ภาษาฮังการี
ภาษาฮังการี (ฮังการี: Magyar nyelv, [ˈmɒɟɒr ˈɲɛlv]) เป็นภาษาตระกูลยูรัลซึ่งมีผู้พูดในประเทศฮังการีและในประเทศเพื่อนบ้าน มีผู้พูดภาษาฮังการีประมาณ 14.7 ล้านคน จำนวน 10 ล้านคนอาศัยอยู่ในประเทศฮังการี ในประเทศฮังการีและในประเทศสโลวาเกีย แถบตะวันตกของประเทศยูเครน ประเทศสโลวีเนียตอนเหนือ อาณาเขตตะวันตกและตอนกลางของประเทศโรมาเนีย (ทรานซิลเวเนีย) ประเทศเซอร์เบียตอนเหนือในเขตวอยวอดีนา และประเทศโครเอเชียตอนเหนือในเขตวอยวอดีนา เนื่องจากการถูกแยกประเทศราชอาณาจักรฮังการี ภายหลังสงครามโลกครั้งที่หนึ่ง ในปีค.ศ. 1920 โดยสนธิสัญญาทริอานอง ทำให้มีชาวฮังการีจำนวนมากถูกตัดขาดจากกลุ่มชาติพันธุ์ของตนเองในดินแดนที่จักรวรรดิออสเตรียฮังการีเคยตั้งอยู่ ภาษาฮังการียังใช้พูดโดยกลุ่มชาวฮังการีพลัดถิ่นทั่วโลก โดยเฉพาะในทวีปอเมริกาเหนือ (ในสหรัฐ) ภาษาฮังการีจัดอยู่ในกลุ่มตระกูลภาษาฟินโนอุกริค ร่วมกับภาษาอื่นๆเช่น ภาษาฟินแลนด์ และภาษาเอสโตเนีย เป็นต้น ภาษาที่มีความใกล้ชิดกับภาษาฮังการีมากที่สุดคือ ภาษาแมนซี และภาษาคฮานตีในประเทศรัสเซียตอนกลาง (ไซบีเรีย)
| ภาษาฮังการี | |
|---|---|
| magyar nyelv | |
| ออกเสียง | [ˈmɒɟɒr ˈɲɛlv] |
| ประเทศที่มีการพูด | ประเทศฮังการีและพื้นที่ทางตะวันออกของออสเตรีย, โครเอเชีย, โรมาเนีย, ภาคเหนือของเซอร์เบีย, สโลวาเกีย, สโลวีเนีย, ภาคตะวันตกของยูเครน |
| ชาติพันธุ์ | ชาวฮังการี |
| จำนวนผู้พูด | 13 ล้านคน (2003–2014)[1] |
| ตระกูลภาษา | |
| ระบบการเขียน |
|
| สถานภาพทางการ | |
| ภาษาทางการ | (ในวอยวอดีนา) |
| ภาษาชนกลุ่มน้อยที่รับรองใน |
|
| ผู้วางระเบียบ | สถาบันวิจัยภาษาศาสตร์แห่งบัณฑิตยสถานวิทยาศาสตร์ฮังการี (สถาบันภาษาศาสตร์ของฮังการี) |
| รหัสภาษา | |
| ISO 639-1 | hu |
| ISO 639-2 | hun |
| ISO 639-3 | อย่างใดอย่างหนึ่ง:hun – ฮังการีใหม่ohu – ฮังการีเก่า |
| นักภาษาศาสตร์ | ohu ฮังการีเก่า |
| Linguasphere | 41-BAA-a |
 บริเวณที่ภาษาฮังการีเป็นภาษาหลัก (น้ำเงินเข้ม) หรือเป็นภาษาชนกลุ่มน้อย (น้ำเงินอ่อน) อ้างอิงจากสำมะโนประชากรล่าสุดและซีไอเอเดอะเวิลด์แฟกต์บุ๊ก 2014[6] | |
การจำแนก
ภาษาฮังการีเป็นภาษาในตระกูลภาษายูรัล (Uralic language family) ในช่วงคริสต์ทศวรรษ 1670 มีการสังเกตเห็นถึงความเชื่อมโยงของภาษาฮังการีและภาษาอื่น ๆ ในตระกูลยูราลิก และได้มีการบัญญัติตระกูลภาษายูรัล ปี ค.ศ.1717 ซึ่งต่อมาได้แบ่งย่อยลงมาได้เป็นกลุ่มภาษาฟินโน-ยูกริก (Finno-Ugric languages) โดยภาษาฮังกาเรียนจัดอยู่ในกลุ่มสาขาภาษายูกริก ร่วมกันภาษาแมนซีและภาษาคานซีในไซบีเรีย แต่ยังเป็นที่ถกเถียงกันในวงการภาษาศาสตร์อย่างกว้างขวาง
ชุดตัวอักษรฮังการี
ชุดตัวอักษรฮังการี (ฮังการี: magyar ábécé) เป็นส่วนขยายของชุดอักษรละตินที่ใช้ในการเขียนภาษาฮังการี ตัวอักษรฮังการีมีพื้นฐานมาจากอักษรละตินโดยมีตัวอักษรที่หลากหลายเพิ่มเข้ามา เพื่อแทนเสียงพยัญชนะและสระที่ไม่มีในภาษาละติน
ชุดตัวอักษรภาษาฮังการีโดยพื้นฐานมีตัวอักษรทั้งหมด 40 ตัว แต่แบบขยาย มีอยู่ 44 ตัว โดยเพิ่มตัวอักษร Q, W, X และ Y ซึ่งพบได้เฉพาะในคำยืมจากภาษาอื่นและในตัวสะกดวิสามานยนามแบบดั้งเดิม
ตัวอักษร 44 ตัว ในชุดตัวอักษรฮังการีแบบขยายมีดังนี้
| ตัวพิมพ์ใหญ่ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| A | Á | B | C | Cs | D | Dz | Dzs | E | É | F | G | Gy | H | I | Í | J | K | L | Ly | M | N | Ny | O | Ó | Ö | Ő | P | Q | R | S | Sz | T | Ty | U | Ú | Ü | Ű | V | W | X | Y | Z | Zs |
