दक्षिण सुडान

दक्षिण सुडान आधिकारिक रूपमा गणतन्त्र दक्षिण सुडान^[१८] पूर्व/मध्य अफ्रिकाको एक भू-भूपरिवेष्ठित देश हो।^{[१९][२०]} यसको सिमाना पूर्वमा इथियोपिया, उत्तरमा सुडान, पश्चिममा मध्य अफ्रिकी गणतन्त्र, दक्षिण-पश्चिममा प्रजातान्त्रिक गणतन्त्र कङ्गो, दक्षिणमा युगान्डा र दक्षिणपूर्वमा केन्याद्वारा घेरिएको छ। यहाँको जनसङ्ख्या १.१०६ करोड रहेको छ। जसमध्ये ५ लाख २५ हजार ९५३ जना राजधानी र सबैभन्दा ठूलो सहर जुबामा बसोबास गर्छन्।

गणतन्त्र दक्षिण सुडान
झन्डा निशान छाप
आदर्श वाक्य: "न्याय, स्वतन्त्रता, समृद्धि"
राष्ट्रिय गान: "दक्षिण सुडान ओइ!"
दक्षिण सुडान गाढा हरियोमा, विवादित क्षेत्र हलुका हरियोमा
दक्षिण सुडान-अवस्थिति (dark blue) – अफ्रिका-এ (फिक्का निलो & dark grey) – अफ्रिकी सङ्घ-এ (फिक्का निलो)
राजधानी र सबैभन्दा ठुलो सहर	जुबा ०४°५१′उ॰ ३१°३६′पू॰ / ४.८५०°N ३१.६००°E / 4.850; 31.600
आधिकारिक भाषाहरू	अङ्ग्रेजी[१]
मान्यता प्राप्त राष्ट्रिय भाषाहरू	नुएर मुर्ले लुओ दिन्का मादी जान्दे र ६० अन्य भाषाहरू [note १]
बोलिने भाषाहरू[७]	अङ्ग्रेजी जुबा अरबी[३][४][५][६] नुएर बारी जान्दे जुर मुर्ले सिलुक दिन्का कानुरी अन्य
धर्म (सन् २०२०)[८]	६०.५% इसाई ३२.९% अफ्रिकी परम्परा धर्म ६.२% इस्लाम ०.४% अन्य / धर्म इतर
रैथाने(हरू)	दक्षिण सुडानी
सरकार	सङ्घीय राष्ट्रपतीय संवैधानिक गणतन्त्र[९]
• राष्ट्रपति	साल्भा किर मायार्दित
• उपराष्ट्रपति	रियक माचर[१०]
• उपराष्ट्रपति	जेम्स वानी इग्गा[१०]
• उपरा	तबान दुङ गाई [१०]
• उपराष्ट्रपति	रेबेका न्यादेङ ले माबियोर[१०]
• उपराष्ट्रपति	हुसेन अब्देलबागी[१०]
व्यवस्थापिका	सङ्क्रमणकालीन राष्ट्रिय संसद
• माथिल्लो सदन	राज्य परिषद्
• तल्लो सदन	सङ्क्रमणकालीन राष्ट्रिय व्यवस्थापिका–संसद्
स्थापित
• मिस्री अङ्ग्रेज सुडानको अन्त्य	१ जनवरी १९५६
• विस्तृत शान्ति सम्झौता	6 January 2005
• स्वाधिनता	९ जुलाई २००५
• सुडानबाट स्वतन्त्र	९ जुलाई २०११
• संयुक्त राष्ट्रसङ्घका दाखिला	१३ जुलाई २०११
क्षेत्रफल
• जम्मा	६,४४,३२९ किमी२ (२,४८,७७७ वर्ग माइल) (४१औँ)
जनसङ्ख्या
• सन् २०१९ अनुमानित	१,२७,७८,२५० (७५औँ)
• सन् २००८ जनगणना	८२,६०,४९० (विवादित)[११]
• घनत्व	१३.३३ /किमी2 (३४.५ /वर्ग माइल) (२१४औँ)
कुल ग्राहस्थ उत्पादन (क्रय शक्ति समता)	सन् २०१८ लगत
• जम्मा	$१८.४३५ अर्ब[१२]
• प्रति व्यक्ति	$१,४२०[१२] (२२२औँ)
कुल ग्राहस्थ उत्पादन (साङ्केतिक)	सन् २०१८ लगत
• जम्मा	$३.१९४ अर्ब[१२]
• प्रति व्यक्ति	$२३६[१२]
गिनी (सन् २०१६)	४४.१[१३] मध्यम
मानव विकास सूचकाङ्क (सन् २०१९)	०.४३३[१४] न्यून · १८५औँ
मुद्रा	दक्षिण सुडानी पाउन्ड (SSP)
समय क्षेत्र	अन्तर्राष्ट्रिय प्रमाणिक समय+२ (मध्य अफ्रिकी समय)
मिति ढाँचा	दिन/महिना/वर्ष
सडक प्रयोग	दायाँ[१५]
टेलिफोन कोड	+२११[१६]
आइएसओ ३१६६ सङ्केत	SS
इन्टरनेट डोमेन	डटएसएस[१७]क
दर्ता गरिएको तर लागू नभएको।

