Województwo łódzkie

Administracyjne i gospodarcze kształtowanie się województw łęczyckiego, sieradzkiego, sandomierskiego (dawnych kasztelanii zapilickich w jego zachodniej części)^[a], rawskiego (zachodniej części) i łódzkiego w ciągu całej historii państwowości polskiej zostało szczegółowo przedstawione w monografii prof. Marka Kotera^[4]. Rdzeń województwa łódzkiego stanowi historyczna ziemia łęczycko-sieradzka (Polska Środkowa) złożona z ziemi łęczyckiej, ziemi sieradzkiej i ziemi wieluńskiej, które się całkowicie pokrywają terytorialnie z przedrozbiorowymi województwami łęczyckim i sieradzkim^{[5][6][7][8][9][10][11][12][13]}.

W poniżej przedstawionym schemacie zostały uwzględnione tylko te dawne jednostki administracyjne, w skład których wchodziła znacząca część województwa łódzkiego.

Piastowskie jednostki administracyjne od przełomu XI/XII w. do XIII w.

      Prowincja łęczycka i Kasztelania rudzka (wieluńska).

Księstwa XIII w. – XIV w.

Osobne artykuły: Księstwo łęczyckie, Księstwo sieradzkie i Księstwo wieluńskie.

Ziemie^[b] w XIII w. – XVIII w.

Osobne artykuły: Ziemia łęczycka, Ziemia sieradzka, Ziemia wieluńska i Ziemia rawska.

Województwa I Rzeczypospolitej w latach XIV w. – 1793

Osobne artykuły: Województwo łęczyckie, Województwo sieradzkie (I Rzeczpospolita), Województwo rawskie i Podział administracyjny I Rzeczypospolitej.

Jednostki administracyjne w zaborze pruskim w latach 1793 – 1795

Osobne artykuły: Departament piotrkowski i Prusy Południowe.

Jednostki administracyjne w zaborze pruskim w latach 1795 – 1807

Osobne artykuły: Departament kaliski (Prusy Południowe), Departament warszawski (Prusy Południowe) i Prusy Południowe.

Jednostki administracyjne w Księstwie Warszawskim w latach 1807 – 1815

Osobne artykuły: Departament kaliski (Księstwo Warszawskie), Departament warszawski (Księstwo Warszawskie) i Podział administracyjny Księstwa Warszawskiego.

Podział administracyjny w zaborze rosyjskim w latach 1816 – 1837

Osobne artykuły: Województwo kaliskie (Królestwo Polskie), Województwo mazowieckie (Królestwo Polskie) i Podział administracyjny Królestwa Polskiego.

Podział administracyjny w zaborze rosyjskim w latach 1837 – 1844

Osobne artykuły: Gubernia kaliska, Gubernia mazowiecka i Podział administracyjny Królestwa Polskiego.

Podział administracyjny w zaborze rosyjskim w latach 1844 – 1867

Osobne artykuły: Gubernia warszawska i Podział administracyjny Królestwa Polskiego.

Podział administracyjny w zaborze rosyjskim w latach 1867 – 1914

Osobne artykuły: Gubernia kaliska, Gubernia piotrkowska, Gubernia warszawska i Podział administracyjny Królestwa Polskiego.

Województwo łódzkie w okresie II Rzeczypospolitej

Osobne artykuły: Województwo łódzkie (II Rzeczpospolita) i Podział administracyjny II Rzeczypospolitej.

Województwo łódzkie w latach 1945 – 1975

Osobne artykuły: Województwo łódzkie (1945–1975) i Podział administracyjny Polski (1944–1975).

Województwa w latach 1975 – 1998

Osobne artykuły: Województwo łódzkie (1975–1998), Województwo sieradzkie, Województwo piotrkowskie, Województwo płockie (1975–1998), Województwo skierniewickie i Podział administracyjny Polski (1975–1998).

Województwo łódzkie od 1999

Utworzone w 1999 roku z województw poprzedniego podziału administracyjnego:

• miejskiego łódzkiego (w całości)
• sieradzkiego (w całości)
• piotrkowskiego (oprócz gmin Fałków i Kluczewsko)
• skierniewickiego (oprócz gmin powiatów sochaczewskiego i żyrardowskiego)
• płockiego (tylko gminy powiatów kutnowskiego i łęczyckiego oraz gmina Kiernozia)
• kaliskiego (tylko gminy powiatu wieruszowskiego)
• częstochowskiego (tylko gminy: Gidle, Nowa Brzeźnica, Pajęczno, Strzelce Wielkie i Żytno)
• konińskiego (tylko gminy Uniejów, Grabów i Świnice Warckie)
• radomskiego (tylko gmina Drzewica).