| ตัวพิมพ์เล็ก | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| a | á | b | c | cs | d | dz | dzs | e | é | f | g | gy | h | i | í | j | k | l | ly | m | n | ny | o | ó | ö | ő | p | q | r | s | sz | t | ty | u | ú | ü | ű | v | w | x | y | z | zs |
คำอธิบาย
สัญลักษณ์อักษรแต่ละตัวในกล่องด้านบนนับเป็นตัวอักษรเฉพาะในภาษาฮังการี โดยแยกสระเสียงสั้นและเสียงยาว (คล้ายภาษาไทย) เช่น ตัวอักษร o และ ó หรือ ö และ ő นับเป็นคนละตัวอักษร มีตำแหน่งของตัวเองในการเรียงลำดับ ไม่นับว่าเป็นสระเดียวกัน
แม้ว่าสระเสียงสั้นและสระเสียงยาวจะนับเป็นอักษรคนละตัวในในอักษรฮังการี แต่สำหรับพยัญชนะ แม้ว่าจะมีเสียงยาว (หรือมีการซ้ำเสียงต่อเนื่อง) ก็ยังนับเป็นอักษรตัวเดียวกัน
ในภาษาฮังการี การแสดงว่าพยัญชนะนั้นมีเสียงยาว จะทำได้โดยการเขียนอักษรเดียวกันซ้ำสองตัวแทนการใส่เครื่องหมายไว้ด้านบน เช่น tt, gg, zz (ette [ˈɛtːɛ] 'เขากิน'; függ [fyɡː] 'มันห้อยอยู่'; azzal [ˈɒzːɒl] 'กับอันนั้น') อย่างไรก็ดี ในภาษาฮังการี จะมีการใช้อักษรพยัญชนะละติน 2 หรือ 3 ตัวมาผสมกันเพื่อแสดงเสียงเสียงเดียว สำหรับเสียงที่ไม่มีในภาษาละติน (คล้ายกับภาษาโปแลนด์) ภาษาฮังการีมีอักษรประสม 9 ตัว คือ cs, dz, dzs, gy, ly, ny, sz, ty, zs
ในการเขียนอักษรพยัญชนะประสม (ประกอบด้วย cs, dz, dzs, gy, ly, ny, sz, ty, zs) ให้แสดงเสียงยาวนั้น ตามหลักการเขียนของภาษาฮังการี จะตัดอักษรด้านหลังตัวพยัญชนะประสมตัวแรกให้เหลือแต่เพียงอักษรละตินตัวแรก แล้วเอามาเขียนติดกับตัวมันเอง เช่น sz + sz → ssz (asszony [ˈɒsːoɲ] 'ผู้หญิง'); ty + ty → tty (hattyú [ˈhɒcːuː] 'หงส์'); dzs + dzs → ddzs (briddzsel [ˈbrid͡ʒːɛl] 'ด้วยไพ่โปกเกอร์') ยกเว้นเฉพาะคำยาวที่เกิดจากคำสั้น ๆ ประสมกัน เช่น jegygyűrű [ˈjɛɟːyːryː] 'แหวนหมั้น' (jegy [ˈjɛɟ] + gyűrű [ˈɟyːryː]) ไม่มีการตัดอักษรออกให้กลายเป็น jeggyűrű
การออกเสียง
ตารางต่อไปนี้คือการออกเสียงอักษรฮังการีตามหลักภาษาฮังการีมาตรฐาน
| อักษร | ชื่อเรียก | หน่วยเสียง | เสียงที่ใกล้เคียงในภาษาไทย | ตัวอย่างเสียงที่ใกล้เคียงในภาษาอื่น | หมายเหตุ |
|---|---|---|---|---|---|
| A | a | /ɒ/ⓘ | เอาะ (แบบไม่มีเสียงกัก) | ภาษาไทย: ก๊อก, ล็อก ภาษาอังกฤษ (แบบบริติช): cot | |
| Á | á | /aː/ⓘ | อา | ภาษาไทย: ฟาง, ข้าว ภาษาอังกฤษ: father | |
| B | bé | /b/ⓘ | บ | ภาษาไทย: บ้าน, บิน, บ่อน ภาษาอังกฤษ: by, absence | |
| C | cé | /ts/ⓘ | ตซ | ภาษาอังกฤษ: pots ภาษาญี่ปุ่น: 津波（つなみ、Tsunami） | คล้าย ต กับ ซ รวมกันเป็นเสียงเดียว |
| Cs | csé | /tʃ/ | ช | ภาษาไทย: ช้าง, เชียงใหม่ ภาษาอังกฤษ: check, cheek, etching | |
| D | dé | /d/ⓘ | ด | ภาษาไทย: เด็ก, ดิน, ดารา ภาษาอังกฤษ: deck, wide | |
| Dz | dzé | /dz/ⓘ | ดซ (เสียงก้อง) | ภาษาอังกฤษ: kids | เป็นคำที่พบได้น้อยมากในภาษาฮังการี |
| Dzs | dzsé | /dʒ/ | จ (เสียงก้อง) | ภาษาอังกฤษ: jam, George, bridge, edge, fridge | เป็นคำที่มักพบในคำทับศัพท์จากภาษาต่างประเทศ |
| E | e | /ɛ/ⓘ | แอะ (แบบไม่มีเสียงกัก) | ภาษาอังกฤษ: less, cheque, edge, bed | |
| É | é | /eː/ⓘ | เอ | ภาษาอังกฤษ: café | |
| F | ef | /f/ⓘ | ฟ | ภาษาอังกฤษ: find, euphoria | |
| G | gé | /ɡ/ⓘ | ก (เสียงก้อง) | ภาษาอังกฤษ: get, leg, go | |
| Gy | gyé | /ɟ/ⓘ | ดย | คล้ายกับคำภาษาอังกฤษ ที่ใช้เสียง /d/ แบบอ่อน คำว่า duke during | ออกเสียงคล้าย ด กับ ย มารวมกัน เป็นเสียงเดียว |
| H | há | /h/ 1. [ɦ]ⓘ 2. ∅ 3. [x]ⓘ 4. [ç]ⓘ | ฮ 1. ฮ
3. ค, ฮ 4. ช, ฮ | ภาษาอังกฤษ: hi 1. behind 2. honest 3. Loch, Chanukah 4. human | ออกเสียงได้ 4 แบบ ตามแต่ละคำ แต่ส่วนใหญ่ ออกเสียงเหมือน ฮ ในภาษาไทย |
