ఇటలీ

ఇటలీ గణతంత్రం
Repubblica Italiana (in Italian); రిపబ్లికా ఇటాలియానా ఇటలీ గణతంత్రం
	జాతీయగీతం; ఇల్ కాంటో డెగ్లి ఇటాలియాని; (ఇన్నో డి మమేలీ); ఇటాలియనుల గీతం ;
	ఇటలీ యొక్క స్థానం Location of ఇటలీ (dark green) – in యూరప్ (light green & dark grey); – in the యూరోపియన్ యూనియన్ (light green) — [Legend]
రాజధాని	రోమ్; 41°54′N 12°29′E / 41.900°N 12.483°E
అతి పెద్ద నగరం	రాజధాని
అధికార భాషలు	ఇటాలియన్1
ప్రజానామము	ఇటాలియన్
ప్రభుత్వం	పార్లమెంటరీ రిపబ్లిక్
స్థాపన
Accession to; the European Union	25 మార్చి 1957 (స్థాపక సభ్యుడు)
జనాభా
జీడీపీ (PPP)	2007 అంచనా
జీడీపీ (nominal)	2007 అంచనా
జినీ? (2000)	36 (medium)
మా.సూ (హెచ్.డి.ఐ) (2005)	0.941 (high) (20వది)
కరెన్సీ	యూరో (€)2 (EUR)
కాలాంశం	CET (UTC+1)
ఇంటర్నెట్ డొమైన్ కోడ్	.it3
కాలింగ్ కోడ్	+39
1	French language is co-official in the Aosta Valley; Friulian language is co-official in Friuli-Venezia Giulia; German language and Ladin are co-official in the province of Bolzano-Bozen; Sardinian language is co-official in Sardinia.
2	Before 2002, the Italian lira. The euro is accepted in Campione d'Italia (but the official currency is the Swiss Franc).
3	The .eu domain is also used, as it is shared with other European Union member states.

ఇటలీ (ఇటాలియన్: Italia, /i'talja/; ఆంగ్లం: Italy) అధికారిక నామం ఇటలీ గణతంత్రం.^[1]^[2]^[3]^[4] దక్షిణ ఐరోపాలోని దేశం.మధ్యధరా సముద్రానికి ఉత్తర తీరంలో ఉంది. అల్ప్స్ పర్వతాలకు దక్షిణదిశలో ఉంది. ఇటలీ యూనిటరీ పార్లమెంటు విధానం కలిగి ఉంది.^{[note 1]} మధ్యధరా సముద్రం హృదయస్థానంలో ఉన్న ఇటలీ ఫ్రాన్స్, స్విట్జర్లాండ్, ఆస్ట్రియా, స్లోవేనియా, శాన్ మారినో, వాటికన్ సిటీలతో భూభాగ సరిహద్దులను పంచుకుంటోంది. ఇటలీ వైశాల్యం 3,01,338 చ.కి.మీ. (116,347 చదరపు మైళ్ళు). ఇది అధిక కాలానుగుణ ఉష్ణోగ్రత, మధ్యధరా వాతావరణం కలిగి ఉంది. దీని ఆకారం కారణంగా ఇటలీలో ఇది లా స్టైవాల్ (ది బూట్) గా పిలువబడుతుంది.^[5]^[6] సుమారు 6o మిలియన్ల మంది పౌరులతో జనసంఖ్యాపరంగా ఇది యురేపియన్ యూనియన్‌లో మూడవ అతి పెద్ద దేశంగా ఉంది.

ప్రాచీన కాలం నాటి నుండి పురాతన ఫియోనియకులు, కార్తజీనియన్లు, గ్రీకులు ఇటలీ దక్షిణప్రాంతంలో స్థిరనివాసాలు ఏర్పాటు చేసుకన్నారు. ఎట్రుస్కాన్స్, సెల్ట్స్ వరుసగా ఇటలీ కేంద్రం, ఉత్తరాన నివసించారు, అనేక ప్రాచీన ఇటాలియన్ తెగలు, ఇటాలిక్ ప్రజలు ఇటాలియన్ ద్వీపకల్పం, ద్వీపకల్ప ఇటలీ అంతటా చెదురు మదురుగా ఉన్నారు. లాటిన్‌గా పిలువబడే ఇటాలిక్ తెగ రోమన్ రాజ్యాన్ని స్థాపించింది. చివరికి రిపబ్లిక్‌గా మారి ఇతర సమీప నాగరికతలను స్వాధీనం చేసుకుంది. చివరకు రోమన్ సామ్రాజ్యం మధ్యధరా బేసిన్‌లో ఆధిపత్య శక్తిగా ఉద్భవించింది. పురాతన ప్రపంచాన్ని జయించి పాశ్చాత్య నాగరికతకు ప్రముఖ సాంస్కృతిక రాజకీయ, మత కేంద్రంగా మారింది. రోమన్ సామ్రాజ్యం వారసత్వం విస్తృతమైనది. పౌర చట్టం, రిపబ్లికన్ ప్రభుత్వాలు, క్రైస్తవ మతం, లాటిన్ లిపి అంతర్జాతీయ విస్తరణలో ఇది గమనించవచ్చు.

ప్రారంభ మధ్య యుగాలలో ఇటలీలో ప్రమాదకరమైన బార్బేరియన్ దండయాత్రల కారణంగా సాంఘిక రాజకీయ విఘాతం కలిగింది. కానీ 11 వ శతాబ్దం నాటికి అనేక ప్రత్యర్థి నగర-రాజ్యాలు, సముద్ర రిపబ్లిక్లు ఏర్పడడం, ప్రధానంగా ఇటలీ ఉత్తర, మధ్య ప్రాంతాలలో షిప్పింగ్, వాణిజ్యం, బ్యాంకింగ్ జరగడం ద్వారా గొప్ప సంపదకు, ఆధునిక పెట్టుబడిదారీ విధానానికి పునాది వేసింది.^[10] ఆసియా, నియర్ ఈస్ట్ లతో యూరప్‌లోని ప్రధాన మసాలా వర్తక కేంద్రంగా వ్యవహరించే ఈ స్వతంత్ర రాజ్యాలు తరచుగా ఎక్కువ కాలం ప్రజాస్వామ్యం, సంపదను అనుభవించాయి. ఆ సమయములో ఐరోపా అంతటా ఉన్న పెద్ద భూస్వామ్య చక్రవర్తులతో పోలిస్తే, దైవపరిపాలనా పాపల్ రాష్ట్రాల నియంత్రణలో దక్షిణ ఇటలీ 19 వ శతాబ్దం వరకు పాక్షికంగా భూస్వామ్య వ్యవస్థగా ఉంది. పాక్షికంగా ఈ ప్రాంతం బైజాంటైన్, అరబ్, నార్మన్, ఆంగేవిన్, స్పానిష్ విజయాల వారసత్వ ప్రాంతంగా ఉంది.^[11]

ఇటలీలో ప్రారంభమైన పునరుద్ధరణ ఐరోపాలోని మిగిలిన ప్రాంతాలకు విస్తరించింది. మానవత్వం, సామాన్య శాస్త్రం, అన్వేషణ, కళల్లో పునరుద్ధరించబడిన ఆసక్తిని తెచ్చింది. ఈ సమయంలో ఇటాలియన్ సంస్కృతి వృద్ధి చెందింది. ప్రసిద్ధ విద్వాంసులు, కళాకారులు లియోనార్డో డా విన్సీ, మైకెలాంజిలో, గలిలియో, మాకియవెల్లి వంటి బహుముఖ కళాకారులు రూపొందారు. మధ్య యుగం నుండి మార్కో పోలో, క్రిస్టోఫర్ కొలంబస్, అమెరిగో వెస్పూసీ, జాన్ కాబోట్, గియోవన్నీ డా వెరజ్జానో వంటి ఇటాలియన్ అన్వేషకులు దూర ప్రాచ్య, నూతన ప్రపంచానికి కొత్త మార్గాలను కనుగొన్నారు. ఇది యురోపియన్ డిస్కవరీ యుగంలో ప్రవేశించడానికి సహాయపడింది. ఏదేమైనా అట్లాంటిక్ ట్రేడ్ మార్గాన్ని ప్రారంభించడం, హిందూ మహాసముద్రంలో గుడ్ హోప్ కేప్ ద్వారా మధ్యధరా సముద్రాన్ని దాటడంతో ఇతర రాజ్యాలు ఇటలీ వాణిజ్య, రాజకీయ శక్తి అధిగమించాయి.^[11]^[12]^[13] అంతేకాక ఇటాలియన్ నగర-రాజ్యాలు ప్రతి ఒక్కరూ మరొకదానితో ఒకటి రక్తపాత యుద్ధంలో నిమగ్నమయ్యాయి. 15 వ, 16 వ శతాబ్దాలు ఇటాలియన్ యుద్ధాలు ముగిసినప్పటికీ ఆధిపత్య శక్తిగా ఎవ్వరూ బలపడ లేదు. బలహీనపడిన ఇటాలియన్ సార్వభౌములను ఫ్రాన్స్, స్పెయిన్, ఆస్ట్రియా వంటి ఐరోపా శక్తులు గెలవడానికి పరిస్థితి అనుకూలంగా మారింది.

19 వ శతాబ్దం మధ్యనాటికి ఇటాలియన్ జాతీయవాదం, విదేశీ నియంత్రణల నుండి స్వాతంత్ర్యంకి మద్దతుగా పెరుగుతున్న ఉద్యమం " రిస్గోర్జిమెంటో " అని పిలవబడే విప్లవ రాజకీయ తిరుగుబాటుకు దారితీసింది. ఇది సమైక్య దేశ-రాజ్య స్థాపనను కోరింది. విజయవంతం కాని వివిధ ప్రయత్నాల తరువాత ఇటాలియన్ స్వాతంత్ర్య యుద్ధాలు " ది ఎక్స్‌పెడిషన్ ఆఫ్ తౌజండ్ ", రోమ్ సంగ్రహణ ఫలితంగా దేశం చివరకు ఏకీకరణ సంభవించింది. శతాబ్దాలుగా విదేశీ ఆధిపత్యం, రాజకీయ విభజన తరువాత గొప్ప శక్తిగా అవతరించింది.^[14] 19 వ శతాబ్దం చివరి నుండి 20 వ శతాబ్దం వరకు నూతన సామ్రాజ్యం ఇటలీలో పారిశ్రామికంగా అభివృద్ధి చెందింది. ప్రధానంగా ఉత్తర ప్రాంతం, ఒక కాలనీ సామ్రాజ్యం అయింది.^[15] దక్షిణప్రాంతాలు ఎక్కువగా దెబ్బతిన్నాయి, పారిశ్రామీకరణ నుండి మినహాయించబడింది పెద్ద ఎత్తున విదేశాలకు అధికంగా వలసలు సంభవించాయి.^[16]

మొదటి ప్రపంచ యుద్ధంలో ప్రధాన విజేతలలో ఒకరుగా ఉన్నప్పటికీ యుద్ధం ఇటలీలో ఆర్థిక సంక్షోభం, సామాజిక సంక్షోభం సంభవించడానికి దారితీసింది. ఇది 1922 లో ఒక ఫాసిస్ట్ నియంతృత్వం పెరగడానికి దారితీసింది. రెండవ ప్రపంచ యుద్ధంలో ఆక్సిస్ వైపు పాల్గొనడం సైనిక ఓటమి, ఆర్థిక విధ్వంసం, ఒక ఇటాలియన్ పౌర యుద్ధానికి దారితీసాయి. ఇటలీ విముక్తి, నిరోధం పెరగడంతో దేశంలో రాచరికం రద్దు చేయబడింది. ప్రజాస్వామ్యం పునరుద్ధరించబడిన తరువాత దీర్ఘకాలిక ఆర్థిక వృద్ధిని అనుభవించింది. సామాజిక-రాజకీయ గందరగోళాల కాలం (ఉదా. అన్నీ డి పిపో, మణి పాలీట్, రెండవ మాఫియా యుద్ధం, మాక్సి ట్రయల్, మాఫియా వ్యతిరేక అధికారుల తదుపరి హత్యలు)నెలకొన్నప్పటికీ ఒక ప్రధాన ఆధునిక ఆర్థిక వ్యవస్థగా మారింది.^[17]^[18]^[19]

ప్రస్తుతం ఇటలీలో యూరోజోన్లో నామినల్ జి.డి.పి.సాధనలో మూడవ స్థానంలో, ప్రపంచంలో ఎనిమిదవ స్థానంలో ఉంది. ఒక ఆధునిక ఆర్థిక వ్యవస్థగా జాతీయ సంపదలో ఇటలీ ప్రపంచంలో ఆరవ స్థానంలో ఉంది. ఇటలీ కేంద్ర బ్యాంకు బంగారు నిల్వలు మూడవ స్థానంలో ఉంది. ఇటలీ మానవాభివృద్ధి చాలా ఉన్నత స్థాయిని కలిగి ఉంది. ఇది ఆయుఃప్రమాణంలో ప్రపంచంలో ఆరవ స్థానంలో ఉంది. దేశం ప్రాంతీయ, ప్రపంచ ఆర్థిక, సైనిక, సాంస్కృతిక, దౌత్య వ్యవహారాల్లో ప్రముఖ పాత్ర పోషిస్తుంది. ఇది ఒక ప్రాంతీయ శక్తిగా,^[20]^[21] ఒక గొప్ప అధికారశక్తిగా ^[22]^[23] నిలుస్తోంది.