Losy przygranicznych obszarów województwa łódzkiego

Dodatkowo poza przestawionym schematem, przygraniczne obszary obecnego województwa łódzkiego znajdowały się w następujących jednostkach administracyjnych:

• Zachodnie części województwa wchodziły w skład różnych odsłon województwa poznańskiego w latach 1938-1939, 1945-1950 i 1950-1975 oraz w skład województw kaliskiego i konińskiego w latach 1975-1998. Najbardziej niekorzystny przebieg granicy dla łódzkiego był w 1938-1939 i 1945-1950, kiedy granica przechodziła w pobliżu Wróblewa, Warty, Poddębic i Łęczycy. Dzisiaj poza województwem łódzkim dalej znajdują się duże fragmenty ziemi łęczyckiej, sieradzkiej i wieluńskiej (okolice Kłodawy, Dąbia, Turku, Dobrej, Stawu, Ostrzeszowa, Kępna, Grabowa nad Prosną, Mikstatu). Wspomniane zmiany na niekorzyść województwa łódzkiego są konsekwencją podziału ziemi łęczycko-sieradzkiej między Kalisz i Warszawę w latach 1795-1844 oraz Kalisz i Piotrków Trybunalski w latach 1867-1914. Było to dodatkowo spotęgowane w latach 1815-1914 przez przebieg granicy rosyjsko-pruskiej przez środek ziemi wieluńskiej (i ziemi kaliskiej), w wyniku czego tereny przedrozbiorowego powiatu ostrzeszowskiego (Ostrzeszów, Kępno, Grabów nad Prosną, Mikstat), które znalazły się po stronie pruskiej, zostały na stałe utracone na rzecz wielkopolskich województw.
• Pięć gmin południowej części województwa wchodziło w skład województwa częstochowskiego (1975-1998). Ale dzisiaj poza województwem łódzkim dalej znajdują się południowe fragmenty ziemi sieradzkiej i wieluńskiej w województwie śląskim (w północnych częściach powiatów częstochowskiego i kłobuckiego) i województwie opolskim (okolice Praszki); proces zaboru ziemi łęczycko-sieradzkiej rozpoczął się od reformy administracyjnej w 1950, kiedy to południowa część ziemi sieradzkiej (mniejsza niż dzisiaj) znalazła się w województwach katowickim i kieleckim.
• Tereny na południowy-wschód od Pilicy. Trzy kasztelanie zapilickie  / nadpilickie (skrzyńska, żarnowska i małogoska) były częścią prowincji łęczyckiej i księstwa łęczyckiego do 1239 lub 1241, kiedy to zostały utracone na rzecz księstwa sandomierskiego i ziemi sandomierskiej^[14]. W przedrozbiorowym województwie sandomierskim tereny te obejmowały cały powiat opoczyński, większość powiatu chęcińskiego i niewielką część powiatu radomskiego. Po raz pierwszy tereny te znalazły się w woj. łódzkim w latach 1946-1950; wówczas była to większość powierzchni tych kasztelanii. W 1950, całość tego obszaru trafiła do województwa kieleckiego. Okolice Opoczna i Przedborza znalazły się w województwie piotrkowskim (1975-1998) i łódzkim po 1998. Obecnie około 1/3 powierzchni kasztelanii zapilickich znajduje się w woj. łódzkim, reszta w województwach świętokrzyskim i mazowieckim.
• Północno-wschodnia część województwa to części ziemi rawskiej, ziemi sochaczewskiej i ziemi gostynińskiej, które wchodzą w skład Mazowsza. Obszary te znajdowały się razem z ziemią łęczycką w jednostkach administracyjnych ze stolicą w Warszawie w latach 1795-1867, ponownie były oddzielone od ziemi łęczyckiej w latach 1867-1946 i znajdowały się w woj. łódzkim w latach 1946-1975 i od 1998 roku. Kutno było częścią prowincji i księstwa łęczyckiego do przełomu XIII i XIV w., kiedy zostało przyłączone do Mazowsza wraz z północnymi okolicami miasta^[15][16] i dzieliło losy ziemi gostynińskiej. Inowłódź i okolice zostały przyłączone do księstwa łęczyckiego ok. II poł. XIII w.; w latach 1919-1946 znajdował się poza jednostkami administracyjnymi związanymi z ziemią łęczycko-sieradzką (włącznie z województwem łódzkim).