| I | i | /i/ | อิ (แบบไม่มีเสียงกัก) | ภาษาอังกฤษ: sea, key, tree | |
| Í | í | /iː/ⓘ | อี | ภาษาอังกฤษ: leek, leave, seed, sea | |
| J | jé | /j/ⓘ | ย | ภาษาไทย: ยักษ์, ยี่หร่า, ยาย ภาษาอังกฤษ: you, yes, faith | |
| K | ká | /k/ⓘ | ก | ภาษาไทย: กอง, ไก่ ภาษาอังกฤษ: ski, scar, mask | |
| L | el | /l/ⓘ | ล | ภาษาอังกฤษ: leave, list | |
| Ly | elly, el-ipszilon | /j/ⓘ / /ʎ/ⓘ | ย / ลย | ภาษาอังกฤษ: play, pray | ในปัจจุบัน ly ออกเสียงเหมือน j หรือ ย ตามภาษาฮังการีมาตรฐานเนื่องจากการเปลี่ยนไปของสำเนียงการพูดภาษาฮังการี |
| M | em | /m/ⓘ | ม | ภาษาอังกฤษ: mind, assume, might | |
| N | en | /n/: [ŋ]ⓘ [n]ⓘ | ง (เมื่อนำหน้า k, g) น | ภาษาอังกฤษ: thing, lying (ก่อนตัว k, g),need, bone (ที่อื่น ๆ) | ออกเสียงเหมือน ง เมื่อนำหน้า k, g แต่ออกเสียงเหมือน น เมื่อนำหน้าเสียงพยัญชนะอื่นทั้งหมด |
| Ny | eny | /ɲ/ⓘ | ญ, นย | ภาษาอังกฤษ: canyon ภาษาสเปน: niño | ออกเสียงเหมือน ญ ในภาษาไทยโบราณ ภาษาไทยถิ่นเหนือ และภาษาไทยถิ่นอีสาน |
| O | o | /o/ | โอะ (แบบไม่มีเสียงกัก) | ภาษาอังกฤษ: force, sorcerer | |
| Ó | ó | /oː/ⓘ | โอ | ||
| Ö | ö | /ø/ⓘ | เออะ (แบบไม่มีเสียงกัก) | ตัว ö ในภาษาเยอรมัน | |
| Ő | ő | /øː/ | เออ | คล้ายตัว ö ในภาษาเยอรมัน แต่เสียงยาว | |
| P | pé | /p/ⓘ | ป | ภาษาไทย: ปา, ประเทศ | |
| (Q) | kú | ก | ออกเสียงเหมือน k พบในคำทับศัพท์เท่านั้น | ||
| R | er | /r/ⓘ | ร | ภาษาไทย: เรียน, รู้ | ร เรือ แบบรัวลิ้น ในภาษาไทยมาตรฐาน และเหมือนกับเสียงของ rr ในภาษาสเปน |
| S | es | /ʃ/ⓘ | ช (เสียง | ภาษาอังกฤษ: share, wish, shout | การเขียนโดยใช้ s เป็นเสียง /ʃ/ และ sz เป็นเสียง /ʃ/ เป็นสิ่งที่พบได้น้อยมาก ในระบบการเขียนของยุโรป มีเพียงภาษาฮังการีที่เขียนแบบนี้ |
| Sz | esz | /s/ⓘ | ภาษาอังกฤษ: say, estimate | ||
| T | té | /t/ⓘ | ภาษาอังกฤษ: star, least, feast | ||
| Ty | tyé | /c/ⓘ | ภาษาอังกฤษ: tube | คล้าย ต กับ ย รวมกันเป็นเสียงเดียว | |
| U | u | /u/ | ภาษาอังกฤษ: rude | ||
| Ú | ú | /uː/ⓘ | อู | ภาษาอังกฤษ: do, fool | |
| Ü | ü | /y/ | อึ (แบบไม่มีเสียงกัก) | ตัว ü ในภาษาเยอรมัน | |
| Ű | ű | /yː/ⓘ | อือ | ตัว ü ในภาษาเยอรมัน แต่เสียงยาว | |
| V | vé | /v/ⓘ | ฟ, ว | ภาษาอังกฤษ: very, every | |
| (W) | dupla vé | /v/ⓘ | ฟ, ว | ภาษาอังกฤษ: view, evolve, vacuum | ออกเสียงเหมือน v พบในคำทับศัพท์เท่านั้น |
| (X) | iksz | กซ | ออกเสียงเหมือน k + sz พบในคำทับศัพท์เท่านั้น | ||
| (Y) | ipszilon | /i/ | อิ (แบบไม่มีเสียงกัก) | ภาษาอังกฤษ: happy | ออกเสียงเหมือน i พบในคำทับศัพท์เท่านั้น |
| Z | zé | /z/ⓘ | ซ (เสียงก้อง) | ภาษาอังกฤษ: desert, roses | |
| Zs | zsé | /ʒ/ⓘ | ช (เสียงก้อง) | ภาษาอังกฤษ: pleasure, leisure |
ตัวอักษร ë ไม่ได้เป็นส่วนหนึ่งของชุดตัวอักษรฮังการี อย่างไรก็ตาม นักภาษาศาสตร์ใช้ตัวอักษรนี้เพื่อจำแนกความต่างระหว่างเสียง e สั้น สองชนิด (แอะ และ เอะ) ในบางภาษาถิ่นของภาษาฮังการี มีการใช้อักษรนี้ครั้งแรกในปี ค.ศ. 1770 โดยเยิดย์ ก็อลมาร์ (György Kalmár) แต่อักษรนี้ไม่เคยเป็นส่วนหนึ่งของชุดตัวอักษรฮังการีมาตรฐาน เนื่องจากในภาษาฮังการีมาตรฐานไม่ได้จำแนกความต่างระหว่างเสียงทั้งสองนี้ (อย่างที่ในภาษาไทยแยกเสียง แอะ และ เอะ ออกจากกัน) อย่างไรก็ตาม เสียง ë (เอะ) ออกเสียงต่างจากเสียง e (แอะ) ในภาษาถิ่นของภาษาฮังการี 6 ภาษาจาก 10 ภาษา และออกเสียงอย่าง ö (เออะ) ในภาษาถิ่นของภาษาฮังการี 1 ภาษา (ภาษาถิ่นทรานซิลเวเนีย)
