Tataramon na Aserbayhani

Panhitorikal an tataramon minatukdo sa mga tal na parataram kaini bilang Türki^[5] na an boot sabihon "Turkiko" o Azərbaycan türkcəsi na an boot sabihon "Turkong Aserbayhani". Bago an pagtugdas kan Demokratikong Republika kan Aserbayhan, na kung sain pinapusog pa an pangaran na "Aserbayhan" huli ta sa mga polotikal na rason kan 1918, eksklusibong piggamit an pangaran kan "Aserbayhan" tanganing mamidbidan an kataning na rehiyon kan kontemporaryong amihanan-sulnopan kan Iran.^[6][7][8] Pagkatapos kan pagtugdas kan Azerbaijan SSR,^[9] susog sa orden kan lider na Sobyet na si Stalin, an "ngaran kan pormal na tataramon" kan Aserbayhan SSR, "niribayan gikan Turkiko pasiring sa Aserbayhani".^[9]

An pirang mga diyalekto nin Aserbayhani nagheheras man nin mga paradigma kan mga berbo sa pirang mga panahunan sa tataramon na Chuvash.^[10]

Aserbayhani vs. Turko

Pwedeng magkaulay sa lambang saro an mga nagtataram kan Amihanan asin Habagatan na Aserbayhani asin mga parataram kan Turko sa manlainlain na lebel kan pagkakasinabutan sa lambang saro. Bantog na marhay an mga Turkong soap opera sa mga Azeri sa parehas na Iran asin Aserbayhan. Nabisto ni Reza Shah Pahlavi kan Iran (nagtataram kan Habagatan na Aserbaijani) si Mustafa Kemal Atatürk kan Turko (nagtataram nin Turko) kan 1934 asin nakuanan na nagtataram sa lambang saro.^{[11][12][13][14][15][16]}

Pwedeng mag-ulay sa sarong halawig sa lambang saro an mga nagtataram nin Turko asin Aserbayhani nin huli ta igwang dakulaon na pagkakalain asin nagkakasinabutan sa sarong lebel an parehas na mga tataramon, dawa na urog na pasil masabutan kan Aserbayhani an Turko kisa sa kabaligtadan.^[17]

Sa pag-aadal kan 2011, 30 Turkong kaayon an pigsuri tanganing maaraman kung gurano ninda nasasabutan an nakasurat asin pigtataram na Aserbayhani. Nahiling digdi na dawa magkaparehas na tataramon sa lado nin tipolohiya an Turko asin Aserbayhani, sa lado kan mga parataram nin Turko, bakong kasing langkaw na pigtatantya an pagiging pasil na masabutan.^[18] Sa pag-aadal kan 2017, nakakua an Iranyanong Aserbayhani nin kabilugan na 56% kan reseptibong pagkakasinabutan sa pigtataram na tataramon kan Turko.^[19]

Nagpapahiling an Aserbayhani nin parehas na susugan nin doon sa Turko alagad mas simple sa pirang mga aspeto. Sarong makusog na doon dangan medyo nakaoras na doon an Aserbayhani, bakong arog kan Turko na maluya an doon asin nakaoras an pantig.

Uni an pirang mga kataga sa manlainlain na mga pagsayod sa Aserbayhani asin Turko na parehas an boot na sabihon sa parehas na tataramon:

Aserbayhani vs. Turkmen

An 1st person personal pronoun iyo an “mən” kan Aserbayhani arog kan “men” sa Turkmen, mantang “ben ” ini sa Turko. Totoo an parehas sa demonstrative pronouns na “bu”, na kung sain niriribayan an tanog na “b” is sa tanog na “m”. Halimbawa na sana: “bunun>munun//mının, muna//mına, munu//munı, munda//mında, mundan//mından”.^[20] Ini, sinusunod man ini sa literaryang tataramon kan Turkmen, na kung sain an demonstrative pronoun na “bu” minasairarom sa pirang mga pagbabago arog sana kan sa: “munuñ, munı, muña, munda, mundan, munça”.^[21] Nakatagpo an karibay na B>m sa kadakol na diyalekto kan tataramon na Turkmen asin pwedeng maobserbaran arog kan: “boyun>moyın” sa diyalektong Yomut - Gunbatar, “büdüremek>müdüremek” sa mga diyalekto na Ersari asin Stavropol Turkmens, “bol>mol” sa nga diyalekto nin Karakalpak Turkmens’, “buzav>mizov” sa mga diyalekto nin Kirac.^[22]

