Zerio (elementua)

58 zenbaki atomikoa duen elementu kimikoa

Zerioa elementu kimiko bat da, Ce ikurra eta 58 zenbaki atomikoa dituena.

Zerioa
58LantanoaZerioaPraseodimioa
  
 
58
Ce
 
        
        
                  
                  
                                
                                
Ezaugarri orokorrak
Izena, ikurra, zenbakiaZerioa, Ce, 58
Serie kimikoalantanidoak
Taldea, periodoa, orbitala-, 6, f
Masa atomikoa140,116(1) g/mol
Konfigurazio elektronikoa[Xe] 4f1 5d1 6s2
Elektroiak orbitaleko2, 8, 18, 19, 9, 2
Propietate fisikoak
Egoerasolidoa
Dentsitatea(0 °C, 101,325 kPa) 6,770 g/L
Urtze-puntua1.068 K
(795 °C, 1.463 °F)
Irakite-puntua3.716 K
(3.443 °C, 6.229 °F)
Urtze-entalpia5,46 kJ·mol−1
Irakite-entalpia398 kJ·mol−1
Bero espezifikoa(25 °C) 26,94 J·mol−1·K−1
Lurrun-presioa
P/Pa1101001 k10 k100 k
T/K1.9922.1942.4422.7543.1593.705
Propietate atomikoak
Kristal-egiturakubikoa, aurpegietan zentratua
Oxidazio-zenbakia(k)3, 4
(oxido basiko ahula)
Elektronegatibotasuna1,12 (Paulingen eskala)
Ionizazio-potentziala1.a: 534,4 kJ/mol
2.a: 1.050 kJ/mol
3.a: 1.949 kJ/mol
Erradio atomikoa (batezbestekoa)185 pm
Datu gehiago
Eroankortasun termikoa(300 K) 11,3
Soinuaren abiadura2.100 m/s
Isotopo egonkorrenak
Zerio (elementua)aren isotopoak
isoUNSd-PDDE (MeV)DP
134CeSintetikoa3,16 eε0,500134La
136Ce%0,185Ce egonkorra da 78 neutroirekin
138Ce%0,251Ce egonkorra da 80 neutroirekin
139CeSintetikoa137,640 eε0,278139La
140Ce%88,450Ce egonkorra da 82 neutroirekin
141CeSintetikoa32,501 eβ-0,581141Pr
142Ce%11,114>5x1016 uβ-β-ezezaguna142Nd
142CeSintetikoa284,893 eβ-0,319144Pr

Ezaugarri nagusiak

Zerio lagina.

Lantanidoen taldeko metal zilarkara distiratsua da. Burdinaren antzekoa da kolorez eta lustrez, baina biguna, xaflakorra eta harikorra da. Zerioak elementu ez-erradioaktibo guztien arteko likido-tarterik luzeena dauka, 2.648 °C (795 °C-etik 3.443 °C-era). 797 °C-an urtzen da.

Nahiz eta zerioa lur arraroen multzoko elementu kimikoa izan, izatez beruna baino arruntagoa da. Kantitate handi samarretan aurki daiteke Lurrazalean (68 ppm). Lur arraroen hainbat aleaziotan erabiltzen da.

Erreaktibitate handia du: lur arraroen artean, europioa soilik da erreaktiboagoa. Azkar ugertzen da airearekin kontaktuan. Disoluzio alkalinoek eta azido diluitu zein kontzentratuek berehala erasaten diote. Zerioa astiro oxidatzen da ur hotzetan eta azkar ur berotan. Egoera puruan suak har dezake urratzen bada.

Zerio(IV) gatzak laranja gorrixkak edo horixkak izan ohi dira, eta zerio(III) gatzak zuriak edo gardenak. Bi oxidazio-egoerok indartsu xurgatzen dute argi ultramorea. Zerio(III) betaurreko gardenak egiteko erabil daiteke, argi ultramorea ia erabat xurgatzen baitu.

Lur arraroen nahasteetan oso erraz antzematen da test kualitatibo baten bidez: lantanidoen ur-disoluzio bati amoniakoa eta hidrogeno peroxidoa eransten bazaio, kolore marroi ilun berezia hartzen du zerioa badauka.

Lur arraroetako metalik ugariena da. Gadolinita, zerita eta monazita meetan agertzen da eta kloruroaren elektrolisi bidez lor daiteke.

Historia

1803an aurkitu zuten Berzelius eta Hisingerrek, alde batetik, eta Klaprothek, bestetik.

Erabilera

Gauza askotarako erabiltzen da; beiragintzan, optika industrian, kimikan, argazkigintzan eta metalurgian, besteak beste.

Erreferentziak

Kanpo estekak