ఇటలీ, ఐరోపా సమాఖ్య వ్యవస్థాపక, ప్రముఖ సభ్యదేశంగా ఉంది. యు.ఎన్., నాటో, ఒ.ఇ.సి.డి, ఒ.ఎస్.సి.ఇ, వరల్డ్ ట్రేడ్ ఆర్గనైజేషన్,జి 7, జి.20, మధ్యధరా యూనియన్, కౌన్సిల్ ఆఫ్ యూరప్ సభ్యదేశంగా ఉంది. ఇటలీ 53 ప్రపంచ వారసత్వ ప్రాంతాలకు నిలయం కావడం ఇటలీ సాంస్కృతిక సంపదను ప్రతిబింబిస్తోంవొ. ప్రపంచంలోని చాలా ప్రాంతాలలో కలిగిన దేశంగా గుర్తించబడుతుంది. అత్యధికంగా సందర్శించే దేశాలలో ఐదవ స్థానంలో ఉంది.

పేరు వెనుక చరిత్ర

"ఇటాలియా" అనే పేరు శబ్దవ్యుత్పత్తిపై అంచనాలు చాలా ఉన్నాయి.^[24] చరిత్రకారులు, భాషావేత్తలు ప్రతిపాదించిన వ్రాతప్రతులు చాలా విస్తృతంగా ఉన్నాయి.^[25] సామాన్య వివరణలలో చెప్పబడిన ఇటలీ అనే పదం గ్రీక్ భాషలో "ఓస్కాన్ విటెట్యూయు" నుండి "యువ పశువుల భూమి" (cf. లాట్ విటాలస్ "దూడ"), ఉంబ్‌లో "దూడ").^[26]

ఈ ఎద్దు దక్షిణ ఇటలీ తెగలకు చిహ్నంగా ఉంది, సాంఘిక యుద్ధంలో ఇటలీ ప్రతికూలమైన చిహ్నంగా రోమన్ తోడేలును గీయడం చిత్రీకరించబడింది. గ్రీకు చరిత్రకారుడు " డియోనియస్యస్ ఆఫ్ హల్లికార్నసాస్ " ఈ నివేదికలో ఇటలీకి ఇటలస్ పేరు పెట్టారు.^[27] దీనిని అరిస్టాటిల్ కూడా పేర్కొన్నారు.^[28] తుస్సిడైడ్లు పేర్కొన్నారు.^[29]

ఇటలీ అనే పేరు ఇటలీ అంటే ఇప్పుడు దక్షిణ ఇటలీలో భాగానికి మాత్రమే వర్తిస్తుంది. సిరక్యూస్‌కు చెందిన ఆంటియోకస్, బ్రుటియం ద్వీపకల్పం దక్షిణ భాగం (ఆధునిక కాలాబ్రియా: రెగ్గియో ప్రావిన్స్,, కాటాన్జారో, విబా వాలెంటియా రాష్ట్రాలలో భాగం). కానీ ఇయన సమయములో ఓనేయోట్రియా, ఇటలీ పర్యాయపదంగా మారింది. ఈ పేరు లూకానియాలో చాలా వరకు వర్తించబడింది. గ్రీకులు క్రమంగా "ఇటాలియా" అనే పేరును పెద్ద ప్రాంతాలకు వర్తింపజేస్తూ వచ్చారు. అయితే ఇది ఆల్పస్ వరకు మొత్తం ద్వీపకల్పాంలో విస్తరించింది. ఇది ఆగస్టస్ చక్రవర్తి (క్రీ.పూ 1 వ శతాబ్దం చివరి నాటికి) పాలనలో ఉంది.^[30]

చరిత్ర

చరిత్రకు పూర్వం , ప్రాచీనత

ఇటలీ అంతటా జరిపిన త్రవ్వకాల్లో సుమారుగా 2,00,000 సంవత్సరాల క్రితం పాలియోలిథిక్ కాలం నాటి నియాండర్తల్ ఉనికి వెల్లడించింది.^[31] ఆధునిక మానవులు దాదాపు 40,000 సంవత్సరాల క్రితం కనిపించారు. ఈ కాలం నాటి పురావస్తు ప్రదేశాలలో అగుర గుహ, అల్టమూర్, సెప్రానో, మోంటే పోగిలియోలో, పుగ్లియాలోని గ్రావినా ప్రధానమైనవి.^[32]

పూర్వ రోమన్ ఇటలీలో ఉమ్బ్రియన్లు, లాటిన్స్ (రోమన్లు ఉద్భవించినవి), వోల్సీ, ఓస్కాన్స్, సామ్నిట్స్, సబియన్స్, ది సెల్ట్స్, ది లిగ్యూర్లు, అనేక ఇతర -పురాతన ప్రజలు ఇండో-యూరోపియన్ ప్రజలు నివసించారు.ఇండో-యూరోపియన్‌కు చెందని వారసత్వం కలిగిన ప్రజలలో చారిత్రక పూర్వ ప్రజలలో ఎట్రుస్కాన్స్, సిసిలీలోని ఎలిమియన్స్, సిసిని, నర్గిక్ నాగరికతను కలిగి ఉన్న పూర్వ చారిత్రక సార్డినియన్లు ప్రాధాన్యత కలిగి ఉన్నారు. గుర్తించని భాషా కుటుంబాలకు చెందిన ఇతర పురాతన ఇటాలియన్ ప్రజలు కాని వారిలో ఇండో-యూరోపియన్-కాని మూలాలు కలవారిలో రాతి శిల్పాలకు ప్రసిద్ధి చెందిన రియాటియన్ ప్రజలు, కామ్ముని జాతులు ఉన్నాయి.

క్రీ.పూ. 17 వ, 11 వ శతాబ్దాల మధ్యకాలంలో మైసెనీయన్ గ్రీకులు ఇటలీతో,^[33]^[34]^[35]^[36] 8 వ, 7 వ శతాబ్దాల్లో క్రీస్తు కాలనీలు సిసిలీ తీరం వెంట, ఇటాలియన్ దక్షిణ భాగంలో ద్వీపకల్పం మాగ్న గ్రేసియాగా పిలువబడింది. అలాగే ఫియోనియస్ సార్డినియా, సిసిలీ తీరాలలో కాలనీలను స్థాపించారు.

పురాతన రోం

The Colosseum in Rome, built c. 70 – 80 AD, is considered one of the greatest works of architecture and engineering of ancient history

The Roman Empire at its greatest extent, 117 AD

రోం నది టిబెర్ లోని ఒక ఫోర్ట్ చుట్టూ ఒక స్థావరం క్రీ.పూ. 753 లో సంప్రదాయబద్ధంగా క్రీ.పూ 753 లో స్థాపించబడింది. ఇది 244 ఏళ్ళ కాలవ్యవధిలో ఒక రాచరిక వ్యవస్థచే పాలించబడింది. మొదట లాటిన్, సబినే మూలాలు కలిగిన సార్వభౌమాధికారులు, తర్వాత ఎట్రుస్కాన్ రాజులు దీనిని పాలించారు. ఈ సాంప్రదాయం ఏడుగురు రాజులను అప్పగించింది: రోములస్, నుమా పాంపల్లిస్, తుల్లాస్ హోస్టిలియస్, అంకుస్ మార్సియాస్, టారుక్వినియస్ ప్రిస్కోస్, సర్వైస్ టుల్లియస్, టార్క్వినియస్ సుపర్బస్.క్రీ.పూ. 509 లో రోమన్లు వారి చివరి రాజును బహిష్కరించి, ఒలిగార్చ్ రిపబ్లిక్ను స్థాపించారు.

క్రీ.పూ. మొదటి శతాబ్దంలో జూలియస్ సీజర్ తలెత్తడం, మరణించడం తరువాత రోమ్ శతాబ్దాలుగా పర్షియా సరిహద్దుల వరకు బ్రిటన్ నుండి విస్తరించిన ఒక భారీ సామ్రాజ్యంగా అభివృద్ధి చెంది మొత్తం మధ్యధరా సముద్రంతో చుట్టబడింది. ఇందులో గ్రీక్, రోమన్, అనేక ఇతర సంస్కృతులు ఒక ప్రత్యేక నాగరికతలో విలీనమయ్యాయి. మొట్టమొదటి చక్రవర్తి ఆగస్టస్ సుదీర్ఘ, విజయవంతమైన పాలన శాంతి, శ్రేయస్సులతో స్వర్ణ యుగం ప్రారంభమైంది.

రోమన్ సామ్రాజ్యం దాని ప్రపంచంలో అత్యంత శక్తివంతమైన ఆర్థిక, సాంస్కృతిక, రాజకీయ, సైనిక దళాలను కలిగి ఉంది. ఇది ప్రపంచ చరిత్రలో అతిపెద్ద సామ్రాజ్యాలలో ఒకటి. ట్రాజన్ పాలనలో దాని వైశాల్యం 5 మిలియన్ చదరపు కిలోమీటర్ల విస్తీర్ణంలో ఉంది.^[37]^[38] రోమన్ వారసత్వం పాశ్చాత్య నాగరికతను చాలా ప్రభావితం చేసింది. ఆధునిక ప్రపంచాన్ని రూపొందించింది; రోమన్ ఆధిపత్యపు అనేక వారసత్వాలుగా లాటిన్, సంఖ్యా వ్యవస్థ, ఆధునిక వెస్ట్రన్ ఆల్ఫాబెట్, క్యాలెండర్, క్రైస్తవ మతం ప్రధాన ప్రపంచ మతం కావడం, వెలుగులోకి వచ్చిన రొమాన్ల భాషల విస్తృత వినియోగం నిలుస్తున్నాయి.^[39] సా.శ. 3 వ శతాబ్దం నుండి నెమ్మదిగా క్షీణించి సా.శ. 395 లో సామ్రాజ్యం రెండు భాగాలుగా విభజించబడింది. పాశ్చాత్య సామ్రాజ్యం బార్బేరియన్ దండయాత్రల ఒత్తిడిలో చివరికి సా.శ. 476 లో జర్మనీ చీఫ్ ఓడోయిసర్ చేత చక్రవర్తి తొలగించబడి, తూర్పు అర్ధభాగం మరో సహస్రాబ్దిలోనూ ఉనికిని నిలుపుకుంటూ మిగిలిపోయింది.

