Kanton

Der Artikl is im Dialekt Weanarisch gschriem worn.

De 26 Kantone (franzesisch: cantons, italienisch: cantoni, rätoromanisch: chantuns, in da Deitschschweiz traditionö Stände) san de Gliadstootn vo da Schweizarischn Eidgenossenschaft. Da Ausdruck is 1475 zum easchtm Moi in ana Freiburga Akte vawendt wuan.[1]

Schweiza Kantone

Politischs System

Jeda Kanton hod a eigne Vafossung und eigene gsetzgebende, exekutive und juristische Beheadn. Olle Kantone hom a Aakauma-Parlament (Grosser Rat, Kantonsrat, Landrat, Parlament). Des hod je noch Kanton 49 bis 180 Parlamentssitz. De Kantonsregiarung (Regierungsrat, Regierung, Staatsrat, Standeskommission) besteht je noch Kanton aus fünf oda siem Mitgliedan.

Aunzoi und Reihenfoige

Heit wiad de Aunzoi vo de Kantone meistns mit 26, maunchmoi mit 23 aungegem.Da Grund dafia is, dass sechs Kantone (Obwalden, Nidwalden, Appenzell Innerrhoden, Appenzell Ausserrhoden, Basel-Stadt und Basel-Landschaft) aus historischn Grindn ois Hoibkantone bezeichnet wean. (Seit der Totalrevision der Bundesverfassung der Schweizerischen Eidgenossenschaft vo 1999 haßts "Kantone mit geteilter Standesstimme"). De Untascheidung is nua bei der Besetzung vom Ständerat und beim Ständemehr relevant, hod owa kaan Einfluss auf de innere Autonomie. Korrektaweis miassat ma desweng vo 26 Kantonen, own 23 Ständn redn.

De Standardreihnfoige fia de Kantone is in da Bundesvafossung festglegt. Des hod an historischn Grund. In da Eidgenossenschaft vo de "Ocht Oidn Oate" san de Städde Zürich, Bern und Luzern in da Hierarchie vua de Landkantone gstaundn. De weidan Kantone stengan in da Reihenfoige vo eanan Beitritt.

De Schweiza Kantone auf an Blick

WoppnKanton (Kiazl und Autokennzeichn)StändeBeitrittHauptortLogEihwohna 1Flächn 2Dichtn 3Gmeindn 5Aumtssproch(n)
Zürich (ZH)11351Zürich a12726001'351'297
(1)
a00017291'729
(7)
a0000729782
(3)
a0000171171deitsch
Bern (BE)11353Bern a0962982974'235
(2)
a00059595'959
(2)
a0000162164
(15)
a0000392392deitsch, franzesisch
Luzern (LU)11332Luzern a0363475<372'964
(7)
a00014931'493
(9)
a0000243250
(9)
a000008888deitsch
Uri (UR)101291 6Altdorf a003498935'335
(24)
a00010771'077
(11)
a000003233
(25)
a000002020deitsch
Schwyz (SZ)101291 6Schwyz a0141024144'686
(17)
a0000908908
(13)
a0000155159
(16)
a000003030deitsch
Obwalden (OW)0,501291 6Sarnen a003399735'032
(25)
a0000491491
(19)
a000006971
(22)
a00000077deitsch
Nidwalden (NW)0,501291 6Stans a004028740'794
(22)
a0000276276
(22)
a0000146148
(18)
a000001111deutsch
Glarus (GL)11352Glarus a003823738'479
(23)
a0000685685
(17)
a000005656
(23)
a000002525
3 (ab 2011)
deitsch
Zug (ZG)11352Zug a0109141110'890
(18)
a0000239239
(24)
a0000457464
(5)
a000001111deitsch
Freiburg (FR)11481Freiburg a0263241273'159
(11)
a00016711'671
(8)
a0000158164
(17)
a0000168168franzesisch, deitsch
Solothurn (SO)11481Solothurn a0250240252'748
(12)
a0000791791
(16)
a0000316320
(7)
a0000125125deitsch
Basel-Stadt (BS)0,51501Basel a0185227187'898
(15)
a000003737
(26)
a00050065'078
(1)
a00000033deitsch
Basel-Landschaft (BL)0,51501Liestal a0269145272'815
(10)
a0000518518
(18)
a0000520527
(4)
a000008686deitsch
Schaffhausen (SH)11501Schaffhausen a007452775'657
(19)
a0000298298
(20)
a0000250254
(8)
a000002727deitsch
Appenzell Ausserrhoden (AR)0,51513Herisau 4 a005265453'043
(21)
a0000243243
(23)
a0000217218
(12)
a000002020deitsch
Appenzell Innerrhoden (AI)0,51513Appenzell a001547115'681
(26)
a0000173173
(25)
a000008991
(20)
a00000066deitsch
St. Gallen (SG)11803St. Gallen a0465937474'676
(5)
a00020262'026
(6)
a0000230234
(11)
a000008686deitsch
Graubünden (GR)11803Chur a0188762191'861
(14)
a00071057'105
(1)
a000002727
(26)
a0000190190deitsch, rätoromanisch,
italienisch
Aargau (AG)11803Aarau a0581562600'040
(4)
a00014041'404
(10)
a0000414427
(6)
a0000229229deitsch
Thurgau (TG)11803Frauenfeld a0238316244'805
(13)
a0000991991
(12)
a0000240247
(10)
a000008080deitsch
Tessin (TI)11803Bellinzona a0328580335'720
(8)
a00028122'812
(5)
a0000117119
(19)
a0000176176italienisch
Waadt (VD)11803Lausanne a0672039701'526
(3)
a00032123'212
(4)
a0000209218
(14)
a0000375375franzisisch
Wallis (VS)11815Sitten a0298580307'392
(9)
a00052245'224
(3)
a000005759
(24)
a0000143143franzesisch, deitsch
Neuenburg (NE)11815Neuenburg a0169782171'647
(16)
a0000803803
(15)
a0000211214
(13)
a000005353franzesisch
Genf (GE)11815Genf a0438177453'292
(6)
a0000282282
(21)
a00015541'607
(2)
a000004545franzesisch
Jura (JU)11979Delémont a006955570'134
(20)
a0000838838
(14)
a000008384
(21)
a000006464franzesisch
Schweizerische Eidgenossenschaft (CH)2301291 6Bern (Bundesstod)a75934947'785'806a004128541'285a0000184189a00026362'636deitsch, französisch,
italienisch, rätoromanisch

