నల్ల సముద్రం

తీరప్రాంత పొడవు, ప్రత్యేక ఆర్థిక మండలాల ప్రాంతం

దేశం	తీరరేఖ పొడవు (కిమీ)	ప్రత్యేక ఆర్థిక మండలాల ప్రాంతం (కిమీ 2 ) [5]
Turkey	1,329	1,72,484
Ukraine	2,782	1,32,414
Russia	800	67,351
Bulgaria	354	35,132
Georgia	310	22,947
Romania	225	29,756
మొత్తం	5,800	4,60,084

పరీవాహక ప్రాంతం

నల్ల సముద్రంలోకి ప్రవహించే అతిపెద్ద నదులు :

ఈ నదులు, వాటి ఉపనదుల పరీవాహక ప్రాంతం 2-million km² (0.77-million sq mi). ఈ ప్రాంతం కింది 24 దేశాల్లో ఉంది: ^{[6] [7] [8] [9]}

నల్ల సముద్రంలో బల్గేరియా, రొమేనియా, టర్కీ, ఉక్రెయిన్‌లకు చెందిన ద్వీపాలున్నాయి.

శీతోష్ణస్థితి

ఉత్తర అట్లాంటిక్ డోలనం, ఉత్తర అట్లాంటిక్, మధ్య-అక్షాంశ వాయు ద్రవ్యరాశి మధ్య పరస్పర చర్య ఫలితంగా ఏర్పడే శీతోష్ణస్థితి మెకానిజాలు నల్ల సముద్రం ప్రాంతంలో స్వల్పకాలిక శీతోష్ణస్థితిని గణనీయంగా ప్రభావితం చేస్తాయి. ఉత్తర అట్లాంటిక్ ఆసిలేషనుకు కారణమయ్యే ఖచ్చితమైన యంత్రాంగాలు అస్పష్టంగా ఉన్నప్పటికీ, పశ్చిమ ఐరోపాలో ఏర్పడిన వాతావరణ పరిస్థితులు మధ్య ఐరోపా, యురేషియాకు చేరే వేడి, అవపాతాలను చేరవేస్తాయని, శీతాకాలపు తుఫానుల ఏర్పాటును నియంత్రిస్తాయని భావిస్తున్నారు. అవపాతం ఇన్‌పుట్‌లు మధ్యధరా సముద్ర ఉపరితల ఉష్ణోగ్రతలను (SSTలు) ఇవి ప్రభావితం చేస్తాయి.

ఈ వ్యవస్థల సాపేక్ష బలం వలన శీతాకాలంలో ఉత్తర ప్రాంతాల నుండి వచ్చే చల్లని గాలి పరిమాణాన్ని కూడా పరిమితులు ఏర్పడతాయి. ఇతర ప్రభావితం చేసే కారకాలు ప్రాంతీయ స్థలాకృతిని కలిగి ఉంటాయి, ఎందుకంటే మధ్యధరా సముద్రం నుండి వచ్చే డిప్రెషన్‌లు, తుఫాను వ్యవస్థలు బాస్పోరస్ చుట్టూ ఉన్న లోతట్టు ప్రాంతాల గుండా వెళతాయి. పోంటిక్, కాకసస్ పర్వత శ్రేణులు వేవ్‌గైడ్‌లుగా పనిచేసి, ఈ ప్రాంతం గుండా వచ్చే తుఫానుల వేగాన్ని, మార్గాలనూ పరిమితం చేస్తాయి. ^[10]

హోలోసీన్ సమయంలో మధ్యధరా కనెక్షన్

నల్ల సముద్రం డార్డనెల్లెస్, బాస్పోరస్ అనే రెండు లోతులేని జలసంధుల గొలుసు ద్వారా ప్రపంచ మహాసముద్రంతో అనుసంధానించబడి ఉంది. డార్డనెల్లెస్ 55 m (180 ft) లోతు ఉండగా, బాస్పోరస్ 36 m (118 ft) మాత్రమే లోతు ఉంటుంది. చివరి మంచు యుగం మధ్యలో, సముద్ర మట్టాలు ఇప్పటి కంటే 100 m (330 ft) కంటే తక్కువగా ఉండేవి అనే నేపథ్యంలో ఈ జలసంధుల లోతులను పరిశీలిస్తే ఇవి ఎంత తక్కువ లోతులో ఉండేవో, ఆ మంచుయుగ కాలంలో ఈ జలసంధులు పూర్తిగా ఎండిపోయి నీటి లింకు తెగిపోయి ఉండేదని అర్థమౌతుంది.