ทวิอักษร ch ยังปรากฏอยู่ในบางคำ (เช่น technika, monarchia) และออกเสียงเหมือนกับ h ส่วนในวิสามานยนาม ch จะออกเสียงเหมือน cs หรือบางครั้งออกเสียงเป็น h หรือ k (แบบภาษาเยอรมัน)
การเขียนแบบเดิม ที่ยังใช้ในชื่อเฉพาะและเอกสารทางประวัติศาสตร์
การเขียนแบบดั้งเดิม (บางส่วนมีความใกล้เคียงกับการเขียนแบบเยอรมัน) มีการใช้ในชื่อเฉพาะที่เป็นภาษาฮังการี โดยตารางด้านล่างจะเปรียบเทียบการเขียนแบบดั้งเดิม กับการอ่านออกเสียงแบบปัจจุบัน ตามการสะกดของภาษาฮังการีมาตรฐาน ดังนี้:
| การเขียนแบบดั้งเดิม | การอ่านออกเสียงตามหลักสมัยใหม่ |
| bb | b |
| cz | c |
| tz | c |
| z | c |
| ch | cs |
| cz | cs |
| č | cs |
| ć | cs |
| ts | cs |
| csh | cs |
| tsch | cs |
| tzsch | cs |
| chs | cs |
| cy | cs |
| ʟ | cs |
| dd | d |
| dsz | dz |
| ds | dzs |
| ff | f |
| ph | f |
| gh | g |
| dgy | ggy |
| dy | gy |
| g | gy |
| gi | gy |
| gj | gy |
| gʹ~g′ | gy |
| ǵ | gy |
| ġ | gy |
| j | gy |
| jj | j |
| l | j |
| y | j |
| ck | k |
| kh | k |
| x | ks |
| xy | ksz |
| xz | ksz |
| qu | kv |
| ll | l |
| l | ll |
| w | lv |
| j | ly |
| l | ly |
| li | ly |
| ry | ly |
| lly | ly |
| ′l(ʹl)~l′(lʹ)~ŀ | ly |
| n | ny |
| ni | ny |
| nʹ~n′ | ny |
| ń | ny |
| ṅ | ny |
| my | ny |
| ph | p |
| pp | p |
| rh | r |
| rr | r |
| ꝛ | r |
| sch | s |
| ss | s |
| ss | ssz |
| s | sz |
| sc | sz |
| sy | sz |
| z | sz |
| th | t |
| tt | t |
| ti | ty |
| tʹ~t′ | ty |
| ṫ | ty |
| ky | ty |
| u | v |
| w | v |
| s | z |
| s | zs |
| ss | zs |
| zy | zs |
| ['s] | zs |
| การเขียนแบบดั้งเดิม | การอ่านตามหลักสมัยใหม่ |
| a | á |
| aa | á |
| aá | á |
| áh | á |
| ä | e |
| ae | e |
| ai | e |
| ay | e |
| áe | é |
| ái | é |
| áy | é |
| e | é |
| ee | é |
| eé | é |
| éh | é |
| i | í |
| ié | í |
| íh | í |
| ii | í |
| ií | í |
| å | o |
| o | ó |
| óh | ó |
| oo | ó |
| oó | ó |
| ua | ó |
| â | ö |
| åe | ö |
| åi | ö |
| åy | ö |
| eö | ö |
| ew | ö |
| oe | ö |
| oi | ö |
| oy | ö |
| eö | ő |
| eő | ő |
| ew | ő |
| ia | ő |
| ö | ő |
| őh | ő |
| öö | ő |
| öő | ő |
| óe | ő |
| ói | ő |
| óy | ő |
| üa | ő |
| u | ú |
| úh | ú |
| uó | ú |
| uu | ú |
| uú | ú |
| ue | ü |
| ui | ü |
| uy | ü |
| ü | ű |
| űh | ű |
| üő | ű |
| üü | ű |
| üű | ű |
| úe | ű |
| úi | ű |
| úy | ű |
| aë | aj |
| aï | aj |
| aÿ | aj |
| ei | aj |
| áë | áj |
| áï | áj |
| áÿ | áj |
| åë | oj |
| åï | oj |
| åÿ | oj |
| eu | oj |
| oë | oj |
| oï | oj |
| oÿ | oj |
| óë | ój |
| óï | ój |
| óÿ | ój |
| au | uj |
| uë | uj |
| uï | uj |
| uÿ | uj |
| úë | új |
| úï | új |
| úÿ | új |
| (g)y ~ gÿ | gi |
| y | ji |
| ý | jí |
| (l)y ~ lÿ | (l)i |
| (n)y ~ nÿ | (ny)i or (n)i |
| (t)y ~ tÿ | ti |
โดยทั่วไปแล้ว ตัว y ในการเขียนแบบดั้งเดิมนั้น มักจะอ่านเป็น i ในการอ่านแบบปัจจุบัน (ตย..: Teleky, Rákóczy, Dézsy). ด้านล่างนี้คือตัวอย่างการอ่านด้วยหลักปัจจุบัน ที่มักจะมีการอ่านผิด เนื่องจากการสะกดที่ใช้หลักต่างจากปัจจุบัน มักพบในชื่อนามสกุล
ตัวอย่าง:
| ชื่อ | การอ่านตามหลักสมัยใหม่ |
|---|---|
| Madách | Madács |
| Széchenyi | Szécsényi หรือSzécsenyi |