మద్య యుగం

పాశ్చాత్య రోమన్ సామ్రాజ్యం పతనం తరువాత ఇటలీ ఓస్ట్రొగోత్స్ ^[40] 6 వ శతాబ్దంలో బైజాంటైన్ చక్రవర్తి జస్టీనియన్ ఆధ్వర్యంలో క్లుప్త పునర్విజయం ద్వారా స్వాధీనం చేసుకుంది. అదే శతాబ్దం చివర్లో జర్మనీ జాతి లాంబార్డ్స్ దండయాత్ర బైజాంటైన్ ఉనికిని ఒక రాజ్యం (రావెన్న ఎక్సార్చాట్)కు పరిమితికి తగ్గించి తర్వాతి 1,300 సంవత్సరాలుగా ద్వీపకల్పంలో రాజకీయ ఐక్యతకు ముగింపును ప్రారంభించింది. 8 వ శతాబ్దం చివరలో లాంబార్డ్ సామ్రాజ్యం " చార్లెమాగ్నే " ఫ్రాంకిష్ సామ్రాజ్యంలోకి విలీనం చేయబడింది. ఫ్రాన్క్స్ కేంద్ర ఇటలీలో పాపల్ రాజ్యాల ఏర్పాటుకు కూడా దోహదపడింది. 13 వ శతాబ్దం వరకు ఇటలీ రాజకీయాలలో పవిత్ర రోమన్ చక్రవర్తుల, పపాసీల మధ్య సంబంధాలు ఆధిపత్యం చెలాయించాయి. వీటిలో ఎక్కువ భాగం ఇటాలియన్ నగర-రాజ్యాలు పూర్వపు ఘిబ్లెయిన్స్ తరువాతి గెల్ఫ్స్ సౌలభ్యం కొరకు సాక్ష్యంగా మాత్రం ఉన్నాయి.^[41]

The Iron Crown of Lombardy,లొంబార్డి ఐరన్ క్రౌన్ ఇటలీ రాజుల శతాబ్దాల చిహ్నంగ

కాస్టెల్ డెల్ మోంటే, జర్మనీ చక్రవర్తి ఫ్రెడెరిక్ II చే నిర్మించబడింది, ప్రస్తుతం యునెస్కో ప్రపంచ వారసత్వ ప్రదేశంగా ఉంది

ఈ గందరగోళ యుగంలో ఇటలీ పట్టణాల మధ్యయుగం రాకతో అభివృద్ధిని చూశాయి. తీవ్రమైన ప్రాదేశిక విభజన, సామ్రాజ్యం, హోలీ సీ మధ్య పోరాటం కారణంగా ఏర్పడిన అధికార శూన్యత కారణంగా స్థానిక సమాజాలు చట్టాన్ని, శాంతిభద్రతలను నిర్వహించడానికి స్వతంత్ర మార్గాల్లో ప్రయత్నించాయి.^[42] 1176 లో నగర-రాష్ట్రాల లీగ్, లాంబార్డ్ లీగ్, లెగ్ననో యుద్ధంలో జర్మనీ చక్రవర్తి ఫ్రెడెరిక్ బార్బరోస్సాను ఓడించాయి. తద్వారా ఉత్తరాది, మధ్య ఇటలీ నగరాలకు అధిక ప్రభావవంతమైన స్వాతంత్ర్యం లభించింది. తీరప్రాంత, దక్షిణ ప్రాంతాలలో సముద్రతీర రిపబ్లిక్లు చాలా ముఖ్యమైనవయిన వెనిస్, జెనోవా, పిసా, అమల్ఫీ, క్రూసేడ్స్‌లో భారీగా పాల్గొనడంతో మధ్యధరాన్ని అధిగమించి ప్రాచ్యానికి వర్తక మార్గాల గుత్తాధిపత్యం సంపాదించాయి.^[43]

దక్షిణ ప్రాంతంలోని సిసిలీ 9 వ శతాబ్దంలో ఒక ఇస్లామిక్ ఎమిరేట్ అయింది. 11 వ శతాబ్దం చివర్లో దీనిని ఇటాలో-నార్మన్లు దక్షిణ ఇటలీలోని లాంబార్డ్, బైజాంటైన్ ప్రిన్సిపాలిటీస్‌తో కలిసి దానిని స్వాధీనం చేసుకున్నారు.^[44]

సంక్లిష్టమైన, వరుస సంఘటనల ద్వారా దక్షిణ ఇటలీ సమైక్య రాజ్యంగా అభివృద్ధి చెందింది. మొదట " హౌస్ ఆఫ్ హోహెంస్‌స్టౌఫెన్ " ఆధ్వర్యంలో తరువాత " ఆంజౌ కేఫ్టన్ హౌస్ "లో 15 వ శతాబ్దం నుండి " హౌస్ ఆఫ్ ఆరగాన్ " ఆధ్వర్యంలో ఉంది. సార్దినియాలో మాజీ బైజాంటైన్ రాష్ట్రాలు గియుడికాటి అని పిలవబడే స్వతంత్ర రాష్ట్రాలుగా మారాయి. అయితే ద్వీపంలోని కొన్ని భాగాలు అర్జెంటోన్ లేదా పిసాన్ నియంత్రణలో 15 వ శతాబ్దంలో అర్కానార్లను స్వాధీనం చేసుకునే వరకు ఉంది. 1348 లోని బ్లాక్ డెత్ పాండమిక్ జనాభాలో మూడింట ఒక వంతు మందిని చంపి ఇటలీలో దాని మార్క్‌ను వదిలివేసింది.^[45]^[46] అయితే ప్లేగు నుండి కోలుకోవడం వలన నగరాల వాణిజ్యం, ఆర్థికవ్యవస్థలు తిరిగి పుంజుకున్నాయి. ఇది మానవతావాదం , పునరుజ్జీవనోద్యమానికి వీలునిచ్చింది. తరువాత ఇవి యూరప్‌లో విస్తరించాయి.

ఆధునిక కాలం ఆరంభం

14 వ , 15 వ శతాబ్దాలలో ఉత్తర మధ్య ఇటలీ అనేక యుద్ధరహిత నగర-రాజ్యాలుగా విభజించబడింది. మిగిలిన పెద్ద ద్వీపకల్పాలను పెద్ద పాపల్ రాజ్యాలు , సిసిలీ రాజ్యం ఆక్రమించాయి. వీటిని ఇక్కడ నేపుల్స్‌గా పేర్కొన్నారు. ఈ నగర-రాజ్యాలలోని చాలా దేశాలలో అధికారికంగా విదేశీ పాలకుల అధీనంలో ఉన్నప్పటికీ మిలన్ డచీ విషయంలో అధికారికంగా ప్రధానంగా జర్మనీ పవిత్ర రోమన్ సామ్రాజ్యం రాజ్యాంగ ఆధీనంలో ఉంది.రోమన్ సామ్రాజ్యం కుప్పకూలడంతో ఇటాలియన్ భూములను స్వాధీనం చేసుకున్న విదేశీ సార్వభౌమత్వం ఆధీనంలో నగర-రాజ్యాలు పాశ్చాత్యదేశాలనుండి వాస్తవ స్వాతంత్ర్యాన్ని అనుభవించాయి. ఈ నగర-రాష్ట్రాల మధ్య బలంగా ఉన్నవారు చుట్టుప్రక్కల భూభాగాలను ఆక్రమించడం ద్వారా సిగ్నోరియా ఉద్భవించింది.ప్రాంతీయ రాష్ట్రాలు తరచూ స్థానిక రాజవంశాలు స్థాపించిన వాణిజ్య కుటుంబాలచే నడపబడ్డాయి. నగర-రాష్ట్రాల మధ్య యుద్ధం స్థానికంగా ఉండేది. ప్రాథమికంగా కొరోటరీ అని పిలవబడే కిరాయి సైన్యంతో పోరాటంలో పాల్గొనే వారు. ఇటాలియన్ కెప్టెన్లతో యూరప్, ముఖ్యంగా జర్మనీ , స్విట్జర్లాండ్ల నుండి తీసుకున్న సైనికుల బృందాలు పోరాటాలలో పాల్గొనేవి.^[47] దశాబ్దాల పోరాటం చివరికి 1454 లో ఫ్లోరెన్స్, మిలన్ , వెనిస్ " లోడీ శాంతికి ఒప్పందా"నికి అంగీకరించాయి. ఇది ఆ ప్రాంతానికి మొదటిసారిగా శతాబ్దాల తరువాత ప్రశాంతతని తీసుకువచ్చింది. ఈ శాంతి తదుపరి నలభై సంవత్సరాల పాటు కొనసాగింది.

పునరుజ్జీవనం సమయంలో సరికొత్త ఇటలీ సంస్కృతి ప్రారంభానికి వాణిజ్యనగరాలలో కేంద్రీకృతమైన సంపద, కళాపోషకులైన ఉన్నత కుటుంబాలు,^[48] గ్రీకు పండితుల వలసలు, ఒట్టోమన్ టర్క్స్ కాన్స్టాంటినోపుల్ మీద విజయంసాధించడం ఆధారంగా ఉండసాగాయి. . ^[49]^[50]^[51] 16 వ శతాబ్దం మధ్యలో ఇటలీ పునరుజ్జీవనం శిఖరాగ్రం చేరుకుని విదేశీ దండయాత్రలు ఇటాలియన్ యుద్ధాల సంక్షోభంలోకి దిగజారిపోవటంతో అభివృద్ధిలో క్షీణత మొదలైంది.

మెడిసి ఫ్లోరెన్స్ ప్రముఖ కుటుంబంగా మారింది, మిలన్ విస్కోంటి, స్ఫోర్జా, ఫెరారా ఈస్ట్, ఫెరారా గోన్జగా వంటి ఇటలీ ఇతర కుటుంబాలతో పాటు ఇటలీ పునరుజ్జీవనం ^[48]^[52] సాధించాయి. లియోనార్డో డా విన్సీ, బ్రూనెల్లెసిచి, బోటిసెల్లి, మైకెలాంజెలో, గియోట్టో, డొనాటెల్లో, టిటియన్, రాఫెల్ వంటి గొప్ప కళాకారులు ప్రేరణాత్మకమైన రచనలను సృష్టించారు. వారి చిత్రలేఖనం వాస్తవికంగా కనిపించింది, వారి పాలరాతి విగ్రహాలు, కొన్నిసార్లు సాంప్రదాయ ప్రాచీనతత్త్వాన్ని ప్రతిబింబించాయి. మానవవాద చరిత్రకారుడు లియోనార్డో బ్రుని పురాతన కాలం, మధ్యయుగ కాలం, ఆధునిక కాలంలో చరిత్రను విభజించాడు.^[53] పునరుజ్జీవనోద్యమం ఆలోచనలు, ఆదర్శాల వెంటనే ఉత్తర ఐరోపా, ఫ్రాన్స్, ఇంగ్లాండ్, యూరప్‌లో విస్తరించింది. ఈ మధ్యకాలంలో పోర్చుగీస్, ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం ఆవిర్భావం ఆసియాలో కొత్త మార్గాలను కనుగొన్నది. తూర్పుదేశాలతో వాణిజ్య సంబంధాల్లో సాంప్రదాయికంగా ఉన్న ఇటాలియన్ ఆధిపత్యం ఇటలీ వనరులకు మూలాధారం కావడంతో ఈ పరిణామాలు ద్వీపకల్పంలో సుదీర్ఘ ఆర్థిక తిరోగమనాన్ని కలిగించాయి.