Powierzchnia województwa wynosi 18 218,98 km².Według danych z 2010 województwo łódzkie miało najmniejszą lesistość spośród wszystkich województw – 21,1%^[17]. Według danych z 31 grudnia 2012 r. w woj. łódzkim lasy obejmowały powierzchnię 386,1 tys. ha, co stanowiło 21,2% jego powierzchni. Około 100 ha lasów znajdowało się w obrębie parku narodowego^[18] (Ośrodek Hodowli Żubrów w Smardzewicach będący częścią Kampinoskiego PN).

Struktura użytkowania gruntów w województwie łódzkim w 2020:

• grunty rolne 71,2%
• grunty leśne 21,7%
• grunty zabudowane i zurbanizowane 6,1%
• grunty pod wodami 0,66%
• pozostałe (użytki ekologiczne i tereny różne) 0,34%^[19]

Położenie administracyjne

Województwo jest położone w środkowej Polsce i graniczy z województwami^[20]:

• kujawsko-pomorskim na długości 28,8 km na północy
• mazowieckim na długości 314,4 km na północy i wschodzie
• opolskim na długości 56,2 km na południowym zachodzie
• śląskim na długości 112,6 km na południu
• świętokrzyskim na długości 152,1 km na południowym wschodzie
• wielkopolskim na długości 280,3 km na zachodzie

Położenie fizycznogeograficzne

Województwo łódzkie znajduje się na pograniczu dwóch dużych jednostek geomorfologicznych: Niżu Środkowoeuropejskiego i Wyżyn Polskich. W północnej części województwa dominują więc rozległe i prawie płaskie równiny, natomiast w południowej pagórki.

Pod względem fizycznogeograficznym przeważającą część województwa zajmuje Wysoczyzna Łódzka ograniczona od zachodu doliną Warty, od wschodu doliną Pilicy, od północy Pradoliną Warszawsko-Berlińską, zaś od południa łącząca się ze strefą wyżyn Polski (Wzgórza Radomszczańskie).

Topografia

W wymiarze północ-południe województwo rozciąga się na długości 172 km, to jest 1°33′03″. W wymiarze wschód-zachód rozpiętość województwa wynosi 179 km, co w mierze kątowej daje 2°35′05″.

Współrzędne geograficzne skrajnych punktów:

• północny: 52°23′38″ szer. geogr. N – pn. narożnik działki ewidencyjnej nr 66/1 (powiat kutnowski),
• południowy: 50°50′35″ szer. geogr. N – pd. narożnik działki ewidencyjnej nr 484 (powiat radomszczański),
• zachodni: 18°04′28″ dług. geogr. E – zach. narożnik działki ewidencyjnej nr 525 (powiat wieruszowski),
• wschodni: 20°39′33″ dług. geogr. E – wsch. narożnik działki ewidencyjnej nr 180/1 (powiat rawski).

Ukształtowanie powierzchni ma charakter nizinny (średnia wysokość 169,6 m n.p.m.)^[21]
Najwyższymi punktami są wierzchołki: naturalny Fajnej Ryby – 347 m n.p.m. i sztucznie utworzony Góry Kamieńskiej – 406 m n.p.m.^[22]

Łódź

Osobny artykuł: Miasta w województwie łódzkim.

Miejscowości

• Miasta w województwie
• 
  Piotrków Trybunalski, ul. Słowackiego
• 
  Pabianice, Centrum
• 
  Tomaszów Mazowiecki, Plac Kościuszki
• 
  Bełchatów, Plac Narutowicza
• 
  Skierniewice, Rynek
• 
  Radomsko, Kościół św. Lamberta
• 
  Sieradz, Rynek
• 
  Wieluń, Brama Krakowska

Obiekty pofabrykanckie

Obiekty sakralne

W województwie łódzkim jest 60 miast, w tym 3 miasta na prawach powiatu. Miasta zostały uszeregowane według liczby mieszkańców. Dane z dnia 1 stycznia 2024^[23][24]:

Miasta w województwie łódzkim
Miasto	Liczba ludności (1 stycznia 2023)	Powierzchnia [km²]
Łódź	658 444	293,25
Piotrków Trybunalski	67 264	67,24
Pabianice	61 353	32,99
Tomaszów Mazowiecki	58 089	41,3
Zgierz	54 012	42,33
Bełchatów	52 851	34,64
Skierniewice	45 560	34,60
Radomsko	43 417	51,43
Kutno	41 231	33,59
Sieradz	39 158	51,22
Zduńska Wola	38 848	24,58
Łowicz	26 247	23,42
Aleksandrów Łódzki	22 090	13,82
Wieluń	20 826	16,87
Opoczno	19 246	26,98
Konstantynów Łódzki	19 161	27,25
Ozorków	18 259	15,46
Łask	16 191	15,67
Rawa Mazowiecka	16 090	14,29
Głowno	13 216	19,84
Łęczyca	13 183	8,95
Koluszki	12 143	9,90
Brzeziny	11 995	21,58
Wieruszów	8394	5,97
Żychlin	7647	8,68
Tuszyn	7173	23,25
Zelów	7152	10,75
Poddębice	6853	5,87
Pajęczno	6410	20,23
Sulejów	5985	26,26
Działoszyn	5330	4,94
Krośniewice	4047	4,18
Drzewica	3551	4,81
Rzgów	3442	16,77
Złoczew	3417	13,79
Stryków	3401	8,15
Przedbórz	3226	6,08
Biała Rawska	3048	9,53
Warta	2969	10,85
Uniejów	2950	12,24
Kamieńsk	2608	11,99
Wolbórz	2275	15,18
Lututów	2218	18,92
Błaszki	2022	1,62
Szadek	1768	17,93
Rozprza	1614	4,18
Lutomiersk	1581	5,20
Piątek	1569	5,24
Ujazd	1539	10,19
Osjaków	1350	8,27
Jeżów	1268	12,56
Bolesławiec	1150	2,96
Żarnów	1074	9,62
Białaczów	1068	21,92
Grabów	1003	9,17
Parzęczew	919	6,44
Bolimów	899	3,78
Dąbrowice	847	18,49
Kiernozia	831	4,59
Inowłódz	829	15,66

Zobacz też: Dane statystyczne o miastach w Polsce.

Osobny artykuł: Podział administracyjny województwa łódzkiego.

Lp.	Herb	Flaga	Powiat	Siedziba władz	Powierzchnia [km²]	Ludność (1 stycznia 2023)	Gęstość zaludnienia [osób/km²]
1			bełchatowski	Bełchatów	967,61	109.035	113
2			brzeziński	Brzeziny	358,55	30.246	84
3			kutnowski	Kutno	886,86	91.563	103
4			łaski	Łask	618,30	48.992	79
5			łęczycki	Łęczyca	772,77	47.002	61
6			łowicki	Łowicz	988,13	74.606	76
7			łódzki wschodni	Łódź	499,81	74.361	149
8			opoczyński	Opoczno	1040,16	72.310	70
9			pabianicki	Pabianice	492,21	119.316	242
10			pajęczański	Pajęczno	804,18	49.064	61
11			piotrkowski	Piotrków Trybunalski	1428,32	90.519	63
12			poddębicki	Poddębice	880,84	39.621	45
13			radomszczański	Radomsko	1443,19	107.575	75
14			rawski	Rawa Mazowiecka	646,29	46.415	72
15			sieradzki	Sieradz	1490,88	112.350	75
16			skierniewicki	Skierniewice	753,38	37.799	50
17			tomaszowski	Tomaszów Mazowiecki	1024,61	111.439	109
18			wieluński	Wieluń	926,24	73.140	79
19			wieruszowski	Wieruszów	577,18	41.583	72
20			zduńskowolski	Zduńska Wola	369,19	63.742	173
21			zgierski	Zgierz	855,19	166.537	195
22			Łódź	–	293,25	658.444	2245
23			Piotrków Trybunalski	–	67,24	67.264	1000
24			Skierniewice	–	34,60	45.560	1317
Razem	–	–	24	21	18 218,98	2 378 483	131

Według danych z 30 czerwca 2023 r. województwo miało 2 370 370 mieszkańców^[2].

Liczba ludności (dane z 30 czerwca 2023):

• Piramida wieku mieszkańców województwa łódzkiego.

Osobny artykuł: Religia w województwie łódzkim.

