აზიური თამაშები
აზიური თამაშები ასევე ცნობილია ასიადა-ს სახელწოდებით[1] —კონტინენტური მულტისპორტული შეჯიბრი, რომელიც ტარდება ოთხ წელიწადში ერთხელ მთელი აზიის სპორტსმენებისთვის. თამაშები ტარდება აზიის ოლიმპიური საბჭოს (OCA) ეგიდით[2] და რეგულირდება საერთაშორისო ოლიმპიური კომიტეტის მიერ. თითოეული ადგილისათვის განკუთვნილია მედლები: ოქრო — პირველი ადგილისთვის, ვერცხლი — მეორე, ბრინჯაო — მესამე.[3]
აზიურ თამაშებს ცხრა ქვეყანამ უმასპინძლა. მონაწილეობდა 46 ქვეყანა, მათ შორის ისრაელი, რომელიც თამაშებიდან მოხსნეს 1974 წელს მათი ბოლო მონაწილეობის შემდეგ.
შეჯიბრი იწყება მონაწილე ქვეყნის ეროვნული ოლიმპიური კომიტეტების აღლუმით. დაჯილდოების ცერემონიალს თან ახლავს ეროვნული დროშა და ჰიმნი. გამოყენებულია ცხრილები, რომლებიც აჩვენებს თითოეული ქვეყნის მიერ მიღებული მედლების რაოდენობას.
ისტორია
შორეული აღმოსავლეთის თამაშები
აზიური თამაშები განვითარდა მცირე სპორტული მოვლენებიდან. შორეული აღმოსავლეთის ჩემპიონატის თამაშები შეიქმნა სამი ქვეყნის: იაპონიის იმპერიის, ფილიპინების და ჩინეთის რესპუბლიკის ერთიანობისა და თანამშრომლობის საჩვენებლად. პირველი ასეთი თამაშები ჩატარდა მანილაში 1913 წელს. მოგვიანებით აზიის სხვა ქვეყნებიც დაესწრნენ. თამაშები შეწყდა 1938 წელს, როდესაც იაპონია შეიჭრა ჩინეთში და დაიწყო ექსპანსია წყნარ ოკეანის რეგიონში.[4]
აზიური თამაშების წარმოშობა
მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ აზიის რამდენიმე ქვეყანამ მოიპოვა დამოუკიდებლობა. ბევრმა ახალმა ქვეყანამ მოისურვა ახალი ტიპის კონკურსის ჩატარება, რაც ხელს შეუწყობდა ურთიერთგაგების გაძლიერებას. 1948 წლის აგვისტოში, ლონდონში მეთოთხმეტე ოლიმპიური თამაშების დროს, ინდოეთის ოლიმპიურმა კომიტეტმა აზიის სპორტული გუნდების ხელმძღვანელები მიიწვია აზიური თამაშების ჩატარების იდეის განსახილველად. ისინი შეთანხმდნენ „აზიის მძლეოსნობის ფედერაციის“ შექმნაზე. 1949 წლის თებერვალში იგი ოფიციალურად შეიქმნა და ეწოდა „აზიური თამაშების ფედერაცია“. გადაწყდა პირველი აზიური თამაშების ჩატარება ნიუ დელიში. თამაშები ჩატარდა 1951 წლის მარტში, მასში მონაწილეობა მიიღეს 11 ქვეყნის სპორტსმენებმა. თამაშების პროგრამაში შედიოდა მძლეოსნობა, ველოსიპორტი, კალათბურთი [5].
ფედერაციის ტრანსფორმაცია
1962 წელს ფედერაციაში შეიქმნა უთანხმოება ტაივანისა და ისრაელის დაშვების შესახებ. ინდონეზია, რომელიც თამაშებს მასპინძლობდა, ეწინააღმდეგებოდა ამ ქვეყნების ფედერაციაში მიღებას.[6] [7] 1970 წელს სამხრეთ კორეამ ვერ შეძლო თამაშების ჩატარება ჩრდილოეთ კორეის მხრიდან არსებული საფრთხის გამო, თამაშები ჩატარდა ტაილანდის დედაქალაქ ბანგკოკში, სამხრეთ კორეის რესურსების გამოყენებით.1973 წელს დაიწყო უთანხმოება ამერიკის შეერთებული შტატებისა და ზოგიერთი ქვეყნის მიერ ტაივანისა და ისრაელში არაბთა ეროვნული ოპოზიციის აღიარებასთან დაკავშირებით. 1977 წელს პაკისტანმა ვერ შეძლო თამაშების ჩატარება პაკისტანში სამხედრო გადატრიალების გამო. თამაშები კვლავ გადაიტანეს ბანგკოკში.ამ ინციდენტების შემდეგ, აზიის ეროვნულმა ოლიმპიურმა კომიტეტებმა გადაწყვიტეს აზიური თამაშების ფედერაციის წესდების შეცვლა. შეიქმნა ახალი ასოციაცია, სახელწოდებით აზიის ოლიმპიური საბჭო. ეს საბჭო თამაშებს ადევნებს თვალყურს 1986 წლიდან. ტაივანი მიიღეს, მაგრამ IOC სტანდარტების შესაბამისად მას უწოდებენ „ჩინურ ტაიბეის“.[8] ისრაელი გაირიცხა და მონაწილეობს ევროპულ თამაშებში.