ఫ్రాన్సు, స్పెయిన్ల మధ్య పోటీ కారణంగా ప్రేరేపించబడిన ఇటలీ యుద్ధాల (1494 నుండి 1559 వరకు) కారణంగా నగర-రాజ్యాలు క్రమంగా తమ స్వాతంత్ర్యాన్ని కోల్పోయాయి. స్పెయిన్ (1559 నుండి 1713 వరకు), ఆ తరువాత ఆస్ట్రియా (1713 నుండి 1796 వరకు) విదేశీ ఆధిపత్యంలోకి వచ్చాయి. 1629-1631లో ప్లేగు వ్యాపించడంతో ఇటలీ జనాభాలో 14% మరణించారు.^[54] అదనంగా 17 వ శతాబ్దంలో స్పానిష్ సామ్రాజ్యం క్షీణించడం మొదలైంది. నేపుల్స్, సిసిలీ, సార్డినియా, మిలన్‌లలో కూడా దాని ఆస్తులు ఉన్నాయి. ప్రత్యేకించి దక్షిణ ఇటలీ ఐరోపాలో దీని ప్రభావం అధికమైంది.^[55]

18 వ శతాబ్దంలో స్పానిష్ వారసత్వ యుద్ధం ఫలితంగా ఆస్ట్రియా ఆధిపత్యం వహించి విదేశీ శక్తిగా మారింది. అదే సమయంలో హౌస్ ఆఫ్ సావోయ్ ప్రాంతీయ శక్తిగా పిడ్మొంట్, సార్డినియాకు విస్తరించింది. రెండు శతాబ్దాలు సుదీర్ఘ తిరోగమనం తర్వాత ఈ శతాబ్దిలో అనేక రాజ్యాల్లో అనుసరించిన ఆర్థిక సంస్కరణలకు ఉన్నత పాలకవర్గాలు అంతరాయం కలిగించాయి.^[56] నెపోలియన్ యుద్ధాల సమయంలో ఉత్తర మధ్య ఇటలీ ఇటలీ నూతన రాజ్యంగా ఫ్రెంచ్ సామ్రాజ్యం సామంత రాష్ట్రంగా ఆక్రమించబడి పునర్వ్యవస్థీకరించబడింది.^[57] దీంతో ద్వీపకల్పం దక్షిణ భాగంలో నెపోలియన్ సోదరుడు జోచిం మురాట్ నేపుల్స్ రాజుగా కిరీటం ధరించాడు. 1814లో వియన్నా కాంగ్రెస్ 18 వ శతాబ్దం చివరిలో పరిస్థితిని పునరుద్ధరించింది. కానీ ఫ్రెంచ్ విప్లవం ఆదర్శాలను నిర్మూలించలేదు.

సమైక్య ఇటలీ

Animated map of the Italian unification, from 1829 to 1871

ఇటలీ జాతీయవాదులు, సామ్రాజ్యవాదులు " హౌస్ ఆఫ్ సావోయ్ " విశ్వాసులు మొత్తం ఇటాలియన్ ద్వీపకల్ప దేశాలను సమైక్యం చేసి ఐక్య రాజ్యమును స్థాపించడానికి చేసిన ప్రయత్నాల ఫలితంగా ఇటలీ రాజ్యం పుట్టుక సంభవించింది. 1848 నాటి లిబరల్ విప్లవాలు ఐరోపాలో విస్తరించి ఆస్ట్రియాపై విజయవంతంకాని యుద్ధం ప్రకటించబడింది. 1859 లో సర్దినియా సామ్రాజ్యం మళ్లీ ఆస్ట్రియా సామ్రాజ్యం మీద " రెండవ ఇటాలియన్ యుద్ధం " చేసింది. ఫ్రాన్స్‌కు సహాయం చేయడంతో లాంబార్డీనికి స్వేచ్ఛలభించింది.

1860-1861 లో ఆధునిక కాలాలలో గొప్ప జనరల్‌గా పరిగణించబడుతున్న ఇటలీ "ఫాదర్ ఆఫ్ ఫాదర్ ఆఫ్ ఫాదర్స్" గియుసేప్ గారిబాల్డి నాయకత్వంలో నేపుల్స్, సిసిలీ సమైక్యపరచడానికి చేసిన ప్రయత్నం ^[60] 1860-1861లో జనరల్ గియుసేప్ గారిబాల్డి 1861 మార్చి 17 లో కౌంట్ ఆఫ్ కావౌర్ నేతృత్వం యునైటెడ్ ఇటాలియన్ సామ్రాజ్యాన్ని ప్రకటించడానికి సినార్డ్ ప్రభుత్వం అంగీకరించడం నేపుల్స్, సిసిలీలో ఏకీకరణకు దారితీసింది.ఆస్ట్రో- పర్షియన్ యుద్ధం సమయంలో పర్షియాతో విక్టర్ ఎమాన్యుయేల్ సైనిక మైత్రి ఏర్పరచుకున్నాడు.మూడవ ఇటాలియన్ స్వాతంత్ర్య యుద్ధం తరువాత ఇటలీ వెనెటాను విలీనం చేసుకుంది.1870లో భీకరమైన ఫ్రాంకో- పర్షియన్ యుద్ధంలో చివరికి ఫ్రాన్స్ రోంలో సైన్యాలను వెనుకకు తీసుకుంది. ఇటలీ రాజకీయ శూన్యతను ఆధారంగా చేసుకుని " పాపల్ రాజ్యాలను " స్వాధీనం చేసుకుంది.

సర్దినియా రాజ్యం రాజ్యాంగ చట్టం 1848 నాటి అల్బెర్టైన్ శాసనం 1861 లో ఇటలీ రాజ్యం అంతటా విస్తరించింది. కొత్త రాజ్యం ప్రాథమిక స్వేచ్ఛలను అందించింది, కాని ఎన్నికల చట్టాలు నిరక్షరాస్యులను ఓటు హక్కు నుండి మినహాయించాయి. నూతన సామ్రాజ్యం ప్రభుత్వం లిబరల్ ఫోర్సెస్ ఆధ్వర్యంలో పార్లమెంటరీ రాజ్యాంగ రాచరికం వ్యవస్థ అమలు చేసింది . 1913 లో పురుష సార్వత్రిక ఓటు హక్కును స్వీకరించారు. ఉత్తర ఇటలీ త్వరితగతి పారిశ్రామికంగా అభివృద్ధి చెందడంతో దక్షిణప్రాంతంలో గ్రామీణ ప్రాంతాలు అభివృద్ధి చెంది అధిక జనాభాను కలిగి ఉన్నాయి. లక్షలాది మంది పౌరులు విదేశాలకు తరలివెళ్లారు. ఇటలీ సోషలిస్ట్ పార్టీ బలంగా పెరిగింది. సాంప్రదాయిక ఉదారవాద, సాంప్రదాయిక స్థాపనకు సవాలు ఎదురైంది. 19 వ శతాబ్దం చివరి రెండు దశాబ్దాల నుంచి ఇటలీ ఒక సామ్రాజ్యవాద శక్తిగా అభివృద్ధి చెందింది. సోమాలియా, ఎరిట్రియా, తరువాత లిబియా, దాని పాలనలో ఉన్న డాడేకానేస్లను బలవంతంగా ఇటలీ పాలనలోకి మారాయి.^[61]

ఇటలీ, జర్మనీ సామ్రాజ్యం, ఆస్ట్రియా-హంగేరి సామ్రాజ్యంతో ట్రిపుల్ కూటమిలో నామమాత్రంగా సంబంధం కలిగి ఉంది. 1915 లో మిత్రరాజ్యాలు గణనీయమైన ప్రాదేశిక లాభాల వాగ్దానంతో యుద్ధంలోకి చేరాయి. ఇందులో పశ్చిమ ఇన్నర్ కార్నియోలా, మాజీ ఆస్ట్రియన్ లిటోరాల్, డాల్మాటియా, ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం భాగాలు ఉన్నాయి. ఇటలీ సైన్యం ఆల్ఫ్స్‌లో సుదీర్ఘ యుద్ధంలో కొంచెం పురోగతి సాధించి, భారీ నష్టాలను ఎదుర్కుంది. యుద్ధం మొదట అసంపూర్తిగా ఉంది. చివరికి 1918 అక్టోబరులో ఇటాలియన్లు భారీ దాడిని ప్రారంభించారు. యుద్ధంలో విట్టోరియో వెనెటో విజయం సాధించారు. ఇటాలియన్ విజయంతో ^[62]^[63]^[64]ఇటలీ ఫ్రంట్లో జరిగిన యుద్ధం ముగిసింది. ఆస్ట్రో-హంగేరియన్ సామ్రాజ్యం రద్దు అయి మొదటి ప్రపంచ యుద్ధాన్ని రెండు వారాల తరువాత ముగించడంలో ప్రధాన పాత్ర పోషించింది.

యుద్ధ సమయంలో 6,50,000 కంటే ఎక్కువ ఇటాలియన్ సైనికులు, అనేక మంది పౌరులు మరణించారు,^[65] రాజ్యం దివాలా అంచుకు వెళ్ళింది. సెయింట్-జర్మైన్ రాపాల్లో, రోమ్ శాంతి ఒప్పందాలలో ఇటలీ వాగ్దానం చేసిన భూభాగాలలో ఎక్కువ భాగం పొందింది. కానీ డాల్మాటియా (జరా మినహా) కాకుండా విజయం సాధించటాన్ని జాతీయవాదులు "మ్యుటిలేటెడ్"గా నిర్వచించారు. అంతేకాకుండా ఇటలీకి హామీ ఇచ్చిన హంగరీ " హార్బర్ ఆఫ్ ఫియుమే " ఇటలీ వాగ్దానం చేసిన భూభాగాలలో భాగం కానప్పటికీ, యుద్ధం ముగింపు తరువాత గాబ్రియేల్ డి'అనన్జియో నాయకత్వంలో ఇటలీ ఆక్రమించుకుంది.

నియంతృత్వ పాలన

ప్రపంచయుద్ధ వినాశనం తరువాత వచ్చిన సోషలిస్టు ఆందోళనలు రష్యన్ విప్లవం ప్రేరణతో ఇటలీ అంతటా విస్తరించిన విప్లవం అణచివేతకు దారి తీసింది. సోవియట్-శైలి విప్లవానికి భయపడిన ఉదారవాద వ్యవస్థ బెనిటో ముస్సోలినీ నేతృత్వంలోని చిన్న జాతీయ " ఫాసిస్ట్ పార్టీ " ఆదరణ ప్రారంభమైంది. అక్టోబరు 1922 లో నేషనల్ ఫాసిస్ట్ పార్టీ బ్లాక్ షర్ట్స్ ("రోమ్ మార్చి") కు ప్రయత్నించింది. కానీ చివరి నిమిషంలో కింగ్ విక్టర్ మూడవ ఇమ్మాన్యూల్ ముస్సోలినీ ప్రధానమంత్రిగా నియమించాడు. తరువాతి కొద్ది సంవత్సరాల్లో ముస్సోలినీ అన్ని రాజకీయ పార్టీలను నిషేధించాడు. వ్యక్తిగత స్వేచ్ఛలను తగ్గించాడు.అందుచేత నియంతృత్వం ఏర్పడింది. ఈ చర్యలు అంతర్జాతీయ దృష్టిని ఆకర్షించాయి, చివరికి నాజి జర్మనీ, ఫ్రాంకోయిస్ట్ స్పెయిన్ వంటి నియంతృత్వాలను ప్రోత్సహించాయి.

