థోరియం

Thorium, ₀₀Th
Thorium
Pronunciation	/ˈθɔːriəm/ (THOR-ee-əm)
Appearance	silvery, often with black tarnish
Standard atomic weight Ar°(Th)
	232.0377±0.0004; 232.04±0.01 (abridged);
Thorium in the periodic table
	actinium ← thorium → protactinium
Group	మూస:Infobox element/symbol-to-group/format
Period	period 7
Block	f-block
Electron configuration	[Rn] 6d2 7s2
Electrons per shell	2, 8, 18, 32, 18, 10, 2
Physical properties
Phase at STP	solid
Melting point	2023 K (1750 °C, 3182 °F)
Boiling point	5061 K (4788 °C, 8650 °F)
Density (near r.t.)	11.724 g/cm3
Heat of fusion	13.81 kJ/mol
Heat of vaporization	514 kJ/mol
Molar heat capacity	26.230 J/(mol·K)
Atomic properties
Oxidation states	−1, +1, +2, +3, +4 (a weakly basic oxide)
Electronegativity	Pauling scale: 1.3
Ionization energies	1st: 587 kJ/mol ; 2nd: 1110 kJ/mol ; 3rd: 1930 kJ/mol ; ;
Atomic radius	empirical: 179.8 pm
Covalent radius	206±6 pm
	Spectral lines of thorium
Other properties
Natural occurrence	primordial
Crystal structure	face-centered cubic (fcc)
Speed of sound thin rod	2490 m/s (at 20 °C)
Thermal expansion	11.0 µm/(m⋅K) (at 25 °C)
Thermal conductivity	54.0 W/(m⋅K)
Electrical resistivity	157 nΩ⋅m (at 0 °C)
Magnetic ordering	paramagnetic
Young's modulus	79 GPa
Shear modulus	31 GPa
Bulk modulus	54 GPa
Poisson ratio	0.27
Mohs hardness	3.0
Vickers hardness	350 MPa
Brinell hardness	400 MPa
CAS Number	7440-29-1
History
Discovery	Jöns Jakob Berzelius (1829)
Isotopes of thorium v; e;
	Template:infobox thorium isotopes does not exist
	Category: Thorium; view; talk; edit; \| references

ఉపోద్ఘాతం

థోరియం ఒక రసాయన మూలకం. దీని హ్రస్వ నామం Th. అణు సంఖ్య 90. ఇది ఒక రేడియోధార్మిక లోహ (మెటల్) పదార్థం. ప్రకృతిలో సహజసిద్ధంగా దొరికే నాలుగే నాలుగు రేడియోధార్మిక మూలకాలలో థోరియం ఒకటి; మిగాతా మూడు బిస్మత్, ప్లుటోనియం, యురేనియం. ^[a] దీని ఉనికిని నార్వే దేశస్థుడు, మినరాలజిస్ట్, మోర్టెన్ థ్రేన్ ఎస్మార్క్ 1828 లో కనుగొన్నారు. స్వీడిన్ దేశపు రసాయన శాస్త్రవేత్త జాన్ జేకబ్ బెర్జీలియస్ ద్వారా మూలకం అని గుర్తించబడింది. తదుపరి థోర్ అని నోర్స్ దేవుడు అయిన ఉరుము పేరు పెట్టడం జరిగింది.

థోరియం అర్ధాయుర్దాయం 14 బిలియను పైబడే ఉంటుంది. అనగా థోరియం ఈ విశ్వం పుట్టిన కొత్తలోనే పుట్టి ఉండాలి. థోరియం బృహన్నవ్యతారల (supernova) పేలుడులో పుట్టిందని ఒక వాదం ఉంది.

సమస్థానులు

థోరియం అణువు (atom) లో 90 ప్రోటానులు, 90 ఎలక్‌ట్రానులు ఉంటాయి. వీటిలో నాలుగు "బల ఎలక్‌ట్రానులు" (valence electrons). థోరియం లోహం చూడడానికి వెండిలా మెరుస్తూ ఉంటుంది; గాలి తగిలితే వెండి లాగే మకిలిబారిపోతుంది. థోరియం రేడియో ధార్మికత నీరసమైనది: తెలిసున్న దీని సమస్థానులు (isotopes) అన్నీ (అనగా, థోరియం-227, 228, 229, 230, 231, 232, 234) అస్థిర నిశ్చలతతోనే తారసపడతాయి. వీటన్నిటిలోనూ థోరియం-232 కి స్థిరత్వం ఎక్కువ, సహజంగా దొరికే థోరియం కూడా ఈ రకం సమస్థానే. ఇది యురేనియం కంటే నాలుగింతలు ఎక్కువగా భూమి ఉపరితలం మీద దొరికే ఖనిజాలలో (ముఖ్యంగా మోనజైట్, en:monazite) లభ్యం అవుతోంది.