హిమనదీయ అనంతర కాలంలో ఏదో ఒక సమయంలో నల్ల సముద్రంలో నీటి మట్టాలు గణనీయంగా తక్కువగా ఉండేవని చెప్పే ఆధారాలు ఉన్నాయి. చివరి హిమానీనదం సమయంలోను, ఆ తరువాత కొంత కాలం పాటూ నల్ల సముద్రం భూపరివేష్టిత మంచినీటి సరస్సుగా (కనీసం పై పొరలలో) ఉండేదని కొంతమంది పరిశోధకులు సిద్ధాంతీకరించారు.

చివరి హిమనదీయ కాలం తర్వాత, నల్ల సముద్రం, ఏజియన్ సముద్రం లలో నీటి స్థాయిలు విడివిడిగా పెరిగాయి. అవి నీటిని మార్పిడి చేసుకునేంత ఎత్తుకు చేరేవరకు అలాగే పెరిగాయి. ఇది ఎప్పడు జరిగిందని చెప్పే ఖచ్చితమైన కాలక్రమం ఇప్పటికీ చర్చనీయాంశం గానే ఉంది. ఒక సంభావ్యత ఏమిటంటే, నల్ల సముద్రం మొదట నిండాక, పొర్లిన మంచినీరు బాస్పోరస్ గుండా ప్రవహించి చివరికి మధ్యధరా సముద్రంలోకి కలిసి ఉంటుంది. విలియం ర్యాన్, వాల్టర్ పిట్‌మాన్, పెట్కో డిమిత్రోవ్‌లు ముందుకు తెచ్చిన "నల్ల సముద్రం వరద పరికల్పన " వంటి విపత్తు పరికల్పనలు కూడా ఉన్నాయి.

వరద పరికల్పన

క్రీ.పూ. 5600 లో మధ్యధరా సముద్రం నుండి నీరు బాస్పోరస్ జలసంధిలో ఒక కట్టను చీల్చుకుని నల్ల సముద్రం లోకి ప్రవహించి నల్ల సముద్రాన్ని వరదలు ముంచెత్తాయి అనే ఊహయే నల్ల సముద్ర వరదల పరికల్పన. దీన్ని అకడెమిక్ జర్నల్‌లో ప్రచురించటానికి కొంత కాలం ముందే, 1996 డిసెంబరులో, ది న్యూ యార్క్ టైమ్స్ దీనిని ప్రచురించినప్పుడు, ఈ పరికల్పనకు ప్రాచుర్యం లభించింది. ^[11] వివరించిన సంఘటనల క్రమం జరిగిందని అంగీకరించినప్పటికీ, సంఘటనల ఆకస్మికత, జరిగిన సమయం, పరిమాణం వగైరాలు చర్చనీయాంశంగా ఉన్నాయి. ఈ పరికల్పన ప్రాచుర్యం లోకి వచ్చాక కొంతమంది, చరిత్రపూర్వం జరిగాయని చెప్పే కొన్ని పౌరాణిక వరద కథలకు ఈ విపత్తును అనుసంధానించడానికి దారితీసింది. ^[12]

నమోదైన చరిత్ర

నల్ల సముద్రం పురాతన ప్రపంచపు కూడలిలో రద్దీగా ఉండే జలమార్గం: పశ్చిమాన బాల్కన్లు, ఉత్తరాన ఐరోపా స్టెప్పీలు, తూర్పున కాకసస్, మధ్య ఆసియా, దక్షిణాన ఆసియా మైనర్, మెసొపొటేమియా, నైరుతిలో గ్రీస్ లకు కూడలి ఇది.

నల్ల సముద్రానికి తూర్పు చివరన ఉన్న భూమి అయిన కొల్చిస్‌ను (ప్రస్తుత జార్జియాలో ఉంది), పురాతన గ్రీకులు ప్రపంచానికి అంచు అని భావించేవారు.