1935 లో ముస్సోలినీ ఇథియోపియాను ఆక్రమించుకున్నాడు. అంతర్జాతీయకరణ లీగ్ ఆఫ్ నేషన్స్ నుంచి ఇటలీ ఉపసంహరణకు దారితీసింది; నాజీ జర్మనీ, జపాన్ సామ్రాజ్యంతో ఇటలీ అనుబంధంతో స్పానిష్ పౌర యుద్ధంలో ఫ్రాన్సిస్కో ఫ్రాంకోకు గట్టిగా మద్దతు ఇచ్చింది. 1939 లో ఇటలీ అల్బేనియాను ఆక్రమించి దశాబ్ధాలుగా ప్రొటెక్టరేటుగా చేసుకుని స్వయంప్రతిపత్తి కలిగించింది. 1940 జూన్ 10 న ఇటలీ రెండవ ప్రపంచ యుద్ధంలో ప్రవేశించింది. ప్రారంభంలో బ్రిటిష్ సోమాలియా, ఈజిప్టులో ఈజిప్షియన్లు ముందుకు వచ్చారు. తూర్పు ఆఫ్రికా, బాల్కన్, రష్యా, ఉత్తర ఆఫ్రికాలో ఇటాలియన్లు ఓడిపోయారు.

యూగోస్లావియాపై జర్మనీ, ఇటలీలు దాడి చేసిన తరువాత యుగోస్లేవ్ పార్టిసిన్స్ నిరోధకత అణిచివేత, ఇటలైజేషన్‌కు ప్రయత్నించిన ఇటలీ యుద్ధ నేరాలు ^[66] జరిగాయి, సుమారు 25,000 మంది రబ్, గోనర్స్, మొనిగో, రెనిచి డి అంజియరి, ఇతర ప్రాంతాలకు ఇటాలియన్ కాన్సంట్రేషన్ శిబిరాలకు తరలించబడ్డారు. యుద్ధము తరువాత కోల్డ్ వార్, సుదీర్ఘకాలం సెన్సార్షిప్, ఇటాలియన్ యుద్ధ నేరాలు, యుగోస్లావ్ హత్యలు చోటుచేసుకున్నాయి.^[67]^[68]^[69]^[70] ఇంతలో 2,50,000 ఇటాలియన్లు, కమ్యూనిస్ట్ వ్యతిరేక స్లావ్లు ఇష్ట్రియన్ ఎక్సోడస్లో ఇటలీకి పారిపోయారు.

సిసిలీ మిత్రరాజ్య దండయాత్ర 1943 జూలైలో మొదలై ఫాసిస్ట్ పాలన కూలిపోవటానికి దారితీసింది, జూలై 25 న ముస్సోలినీ పదవీచ్యుతుడయ్యాడు. సెప్టెంబరు 8 న ఇటలీ లొంగిపోయింది. ఇటలీ ఫాసిస్టుల మద్దతుతో జర్మన్లు ఉత్తర, మధ్య ఇటలీపై నియంత్రణను చేపట్టడంలో త్వరలోనే విజయం సాధించారు. మిత్రరాజ్యాలు నెమ్మదిగా దక్షిణంవైపుకు కదులుతున్న కారణంగా మిగిలిన యుద్ధానికి దేశం ఒక యుద్ధరంగంగా ఉంది.

ఉత్తరాన, జర్మన్లు ఇటలీ సోషల్ రిపబ్లిక్ (ఆర్.ఎస్.ఐ) ను స్థాపించారు. ముస్సోలినీ నాజి తోలుబొమ్మ రాజ్యం నాయకుడుగా స్థాపించబడ్డాడు. యుద్ధ విరమణ అనంతర కాలం పెద్ద ఫాసిస్ట్ నిరోధక ఉద్యమం, రెసిస్టెంజా అభివృద్ధిని చూసింది. 1945 ఏప్రిల్ చివరలో మొత్తం ఓటమితో ముస్సోలినీ ఉత్తరం నుండి తప్పించుకునేందుకు ప్రయత్నించారు ^[71] కానీ ఇటాలియన్ పక్షపాతాలచే లేక్ కోమో దగ్గర బంధించి సంగ్రహంగా ఉరితీయబడ్డారు. అతని మృతదేహాన్ని మిలన్కు తీసుకెళ్లారు, అక్కడ అది ప్రజల సందర్శన కోసం ఒక స్టేషన్ స్టేషన్ వద్ద తలక్రిందులుగా వేలాడదీయబడింది, అతని మరణం నిర్ధారణను అందించింది.^[72] 1945 ఏప్రిల్ 29 న ఇటలీలోని జర్మన్ బలగాలు లొంగిపోయాయి. సుమారుగా లక్షల మంది ఇటాలియన్లు (పౌరులతో సహా) ఈ ఘర్షణలో మరణించారు.^[73] ఇటాలియన్ ఆర్థికవ్యవస్థ అన్నీ నాశనమయ్యాయి; 1944 లో తలసరి ఆదాయం ఇరవయ్యో శతాబ్దం ప్రారంభం నుంచి తక్కువ స్థాయిలో ఉంది.^[74]

రిపబ్లికన్ ఇటలీ

1946 జూన్ 2 న ప్రజాభిప్రాయసేకరణ ^[75] నిర్వహించిన తరువాత ఇటలీ గణతంత్ర దినోత్సవం అయ్యింది. ఇటాలియన్ మహిళలకు ఓటు హక్కు కల్పించడం ఇదే మొదటిసారి.^[76] విక్టర్ ఇమ్మాన్యూల్ మూడవ కుమారుడు రెండవ ఉంబెర్టో నిరోధించి బహిష్కరించవలసిన వత్తిడి ఏర్పడింది. రిపబ్లికన్ రాజ్యాంగం 1948 జనవరి 1 న ఆమోదించబడింది. 1947 లో ఇటలీతో శాంతి ఒప్పందం ఆధారంగా జూలియన్ మార్చి చాలా భాగం వరకు యుగోస్లేవియాకు పోయింది. తర్వాత ట్రీస్ట్ ఫ్రీ టెరిటరీ రెండు రాష్ట్రాల మధ్య విభజించబడింది. ఇటలీ సామ్రాజ్యం అధికారికంగా అన్ని కాలనీల ఆస్తులను కోల్పోయింది.

1848 ఏప్రిల్ 18 న క్రైస్తవ డెమొక్రాట్స్ ఆల్సిడే డి గ్యాస్పెరీ నాయకత్వంలో మెజారిటీ విజయాన్ని సాధించినప్పుడు మొదటి సార్వత్రిక ఓటుహక్కు ఎన్నికల ఫలితంగా సాధ్యమైన కమ్యూనిస్ట్ విజయం ఇటాలియన్ ఓటర్లలో భయాందోళనలు కలిగించాయి. పర్యవసానంగా 1949 లో ఇటలీ నాటోలో సభ్యదేశంగా మారింది. మార్షల్ ప్రణాళిక ఇటాలియన్ ఆర్థిక వ్యవస్థను పునరుద్ధరించడానికి దోహదపడింది. 1960 చివరి వరకు "ఎకనామిక్ మిరాకిల్" అని పిలవబడే నిరంతర ఆర్థిక వృద్ధి కాలం గడిచిపోయింది. 1957 లో ఇటలీ యూరోపియన్ ఎకనామిక్ కమ్యూనిటీ (ఇ.ఇ.సి.) స్థాపక సభ్యదేశంగా ఉంది. ఇది 1993 లో యూరోపియన్ యూనియన్ (ఇ.యు.)లో భాగంగా మారింది.

1960 ల చివర నుండి 1980 ల ప్రారంభం వరకు దేశం ఇయర్స్ ఆఫ్ లీడ్ ఆర్థిక సంక్షోభం (ముఖ్యంగా 1973 చమురు సంక్షోభం తరువాత) తీవ్రవాద గ్రూపులను వ్యతిరేకించడం కారణంగా విస్తృతమైన సాంఘిక వైరుధ్యాలు, తీవ్రవాద సామూహిక హత్యలు యు.ఎస్, సోవియెట్ నిఘా.^[77]^[78]^[79] ది ఇయర్స్ ఆఫ్ లీడ్ 1978 లో క్రిస్టియన్ డెమొక్రాట్ నాయకుడు ఆల్డో మొరో, 85 మంది మరణించిన బోలోగ్నా రైల్వే స్టేషన్ హత్యాకాండలో హతమార్చింది.

1980 లలో 1945 నుండి మొదటిసారిగా రెండు ప్రభుత్వాలు క్రైస్తవ-డెమోక్రటిక్ ప్రధానాధికారులచే నాయకత్వం వహించబడ్డాయి: ఒక రిపబ్లికన్ (గియోవన్నీ స్పడోలిని), ఒక సోషలిస్ట్ (బెటినో క్రాక్సి); అయితే ప్రధాన ప్రభుత్వ పార్టీ అయిన క్రిస్టియన్ డెమోక్రాట్లు ఉన్నారు. క్రాక్సి ప్రభుత్వం సమయంలో ఆర్థిక వ్యవస్థ కోలుకుంది. ఇటలీ ప్రపంచంలోని ఐదో అతిపెద్ద పారిశ్రామిక దేశం అయింది, జి 7 గ్రూపులోకి ప్రవేశించింది. ఏదేమైనా తన ఖర్చు విధానాల ఫలితంగా ఇటాలియన్ జాతీయ రుణం క్రెక్సీ శకంలో అధికం అయింది. వెంటనే జి.డి.పి.లో 100% దాటిపోయింది.

1990 ప్రారంభంలో ఇటలీ గణనీయమైన సవాళ్లను ఎదుర్కొంది - రాజకీయ పక్షపాతం భారీ ప్రజా రుణం, 'క్లీన్ హ్యాండ్స్' విచారణ వెలికితీసిన విస్తృతమైన అవినీతి వ్యవస్థ (టాంగెంటోపోలీ అని పిలుస్తారు) - విప్లవాత్మక సంస్కరణలను కోరింది. ఈ కుంభకోణాలన్నీ అన్ని ప్రధాన పార్టీలు ముఖ్యంగా ప్రభుత్వ సంకీర్ణంలో ఉన్నాయి: దాదాపు 50 ఏళ్ళు పాలించిన క్రిస్టియన్ డెమొక్రాట్లు తీవ్రమైన సంక్షోభానికి గురై చివరకు విడిపోయి అనేక వర్గాల విభజన చేశారు.^[80] కమ్యూనిస్టులు సామాజిక ప్రజాస్వామ్య శక్తిగా పునర్వ్యవస్థీకరించారు. 1990 లు, 2000 లలో (దశాబ్దం) సెంటర్-రైట్ (మీడియా మాగ్నిట్ సిల్వియో బెర్లుస్కోనీలు ఆధిపత్యం), సెంటర్-లెఫ్ట్ సంకీర్ణాలు (విశ్వవిద్యాలయ ప్రొఫెసర్ రోమనో ప్రోడి నేతృత్వంలో) ప్రత్యామ్నాయంగా దేశాన్ని పాలించాయి.

2000 చివరిలో ఇటలీ గ్రేట్ రిసెషన్ తీవ్రంగా దెబ్బతింది. 2008 నుండి 2013 వరకు దేశంలో జి.డి.పి. మాంద్యం 42 నెలలు దెబ్బతింది. 2011 లో బెర్లస్కోనీని రాజీనామా చేయటానికి దారితీసిన ప్రధాన సమస్యలలో ఆర్థిక సంక్షోభం ఒకటి. సంప్రదాయవాద ప్రధాన మంత్రి మోన్టి సాంకేతిక మంత్రిత్వశాఖ భర్తీ చేయబడింది. 2013 సార్వత్రిక ఎన్నికల తరువాత డెమొక్రాటిక్ పార్టీ " ఎన్రికో లెట్ట " ఉప కార్యదర్శి కుడి-ఎడమ గ్రాండ్ సంకీర్ణ అధిపతిపై కొత్త ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేశారు. 2014 కొత్త కార్యదర్శి పి.డి. మెట్టెయొ సవాల కారణంగా లెట్ట రాజీనామా చేసాడు.ఆ స్థానంలో నియమించబడిన రెంజి నూతన ప్రభుత్వం ముఖ్యమైన రాజ్యాంగ సంస్కరణలను ప్రారంభించింది. సెనేట్ రద్దు చేయడం, కొత్త ఎన్నికల చట్టం వంటివి. డిసెంబరు 4 న ప్రజాభిప్రాయ సేకరణలో రాజ్యాంగ సంస్కరణ తిరస్కరించబడింది, డిసెంబరు 12 న కొన్ని రోజుల తరువాత రాంజీ రాజీనామా చేశారు; విదేశాంగ వ్యవహారాల మంత్రి పోలో జెంటిలియోని కొత్త ప్రధాన మంత్రిగా నియమించారు.

