Chagas kaqmanta unquy
Chagas kaqmanta unquy o Trypanosomiasis americana kaqqa, huk q’uñi pampa khurumanta unquy kay protozoariohuchayuqrayku rikhurinTrypanosoma cruzi.[1] Kay rikhurin huk ch’uspirayku sutichasqas winchucas.[1] Infeccion thaskiyninmanhina sintomasninqa tikrakun. Qallariyninpiqa mana sintomas kanchu utaq ancha pisi kanku, chaymanta kaywan hamunkuman: q’aja, punkiy ganglios linfáticos, uma nanay, wach’isqapi punkiy ima.[1] 8–12 semanas qhipantaqa runakunaqa yaykunku kay fase cronica kay unquymanta, chanta huk, 60–70% kaqpi kayqa ni hayk’aq wak sintomastawan qukunchu.[2][3] Huknin 30 40% kaq runakunamantaqa aswan sintomasta riqsin kay 10 30 wata qhipanta kay infeccion qallariyninmantapacha.[3] Kaypis hamun kay sunqumanta ventrículos hatunyayninwan kay 20 30% kaqpi, kaytaq chaymanta apan kay insuficiencia cardíacakaqman. [1] Huk 10% kaq runakunapi qukullanmantaq kay hukhatun esófago utaq huk hatun colon.[1]
| Enfermedad de Chagas | |
|---|---|
 Fotomicrografía de Trypanosoma cruzi teñido con Giemsa | |
| Akllana hawa imankunawan | |
| CIE-10 | Plantilla:ICD10 |
| CIE-9 | Plantilla:ICD9 |
| DiseasesDB | 13415 |
| MedlinePlus | 001372 |
| eMedicine | med/327 |
| MeSH | D014355 |
 Hampiqpa willaynin | |
Causa chanta diagnóstico ima
Kay T. cruzi aswan runakunapurapi chimpakun chanta wak uywakunapi ima yawar ch’unqaqkuna ch’uspisrayku kay Triatominosyawarmasikunamanta kanku.[4] Kay ch’uspisqa aylluskunapi riqsikunku achkha sutiswan:winchuca Argentinapi, Boliviapi, Chilepi, Paraguaypi ima, barbeiro (barbero) Brasilpi, pito Colombiapi, chinche América Centralpi, chipo ima Venezuelapi. Kay unquyqa chimpachikuyanmantaq kay yawar transfusión, transplante de órganos, ch’ichichasqa mikhunasta kay ch’uspisrayku mikhuspa, chaymanta mamamanta suyu wawanmanima.[1] Kay unquymanta qallariyninpiqa diagnostico kaqninqa ruwakun kay microscopia kaqpi kay yawar parasituta tariqtinku.[3] Kay cronica unquyqa diagnosticakun anticuerpos kaqta tariqtinku kay T. cruzi kaqpaq yawarpi.[3]
Hark’akuynin chanta Tratamiento ima
Hark’akunapaqqa winchukasta wañuchina tiyan chaymanta mana wach’ichikunachu tiyan.[1] Wak hark’akuyqa kanman chay transfusionespaq churakuq yawarta sumaqta qhawaykachana.[1] Kay 2013 watakama mana huk hampinapaq t’uqsina kanchu.[1] Ñaqhallaraq infeccionesqa hampiswan hampikunkuman benznidazole utaq nifurtimox,[1] kaqwan kaykunaqa hampiymanpuni apanku sichus usqhaytapacha churakunku chay, ichaqa aswan pisi efectosniyuqman tukupun sichus runaqa Chaqaswan unqusqa unaytaña kachkan chay. [1] Sichus kay cronica unquypi churaykukunku chay, kay tukukuymanta sintomas thaskiyninta aswan qhipachinkuman..[1] Benznidazole chaymanta nifurtimox ima secundarios temporales efectosta qukunku kay 40% kaqkama ima runapi, [1] kay qaramanta desórdenes kaqwan, ñuqtupi toxicidad kaqwan chaymanta irritación del sistema digestivo imawan hamun.[2][5][6]
Epidemiología
Tantiyakun 7 8 junu runakumanta kay Chaqas unquyniyuq kachkanku, aswantataq kay México, América Central chanta América del Surima.[1] Kaymantaqa rikhurirqa tantiyaspaqa 12 500 wañusqakuna sapa wata kay 2006 kaqman.[2] Aswan kaq kay unqusqa runakunamantaqa waqcha runas kanku [2] chaymanta aswan kaq kay unqusqa runakunamantaqa mana yacharqankuchu infectasqas kachkarqankumanta.[7] Runakunamanta thaskiyninkuqa utaq achkhata chimpachikuchkanku kay maypichus Chaqas unquy kachkan chay ayllusta, kunantaq achkha Europeos suyusña EE.UU suyusña kay unquywan kachkanku.[1] Kay pampaspipas huk wata yapaykukuy tiyarqa kay 2014 kaqkama.[8] Kay unquyqa ñawpaq riqsisqa karqa 1909 kaqpi, riqsichirqa Carlos Chagas, kaymantataq suti qukurqa.[1] Aswan 150 hukhina uywakunaman waqllin.[2]