| Batthyány | Battyányi |
| Gajdátsy | Gajdácsi |
| Thököly | Tököli |
| Weöres | Vörös |
| Eötvös | Ötvös |
| Kassay | Kassai |
| Debrődy | Debrődi |
| Karczagy | Karcagi |
| Vörösmarty | Vörösmarti |
| Cházár | Császár |
| Czukor | Cukor |
| Balogh | Balog |
| Vargha | Varga |
| Paal | Pál |
| Gaál | Gál |
| Veér | Vér |
| Rédey | Rédei |
| Soós | Sós |
| Thewrewk | Török |
| Dessewffy | Dezsőfi |
ตัวนำหน้านาม และ คำเชื่อม แบบดั้งเดิม
ในอดีต การเรียนคำนำหน้านาม a/az มีหลักการเขียนดังนี้:
- คำว่า az ก่อนสระและ h เช่น az ember (คน), az híd (สะพาน) ปัจจุบันจะเขียนแบบนี้หน้าสระเท่านั้น
- ก่อนสระ — a': a' csillag (ดวงดาว) ปัจจุบันเขียนโดยไม่ใช้ดัวอาฟอสโตรฟี
มีการย่อคำว่า és (และ) ปัจจุบันจะย่อว่า s จะเขียนโดยใช้ตัวอาฟอสโตรฟีไว้ด้านหน้า เช่น ’s (เช่น föld ’s nép แผ่นดินและผู้คน)
การเรียงคำในพจนานุกรม
ถึงแม้ว่าอักษรฮังการีจะแยกอักษรเสียงสั้น และ เสียงยาม ให้เป็นอักษรคนละตัว แต่ในเวลาที่มีการเรียงคำในพจนานุกรม หรือ อรรถาภิธาน จะนับให้อยู่ในหมวดเดียวกัน อาทิเช่น O/Ó และ Ö/Ő จะไม่มีการแยกกันเป็นคนละหมวด แต่ระหว่าง Ö และ O จะแยกหมวดกัน โดย O มาก่อน Ö
การเรียงคำคำเดียวกัน จะมีการเรียงอักษรที่ข้างหน้าเป็นพิมพ์เล็ก มาก่อนพิมพ์ใหญ่ ซึ่งเป็นชื่อเฉพาะ อาทิ varga ตามมาด้วยคำว่า Varga.)
The polygraphic consonant signs are treated as single letters.
| comb | |
| cukor | |
| csak | <cs> มาหลัง <c> |
| ... | |
| folyik | |
| folyó | <ó> นับเป็นหมวดเดียวกับ <o> |
| folyosó | |
| ... | |
| fő | <ő> นับเป็นหมวดเดียวกับ <ö>, |
| födém | แต่ <ö> ตามหลัง <o> |
| ... |
สระเสียงยาวบางคำเป็นการรวมกันของสระประสมสองตัวขึ้นไป เช่น <nny>, <ssz> จะนับการเรียงเป็น <ny>+<ny>, <sz>+<sz> เป็นต้น
- könnyű จะมีการเรียงคำเป็น <k><ö><ny><ny><ű>. tizennyolc จะมีการเรียงคำเป็น <t><i><z><e><n><ny><o><l><c>
- คำว่า házszám 'บ้านเลขที่' = ház (บ้าน) + szám (เลขที่) ไม่ได้มาจากคำว่า *házs + *zám จึงต้องเรียงคำเป็น <h><á><z><sz><á><m>
การเรียงแบบนี้ ทำให้การเรียงภาษาฮังการีตามหลักอัลกอริทึมโดยคอมพิวเตอร์นั้นทำได้ค่อนข้างยาก เป็นปัญหาใหญ่ในการพัฒนาซอฟต์แวร์คอมพิวเตอร์
แป้นพิมพ์ภาษาฮังการี
แป้นพิมพ์ภาษาฮังการีมาตรฐานจะใช้ระบบแบบเยอรมัน (QWERTZ). ซึ่งทำให้มีพื้นที่พอที่รองรับอักษรภาษาฮังการีได้ทุกตัว
อักษร "Í" มักจะอยู่ด้านซ้ายของ spacebar และกินพื้นที่ของ shift อักษร "Ű" มักอยู่ด้านซ้ายของ backspace ทำให้เสียพื้นที่บางส่วนของ backspace ไป Ű มักถูกกดแทนที่ Enter บนแป้งภาษาฮังการีมีอักษรเยอรมัน "ß" และอักษร "Ł" ของภาษาโปแลนด์ แป้นฮังการีมาตรฐานสามารถเปลี่ยนเป็นสัญลักษณ์พิเศษได้ด้วยการกดปุ่ม Alt Gr (ต่างจากของภาษาไทยที่กดปุ่ม Shift)
อัตราการใช้ตัวอักษรแต่ละตัว
อักษรที่พบมากที่สุดในภาษาฮังการี คือ e และ a[8]
ตารางด้านล่างแสดงอัตราการใช้อักษรฮังการีแต่ละตัว ตั้งแต่มากที่สุดไปหาน้อยที่สุด
| ตัวอักษร | ความถี่ที่พบ |
|---|---|
| e | 12.256% |
| a | 9.428% |
| t | 7.380% |
| n | 6.445% |
| l | 6.383% |
| s | 5.322% |
| k | 4.522% |
| é | 4.511% |
| i | 4.200% |
| m | 4.054% |
| o | 3.867% |
| á | 3.649% |
| g | 2.838% |
| r | 2.807% |
| z | 2.734% |
| v | 2.453% |
| b | 2.058% |
| d | 2.037% |
| sz | 1.809% |
| j | 1.570% |
| h | 1.341% |
| gy | 1.185% |
| ő | 0.884% |
| ö | 0.821% |
| ny | 0.790% |
| ly | 0.738% |
| ü | 0.655% |
| ó | 0.634% |