2015 లో యూరోపియన్ వలస సంక్షోభంలో ఇటలీ దెబ్బతిన్నది. ఎందుకంటే ఎంట్రీ పాయింట్, ఇ.యు.లో ప్రవేశించిన చాలా శరణార్ధుల కోసం ఇది ప్రముఖ గమ్యస్థానం అయింది. ఈ దేశం అర మిలియన్ల మంది శరణార్ధులను చేపట్టింది. ఇది ప్రజల కోశాగారముపై తీవ్ర ఒత్తిడికి గురిచేసింది. చాలా-కుడి, యూరోలెప్టిక్ రాజకీయ పార్టీలకు మద్దతుగా పెరుగుతోంది.^[81]^[82]

భౌగోళికం

ఇటలీ దక్షిణ ఐరోపాలో 35 °, 47 ° ఉత్తర అక్షాంశాల మధ్య, 6 °, 19 ° తూర్పు రేఖల మధ్య ఉంది.ఇటలీ ఉత్తరసరిహద్దులో సరిహద్దులుగా ఫ్రాన్స్, స్విట్జర్లాండ్, ఆస్ట్రియా, స్లోవేనియా ఉన్నాయి.ఆల్పైన్ పరీవాహక ప్రాంతం సరిహద్దులను కలిగి పో వ్యాలీ, వెనీషియన్ మైదానాలకు సమీపంలో ఉంది.ఇది పూర్తిగా ఇటలీ ద్వీపకల్పం దక్షిణకొనలో ఉన్నందున దక్షిణంలో ఇటాలియన్ ద్వీపకల్పం, సిసిలీ, సార్డినియా రెండు మధ్యధరా ద్వీపాలతో అనేక లఘుద్వీపాలను కలిగి ఉంది. సాన్‌మారినో, వాటికన్ సిటీ సార్వభౌమ రాజ్యాల ఎంక్లేవ్స్ ఇటలీలోనే ఉన్నాయి. కాంపియోన్ డి ఇటాలియా అనేది స్విట్జర్లాండ్‌కు చెందిన ఒక ఇటాలియన్ ఎక్స్క్లేవ్.

దేశం మొత్తం ప్రాంతం 3,01,230 చదరపు కిలోమీటర్లు భూభాగం, 2,94,020 చ.కి.మీ (113,522 చ.మై) భూమి, 7,210 చ.కి.మీ. (2,784 చ.మై) జలభాగం ఉన్నాయి. జలభాగంలో ద్వీపాలతో ఇటలీ అద్రియాటిక్, ఐయోనియన్, టిర్హేనియన్ సముద్రాలు (740 కి.మీ (460 మై)), సముద్రం (488 కి.మీ (303 మై)) ఆస్ట్రియా (ఆస్ట్రియా (568 కి.మీ)) తో సరిహద్దులు 7,600 కి.మీ. (4,722 మై) 430 కి.మీ (267 మై)), స్లోవేనియా (232 కి.మీ (144 మై)), స్విట్జర్లాండ్ (740 కి.మీ (460 మై)). శాన్ మారినో (39 కి.మీ (24 మై)), వాటికన్ సిటీ (3.2 కి.మీ (2.0 మై)) పొడవైన సరిహద్దుప్రాంతాలు ఉన్నాయి.శాన్ మారినో, వాటికన్ రెండు ఎన్క్లేవ్లు మిగిలిన వాటికి సంబంధించిన సరిహద్దు ఉంది.

ఇటలీ అత్యున్నత స్థానం మోంటే బియాంకో (4,810 మీ లేదా 15,780 అడుగులు) లో ఉంది. ఇటలీ పొడవైన నది (652 కిలోమీటర్లు లేదా 405 మైళ్ళు) )^{[note 2]} ఫ్రాంస్‌ పశ్చిమ సరిహద్దులో ఉన్న పర్వతశ్రేణి నుండి ప్రవహిస్తుంది. అడ్రియాటిక్ సముద్రం మార్గంలో పడన్ మైదానాన్ని దాటుతుంది.^[83] గర్డా 367.94 చ.కి.మీ, మాగ్గియోర్ (212.51 చ.కి.మీ. లేదా 82 చ.మై సరిహద్దును స్విట్జర్లాండ్‌తో పంచుకుంటుంది), కోమో (145.9 చ.కి.మీ.లేదా 56 చ.మై.), త్రిసిమెనో (124.29 చ.కి.మీ లేదా 48 చ.మై.), బొల్సేనా (113.55 చ.కి.మీ లేదా 44 చ.మై). ఇటలీలో అగోగ్నా నది కూడా ఉంది.

దేశంలో ఇటాలియన్ ద్వీపకల్పం భాగంగా ఉన్నప్పటికీ ప్రక్కనే ఉన్న ద్వీపాలు, దక్షిణ ఆల్పైన్ హరివాణం ఉన్నప్పటికీ ఇటలీ భూభాగం కొంత ఆల్పైన్ బేసిన్‌కు వెలుపల విస్తరించివుంది, యురేషియా ఖండాంతర షెల్ఫ్ వెలుపల కొన్ని ద్వీపాలు ఉన్నాయి. ఈ భూభాగాలు: లివిగ్నో, సెక్స్టీన్, ఇనికేన్, టొబ్లాక్ (పార్ట్), చియస్ఫోర్టే, తార్విసో, గ్రాన్ ఇమ్ విన్స్చాగౌ (కొంత భాగం) ఇవి డానుబే డ్రైనేజ్ బేసిన్‌లో భాగంగా ఉన్నాయి. కాగా వాల్ డి లీయి రైన్ హరివాణం, లాంపేడుసా, లాంపియోన్ ద్వీపాలు ఆఫ్రికన్ ఖండాంతర షెల్ఫ్ మీద ఉన్నాయి.

Monte Bianco in Aosta Valley, the highest point in the European Union
Dolomites in the Italian alps
Lake Como, often cited as the most beautiful lake in the world.^[84]
The Italian Riviera in Liguria
River delta of the Po river
The Cascata delle Marmore in Umbria
Undulating landscape in Tuscany
Faraglioni rocks, Capri
The rocky coastline of the Isle of Sant'Antioco, Sardinia
The Gulf of Macari in San Vito Lo Capo, Sicily

అగ్నిపర్వతతత్వం

దేశం యురేషియా ప్లేట్, ఆఫ్రికన్ ప్లేట్ సంగమంలో ఉంది. ఇది గణనీయమైన భూకంప, అగ్నిపర్వత చర్యలకు కారణంగా ఉంది. ఇటలీలో 14 అగ్నిపర్వతాలు ఉన్నాయి. వీటిలో నాలుగు చురుకుగా ఉన్నాయి: ఎట్నా (వల్కాన్ స్మితీ సంప్రదాయ ప్రదేశం), స్త్రాంబోలి, వల్కనో, వెసువియస్. రెండోది ఐరోపా ప్రధాన భూభాగంలో ఏకైక చురుకైన అగ్నిపర్వతం, ఇది సా.శ. 79 లో విస్పోటనలో పాంపీ, హెర్కులానాం నాశనం చేయడానికి అత్యంత ప్రసిద్ధి చెందింది. అగ్నిపర్వత చర్యలచే అనేక ద్వీపాలు, కొండలు సృష్టించబడ్డాయి.చాలా పెద్ద చురుకుగా ఉన్న కాల్డెరా, నేపిల్స్ నార్త్-వెస్ట్కి చెందిన కాంపి ఫ్లెగ్రి.

అధిక అగ్నిపర్వత, మాగ్మాటిక్ నియోజెనిక్ చర్యలు రాష్ట్రాలలో ఉపవిభజన చేయబడ్డాయి:

మగ్మాటిక్ టుస్కాన్ (మోంటీ సిమిని, టోల్ఫా, అమయట);

మగ్మాటిక్ లాటియం (మోంటీ వోల్సిని, వికో నెల్ లాజియో, కొలి అల్బానీ, రోకాకాన్ఫినా);
ఆల్ట్రా-ఆల్కలీన్ ఉమ్బ్రియన్ లాటియం డిస్ట్రిక్ (సాన్ వెనన్జో, కప్ఎల్లో, పొలినో);

మౌంట్ సామ్మా నుండి చూసిన మౌంట్ వెసువియస్

వుల్కానిక్ బెల్ (వెసువియస్, కాంపి ఫ్లేగ్రే, ఇషియా);
గాలులుగల వంపు, టైర్హేనియన్ హరివాణం (ఏయోలియన్ ద్వీపాలు, టిర్హేనియన్ సీమండ్స్);
ఆఫ్రికన్-అడ్రియాటిక్ అవంప (ఛానల్ అఫ్ సిసిలీ, గ్రాహం ఐలాండ్, ఎట్నా, మౌంట్ వల్చర్).

1950 ల వరకు ఇటలీ లాడరెల్లో ప్రాంతంలో విద్యుత్తును ఉత్పత్తి చేయడానికి భూఉష్ణ శక్తిని దోపిడీ చేయడానికి మొట్టమొదటి, ఏకైక దేశం తరువాత మౌంట్ అమైటా ప్రాంతంలో ఉంది. ద్వీపకల్పంలో భాగమైన అధిక భూఉష్ణ ప్రత్యామ్నాయం ఉంది. 1960, 1970 లలో జరిపిన పరిశోధన లాజియో, టుస్కానీలలోని అలాగే అనేక అగ్నిపర్వత దీవులలోని సంభావ్య భూఉష్ణ రంగాలను గుర్తిస్తుంది.^[85]

పర్యావరణం

ఇటలీ త్వరిత పారిశ్రామిక వృద్ధి తరువాత ఇటలీ తన పర్యావరణ సమస్యలను ఎదుర్కొనేందుకు చాలా సమయం పట్టింది. అనేక మెరుగుదల చర్యలు చేపట్టిన. తరువాత ఇది ఇప్పుడు పర్యావరణ స్థిరత్వానికి ప్రపంచములో 84 వ స్థానంలో ఉంది.^[86] జాతీయ పార్కులు దేశం 5% మందిని కలిగి ఉన్నాయి.^[87] గత దశాబ్దంలో ఇటలీ ప్రపంచపు పునరుత్పాదక ఇంధన ఉత్పాదక సంస్థలలో ఒకటిగా నిలిచింది. ఇటలీ సౌర శక్తి సామర్థ్యం ప్రపంచంలోనే నాలుగో స్థానంలో ఉంది.^[88]^[89] 2010 లో ఆరవ పెద్ద వాయువు ఉత్పత్తి సామర్థ్యం కలిగివుంది.