Zdecydowaną większość mieszkańców województwa łódzkiego stanowią katolicy, a zwłaszcza wyznawcy Kościoła rzymskokatolickiego. Zdecydowana większość województwa pokrywa się z administracyjnymi granicami metropolii łódzkiej, w skład której wchodzą archidiecezja łódzka i diecezja łowicka. Południowa część województwa przynależy administracyjnie do metropolii częstochowskiej: archidiecezji częstochowskiej i diecezji radomskiej. Zachodnie rubieże województwa podlegają pod metropolię poznańską – diecezja kaliska i metropolię gnieźnieńską – diecezja włocławska. W stolicy województwa znajduje się także niewielka parafia greckokatolicka, obejmująca wyznawców Kościoła katolickiego obrządku bizantyjsko-ukraińskiego z całego regionu. Województwo łódzkie należy do najmniej religijnych części Polski, w archidiecezji łódzkiej praktykuje zaledwie 24,5% wiernych, a w diecezji łowickiej 31%^[26].

Drugim co do wielkości wyznaniem województwa łódzkiego są mariawici, szczególnie licznie zamieszkujący okolice Strykowa, Zgierza, Brzezin, Grabowa, Łowicza i Łodzi. W niektórych miejscowościach powiatu zgierskiego i brzezińskiego stanowią nawet większość mieszkańców. Niemal połowa polskich mariawitów zamieszkuje województwo łódzkie. Pierwszym biskupstwem na terenie miasta Łodzi była mariawicka diecezja śląsko-łódzka powstała w 1910 roku. Pierwszym biskupem w Łodzi był mariawita Leon Maria Andrzej Gołębiowski. Wyznawcy Kościoła Starokatolickiego Mariawitów przynależą do diecezji śląsko-łódzkiej, której siedziba znajduje się w Łodzi. Wierni Kościoła Katolickiego Mariawitów należą do kustodii płockiej. Na terenie województwa mieszkają także przedstawiciele innych Kościołów starokatolickich, a w Łodzi znajduje się parafia Kościoła Polskokatolickiego.

Dużą i historycznie osadzoną grupę wyznaniową stanowią ewangelicy. Wierni Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego, przynależą do diecezji warszawskiej i diecezji pomorsko-wielkopolskiej. W Pabianicach znajduje się siedziba luterańskiego biskupa. Na terenie całego województwa znajduje się wiele pamiątek po luteranach, m.in. liczne kościoły, kantoraty i cmentarze. W okolicy Łodzi i Bełchatowa mieszka ponad połowa polskich kalwinistów, zrzeszonych w Kościele Ewangelicko-Reformowanym. W Łodzi i Pabianicach swoje siedziby mają placówki Kościoła Ewangelicko-Metodystycznego. Na terenie województwa łódzkiego znajdują się także liczne placówki innych Kościołów protestanckich o charakterze adwentystycznym, baptystycznym i zielonoświątkowym.

W przeszłości ważną rolę na ziemiach województwa łódzkiego odgrywali prawosławni. Obecnie Łódź stanowi siedzibę diecezji łódzko-poznańskiej i dekanatu łódzkiego Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. Największe ośrodki prawosławne w regionie znajdują się w Łodzi i Piotrkowie Trybunalskim.

Liczebną grupę stanowią także Świadkowie Jehowy, którzy na terenie całego województwa mają 80 zborów. Ponadto swoją siedzibę mają niewielkie placówki Świeckiego Ruchu Misyjnego „Epifania” i Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich.

Przed II wojną światową miejscowości obecnego województwa łódzkiego było licznie zamieszkane przez Żydów. Wyznawcy judaizmu stanowili niekiedy większość mieszkańców małych miasteczek. Świadectwem ich obecności są liczne synagogi i cmentarze żydowskie rozsiane po terytorium całego województwa. Obecnie w Łodzi znajduje się siedziba Żydowskiej Gminy Wyznaniowej.

W Łodzi swoją siedzibę ma także Gmina Muzułmańska należąca do Ligi Muzułmańskiej w RP.

W stolicy województwa znajdują się także dwa ośrodki buddyjskie: Buddyjskiego Związku Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu i Szkoły Zen Kwan Um.

Województwo łódzkie znane jest ze swojego wielokulturowego i wieloreligijnego charakteru. Na terenie Łodzi i w innych miejscowościach odbywają się nabożeństwa ekumeniczne, koncerty, festiwale, prelekcje i wydarzenia promujące różnorodność regionu. Do najbardziej znanych inicjatyw należy Festiwal Łódź Czterech Kultur. W całym regionie odbywają się rozmaite spotkania o charakterze wieloreligijnym, organizowane m.in. przez Centrum Dialogu im. Marka Edelmana i Łódzki Oddział Polskiej Rady Ekumenicznej. Także w mniejszych miejscowościach odbywają się spotkania promujące wielokulturowy charakter regionu, m.in. w Nowej Sobótce powstaje Centrum Wielokulturowości „Dom na Skrzyżowaniu” – ośrodek dialogu, miejsce spotkań i integracji społecznej^[27].

