Sałata siewna

gatunek rośliny

Sałata siewna (Lactuca sativa L.) – gatunek rośliny jednorocznej z rodziny astrowatych. Występuje wyłącznie w uprawie. Wyhodowana została z sałaty kompasowej (L. serriola)[4][5], jako roślina pozbawiona goryczy i kolców oraz o rozbudowanej blaszce liściowej. Była znanym i popularnym warzywem już w Starożytnej Grecji i Rzymie[5]. W Polsce uprawiana i dziczejąca (efemerofit).

Sałata siewna
Ilustracja
Lactuca sativa var. capitata 'Królowa Majowych'
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

astrowce

Rodzina

astrowate

Podrodzina

Cichorioideae

Rodzaj

sałata

Gatunek

sałata siewna

Nazwa systematyczna
Lactuca sativa L.
Sp. pl. 2:795. 1753[3]
Różne odmiany sałat
'Lolo Bionda'
'Lollo Rosa'

Morfologia

Łodyga
Krótka (wyjątkiem jest sałata łodygowa). Wydłuża się ona podczas wytwarzania pędu kwiatostanowego, który osiąga wysokość 80-150 cm.
Liście
Różnorakiego kształtu, barwy i wielkości, w zależności od odmiany.
Kwiaty
Obupłciowe, drobne, jasnożółte, języczkowate, zebrane w koszyczki tworzące podbaldach. Pozbawione są one kielicha, zamiast niego są włoski tworzące puch kielichowy. Kwiaty są samopylne.
Owoce
Niełupki, opatrzone w szerszej części puchem kielichowym, który stanowi aparat lotny.
Korzeń
Palowy, wrzecionowaty, posiada liczne korzenie boczne.

Zróżnicowanie

W obrębie gatunku stosuje się podział na kilka typów[6] lub klas odmian uprawnych[7]. W niektórych ujęciach klasy/typy te uznawane są też za odmiany botaniczne[8], ale we współczesnych bazach taksonomicznych raczej synonimizowane są one z gatunkiem (nie są wyróżniane)[9][3]:

  • sałata głowiasta (Lactuca sativa L. var. capitata), występująca w dwóch formach (w klasyfikacji Thompsona tworzą one odrębne klasy[7]):
    • sałata masłowa – o miękkich, delikatnych liściach
    • sałata krucha („lodowa”[10]) – o liściach twardych, sztywnych i pofałdowanych
  • sałata rzymska, sałata długolistna (Lactuca sativa L. var. longifolia Lam.)
  • sałata dębolistna (Lactuca sativa L. var. crispa L.) – czerwona i zielona
  • sałata łodygowa, s. szparagowa, głąbiki krakowskie[11] (Lactuca sativa L. var. augustana Irisch)

W obrębie każdej klasy/typu istnieją liczne odmiany uprawne (kultywary) różniące się strukturą liści, kolorem i smakiem[7][6].

Zastosowanie

Wartości odżywcze

Sałata siewna zawiera 1,153 mg β-karotenu w 100 g[12]. Zawiera ponadto:

Ilość aminokwasów w 100 g[12]
NazwaIlość w mg
Izoleucyna68
Leucyna112
Lizyna68
Metionina32
Cystyna2
Fenyloalanina91
Tyrozyna48
Treonina73
Tryptofan14
Walina96
Arginina80
Histydyna29
Alanina77
Kwas asparaginowy205
Kwas glutaminowy182
Glicyna73
Prolina93
Seryna59
Wartość odżywcza
Sałata siewna
(100 g)
Wartość energetyczna68 kJ (16 kcal)
Białka1,4 g
Węglowodany2,9 g
Tłuszcze0,2 g
Woda94,5 g
Dane liczbowe na podstawie: [12]
Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health[13]

Uprawa

Roślina łatwa w uprawie. Nie ma specjalnych wymagań co do gleby. Stanowisko może być słoneczne lub półcieniste. Uprawia się z nasion, które wysiewa się od wczesnej wiosny do późnego lata. W czasie upałów wskazane jest zacienianie.

Przypisy