| f | 0.582% |
| p | 0.509% |
| í | 0.499% |
| u | 0.416% |
| cs | 0.260% |
| ű | 0.125% |
| c | 0.114% |
| ú | 0.104% |
| zs | 0.021% |
| dz | <0.010% |
| dzs | <0.010% |
| ty | <0.010% |
ไวยากรณ์ภาษาฮังการี
ภาษาฮังการีเป็นภาษาคำติดต่อ (agglutinative language) เป็นภาษาที่ใช้หน่วยคำเติม (affix) จำนวนมาก โดยเฉพาะหน่วยคำเติมท้าย (suffix) หลังคำแต่ละคำในประโยค เพื่อเปลี่ยนความหมายของคำ รวมถึงใช้แสดงให้เห็นว่าคำคำนั้นมีหน้าที่ทางไวยากรณ์ใดในประโยค (เช่น เป็นประธาน, เป็นกรรม) โดยหน่วยคำเติมท้ายสามารถเปลี่ยนรูปไปได้หลายแบบเพื่อความไพเราะและความสะดวกในการออกเสียงตามหลักการสอดคล้องกลมกลืนของสระ (vowel harmony) ที่มีความสำคัญเป็นอย่างมากสำหรับภาษาฮังการี
คำกริยาในภาษาฮังการีสามารถใช้วางหน่วยคำเติมไว้ด้านหน้าและด้านหลังเพื่อเปลี่ยนความหมายของคำกริยาได้ ซึ่งจะแสดงความชี้เฉพาะ (definiteness) ว่าเป็นคำกริยาที่เจาะจงการกระทำไปที่วัตถุใดวัตถุหนึ่งเป็นพิเศษ หรือการกระทำไม่ได้มีการเจาะจงว่าต้องเป็นวัตถุชิ้นนั้น ๆ, แสดงกาล (tense) ว่ากริยานี้เกิดขึ้นในอดีต ปัจจุบัน หรืออนาคต, แสดงบุรุษ (person) ว่าคำกริยานั้นมีใครเป็นประธาน (ฉัน เธอ เขา พวกฉัน พวกเธอ พวกเขา), แสดงมาลา (mood) ของคำกริยานั้น ๆ และแสดงพจน์หรือจำนวน (number) ได้
นามในภาษาฮังการีสามารถผันโดยใช้หน่วยคำเติมท้ายแสดงการก (case) ทั้งหมด 18 หน่วยคำ ส่วนใหญ่สอดคล้องกับคำบุพบทในภาษาอังกฤษ
รูปแบบการเรียงลำดับคำในประโยคของภาษาฮังการีนั้นไม่ได้มีการจำกัดไว้อย่างตายตัวอย่างภาษาไทยหรือภาษาอังกฤษที่มีโครงสร้างแบบประธาน-กริยา-กรรม กำหนดไว้โดยหลักการทางภาษา โดยไม่สามารถสลับประธาน–กริยา–กรรมในประโยคได้ แตกต่างจากภาษาฮังการีซึ่งสามารถเรียงประโยคได้อย่างค่อนข้างอิสระ วางประธาน–กริยา–กรรมสลับกันได้ ภาษาฮังการีเป็นภาษาเน้นหัวข้อ (topic-prominent language) กล่าวคือ การเรียงลำดับคำในประโยคภาษาฮังการีจะเน้นไปที่หัวข้อ (topic) ในประโยคที่ผู้พูดอยากให้ความสำคัญในการสื่อสารเป็นหลัก การเรียงประโยคต่างกันก็จะมีการเน้นความสำคัญกับสิ่งที่ต้องการสื่อสารต่างกันไป
ลำดับคำ
ประโยคภาษาฮังการีที่เป็นกลาง (ไม่มีการเน้นความสำคัญสิ่งใดในประโยคเลย) จะมีลำดับคำแบบประธาน–กริยา–กรรมเหมือนภาษาไทยและภาษาอังกฤษ ภาษาฮังการีเป็นภาษาที่ไม่จำเป็นต้องระบุหัวเรื่องอย่างชัดเจน และไม่จำเป็นต้องมีการเรียงตามที่หลักภาษากำหนด แต่จะมีการเรียงตามลำดับความสำคัญของสิ่งที่ต้องการพูดในประโยคแทน โดยจะวางคำที่ต้องการให้เป็นจุดสำคัญของประโยคไว้หน้าคำกริยาแท้ (finite verb)
ประโยคฮังการีมักจะแบ่งได้เป็น 4 ส่วน ได้แก่ หัวข้อ (topic), จุดสำคัญ (focus), คำกริยา (verb) และข้อความส่วนที่เหลือ แต่ก็ไม่จำเป็นว่าในทุกประโยคจะต้องมีครบทั้งสี่อย่าง ในหนึ่งประโยค หัวข้อและข้อความส่วนที่เหลือจะมีกี่วลีก็ได้ แต่จุดสำคัญสามารถมีได้เพียงวลีเดียวเท่านั้น
การเน้นความสำคัญของคำในประโยค
ตารางด้านล่างแสดงให้เห็นคุณสมบัติการเรียงคำแบบสลับกัน เพื่อเน้นความสำคัญของสิ่งที่ผู้พูดต้องการสื่อในภาษาฮังการี โดยประโยคด้านล่างมาจากประโยคที่เป็นกลางว่า János tegnap elvitt két könyvet Péternek. ("ยาโนชเอาหนังสือ 2 เล่มไปให้เปแตร์เมื่อวาน") ประโยคนี้มีวลีหลัก ๆ อยู่ 4 วลี ได้แก่ János ("ยาโนช" เป็นชื่อบุคคลชาย), Péternek ["เปแตร์" เป็นชื่อบุคคลชาย; -nek คือหน่วยคำเติมหลังที่แสดงว่าเป็นผู้ที่ประธาน (ยาโนช) เอาสิ่งของให้"], két könyvet ("หนังสือ 2 เล่ม"; ตัว -et ข้างหลังหมายความว่าหนังสือ 2 เล่มนี้เป็นกรรม) และ tegnap ("เมื่อวาน")