Samorząd wojewódzki

Organem stanowiącym samorządu jest Sejmik Województwa Łódzkiego, składający się z 33 radnych. Siedzibą sejmiku województwa jest Łódź.Sejmik wybiera organ wykonawczy samorządu, którym jest zarząd województwa, składający się z 5 członków z przewodniczącym mu marszałkiem.

Marszałkowie Województwa Łódzkiego:

• Waldemar Matusewicz (1999–2001)
• Mieczysław Teodorczyk (2001–2004)
• Stanisław Witaszczyk (2004–2006)
• Włodzimierz Fisiak (2006–2010)
• Witold Stępień (2010–2018)
• Grzegorz Schreiber (od 2018)

Administracja rządowa

Administracja wojewódzka

Terenowym organem administracji rządowej jest Wojewoda Łódzki, wyznaczany przez Prezesa Rady Ministrów. Siedzibą wojewody jest Łódź^[28], gdzie znajduje się Łódzki Urząd Wojewódzki w Łodzi.

Administracja centralna

W województwie łódzkim siedzibę posiadają następujące jednostki, wchodzące w skład centralnej administracji rządowej:

• Biuro do spraw Substancji Chemicznych (Łódź),
• Centralny Ośrodek Badań Jakości w Diagnostyce Laboratoryjnej (Łódź),
• Centrum Egzaminów Medycznych (Łódź),
• Krajowe Centrum Ochrony Radiologicznej w Ochronie Zdrowia (Łódź),
• Centralna Baza Rezerw Sanitarno-Przeciwepidemicznych (Poręby k. Zduńskiej Woli)

Tym samym województwo łódzkie jest 2. województwem (po województwie mazowieckim), w którym ulokowano najwięcej jednostek wchodzących w skład centralnej administracji rządowej^[29][30].

W 2012 produkt krajowy brutto woj. łódzkiego wynosił 98,8 mld zł, co stanowiło 6,1% PKB Polski. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca wynosił 39,0 tys. zł (93,2% średniej krajowej), co plasowało łódzkie na 6. miejscu względem innych województw^[31].

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie mieszkańca woj. łódzkiego w 3. kwartale 2011 wynosiło 3316,60 zł, co lokowało je na 9. miejscu względem wszystkich województw^[32].

W końcu marca 2012 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w województwie obejmowała ok. 152,8 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 13,8% do aktywnych zawodowo^[33].

W 2019 roku bezrobocie rejestrowane w województwie wynosiło 5,4% (6,1% wśród kobiet i 4,8% wśród mężczyzn) natomiast średnie wynagrodzenie brutto 4 441zł^[34].

Według danych z 2016 2,7% mieszkańców w gospodarstwach domowych woj. łódzkiego miało wydatki poniżej granicy ubóstwa skrajnego (tzn. znajdowało się poniżej minimum egzystencji)^[35].

Zasoby surowców mineralnych

• węgiel brunatny – Bełchatów (największa kopalnia w Europie),

Przemysł

Największe ośrodki:

• Łódzki Okręg Przemysłowy (dawniej włókienniczy)
• Piotrkowsko-Bełchatowski Okręg Przemysłowy (Bełchatów – energetyka, górnictwo, Piotrków Trybunalski – przemysł precyzyjny, logistyka)

Największe przedsiębiorstwa przemysłowe (według przychodów ogółem):

• Elektrownia Bełchatów w Rogowcu
• Zakład Energetyczny Łódź – Teren SA (obecnie część PGE)
• Dalkia Łódź SA (dawniej Zespół Elektrociepłowni w Łodzi)
• Łódzki Zakład Energetyczny SA (obecnie część PGE)
• Łódzka Specjalna Strefa Ekonomiczna