გაფართოება
ზოგიერთი ქვეყნის წინააღმდეგობების მიუხედავად, OCA-მ მიიწვია ყოფილი საბჭოთა რესპუბლიკები 1994 წლის თამაშებზე: ყაზახეთი, ყირგიზეთი, უზბეკეთი, თურქმენეთი და ტაჯიკეთი.
2007 წელს ავსტრალიას OCA– ში შესვლაზე უარი ეთქვა, რადგან ის არის ოკეანიის ეროვნული ოლიმპიური კომიტეტის წევრი (და 2015 წლიდან მონაწილეობს წყნარი ოკეანის თამაშებში).
2010 წელს კრიკეტი პირველად შევიდა აზიურ თამაშებზე.
2018 წლის 20 თებერვალს, ჩრდილოეთ კორეის წარმომადგენელმა საერთაშორისო ოლიმპიურ კომიტეტში, იანგ იუნმა განაცხადა, რომ ჩრდილოეთ კორეას შეუძლია აზიის ზამთრის თამაშების ჩატარება 2021 წელს, კორეის რესპუბლიკასთან (სამხრეთ კორეა) ერთად. იანგ იუნმა ასევე აღნიშნა, რომ შეჯიბრი შეიძლება ჩატარდეს მასკრიონის სათხილამურო კურორტზე, რომელიც მდებარეობს ჩრდილოეთ კორეაში.
ზაფხულის აზიური თამაშების სია
წელი | ნომერი | ადგილი | ჩატარების დრო | ქვეყნები | წყარო |
---|---|---|---|---|---|
1951 | I | ნიუ-დელი, ინდოეთი | 4—11 მარტი | 11 | [9] |
1954 | II | მანილა, ფილიპინები | 1—9 მაისი | 18 | [10] |
1958 | III | ტოკიო, იაპონია | 24 მაისი — 1 ივნისი | 16 | [11] |
1962 | IV | ჯაკარტა, ინდონეზია | 24 აგვისტო — 4 სექტემბერი | 12 | [12] |
1966 | V | ბანგკოკი, ტაილანდი | 9—20 დეკემბერი | 16 | [13] |
1970 | VI | ბანგკოკი, ტაილანდი (2) | 9—20 დეკემბერი | 16 | [14] |
1974 | VII | თეირანი, ირანი | 1—16 სექტემბერი | 19 | [15] |
1978 | VIII | ბანგკოკი, ტაილანდი (3) | 9—20 დეკემბერი | 19 | [16] |
1982 | IX | ნიუ-დელი, ინდოეთი (2) | 19 ნოემბერი — 4 დეკემბერი | 23 | [17] |
1986 | X | სეული, კორეის რესპუბლიკა | 20 სექტემბერი — 5 ოქტომბერი | 22 | [18] |
1990 | XI | პეკინი, ჩინეთი | 22 სექტემბერი — 7 ოქტომბერი | 36 | [19] |
1994 | XII | ჰიროსიმა, იაპონია | 2—16 ოქტომბერი | 42 | [20] |
1998 | XIII | ბანგკოკი, ტაილანდი (4) | 6—20 დეკემბერი | 41 | [21] |
2002 | XIV | პუსანი, კორეის რესპუბლიკა | 29 სეაქტემბერი — 14 ოქტომბერი | 44 | [22] |
2006 | XV | დოჰა, კატარი | 1—15 დეკემბერი | 45 | [23] |
2010 | XVI | კუანგჭოუ, ჩინეთი | 12—27 ნოემბერი | 45 | [24] |
2014 | XVII | ინჩეონი, კორეის რესპუბლიკა | 19 სექტემბერი — 4 ოქტომბერი | 45 | [25] |
2018 | XVIII | ჯაკარტა (2) და პალენბანგი, ინდონეზია | 18 აგვისტო — 2 სექტემბერი | 45 | [26] |
2022 | XIX | ხანგჭოუ, ჩინეთი | 10—25 სექტემბერი | [27] | |
2026 | XX | ნაგოია, იაპონია | 19 სექტემბერი — 4 ოქტომბერი | ||
2030 | XXI | დოჰა, კატარი | |||
2034 | XXII | ელ-რიადი, საუდის არაბეთი |
მედლების საერთო ჩათვლა
ადგილი | ქვეყანა | ოქრო | ვერცხლი | ბრინჯაო | მთლიანობაში |