ఉపయోగాలు

ఒకప్పుడు గ్యాస్ దీపాలలో మ్యాంటెల్స్‌గా థోరియంని వాడేవారు. నేరుగా సహజవాయువుని మండిస్తే ఆ మంట లేత నీలిరంగులో ఉండి వేడిని ఇస్తుందికాని వెలుగుని ఇవ్వదు. కాని ఆ మంటలో థోరియం ఆక్సైడ్ కలిసిన మేంటిల్ ని వేడి చేస్తే అది తెల్లటి వెలుగుతో ప్రకాసశిస్తుంది. అందుకని వీధి దీపాలలో థోరియంని వాడేవారు. లోహాలతో కలిపి మిశ్రమ లోహాలు తయారు చెయ్యడానికి కూడా వాడేవారు. కానీ దాని రేడియోధార్మికత గురించి ఆందోళనల కారణంగా ఈ అనువర్తనాలని (అప్లికేషన్లు) వాడుకనుండి తొలగించేరు. థోరియం టిఐజి వెల్డింగ్ లో ఎలక్ట్రోడ్లు తయారీలో కూడా ఉపయోగిస్తారు. ఇది మేలు రకం ఆప్టిక్స్, శాస్త్రీయ ఇన్స్ట్రుమెంటేషన్ లో ఒక పదార్థంగా జనాదరణ పొందింది. యురేనియం స్థానంలో అణు క్రియాకలశాలు (రియాక్టర్లు) లో థోరియం చాల ముఖ్యమైన పాత్ర వహించబోతోంది., ఇటీవలి కాలంలో కొన్ని థోరియం క్రియాకలశాలు (రియాక్టర్లు) ప్రయోగాత్మకంగా పూర్తి చేశారు. ఈ రంగంలో భారతదేశం అగ్రగామిగా ఉంది.

లక్షణాలు

థోరియం, ఒక మృదువైన పారా మాగ్నటిక్, ప్రకాశవంతమైన తెల్లని రేడియోధార్మిక ఆక్టినైడ్ లోహం.

గమనికలు

మూలాలు

గ్రంథ పట్టిక

Golub, A. M. (1971). Общая и неорганическая химия (General and Inorganic Chemistry). Vol. 2.
Greenwood, Norman N.; Earnshaw, Alan (1997). Chemistry of the Elements (2nd ed.). Butterworth-Heinemann. ISBN 0080379419.
Wickleder, Mathias S.; Fourest, Blandine; Dorhout, Peter K. (2006). "Thorium". In Morss, Lester R.; Edelstein, Norman M.; Fuger, Jean (eds.). The Chemistry of the Actinide and Transactinide Elements (PDF). Vol. 3 (3rd ed.). Dordrecht, the Netherlands: Springer. pp. 52–160. doi:10.1007/1-4020-3598-5_3. Archived from the original (PDF) on 2016-03-07. Retrieved 2015-04-29.

మరింత చదవడానికి

Brett W. Jordan; Rod Eggert; Brent Dixon; Brett Carlsen (October 2014). "Thorium: Does Crustal Abundance Lead to Economic Availability?" (PDF). Colorado School of Mines Working Paper 2014-07. Archived from the original (PDF) on 2017-06-30. Retrieved 2015-04-29.

బయటి లింకులు

International Thorium Energy Committee – iThEC
International Thorium Energy Organisation – IThEO.org
European Nuclear Society – Natural Decay Chains
ATSDR CDC ToxFAQs: health questions about thorium
FactSheet on Thorium Archived 2013-02-16 at the Wayback Machine, World Nuclear Association
Thorium at The Periodic Table of Videos (University of Nottingham)

[1]

[2]

[3]

[4]

[a]

Search