Transport drogowy

Drogi krajowe w województwie łódzkim^{[36][37][38][39]}

Droga	Trasa	Obecna długość w województwie	Uwagi
A1E75	S6 Gdańsk – Toruń – Łódź – Piotrków Trybunalski – Częstochowa – Gliwice – Gorzyczki – granica państwa z Czechami	180,03 km
A2E30	granica państwa z Niemcami – Świecko – Poznań – Łódź – Warszawa (węzeł „Konotopa”) – ... – Warszawa (węzeł „Lubelska”) – Biała Podlaska – Kukuryki – granica państwa z Białorusią	106,2 km
S8E67	Wrocław (Psie Pole) – Kępno – Sieradz – A1 (Łódź) – ... – A1 (Piotrków Trybunalski) – Rawa Mazowiecka – Warszawa – Ostrów Mazowiecka – Zambrów – Choroszcz S19	198,3 km
12	granica państwa z Niemcami – Łęknica – Drożów 3 – Głogów – Leszno – Jarocin – Kalisz – Sieradz – Piotrków Trybunalski – Sulejów – Radom – Zwoleń – Puławy – Lublin – Dorohusk – granica państwa z Ukrainą	176 km
S12	A1 Piotrków Trybunalski – Sulejów – Radom – Puławy – Kurów – Lublin – Piaski – Chełm – Dorohusk – granica państwa z Ukrainą	-	W województwie brak odcinków w eksploatacji
14	Łowicz – Stryków – Łódź – Pabianice S14	70 km
S14	Zachodnia Obwodnica Łodzi A2 – S8	41,1 km	Czynny odcinek rondo Emilia – Róża.
42	Namysłów – Kluczbork – Praszka – Rudniki – Działoszyn – Pajęczno – Nowa Brzeźnica – Radomsko – Przedbórz – Ruda Maleniecka – Końskie – Skarżysko-Kamienna – Rudnik	97,8 km
43	Wieluń 45 – Rudniki – Kłobuck – Częstochowa	16 km
45	Zabełków 78 – Krzyżanowice – Racibórz – Krapkowice – Opole – Bierdzany – Kluczbork – Praszka – Wieluń – Złoczew	32,6 km
48	Tomaszów Mazowiecki – Inowłódz – Klwów – Potworów – Białobrzegi – Głowaczów – Kozienice – Słowiki Nowe – Sieciechów – Opactwo – Dęblin – Moszczanka – Kock	35,9 km
60	Łęczyca – Kutno – Gostynin – Łąck – Płock – Bielsk – Drobin – Ciechanów – Różan – Ostrów Mazowiecka	37,8 km
70	Łowicz – Skierniewice – Zawady	41 km
71	Stryków – Zgierz – Konstantynów Łódzki – Pabianice – Rzgów	26,7 km
72	Konin – Turek – Łódź – Rawa Mazowiecka	121 km
74	S8 – Wieluń – Bełchatów – Piotrków Trybunalski -Sulejów – Żarnów – Ruda Maleniecka – Kielce – Łagów – Opatów – Ożarów – Annopol – Kraśnik – Janów Lubelski – Frampol – Gorajec – Szczebrzeszyn – Zamość – Hrubieszów – Zosin – granica państwa z Ukrainą	~ 156 km
S74	S12 (Sulejów) – Kielce – Opatów – Tarnobrzeg – Stalowa Wola – S19 (Nisko)	-	W województwie brak odcinków w eksploatacji
83	Turek – Sieradz	36 km
91	Gdańsk – Tczew – A1 (węzeł „Nowe Marzy”) – Świecie – Toruń – Włocławek – Kowal – Łęczyca – Łódź – Głuchów – Piotrków Trybunalski – Kamieńsk – Radomsko – Kłomnice – Częstochowa	177 km
92	Warszawa – Sochaczew – Łowicz – Kutno – Koło – Konin – Września – Poznań – Rzepin	75,3 km

Na terenie województwa przebiega 1486,5 km dróg krajowych, 1360,5 km wojewódzkich, 7463,1 km powiatowych i 11142,8 km gminnych co daje łącznie 21452,9 km (2021 rok)^[40].

Transport kolejowy

Dworce kolejowe w łódzkiem

Czynne linie kolejowe na obszarze województwa:

• linia kolejowa nr 1 Warszawa Centralna → Katowice
• linia kolejowa nr 3 Warszawa Zachodnia → Frankfurt nad Odrą
• linia kolejowa nr 4 Grodzisk Mazowiecki → Zawiercie
• linia kolejowa nr 11 Skierniewice → Łowicz Główny
• linia kolejowa nr 12 Skierniewice → Łuków
• linia kolejowa nr 14 Łódź Kaliska → Forst-Baršć
• linia kolejowa nr 15 Bednary → Łódź Kaliska
• linia kolejowa nr 16 Łódź Widzew → Kutno
• linia kolejowa nr 17 Łódź Fabryczna → Koluszki
• linia kolejowa nr 18 Kutno → Piła Główna
• linia kolejowa nr 22 Tomaszów Mazowiecki → Radom
• linia kolejowa nr 24 Piotrków Trybunalski → Bełchatów → Zarzecze
• linia kolejowa nr 25 Łódź Kaliska → Dębica
• linia kolejowa nr 33 Kutno → Brodnica
• linia kolejowa nr 53 Tomaszów Mazowiecki → Spała
• linia kolejowa nr 131 Chorzów Batory → Tczew
• linia kolejowa nr 181 Herby Nowe → Oleśnica
• linia kolejowa nr 458 Łódź Fabryczna → Łódź Widzew
• Kolej Wąskotorowa Rogów – Rawa – Biała