| หัวข้อ | จุดสำคัญ | คำกริยา | ข้อความส่วนที่เหลือ | ความหมายพิเศษที่แฝงไว้ในประโยค | |
|---|---|---|---|---|---|
| János | tegnap | ∅ | elvitt | két könyvet Péternek. | ยาโนชเอาหนังสือสองเล่มไปให้เปแตร์เมื่อวานนี้ (กิจกรรมนี้เสร็จสมบูรณ์แล้วและไม่มีการเน้นอะไรในประโยคเป็นพิเศษ) |
| János | tegnap | két könyvet | vitt el | Péternek. | สิ่งที่ยาโนชเอาไปให้เปแตร์เมื่อวานนี้คือ หนังสือ 2 เล่ม โดยเน้นว่าสิ่งที่เอาไปให้คือหนังสือ 2 เล่มจริง ๆ |
| János | ∅ | tegnap | vitt el | két könyvet Péternek. | เมื่อวานนี้ คือเวลาที่ยาโนชเอาหนังสือสองเล่มไปให้เปแตร์ |
| ∅ | ∅ | János | vitt el | tegnap két könyvet Péternek. | ยาโนช คือคนที่เอาหนังสือไปให้เปแตร์เมื่อวานนี้ |
| ∅ | ∅ | Péternek | vitt el | tegnap János két könyvet. | เปแตร์ คือคนที่ยาโนชเอาหนังสือไปให้เมื่อวานนี้ |
| János | tegnap | Péternek | vitt el | két könyvet. | เมื่อวานนี้ยาโนชหยิบหนังสือสองเล่มมาให้กับเปแตร์โดยเฉพาะ ไม่ได้เอาไปให้ใครอื่น |
| ∅ | ∅ | ∅ | Elvitt | János tegnap két könyvet Péternek. | ยาโนชเอาหนังสือสองเล่มไปให้เปแตร์เมื่อวานนี้ (การดำเนินการเสร็จสิ้นและตอนนี้หนังสืออยู่ที่บ้านของเปแตร์แล้ว) |
| Két könyvet | tegnap | ∅ | elvitt | János Péternek. | ยาโนชเอาหนังสือสองเล่มไปให้เปแตร์ (บางทีอาจเอาของอย่างอื่นไปให้เขาด้วย อย่างไรก็ตามหนังสือทั้งสองเล่มอาจไม่ใช่สิ่งที่สำคัญที่สุด ตัวอย่างเช่น ยาโนชอาจทิ้งเอกสารของเปแตร์ไว้ที่บ้าน) |
| ∅ | ∅ | Két könyvet | vitt el | János tegnap Péternek. | ยาโนชเอาเพียงหนังสือ 2 เล่มไปให้เปแตร์ โดยไม่ได้เอาอย่างอื่นไปให้ด้วย |
ถ้าในประโยคใดมีจุดสำคัญปรากฏอยู่ หน่วยคำเติมหน้า (prefix) ที่อยู่หน้าคำกริยา เช่น el ใน elvitt จะย้ายไปอยู่ด้านหลังคำกริยาแทน กล่าวคือ พูดหรือเขียนเป็น vitt el แทนที่จะเป็น elvitt นับเป็นคุณสมบัติของภาษาฮังการีโดยเฉพาะ ปัญหาก็คือว่า ในกรณีประโยคนั้นใช้คำกริยาที่ไม่มีหน่วยคำเติมหน้า หากมีคำคำหนึ่งเรียงอยู่หน้าคำกริยา ก็จะเกิดความกำกวมว่าคำคำนั้นเป็นหัวข้อหรือเป็นจุดสำคัญ เช่นในประโยค Éva szereti a virágokat. ("เอวอชอบดอกไม้") คำว่า Éva ("เอวอ" เป็นชื่อบุคคลหญิง) อาจเป็นหัวข้อของประโยค และประโยคนี้เป็นประโยคแบบไม่มีจุดสำคัญ หรือคำว่า Éva อาจเป็นจุดสำคัญของประโยคซึ่งเน้นประโยคนี้ว่า "เอวอคือคนที่ชอบดอกไม้ (และไม่ใช่คนอื่น)"
| ประโยค | การตีความ |
|---|---|
| Éva szereti a virágokat. | เอวอชอบดอกไม้ |
| Szereti Éva a virágokat. | เอวอชอบดอกไม้ (ถึงแม้คนอื่นอาจจะไม่คิดแบบนั้นก็ตาม) |
| Éva szereti a virágokat. | เอวอชอบดอกไม้ (และไม่ใช่คนอื่นที่ชอบดอกไม้) |
| Éva a virágokat szereti. | เอวอชอบดอกไม้ (และไม่ใช่อย่างอื่น) |
| A virágokat Éva szereti. | คนที่ชอบดอกไม้ก็คือเอวอ (ไม่ใช่คนอื่น ส่วนคนอื่นอาจจะชอบอย่างอื่น) |
| A virágokat szereti Éva. | สิ่งที่เอวอชอบคือดอกไม้ (และไม่ชอบอย่างอื่นแล้ว) |
ระบบหน่วยคำ
ภาษาฮังการีเป็นภาษาคำติดต่อ ข้อมูลต่าง ๆ ในภาษาฮังการีนั้นเกือบทั้งหมดจะใช้หน่วยคำเติมท้ายในการบอกเล่า เช่น "อยู่บนโต๊ะ" = asztalon (หน่วยคำเติมท้ายบ่งบอกพื้นที่), เมื่อ 5 โมง = öt órakor (หน่วยคำเติมท้ายบ่งบอกเวลา) เป็นต้น แต่ก็ยังมีหน่วยคำเติมหน้าอยู่ 1 หน่วยคำ คือ leg- ซึ่งใช้บ่งบอกว่าสิ่งนี้คือที่สุด (superlative)
ตัวอย่างการวางหน่วยคำเติมท้ายในภาษาฮังการี