Uni an mga pirang kataga na igwang manlainlain na mga pagsayod sa Aserbayhani asin Turkmen na igwa nin magkaparehas na boot na sabihon sa parehas na mga tataramon:^[23]

Mga Interjection

Kaiba an pirang mga halimbawa:

Sekular:

• Of ("Agh!")
• Tez Ol ("Dalian!")
• Tez olun qızlar mədrəsəyə ("Dalidalian na babaye, sa eskwelahan!", Sarong islogan para sa kampanya nin edukasyon sa Aserbayhan)

Pag-apod sa diyos:

• pahiwatig:
  • Aman ("Awa")
  • Çox şükür ("mabalos")
• prangkahan:
  • Allah Allah (pigsasayod nin Allahallah) ("Oh diyos ko po")
  • Hay Allah; Vallah "Sa Diyos [minasumpa ako]".
  • Çox şükür allahım ("Dios mabalos sa sakong kagurangnan")

Pormal asin inpormal

An Azerbaijani igwa nin bakong pormal asin pormal na paagi nin pagtaram kan mga bagay-bagay. Nin huki ta igwa ini nin pusog na pagkakaiba nin tu-vous sa mga tataramon na Turkiko arog kan Aserbayhani asin Turko (iyo man sa iba pang mga tataramon). Piggagamit an impormal na "ika" kung makikipag-ulay sa hararaning katood, kaano-ano, mga hayop o mga kaakian. An pormal na "ika" piggagamit kung nakikipag-ulay sa sarong tawo na mas gurang saimo o sa sarong tawo na mawot mong tawan nin pagpahiling nin respeto (sarong propesor, halimbawa).

Arog kan kadaklan na mga tataramon na Turkiko, pwedeng halion an personal pronouns, asin dinudugang sana ini para sa doon. Poon pa kan 1992, naggagamit na an Amihanan na Aserbayhani nin ponetikong sistema nin panurat, kaya pasil an pagsayod: kadaklan kan mga kataga parehas na pigsasayod sa kung pano ini baybayon.

Mga numero

Para sa mga numero nin 11–19, literal na boot sabihon kan mga numero "10 saro, 10 duwa" asin iba pa.

An mga darakulang mga numero binilog sa paagi kan pagsasararo sa sanpulo asin ribo-ribo na mas dakula sa mas saradit sa parehas na paagi, nin dai naggagamit nin sarong pangatnig sa tanga.

• Sarong blog sa mapagkukuanan asin mapagpapalisan sa tataramon na Aserbayhani
• Lua error in Module:In_lang at line 40: attempt to call local 'name_from_tag' (a nil value). Sarong blog manungod sa tataramon na Aserbayhani asin mga tukduon
• azeri.org, literaturang Aserbayhani sa palis-taramon na Ingles
• Online bidirectional Azerbaijani-English Dictionary Archived 27 August 2011 at the Wayback Machine.
• Makanood nin Aserbayhani sa learn101.org.
• Pre-Islamic roots
• tataramon na Aserbayhan-Turko sa Iran ni Ahmad Kasravi.
• kaiba an sagunson kan tanog.
• diksyunaryo nin Aserbayhani<>Turko (Unibersidad nin Pamukkale)
• tataramon na Aserbayhan na igwang odyo Archived 25 February 2021 at the Wayback Machine.
• Tematikong bokabularyo sa Aserbayhani
• AzConvert, sarong bukas na gunuan sa programa nin transliterasyon na Aserbayhani.
• Alpabeto asin Tataramon na Aserbayhani sa Transisyon, an bilog na isyu kan Pankinaban na Aserbayhan, Spring 2000 (8.1) sa azer.com.
  • Editoryal
  • Tsart: Apat na Alpabeto na Nagbabago sa Aserbayhan sa ika-20 siglo
  • Tsart: pagbabago sa Apat na Alpabeto na Nagbabago sa Aserbayhan sa ika-20 siglo
  • Instituto nin Manuskripto kan Baku: Amay na mga Alpabeto sa Aserbayhan