Planowana jest budowa szybkiej kolei łączącej Łódź z Warszawą, Poznaniem i Wrocławiem, tzw. linii „Y”.

Województwo łódzkie jest właścicielem Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej, która obsługuje ruch pasażerski na wybranych liniach kolejowych.

Tabor kolejowy

Województwo Łódzkie jest właścicielem 49 elektrycznych zespołów trakcyjnych i pięciu elektryczno-spalinowych zespołów trakcyjnych zakupionych przez Urząd Marszałkowski lub ŁKA. Przewoźnikami obsługującymi połączenia w województwie są Polregio oraz Łódzka Kolej Aglomeracyjna. Choć żaden spalinowy szynobus nie jest własnością województwa, to jednak Polregio eksploatuje pojedyncze egzemplarze serii SA135 i SA139 na linii kolejowej nr 25.

Transport lotniczy

Na obszarze województwa zlokalizowane są następujące lotniska:

• Lotnisko Goszczanów – wielofunkcyjne o nawierzchni trawiastej
• Lotnisko Kamieńsk-Orla Góra – przemysłowe o nawierzchni asfaltobetonowej
• Lotnisko Łęczyca-Leźnica Wielka – wojskowa baza lotnicza
• Port lotniczy Łódź-Lublinek – port lotniczy o międzynarodowym regularnym ruchu pasażerskim
• Lotnisko Łask – wojskowa baza lotnicza mogąca przyjmować samoloty cywilne
• Lotnisko Piotrków Trybunalski – wielofunkcyjne o nawierzchni asfaltobetonowej
• Lotnisko Tomaszów Mazowiecki – wojskowa baza lotnicza

Z tym tematem związana jest kategoria: Ochrona przyrody w województwie łódzkim.

System ochrony krajobrazu obejmuje prawie 9% powierzchni województwa (ok. 1800 km²). Istnieje 89 rezerwatów i 7 parków krajobrazowych:

• Załęczański Park Krajobrazowy,
• Przedborski Park Krajobrazowy,
• Sulejowski Park Krajobrazowy,
• Spalski Park Krajobrazowy,
• Park Krajobrazowy Międzyrzecza Warty i Widawki,
• Park Krajobrazowy Wzniesień Łódzkich,
• Bolimowski Park Krajobrazowy.

Uczelnie publiczne (Akademia Sztuk Pięknych, Akademia Muzyczna, Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna, Politechnika Łódzka, Uniwersytet Medyczny w Łodzi i największa uczelnia regionu – Uniwersytet Łódzki) oraz 22 uczelnie niepubliczne w samej Łodzi, w tym największa w Polsce uczelnia niepubliczna AHE. Istnieje także wiele oddziałów filialnych w większych miastach regionu (Tomaszów Mazowiecki, Piotrków Trybunalski, Skierniewice, Bełchatów, Sieradz, Kutno).

W województwie łódzkim działa centrum powiadamiania ratunkowego, które znajduje się w Łodzi i które obsługuje zgłoszenia alarmowe kierowane do numerów alarmowych 112, 997, 998 i 999^[46].

Informacje w projektach siostrzanych

Multimedia w Wikimedia Commons

Wiadomości w Wikinews

Informacje w Wikipodróżach

• Łódzki Urząd Wojewódzki w Łodzi
• województwo łódzkie w serwisie internetowym Urzędu Marszałkowskiego w Łodzi
• Geoportal województwa łódzkiego. geoportal.lodzkie.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-04-03)].
• www.lodzkie.travel (ang. • niem. • ros.) – portal turystyczny województwa łódzkiego realizowany przez Regionalną Organizację Turystyczną Województwa Łódzkiego
• Mapy historyczne województwa łódzkiego, łęczyckiego i sieradzkiego: https://fotopolska.eu/lodzkie/b84460,Mapy_i_plany_-_lodzkie.html i Polski: https://fotopolska.eu/Polska/b19979,Polska_-_mapy.html