ในภาษาฮังการี มีการใช้เสียงเฉพาะเจาะจง (case/preposition) ลงท้ายที่แตกต่างกันสำหรับคำสรรพนามแต่ละตัว มีอยู่ทั้งหมด 8 แบบ สำหรับคำสรรพนามบุรุษที่ 1, 2 และ 3 (ฉัน เธอ เขา พวกเรา พวกเธอ พวกเขา คุณ พวกคุณ) โดยสามารถต่อกับคำสรรพนามเพื่อเปลี่ยนเป็นกรรมของประโยค (accusative), ต่อคำปัจฉบท (postposition) เพื่อเปลี่ยนบุคคลที่พูดถึง, ต่อคำนามเพื่อเปลี่ยนเป็นกรรม แสดงความเป็นเจ้าของ หรือเปลี่ยนเป็นพหูพจน์, และต่อกับคำกริยา เพื่อเปลี่ยนประธานผู้กระทำ และเปลี่ยนคำกริยาให้เป็นแบบชี้เฉพาะหรือไม่ชี้เฉพาะ
| คำสรรพนาม | คำปัจฉบท | คำนาม | คำกริยา | ส่วนมูลฐาน ที่ใช้เติมข้างท้าย | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ประธาน | กรรม | + หน่วยคำเติมท้าย แสดงบุคคล | + หน่วยคำเติมท้าย แสดงบุคคล | + หน่วยคำเติมท้าย แสดงความเป็นเจ้าของ | กริยาปัจจุบัน แบบไม่ชี้เฉพาะ | กริยาปัจจุบัน แบบชี้เฉพาะ | |
| ผู้กระทำ (เช่น ฉันตีเขา) | ผู้ถูกกระทำ (เช่น เขาตีฉัน) | อยู่ที่ฉัน (เช่น ปากกาอยู่ที่ฉัน) | อยู่ข้างใต้ฉัน | หอพักของฉัน | ฉันเห็นมัน (สิ่งไม่ชี้เฉพาะเช่น หมาตัวหนึ่ง) | ฉันเห็นมัน (สิ่งชี้เฉพาะเช่น หมาตัวนั้น) | |
| én ("ฉัน") | engem | nálam | alattam | lakásom | látok | látom | -m โดยใช้สระเชื่อม -o/(-a)/-e/-ö หรือ -a/-eตามหลักการสอดคล้องกลมกลืนของสระ |
| te ("เธอ") | téged | nálad | alattad | lakásod | látsz | látod | -d โดยใช้สระเชื่อม -o/(-a)/-e/-ö หรือ -a/-eตามหลักการสอดคล้องกลมกลืนของสระ |
| ő ("เขา, มัน") | őt | nála | alatta | lakása | lát | látja | -a/-e |
| mi ("พวกเรา") | minket | nálunk | alattunk | lakásunk | látunk | látjuk | -nk โดยใช้สระเชื่อม -u/-üตามหลักการสอดคล้องกลมกลืนของสระ |
| ti ("พวกเธอ") | titeket | nálatok | alattatok | lakásotok | láttok | látjátok | -tok/-tek/-tök |
| ők ("พวกมัน") | őket | náluk | alattuk | lakásuk | látnak | látják | -k |
| สรรพนาม "คุณ, ท่าน" (ทางการ) | Maga ใช้สำหรับผู้ใหญ่พูดกับผู้น้อย เช่น หัวหน้าพูดกับพนักงาน, คนแก่พูดกับเด็ก Ön ใช้สำหรับผู้น้อยพูดกับผู้ใหญ่ เช่น พนักงานพูดกับหัวหน้า, เด็กพูดกับคนแก่ แต่หากสนิทกันแล้ว อาจเรียกกันโดยใช้คำสรรพนามที่ไม่เป็นทางการได้ | ||||||
| Ön, Maga ("คุณ") | ÖntMagát | ÖnnélMagánál | Ön alattMaga alatt | az Ön lakásaa Maga lakása | Ön látMaga lát | Ön látjaMaga látja | (-a/-e) |
| Önök, Maguk ("พวกคุณ") | ÖnöketMagukat | ÖnöknélMaguknál | Önök alattMaguk alatt | az Önök lakásaa Maguk lakása | Önök látnakMaguk látnak | Önök látjákMaguk látják | (-k) |
การใช้หน่วยคำเติมท้ายตามหลักการสอดคล้องกลมกลืนของสระ
| เปิด | กลาง | ปิด | ||
| ต่ำ | a á | o ó | u ú | |
| สูง | ปากไม่ห่อ | e é | i í | |
| ปากห่อ | ö ő | ü ű | ||
การเลือกหน่วยคำเติมท้ายในการต่อหลังคำในภาษาฮังการี ต้องใช้หลักการสอดคล้องกลมกลืนของสระต่ำ (low vowel) และสระสูง (high vowel) และหน่วยคำเติมท้ายบางตัวก็ยังแยกระหว่างสระปากไม่ห่อ (unrounded vowel ประกอบด้วย e, é, i, í) กับสระปากห่อ (rounded vowel ประกอบด้วย ö, ő, ü, ű)
หน่วยคำเติมท้ายคำต่อท้ายทั้งหมดในภาษาฮังการีสำหรับการกระจายคำกริยา (ให้เป็นกริยาแบบชี้เฉพาะและกริยาแบบไม่ชี้เฉพาะ), สำหรับแสดงความเป็นเจ้าของ, สำหรับการต่อคำบุพบทเพื่อเปลี่ยนบุคคลที่พูดถึง, และคำต่อท้ายที่เป็นเจ้าของ มีรูปแบบการใช้โดยใช้ "เสียงสระ" ของคำในการตัดสินว่าจะใช้หน่วยคำเติมท้ายเสียงใดในการต่อ ซึ่งตามหลักภาษาฮังการีสามารถแบ่งสระได้เป็น 6 แบบ (สระต่ำ, สระสูง, สระเสียงยาว, สระเสียงสั้น, สระปากห่อ และสระปากไม่ห่อ)
หมายเหตุ
อ้างอิง
แหล่งข้อมูลอื่น