Bemerkungen:

In Klamman jeweis da Rang
1 Stand: 31. Dezemba 2009[2]
2 km²
3 Einwohna pro km², Staund: 31. Dezemba 2009
4 Sitz vo da Regiarung und vom Parlament; Sitz vo da Justiz und Polizei is Trogen
5 Staund: 5. April 2009
6 Waun da Bundesbriaf vo 1291 ois Gründung vo da Schweiz aungnumma wiad.

De zwaabuachstobign Kantonsobkiazungen (Sigel) san vabratt; zum Beispü sans fia Autokennzeichn vuageschriem[3] und wean in da ISO 3166-2:CH vawendt (mitn Präfix «CH-», zum Beispü CH-SZ fian Kanton Schwyz).

Kanton in de Schweiza Laundessprochn

De Kantonsnaumen wean in da Schreibweis wiedagem, wias im Artikel 1 vo da Bundesvafassung[4] z findn san, ned owa in da offiziölln Reihnfoige. Heavuaghom san de Bezeichnungen in de jeweilign Aumtssprochn vom Kanton.

ISO, Auto-
kennzeichen
Offiziölle
Reihenfoige
DeitschFranzesischItalienischRätoromanisch
AG19AargauArgovieArgoviaArgovia
AR15Appenzell AusserrhodenAppenzell Rhodes-ExtérieuresAppenzello EsternoAppenzell Dadora
AI16Appenzell InnerrhodenAppenzell Rhodes-IntérieuresAppenzello InternoAppenzell Dadens
BL12Basel-LandschaftBâle-CampagneBasilea CampagnaBasilea-Champagna
BS13Basel-StadtBâle-VilleBasilea CittàBasilea-Citad
BE02BernBerne BernaBerna
FR10FreiburgFribourgFriburgoFriburg
GE25GenfGenèveGinevraGenevra
GL08GlarusGlarisGlaronaGlaruna
GR17GraubündenGrisonsGrigioniGrischun
JU26JuraJuraGiuraGiura
LU03LuzernLucerneLucernaLucerna
NE24NeuenburgNeuchâtelNeuchâtelNeuchâtel
NW07NidwaldenNidwaldNidvaldoSutsilvania
OW06ObwaldenObwaldObvaldoSursilvania
SH14SchaffhausenSchaffhouseSciaffusaSchaffusa
SZ05SchwyzSchwyz (Schwytz1)SvittoSviz
SO11SolothurnSoleureSolettaSoloturn
SG18St. GallenSaint-GallSan GalloSon Gagl
TI21TessinTessinTicinoTessin
TG20ThurgauThurgovieTurgoviaTurgovia
UR04UriUriUriUri
VD22WaadtVaudVaudVad
VS23WallisValaisValleseVallais
ZG09ZugZougZugoZug
ZH01ZürichZurichZurigoTuritg

1 Die Schreibweise mit tz wird vom Guide du Typographe romand verwendet und ist dementsprechend häufig anzutreffen.

Ehemolige Kantone

17981803

  • Baden
  • Bellinzona
  • Fricktal
  • Linth
  • Lugano
  • Oberland
  • Säntis
  • Waldstätte

18311833

  • Ausserschwyz und Innerschwyz (Hoibkantone)

Bibliographie

  • Kurt Müller (Hrsg.): Bausteine der Schweiz. Porträts der 26 Kantone. Verlag Neue Zürcher Zeitung, Zürich 1987. ISBN 3-85823-178-9
  • Die Schweizer Kantone unter der Lupe. Behörden, Personal, Finanzen (Diverse Autoren). Haupt Verlag, Bern 2005. ISBN 978-3-258-06887-9
  • Stefan Rieder; Thomas Widmer: Kantone im Wandel. Reformaktivitäten der Schweizer Kantone zwischen 1990 und 1999: Ursachen, Ausgestaltung und Konsequenzen (Aus der Reihe: Public Management). Haupt Verlag, Bern 2007. ISBN 978-3-258-07249-4
  • Die Schweiz und ihre 26 Kantone. Eine (differenzierte) Landeskunde in Regionen, Traditionen und Wappen. Verlag Bär, Niederuzwil 2007. ISBN 978-3-9523212-0-1 (Studienbuch) ISBN 978-3-9523212-1-8 (Taschenbuch)

Im Netz

Beleg