यसले सन् २०११ मा गणतन्त्र सुडानबाट स्वतन्त्रता प्राप्त गरेको थियो। यसले सन् २०२१ सम्म व्यापक मान्यता पाउँदै सबैभन्दा पछिल्लो सार्वभौम राज्य वा देश बनेको छ।^[२१] देशमा श्वेत नाइल नदीद्वारा गठित र स्थानीय रूपमा बहर अल जबलको अर्थ "पर्वतीय नदी" भनेर चिनिने सुदको विशाल दलदल क्षेत्र समावेश छ। मोहम्मद अली वंशको अधीनमा रहेको मिस्रले सुडानलाई कब्जा गरेको थियो र सन् १९५६ मा सुडानी स्वतन्त्रता नभएसम्म मिस्री अङ्ग्रेज सुडान रूपमा शासित थियो।^[२२] पहिलो सुडानी गृहयुद्धपछि सन् १९७२ मा दक्षिणी सुडान स्वायत्त क्षेत्र स्थापना गरियो र यो सन् १९८३ सम्म चल्यो। सन् १९८३ मा दोस्रो सुडानी गृहयुद्ध सुरु भएको थियो र सन् २००५ मा व्यापक शान्ति सम्झौतासँगै अन्त्य भएको थियो।^{[२३][२४]} पछि सोही वर्ष दक्षिणी सुडानको स्वायत्त सरकार स्थापना हुँदा दक्षिणी स्वाधिनता पुनः स्थापित भएको थियो। जनवरी २०११ को जनमत सङ्ग्रहमा स्वतन्त्रताको लागि ९८.८३% समर्थन पछि दक्षिण सुडान ९ जुलाई २०११ मा स्वतन्त्र राज्य बनेको थियो। देशले जातीय हिंसाको सामना गर्नु परेको छ र व्याप्त मानव अधिकारको दुरुपयोग भएको गृहयुद्धमा फसेको छ। डिसेम्बर २०१३ देखि २०२० फेब्रुअरीसम्म विभिन्न जातीय नरसंहार र विभिन्न पार्टीहरूले पत्रकारहरूको हत्या गरेका थिए।^[२५] जब प्रतिस्पर्धी लडाकू नेताहरू साल्भा किर मायार्दीत र रिएक मकरले एकता सम्झौता गर्दै गठबन्धनको सरकार गठन गरेका थिए जसले गर्दा शरणार्थीहरूलाई घर फर्कने बाटो खुलेको थियो।^[२६]

दक्षिण सुडानी जनसङ्ख्या धेरै जसो निलोटिक जातिहरू मिलेर बनेको छ।^[२७] अधिकांश बासिन्दाहरू इसाई धर्म वा विभिन्न आदिवासी धर्मको पालन गर्छन्। देश संयुक्त राष्ट्र सङ्घ^{[२८][२९][३०]}, अफ्रिकी सङ्घ,^[३१] पूर्वी अफ्रिकी समुदाय, विकाससम्बन्धी अन्तर सरकारी प्राधिकरण र जेनेभा सम्मेलनको सदस्य राष्ट्र हो।^[३२] सन् २०१९ सम्म, संयुक्त राष्ट्रसङ्घको विश्व शान्त सूचकाङ्कको नवीनतम प्रतिवेदन अनुसार दक्षिण सुडान तेस्रो सबैभन्दा कम स्थानमा रहेको छ। यो विश्व शान्ति सूचकाङ्कमा तेस्रो सबैभन्दा कम स्थानमा रहेको छ।^{[३३][३४]}