Nada (linguistik)
Sesebuah bahasa yang bernada mempunyai tinggi naik sebutan yang membezakan makna leksikal antara perkataan yang berbunyi hampir sama atau untuk tujuan tatabahasa melalui tasrif.[1] Corak nada khas bahasa seperti itu kadang-kadang disebut tonem[2] seumpama fonem. Ciri ini paling umum pada sebanyak tujuh puluh peratus bahasa dunia[1] dalam rumpun-rumpun Kra–Dai (termasuk bahasa Thai), Vietic, Sino-Tibet (termasuk Bahasa Cina yang paling dikenali), Afroasia, Khoisan, Niger-Congo dan Nilo-Sahara.
Contoh
Bahasa-bahasa Asia
Bahasa Mandarin mempunyai empat nada utama atau sì shēng (Cina Tradisional: 四聲, Cina Ringkas: 四声):
| Nama nada | Gambaran | Notasi | Aksara contoh | Pinyin | Maksud contoh | Angka nada | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Tradisional | Ringkas | ||||||
| 阴平 [陰平] yīn píng | tinggi | ˥ | 媽 | 妈 | mā | "emak" | ma1 |
| 阳平 [陽平] yáng píng | tengah menaik | ˧˥ | 麻 | 麻 | má | "rami" | ma2 |
| 上 shǎng[3][4] atau shàng[5] | rendah melengkuk | ˨˩˦ | 馬 | 马 | mǎ | "kuda" | ma3 |
| 去 qù | tinggi menurun | ˥˩ | 罵 | 骂 | mà | "marah" | ma4 |
Bahasa Kantonis mempunyai 8 nada tersendiri bergantung kepada jenis vokal disebut:
| Jenis nada | Nombor Jyutping | Contoh | Notasi | Perumian |
|---|---|---|---|---|
| gelap mendatar (陰平) | 1 | 詩 | siː˥, siː˥˧ | sī, sì |
| gelap menaik (陰上) | 2 | 史 | siː˧˥ | sí |
| gelap menghilang (陰去) | 3 | 試 | siː˧ | si |
| terang mendatar (陽平) | 4 | 時 | siː˨˩, siː˩ | sìh |
| terang menaik (陽上) | 5 | 市 | siː˩˧ | síh |
| terang menghilang (陽去) | 6 | 是 | siː˨ | sih |
Bahasa Vietnam mempunyai lapan jenis nada dengan diakritik tersendiri menggunakan abjad turunan Rumi sendiri:
| Nama | Kontur | Tanda | Contoh |
|---|---|---|---|
| ngang | tengah, ˧ | tiada | a |
| huyền | rendah menurun, ˨˩ | tanda cakah | à |
| sắc | tinggi menaik, ˧˥ | tanda tirus | á |
| hỏi | melengkuk, ˧˩˧ | tanda cangkuk atas | ả |
| ngã | serak menaik, ˧ˀ˦˥ | tilde | ã |
| nặng | serak menurun, ˨˩ˀ | titik di bawah | ạ |
Bahasa Hokkien menpunyai tujuh atau lapan jenis nada.
| Jenis Nada | Kontur Original | Kontur Mula | Nombor | Pe̍h-ōe-jī | Contoh |
|---|---|---|---|---|---|
| gelap mendatar (陰平) | ˧˧ | ˧˧ | 1 | a | 诗 |
| terang mendatar (陽平) | ˨˦ | ˩˩ | 2 | â | 时 |
| gelap menaik (陰上) | ˥˧ | ˨˦ | 3 | á | 始 |
| terang menaik (陽上) | Masuk ke terang menghilang | Masuk ke terang menghilang | 4 | ǎ | |
| gelap menghilang (陰去) | ˨˩ | ˥˥ | 5 | à | 是 |
| terang menghilang (陽去) | ˨˨ | ˩˩ | 6 | ā | 四 |
| gelap masuk (陰入) | ˩ | ˥ | 7 | ap at ak ah | 薛 |
| terang masuk (陽入) | ˥ | ˩ | 8 | a̍p a̍t a̍k a̍h | 蚀 |
Bahasa Ucat di Hainan dalam keluarga bahasa Austronesia serumpun Melayu membentuk lima nada utama hasil pertembungan dengan bahasa bernada sejenis lain yang dituturkan termasuk ragam bahasa Cina (seperti bahasa Hainan dan bahasa Mandarin) dan bahasa-bahasa Dai-Kra:[6]
| Nilai nada | Jenis nada | Bunyi hujung Cam Proto | Contoh dibandingkan | |
|---|---|---|---|---|
| kata Ucat | kata Melayu seakar | |||
| 55 | Tinggi | *-h, *-s; PAN *-q | phia55 < *basah | basah |
| 42 | Turun | *-p, *-t, *-k, *-c, *-ʔ; *-ay Hujung bersuara: terasal | tiauʔ42 < *thow | tahu |
| 24 | Naik | *-p, *-t, *-k, *-c, *-ʔ; *-ay Hujung nirsuara: hentian bersuara / pangkal letusan | ||
| 11 | Rendah | Vokal dan sengauan Hujung bersuara: terasal | u11 tai11 < *punti | punti |
| 33 | Sedang | Vokal dan sengauan Hujung nirsuara: hentian bersuara / pangkal letusan | lai33 < *tali | tali |