^[25].

Serial House of Cards

Nadieżda Tołokonnikowa i Marija Alochina wystąpiły w trzecim odcinku trzeciego sezonu serialu House of Cards produkcji Netflix^[26].

21 października 2013 roku wszedł na ekrany film dokumentalny „Pussy Riot: A Punk Prayer”^[27], wchodzący do grona 15 kandydatów nominowanych do Oskara w kategorii najlepszego dokumentu^[28]. Szef wydziału kultury samorządu moskiewskiego, Siergiej Kapkow, skierował list do dyrekcji stołecznego teatru „Gogol Centrum”, w którym domagał się odwołania pokazu filmu o zespole Pussy Riot, zwracając uwagę, że teatr ten jest państwową instytucją kulturalną, finansowaną z budżetu Moskwy, która nie powinna być kojarzona z kontrowersyjnymi osobami^[28].

6 lutego 2014 roku na koncercie Amnesty International w Nowym Jorku Masza Alochina i Nadia Tołokonnikowa zostały zaprezentowane osiemnastotysięcznej widowni przez Madonnę. Nadia powiedziała na scenie^[29][30]:

Występ na koncercie spowodował reakcję pozostałych członkiń Pussy Riot. Maria Alochina i Nadieżda Tołokonnikowa zostały wyrzucone z zespołu. W otwartym liście na blogu Pussy Riot napisano, że Alochina i Tołokonnikowa „zapomniały o aspiracjach i ideałach zespołu” i Pussy Riot to zespół wierny „lewicowej i antykapitalistycznej ideologii”, a one tymczasem zajmują się tylko prawami więźniów^[31].

19 lutego 2014 w Soczi podczas olimpiady zimowej grupa mężczyzn w strojach kozaków przeszkodziła w drugiej próbie zespołu nagrania wideo Putin nauczy cię ojczyznę kochać. Napastnicy pobili uczestników grupy pałkami i biczami, jedna osoba została przewieziona do szpitala. Przybyła na miejsce zdarzenia policja nikogo nie zatrzymała^[32][33].

15 lipca 2018, w drugiej połowie finałowego meczu Mistrzostw Świata w Piłce Nożnej, na murawę stadionu Łużniki w Moskwie wtargnęły cztery osoby, przez co mecz musiał zostać chwilowo przerwany. Reuters zidentyfikował jedną z tych osób jako Olgę Kuracziową, członkinię Pussy Riot. Grupa wzięła na siebie odpowiedzialność za incydent, wydając oficjalne komunikaty w mediach społecznościowych^[34].

• Femen