^[90] పునరుత్పాదక శక్తులు ఇటలీలో మొత్తం ప్రాథమిక శక్తి వినియోగంలో సుమారు 12% వరకు ఉంటాయి. ఇది 2020 సంవత్సరానికి 17% లక్ష్యంగా అభివృద్ధి చేయాలని భావిస్తున్నారు.^[91]

ఏది ఏమయినప్పటికీ వాయు కాలుష్యం ముఖ్యంగా పారిశ్రామిక రంగం నుండి వెలువడుతున్న " ఇండస్ట్రియల్ కార్బన్ డైయాక్సైడ్ " ప్రత్యేకంగా ఉత్తరప్రాంతంలో ఒక తీవ్రమైన సమస్యగా ఉంది. ఇది 1990 లలో పారిశ్రామిక కార్బన్ డయాక్సైడ్ ఉద్గారాలు ప్రపంచవ్యాప్తంగా 10 వ అత్యధిక స్థాయికి చేరుకుంది.^[92] ఇటలీ 12 వ అతిపెద్ద కార్బన్ డయాక్సైడ్ నిర్మాత.^[93]^[94]

1970, 1980 ల నాటి నుండి స్మోగ్ స్థాయిలు నాటకీయంగా తగ్గినప్పటికీ అతిపెద్ద మెట్రోపాలిటన్ ప్రాంతాలలో విస్తృతమైన ట్రాఫిక్, రద్దీ వలన తీవ్రమైన పర్యావరణ, ఆరోగ్య సమస్యలు ఏర్పడతున్నాయి. పొగమంచు ఉండటం అనేది చాలా అరుదైన దృగ్విషయంగా మారింది, సల్ఫర్ డయాక్సైడ్ స్థాయిలు తగ్గుతున్నాయి.^[95]

అనేక నీటి వనరులు, తీరప్రాంతాలను పారిశ్రామిక, వ్యవసాయ కార్యకలాపాలు కూడా కలుషితం చేశాయి. నీటి స్థాయిల పెరుగుదల కారణంగా వెనిస్లో ఇటీవల సంవత్సరాల్లో తరచూ వరదలు సంభవించాయి. పారిశ్రామిక కార్యకలాపాల నుండి వ్యర్ధాలు ఎల్లప్పుడూ చట్టపరమైన మార్గాల ద్వారా తొలగించబడడం లేదు. మరియ సెవెసొ విపత్తు విషయంలో ప్రభావిత ప్రాంతాల్లో నివాసితులు శాశ్వత ఆరోగ్య ప్రభావాలకు లోనుకావడానికి దారితీసింది. దేశం 1963, 1990 మధ్య అనేక అణు రియాక్టర్లను కూడా నిర్వహించింది. కానీ చెర్నోబిల్ విపత్తు, ఈ సమస్యపై ప్రజాభిప్రాయ సేకరణ తర్వాత అణు కార్యక్రమం రద్దు చేయబడిన తరువాత. 2008 లో నాలుగు అణు విద్యుత్ ప్లాంట్లకు ఫ్రెంచ్ సాంకేతికతతో ప్రభుత్వం రద్దుచేయాలని ఒక నిర్ణయం తీసుకున్నది. ఫుకుషిమా అణు ప్రమాదానికి తరువాత ప్రజాభిప్రాయ సేకరణ తరువాత ఈ నిర్ణయం తీసుకోవడానికి దారితీసింది.^[96]అటవీ నిర్మూలన చట్టవిరుద్ధమైన నిర్మాణాలు అభివృద్ధి, పేలవమైన భూ-నిర్వహణ విధానాలు ఇటలీ పర్వత ప్రాంతాలపై గణనీయమైన అనారోగ్యానికి కారణమయ్యాయి. 1963 వజోం డాం వరద, 1998 సర్నో ^[97] 2009 మెస్సినా భూక్షయం వంటి ప్రధాన పర్యావరణ వైపరీత్యాలకు ఇది దారితీసింది.

జీవవైవిధ్యం

ఇటలీలో జంతుజాలం జీవవైవిధ్యం అత్యధిక స్థాయిలో ఉంది. ఇక్కడ మొత్తం 57,000 జాతులు నమోదు చేయబడ్డాయి. మొత్తం యూరోపియన్ జంతువులలో మూడింట ఒక వంతు కంటే ఎక్కువగా ఇది ప్రాతినిధ్యం వహిస్తోంది.^[99] ఇటాలియన్ ద్వీపకల్పం మధ్యధరా సముద్రం మధ్యలో ఉంది. మధ్య యూరోప్, ఉత్తర ఆఫ్రికా మధ్య ఒక కారిడార్ను ఏర్పరుస్తుంది., 8,000 కి.మీ. ఇటలీ కూడా బాల్కన్, యురేషియా, మధ్య ప్రాచ్యం నుండి జాతులను పొందుతుంది. ఆల్ప్స్, అప్పినైన్స్, సెంట్రల్ ఇటాలియన్ అటవీప్రాంతాలు, దక్షిణ ఇటాలియన్ గారెగ్యూ, మాక్విస్ పొకుండ్లాండ్లతో సహా ఇటలీ భిన్నమైన భౌగోళిక నిర్మాణం కూడా అధిక వాతావరణం, నివాస వైవిధ్యానికి దోహదపడుతుంది.

ఇటాలియన్ జంతువులలో 4777 స్థానిక జంతు జాతులు ఉన్నాయి. వీటిలో సార్డీనియన్ ఎర్రటి చెవి, బార్సిలోనా ఎర్ర జింక, స్పెక్టాక్డ్ సాలమండర్, బ్రౌన్ కేవ్ సాలమండర్, ఇటాలియన్ కేవ్ సాలమండర్, మోంటే అల్బో కేవ్ సాలమండర్, సార్డియన్ బ్రూక్ న్యూట్, ఇటాలియన్ న్యూట్, ఇటాలియన్ ఫ్రాగ్, అప్నీన్ పసుపు- బెల్లీడ్ టోడ్, ఐయోలియన్ గోడ బల్లి, సిసిలియన్ గోడ బల్లి, ఇటాలియన్ ఆస్కల్పియన్ పాము, సిసిలియన్ చెరువు తాబేలు ఉన్నాయి. ఆల్పైన్ మార్మోట్, ఎట్రుస్కాన్ ష్రూ (ప్రపంచంలో అతి చిన్న క్షీరదం),, యూరోపియన్ మంచు వోల్టే వంటి ఇటలీలో 102 క్షీరదాలు ఉన్నాయి; ప్రముఖ పెద్ద క్షీరదాలలో ఇటలీ తోడేలు, మార్సికన్ గోధుమ ఎలుగుబంటి పైరెన్యన్ చామోయిస్, ఆల్పైన్ ఐబెక్స్, కఠినమైన-పంటి డాల్ఫిన్, మృదువైన పందికొక్కు, మధ్యధరా మోంట్ సీల్. ఇటలీలో 516 పక్షి జాతులు, 56213 అకశేరుక జాతులు ఉన్నాయి.

ఈ వృక్షజలంలో సాంప్రదాయకంగా సుమారు 5,500 నాళాల మొక్కల జాతులు ఉన్నట్లుగా అంచనా వేయబడింది.^[100] అయినప్పటికీ 2005 నాటికి 6,759 జాతులు ఇటాలియన్ వాస్కులర్ ఫ్లోరా డేటా బ్యాంకులో నమోదు చేయబడ్డాయి.^[101] జియోబొటానికల్లీ ఇటాలియన్ ఫ్లోరా సర్క్యూంబోరియల్ ప్రాంతం, మధ్యధరా ప్రాంతం మధ్య భాగస్వామ్యం. ఇటలీ యూరోపియన్ వన్యప్రాణి అండ్ నాచురల్ హాబిటట్స్ పరిరక్షణపై బెర్నే కన్వెన్షన్‌కు, హబీట్ట్స్ డైరెక్టివ్‌కు ఇటాలియన్ జంతు, ఫ్లోరాకు రక్షణ కల్పించే ఒక సంతకంగా ఉంది.

వాతావరణం

ద్వీపకల్పం గొప్ప రేఖాంశ పొడిగింపు, ఎక్కువగా పర్వత అంతర్గత ఆకృతికి ధన్యవాదాలు. ఇటలీ వాతావరణం చాలా విభిన్నంగా ఉంటుంది. ఉత్తర, మధ్య ప్రాంతాలలో వాతావరణం ఆర్ద్ర ఉపఉష్ణమండల నుండి ఆర్ద్ర ఖండాంతర, మహాసముద్రం వాతావరణం ఉంటుంది. ముఖ్యంగా పో లోయ భౌగోళిక ప్రాంతం వాతావరణం చాలా ఖండారమైనది. కఠినమైన శీతాకాలాలు, వేసవికాలాలు ఉంటాయి.^[102]^[103]

లిగురియా టుస్కానీ, దక్షిణప్రాంతంలో ఉండే చాలా తీర ప్రాంతాలు సాధారణంగా మధ్యధరా శీతోష్ణస్థితి స్టీరియోటైప్ (కోపెన్ వాతావరణ వర్గీకరణ సెస) కు అనుకూలంగా ఉంటాయి. ద్వీపకల్ప తీర ప్రాంతాలపై పరిస్థితులు అంతర్గత ఎత్తైన భూభాగం, లోయల కంటే చాలా భిన్నంగా ఉంటాయి. ముఖ్యంగా శీతాకాలంలో అధిక ఎత్తులలో చల్లగా, తడిగా, తరచుగా మంచుతో ఉంటాయి. తీర ప్రాంతాలలో తేలికపాటి శీతాకాలాలు, వెచ్చగా, సాధారణంగా పొడి వేసవులు ఉంటాయి. అయితే లోతట్టు లోయలు వేసవిలో చాలా వేడిగా ఉంటాయి. సగటు వేసవి ఉష్ణోగ్రతలు 20 ° సెంటీగ్రేడ్ (68 ° ఫారెన్‌హీట్) నుండి 25 ° సెంటీగ్రేడ్ వరకు ఉన్న కారణంగా శీతాకాలంలో ఉష్ణోగ్రతలు 0 ° సెంటీగ్రేడ్ (32 ° ఫారెన్‌హీట్) నుండి సిసిలిలో 12 ° సెంటీగ్రేడ్ (54 ° ఫారెన్‌హీట్) వరకు ఉంటాయి. 77 ° ఫారెంహీట్).^[104]

ఆర్ధికం

ఇటలీలో ఒక ప్రధాన ఆధునిక ^[105] పెట్టుబడిదారీ మిశ్రమ ఆర్థిక వ్యవస్థ ఉంది. యూరోజోన్లో మూడవ స్థానంలో, ప్రపంచంలో ఎనిమిదవ స్థానంలో ఉంది.^[106] జి 7, యూరోజోన్, ఒ.ఇ.సి.డి. వ్యవస్థాపక సభ్యదేశంగా ఉంది. ఇది ప్రపంచంలోని అత్యంత పారిశ్రామిక దేశాలలో ఒకటిగా, ప్రపంచ వాణిజ్యం, ఎగుమతులలో ప్రముఖ దేశంగా పరిగణించబడుతుంది.^[107]^[108]^[109] ఇది 2005 లో, 26 వ మానవ అభివృద్ధి సూచికలో ప్రపంచంలో 8 వ అత్యుత్తమ నాణ్యతను కలిగి ఉన్న అత్యంత అభివృద్ధి చెందిన దేశం.^[110] దేశం సృజనాత్మక, నూతన వ్యాపారానికి,^[111] పోటీదారుగా వ్యవసాయ రంగానికి ప్రసిద్ధి చెందింది.^[112] (ఇటలీ ప్రపంచంలోని అతి పెద్ద వైన్ నిర్మాత),^[113] దాని ప్రభావవంతమైన, ఉన్నత-స్థాయి ఆటోమొబైల్, యంత్రాలు, ఆహారం, డిజైన్, ఫ్యాషన్ పరిశ్రమ.^[114]^[115]^[116]

ఇటలీ ప్రపంచపు ఆరవ అతిపెద్ద ఉత్పాదక దేశం ^[119] తక్కువ సంఖ్యలో బహుళజాతి సంస్థలతో పోల్చదగిన పరిమాణం, ఇతర అనేక డైనమిక్ చిన్న, మధ్య తరహా పరిశ్రమలతో పోలిస్తే ఇది అనేక పారిశ్రామిక జిల్లాలలో విస్తృతంగా క్లస్టర్ చేయబడింది. ఇవి ఇటాలియన్ పరిశ్రమ వెన్నెముకగా ఉంది. ఇది సముచిత విఫణి, లగ్జరీ ఉత్పత్తుల ఎగుమతులపై దృష్టి పెడుతున్న ఒక ఉత్పాదక రంగాన్ని ఉత్పత్తి చేసింది. ఒక వైపున పోటీ పడటానికి తక్కువ సామర్థ్యం ఉన్నట్లయితే.మరొక వైపు చైనా, ఇతర ఆవిర్భవిస్తున్న ఆసియా ఆర్థికవ్యవస్థల పోటీ తక్కువ కార్మిక ఖర్చులు ఆధారంగా అధిక నాణ్యత కలిగిన ఉత్పత్తులతో పోటీ పడుతూ ఉన్నాయి.^[120] 2016 లో ఇటలీ ప్రపంచంలోనే 7 వ అతిపెద్ద ఎగుమతిదారుగా ఉంది. యూరోపియన్ యూనియన్లోని ఇతర దేశాలతో అత్యంత సన్నిహిత వాణిజ్య సంబంధాలు ఉన్నాయి. ఈ దేశాలతో మొత్తం వాణిజ్యంలో 59% నిర్వహిస్తుంది. మార్కెట్ వాటా క్రమంలో దీని అతిపెద్ద యు.యూ వాణిజ్య భాగస్వాములలో జర్మనీ (12.9%), ఫ్రాన్స్ (11.4%),, స్పెయిన్ (7.4%) భాగస్వామ్యం వహిస్తున్నాయి.^[121]

Italy is part of a monetary union, the Eurozone (dark blue) and of the EU single market.

