Kantons van Zwitserland

De Zwitserse kantons zijn de 26 deelstaten van Zwitserland. Het gaat om Aargau, Appenzell Ausserrhoden, Appenzell Innerrhoden, Basel-Landschaft, Basel-Stadt, Bern, Fribourg, Genève, Glarus, Graubünden, Jura, Luzern, Neuchâtel, Nidwalden, Obwalden, Sankt Gallen, Schaffhausen, Schwyz, Solothurn, Thurgau, Ticino, Uri, Vaud, Wallis, Zug, Zürich. De bondsstaat Zwitserland is ontstaan doordat drie staatjes, de oerkantons, in 1291 hun samenwerking bezegelden. In de loop van de eeuwen zijn er meer kantons bijgekomen en zijn de indeling en de staatsrechtelijke verhoudingen tussen de kantons vaak gewijzigd.

De Bondsbrief van 1291
Het Bondsverdrag dat van 1815 tot 1848 de basis was van het eedgenootschap

Instituties

Elk kanton heeft zijn eigen grondwet, een eigen kantonsparlement (veel eenkamerparlementen van 58 tot 200 zetels), kantonsregering en rechtbanken. In sommige kantons houdt men openbare algemene vergaderingen, de Landsgemeinden, waar alle volwassenen van het dorp of het kanton bij wijze van directe democratie mogen deelnemen aan het openbaar debat en meestemmen over de genomen beslissingen. De deelregeringen bestaan uit vijf of zeven ministers. Volgens de Zwitserse Grondwet komt de residuaire bevoegdheid toe aan de kantons, wat betekent dat de kantons bevoegd zijn voor alles wat niet expliciet aan de Confederatie is toevertrouwd door de Zwitserse Grondwet en de federale wetten. Binnen de kantons genieten de gemeentes vaak uitgebreide autonomie, zij het dat dit verschilt per kanton.

Geschiedenis

Zwitserland ontstond toen drie kleine staatjes, Uri, Unterwalden en Schwyz, in de Bondsbrief van 1291 het Zwitsers Eedgenootschap sloten, om elkaar bij te staan in hun onafhankelijke positie t.o.v. de Habsburgers. Zo ontstond de Zwitserse statenbond. Tot aan de Franse Revolutie bestond deze statenbond uit onafhankelijke staatjes, met eventueel onderhorige gebieden. Na het falen van de napoleontische Helvetische Republiek, een eenheidsstaat, werd weer een confederatie ingericht in 1803. Nu waren de voormalige onderhorige gebieden volwaardige partners. Toen de Franse Revolutie eindigde in 1815, keerden de Franstalige kantons terug naar de confederatie. In 1848 werd Zwitserland na de Sonderbund-oorlog een federale staat. In 1979 scheidde Jura zich af van Bern, en kreeg Zwitserland zijn huidige samenstelling met 26 kantons.

Lijst

Deze tabel toont de kantons in de volgorde zoals opgenomen in de Zwitserse Grondwet.

WapenAfkortingKantonSindsHoofdstadBevolkingOppervlakteDichtheidAantal gemeentesTaal/Talen
ZHZürich1351Zürich1.228.6001.729701171Duits
BEBern1353Bern947.1005.959158383Duits, Frans
LULuzern1332Luzern350.6001.49323387Duits
URUri1291Altdorf35.0001.0773320Duits
SZSchwyz1291Schwyz131.40090814330Duits
OWObwalden1291Sarnen32.700491667Duits
NWNidwalden1291Stans38.60027613811Duits
GLGlarus1352Glarus38.300685513Duits
ZGZug1352Zug100.90023941611Duits
FRFribourg1481Fribourg239.1001.671141167Frans, Duits
SOSolothurn1481Solothurn245.500791308122Duits
BSBazel-Stad1501Bazel186.700375.0723Duits
BLBazel-Land1501Liestal261.40051850286Duits
SHSchaffhausen1501Schaffhausen73.40029824627Duits
ARAppenzell Ausserrhoden1513Herisau53.20024322020Duits
AIAppenzell Innerrhoden1513Appenzell15.000173876Duits
SGSankt Gallen1803Sankt Gallen452.6002.02622285Duits
GRGraubünden1803Chur185.7007.10526180Duits, Reto-Romaans, Italiaans
AGAargau1803Aarau550.9001.404388220Duits
TGThurgau1803Frauenfeld228.20099122980Duits
TITicino1803Bellinzona311.9002.812110157Italiaans
VDVaud1803Lausanne626.2003.212188339Frans
VSWallis1815Sion278.2005.22453143Frans, Duits
NENeuchâtel1815Neuchâtel166.50080320653Frans
GEGenève1815Genève414.3002821.44245Frans
JUJura1979Delémont69.1008388264Frans
CHZwitserland Bern7.261.20041.2851742.520Duits, Frans, Italiaans, Reto-Romaans