---|---|---|---|---|---|
1 | ჩინეთი | 1342 | 900 | 653 | 2895 |
2 | იაპონია | 957 | 980 | 913 | 2850 |
3 | სამხრეთი კორეა | 696 | 606 | 761 | 2063 |
4 | ირანი | 159 | 161 | 175 | 495 |
5 | ყაზახეთი | 140 | 600 | 260 | 1000 |
6 | ინდოეთი | 139 | 178 | 285 | 602 |
7 | ტაილანდი | 121 | 159 | 233 | 513 |
8 | ჩრდილოეთი კორეა | 98 | 132 | 166 | 396 |
9 | ტაივანი | 82 | 125 | 255 | 452 |
10 | ფილიპინები | 63 | 112 | 215 | 390 |
11 | უზბეკეთი | 63 | 96 | 114 | 273 |
12 | ინდონეზია | 60 | 95 | 203 | 358 |
13 | მალაიზია | 56 | 88 | 132 | 276 |
14 | პაკისტანი | 44 | 63 | 93 | 200 |
15 | სინგაპური | 37 | 55 | 101 | 193 |
ჯამში | 4313 | 4295 | 5136 | 13 744 |
სახეობების ჩამონათვალი
პროგრამა მოიცავს აზიის მინიმუმ 6 ქვეყანაში კულტივირებული სპორტის სახეობას, რომელთაგან 4 მონაწილეობს რეგულარულ თამაშებში:
- ნიჩბოსნობა — 1982 წლიდან
- ბადმინტონი — 1962 წლიდან
- კალათბურთი — ყოველთვის
- ბეისბოლი — 1994 წლიდან
- ბილიარდი — 1998 წლიდან
- ბოდიბილდინგი — 2002-2006 წწ.
- კრივი — 1954 წლიდან
- ჭიდაობა — 1954 წლიდან
- ბოულინგი — 1978, 1986 წლიდან
- წყლის პოლო
- ველოსპორტი — 1951, 1958 წლიდან
- ფრენბურთი — 1958 წლიდან
- ხელბურთი — 1982 წლიდან
- ტანვარჯიში — 1974 წლიდან
- გოლფი — 1982 წლიდან
- ნიჩბოსნობა და კანოე — 1990 წლიდან
- ძიუდო — 1986 წლიდან
- კაბადი — 1990 წლიდან
- კარატე — 1994 წლიდან
- საცხენოსნო სპორტი — 1982-1986 წწ., 1994 წლიდან
- კრიკეტი — 2010 წლიდან
- მძლეოსნობა — ყოველთვის
- მაგიდის ჩოგბურთი — 1958-1966 წწ., 1974 წლიდან
- ნაოსნობა — 1970, 1978 წლიდან
- ცურვა — ყოველთვის
- რაგბი -7 — 1998 წლიდან
- სამბო — 2014 წლიდან
- სეპაქტაკრაუ — 1990 წლიდან
- სქვოში — 1998 წლიდან
- თანამედროვე ხუთჭიდი — 1994, 2002 წწ.
- სოფტბოლი — 1990 წლიდან
- სოფთ ჩოგბურთი — 1994 წლიდან
- სპორტული ცეკვები — 2010 წლიდან
- მშვილდოსნობა — 1978 წლიდან
- სროლა — 1954 წლიდან
- ჩოგბურთი — 1958-1966 წწ., 1974 წლიდან
- სამჭიდი — 2006 წლიდან
- ტაეკვონდო — 1986 წლიდან
- ძალოსნობა — 1951-1958 წწ., 1966 წლიდან
- უშუ — 1990 წლიდან
- ფარიკაობა — 1974-1978 წწ., 1986 წლიდან
- ფეხბურთი — ყოველთვის
- ჰოკეი მინდორზე — 1958 წლიდან
- ჭადრაკი — 2006 წლიდან— 1982 წლიდან ·
სხვა აზიური თამაშები
აზიური თამაშების გარდა, ზამთრის აზიური თამაშები (1986 წლიდან), აზიური დახურული თამაშები (2005 წლიდან ), სანაპიროს აზიური თამაშები (2008 წლიდან ლუწი წლები), აგრეთვე რეგიონალური (შუა აზიის, აღმოსავლეთ აზიის, სამხრეთ აზიის, სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიისა და დასავლეთ აზიის).