నల్ల సముద్రానికి ఉత్తరాన ఉన్న స్టెప్పీలు, ప్రోటో-ఇండో-యూరోపియన్ భాష (PIE) మాట్లాడేవారికి అసలు మాతృభూమి (Urheimat) అని మరిజా గింబుటాస్ వంటి పండితులు భావించారు. మరికొందరు, మరింత తూర్పున, కాస్పియన్ సముద్రం వైపున ఆ మాతృభూమి ఉందని ప్రతిపాదించారు. మరికొందరు అనటోలియా అని అన్నారు.

నల్ల సముద్రంలో గ్రీకుల ఉనికి కనీసం సా.పూ. 9వ శతాబ్దం నాటికి దాని దక్షిణ తీరం వెంబడి చెల్లాచెదురుగా ఉన్న వలసలతో ప్రారంభమైంది. నల్ల సముద్రం లోతట్టు ప్రాంతాలలో పండే ధాన్యం వ్యాపారులను వలసవాదులనూ ఆకర్షించింది.   సా.పూ. 500 నాటికి, నల్ల సముద్రం చుట్టూ శాశ్వత గ్రీకు సమాజాలు ఏర్పడ్డాయి. వారి లాభదాయకమైన వాణిజ్య-నెట్‌వర్కు నల్ల సముద్రాన్ని విస్తృతమైన మధ్యధరాకి అనుసంధానించింది. గ్రీకు కాలనీలు సాధారణంగా వారి వ్యవస్థాపక పోలిస్‌తో చాలా సన్నిహిత సాంస్కృతిక సంబంధాలను కొనసాగిస్తున్నప్పటికీ, వారి స్వంత నల్ల సముద్రపు గ్రీకు సంస్కృతిని అభివృద్ధి చేయడం ప్రారంభించాయి. దీనినే నేడు పోంటిక్ అని పిలుస్తారు. నల్ల సముద్రపు గ్రీకుల తీరప్రాంత సమాజాలు శతాబ్దాలుగా గ్రీకు ప్రపంచంలో ప్రముఖ భాగంగా ఉంటూ వచ్చాయి. మిత్రిడేట్స్ ఆఫ్ పొంటస్, రోమ్, కాన్స్టాంటినోపుల్ రాజ్యాలు క్రిమియన్ భూభాగాలను చేర్చుకుని నల్ల సముద్రం వరకు విస్తరించాయి.

1479లో రిపబ్లిక్ ఆఫ్ జెనోవా క్రిమియన్ ద్వీపకల్పంపై నియంత్రణను కోల్పోయిన తరువాత ఐదేళ్లలో, నల్ల సముద్రం పూర్తిగా ఒట్టోమన్ నావికాదళపు సరస్సుగా మారిపోయింది. ఆ తర్వాత నల్ల సముద్ర జలాల్లో ప్రయాణించినవి వెనిస్ పాత ప్రత్యర్థి రగుసాకు చెందిన నౌకలు మాత్రమే. నల్ల సముద్రం క్రిమియా, ఒట్టోమన్ అనటోలియా మధ్య బానిసల వాణిజ్య మార్గంగా మారింది. 1783 నుండి ఫ్రెంచ్ విప్లవం కారణంగా 1789లో ఎగుమతి నియంత్రణలను సడలించే వరకూ రష్యా నావికాదళం ఈ పరిమితిని సవాలు చేసింది. ^{[13] [14] [15]}

మొదటి ప్రపంచ యుద్ధంలో (1914-1918) నల్ల సముద్రం ముఖ్యమైన నౌకా యుద్ధ రంగం. రెండవ ప్రపంచ యుద్ధం సమయంలో 1941 - 1945 మధ్య నావికా, భూ యుద్ధాలను చూసింది. 2022లో రష్యా ఉక్రెయిన్‌పై దాడి చేయడంతో ఇది మరోసారి పెద్ద యుద్ధభూమిగా మారింది. రష్యన్ నేవీకి చెందిన మోస్క్వా, మజోర్వా అనే రెండు పెద్ద నౌకలను ఉక్రెయిన్ ధ్వంసం చేసింది. ^[16] ఇతర దేశాలకు చెందిన కార్గో షిప్‌లను రష్యన్లు ధ్వంసం చేశారు. ^[17]

• అండమాన్ సముద్రం
• మృత సముద్రం