Kaart

Namen in andere talen

AfkortingEngelsFransItaliaansDuitsReto-RomaansSpaansEsperanto
AGArgoviaArgovieArgoviaAargauArgoviaArgoviaArgovio
AIAppenzell Inner RhodesAppenzell Rhodes-IntérieuresAppenzello InternoAppenzell InnerrhodenAppenzell dadensAppenzell Rodas InterioresApencelo Interna
ARAppenzell Outer RhodesAppenzell Rhodes-ExtérieuresAppenzello EsternoAppenzell AusserrhodenAppenzell dadorAppenzell Rodas ExterioresApencelo Ekstera
BSBasle-CityBâle-VilleBasilea CittàBasel-StadtBasilea-CitadBasilea-CiudadBazelo-Urbo
BLBasle-CountryBâle-CampagneBasilea CampagnaBasel-LandschaftBasilea-ChampagnaBasilea-CampañaBazelo-Kamparo
BEBernBerneBernaBernBernaBernaBerno
FRFribourgFribourgFriburgoFreiburg of FribourgFriburgFriburgoFriburgo
GEGenevaGenèveGinevraGenfGenevraGinebraĜenevo
GLGlarusGlarisGlaronaGlarusGlarunaGlarisGlaruso
GRGrisonsGrisonsGrigioniGraubündenGrischunGrisonesGrizono
JUJuraJuraGiuraJuraGiuraJuraĴuraso
LULucerneLucerneLucernaLuzernLucernaLucernaLucerno
NENeuchâtelNeuchâtelNeuchâtelNeuenburgNeuchâtelNeuchatelNeŭŝatelo
NWNidwaldNidwaldNidvaldoNidwaldenSutsilvaniaUnterwalden bajo
OWObwaldObwaldObvaldoObwaldenSursilvaniaUnterwalden alto
SHSchaffhausenSchaffhouseSciaffusaSchaffhausenSchaffusaSchaffhausenŜafhaŭzo
SZSchwyzSchwyz of SchwytzSvittoSchwyzSvizSchwyzŜvico
SOSolothurnSoleureSolettaSolothurnSoloturnSoleuraSoloturno
SGSt. GallSaint-GallSan GalloSt. GallenSon GaglSankt GallenSankt-Galo
TGThurgoviaThurgovieTurgoviaThurgauTurgoviaTurgoviaTurgovio
TITicinoTessinTicinoTessinTessinTesinoTiĉino
URUriUriUriUriUriUriUrio
VSValaisValaisValleseWallisVallaisValaisValezo
VDVaudVaudVaudWaadtVadVaudVaŭdo
ZGZugZougZugoZugZugZugZugo
ZHZürichZurichZurigoZürichTuritgZürichZuriko

Geschiedenis van de afzonderlijke kantons

Geschiedenis van Aargau
Geschiedenis van Appenzell Ausserrhoden
Geschiedenis van Appenzell Innerrhoden
Geschiedenis van Bazel-Land
Geschiedenis van Bazel-Stad
Geschiedenis van Bern
Geschiedenis van Fribourg
Geschiedenis van Genève
Geschiedenis van Glarus
Geschiedenis van Graubünden
Geschiedenis van Jura
Geschiedenis van Luzern
Geschiedenis van Neuchâtel
Geschiedenis van Nidwalden
Geschiedenis van Obwalden
Geschiedenis van Sankt Gallen
Geschiedenis van Schaffhausen
Geschiedenis van Schwyz
Geschiedenis van Solothurn
Geschiedenis van Thurgau
Geschiedenis van Ticino
Geschiedenis van Uri
Geschiedenis van Wallis
Geschiedenis van Vaud
Geschiedenis van Zug
Geschiedenis van Zürich

Zie ook

Zie de categorie Cantons of Switzerland van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.