ఇటలీ ఒక ద్రవ్య సంఘం, యూరోజోన్ (ముదురు నీలం), EU సింగిల్ మార్కెట్లో భాగం.

ఇటాలియన్ ఉత్పాదక రంగంలో ముఖ్యమైన భాగంగా ఆటోమోటివ్ పరిశ్రమలో 1,44,000 సంస్థలు ఉన్నాయి. 2015 లో ఇందులో దాదాపు 4,85,000 మంది ఉద్యోగులు పనిచేస్తున్నారని అంచనా,^[122] ఇటాలియన్ జి.డి.పి.లో 8.5% వాటాను కలిగి ఉంది.^[123] ఫియట్ క్రిస్లర్ ఆటోమొబైల్స్ (ఎఱింగి.సి.ఎ.లో సంక్షిప్తీకరించబడింది) ప్రస్తుతం ప్రపంచంలోనే ఏడవ అతిపెద్ద ఆటో తయారీ సంస్థగా ఉంది.^[124] బ్రాండ్ ఫైనాన్స్ ద్వారా ప్రపంచంలోనే అత్యంత శక్తివంతమైన బ్రాండ్ రేట్ చేయబడిన చాలా పెద్ద కాంపాక్ట్ సిటీ కార్ల నుండి మసెరటి, లంబోర్ఘిని, ఫెరారీ లాంటి లగ్జరీ సూపర్కారులకు దేశం విస్తృతమైన ప్రశంసలు పొందింది.^[125] ఇటాలియన్ కార్స్ ఆఫ్ ది ఇయర్ యూరోపియన్ కారు పోటీలలో 12 సార్లు గెలిచింది. 9 అవార్డులు ఫియట్ (ఏ తయారీదారులలో చాలామంది), ఆల్ఫా రోమియో 2, లాన్సియాచే గెలుపొందారు.

ఇటలీ యూరోపియన్ సింగిల్ మార్కెట్లో భాగంగా ఉంది. ఇది 500 మిలియన్ల మంది వినియోగదారులను ఉన్నవారు. అనేక దేశీయ వాణిజ్య విధానాలు యూరోపియన్ యూనియన్ (యు.యూ) సభ్యులు, యు.యూ చట్టం ద్వారా ఒప్పందాలచే నిర్ణయించబడతాయి. ఇటలీ 2002 లో యూరోలో సాధారణ యూరోపియన్ కరెన్సీగా ప్రవేశపెట్టింది.^[126]^[127] ఇది సుమారుగా 330 మిలియన్ పౌరులను సూచిస్తున్న యూరోజోన్లో సభ్యదేశంగా ఉంది. యూరోపియన్ సెంట్రల్ బ్యాంక్ ఇటలీ ద్రవ్య విధానాన్ని ఏర్పాటు చేసింది.

2007-08 ఆర్థిక సంక్షోభం ద్వారా ఇటలీ తీవ్రంగా దెబ్బతింది. ఇది దేశంలోని నిర్మాణ సమస్యలను మరింత తీవ్రతరం చేసింది.^[128] సమర్థవంతంగా 1950 ల నుండి 1970 ల ప్రారంభం వరకు 5%-6% అభివృద్ధి కొనసాగింది.^[129] 130], 1980-90 లలో ప్రగతిశీల క్షీణత నుండి సంవత్సరానికి 5-6% బలమైన జి.డి.పి. పెరుగుదల తర్వాత వాస్తవంగా 2000 లలో దేశం స్థిరపడింది.^[130]^[131] భారీ ప్రభుత్వ ఖర్చులతో వృద్ధిని పునరుద్ధరించే రాజకీయ ప్రయత్నాలు చివరికి ప్రజా రుణంలో తీవ్రమైన పెరుగుదలను సృష్టించాయి. అది 2014 లో జి.డి.పి.లో 135% పైగా ఉండి గ్రీకు (174%) తర్వాత నిలిచింది.^[132] (174%) తరువాత యు.యూలో రెండవ స్థానంలో ఉంది. అంతేకాక ఇటలీ, గ్రీస్^[133] మధ్య ప్రధాన వ్యత్యాసం, విదేశీ రుణాల స్థాయి ఒ.ఇ.సి.డి. సగటు కంటే తక్కువగా ఉంది.^[134]

సామాజిక-ఆర్ధిక బలహీనతకు దక్షిణ-ఉత్తర విభజన ప్రధాన కారణంగా ఉంది.^[135] ఇది ఉత్తర, దక్షిణ ప్రాంతాలు, మునిసిపాలిటీల మధ్య గణాంక ఆదాయంలో భారీ వ్యత్యాసంగా ఉందని గమనించవచ్చు.^[136] అత్యంత ధనిక విభాగం " ఆల్టో అడిగే-సౌత్ టైరోల్ " తలసరి జాతీయ జిడిపిలో 152%, పేద ప్రాంతం " కాలాబ్రియా " 61% ఉంది.^[137] నిరుద్యోగం రేటు (11.1%) యూరోజోన్ సగటు కంటే కొంచెం ఎక్కువగా ఉంటుంది.^[138] కానీ ఉత్తరప్రదేశ్లో 6.6%, దక్షిణాన 19.2%.^[139]

వ్యవసాయం

గత జాతీయ వ్యవసాయ జనాభా లెక్కల ప్రకారం 2010 లో 1.6 మిలియన్ల వ్యవసాయ క్షేత్రాలు (2000 నుండి -32.4%) 12.7 మిలియన్ హెక్టార్లు (63% దక్షిణ ఇటలీలో ఉన్నాయి) ఉన్నాయి.^[140] అధిక సంఖ్యలో (99%) కుటుంబం-పనిచేసే, చిన్నది క్షేత్రాలుగా కేవలం 8 హెక్టార్ల పరిమాణం మాత్రమే ఉన్నాయి.^[140] వ్యవసాయ ఉపయోగాల్లో మొత్తం ఉపరితల వైశాల్యంలో (అటవీ మినహాయింపు) ధాన్యం క్షేత్రాలు 31%, ఆలివ్ చెట్టు తోటలు 8.2%, వైన్యార్డులు 5.4%, సిట్రస్ ఆర్చర్డ్స్ 3.8%, చక్కెర దుంపలు 1.7%,, హార్టికల్చర్ 2.4%. మిగిలినవి ప్రధానంగా పచ్చిక బయళ్లకు (25.9%), తిండి గింజలు (11.6%) ఉన్నాయి.^[140] ఇటలీ ప్రపంచ టాప్ వైన్ నిర్మాత,^[141] ఆలివ్ నూనె, పండ్లు (ఆపిల్ల, ఆలీవ్లు, ద్రాక్ష, నారింజ, లేమాన్లు, బేరి, ఆప్రికాట్లు, హాజెల్ నట్స్, పీచెస్, చెర్రీస్, రేగు పండ్లు, స్ట్రాబెర్రీలు, కివి ఫట్లు) కూరగాయలు (ముఖ్యంగా ఆర్టిచోకెస్, టమోటాలు) వ్యవసాయంలో ప్రాధాన్యత వహిస్తున్నాయి. అత్యంత ప్రసిద్ధ ఇటాలియన్ వైన్లలో బహుశా టుస్కాన్ చియాంటీ, పీడ్మోంటిస్ బరోలో. బార్బెరెస్కో, బర్బెరా డి అస్తీ, బ్రూనెల్లో డి మోంటల్సినో, ఫ్రస్కాటి, మోంటెపల్సియోనో డి అబ్రుజో, మోరెలినో డి స్కాన్సానో, మెరుపు వైన్స్ ఫ్రాన్సియకోటా, ప్రోసెక్కో వంటి ఇతర ప్రసిద్ధ వైన్లు ప్రాధాన్యత వహిస్తున్నాయి. ఇటలీ ప్రత్యేకంగా ఉన్న నాణ్యతకలిగిన వస్తువులు ముఖ్యంగా ఇప్పటికే పేర్కొన్న వైన్లు, ప్రాంతీయ చీజ్లు తరచుగా నాణ్యత హామీ లేబుళ్ల క్రింద డి.ఒ.సి / డి.ఒ.పి క్రింద రక్షించబడతాయి. ఈ భౌగోళిక సూచన ప్రమాణపత్రం యూరోపియన్ యూనియన్ చేత చెప్పబడుతున్నది. తక్కువ నాణ్యత గల ఉత్పాదక ఎర్ర్సాట్ ఉత్పత్తులతో గందరగోళాన్ని నివారించడానికి ముఖ్యమైనదిగా పరిగణించబడుతుంది.

మౌలికనిర్మాణాలు

2004 లో ఇటలీలో రవాణా విభాగం సుమారు 119.4 బిలియన్ యూరోల టర్నోవర్ను ఉత్పత్తి చేసింది. ఇది 1,53,700 సంస్థల్లో 9,35,700 మంది ఉద్యోగులను ఉపాధి కల్పిస్తుంది. జాతీయ రోడ్డు నెట్వర్క్ 2002 లో 668,721 కీ.మీ (415,524 మై) ఇటలీలో రహదారి సేవలు అందిస్తూ ఉన్నాయి. వీటిలో 6,487 కి.మీ (4,031 మై) మోటారు మార్గాలు, ప్రభుత్వ-యాజమాన్యం కానీ ప్రైవేటుగా అట్లాంటియా చేత నిర్వహించబడుతున్నాయి. 2005 లో జాతీయ రహదారి నెట్వర్క్లో 3,46,67,000 ప్రయాణీకుల కార్లు (1,000 మందికి 590 కార్లు), 40,15,000 వస్తువుల వాహనాలు పంపిణీ చేయబడ్డాయి.^[143]

2008 లో 1,68,529 కిమీ (10,271 మైళ్ళు), 11,727 కిలోమీటర్లు (7,287 మైళ్ళు) రైలు మార్గాలు విద్యుద్దీకరించబడినది, 4,802 లోకోమోటివ్లు, రైలుకార్లు నడుపుతున్నాయి.

జాతీయ లోతట్టు జలమార్గాల నెట్వర్క్ 2002 లో 1,477 కి.మీ (918 మై) నౌకాయాన నదులు, చానెళ్లను కలిగి ఉంది. 2004 లో సుమారు 30 ప్రధాన విమానాశ్రయాలు (మిలన్ లోని మల్పెంస ఇంటర్నేషనల్, రోమ్లో లియోనార్డో డావిన్సీ ఇంటర్నేషనల్), 43 ప్రధాన నౌకాశ్రయాలు (మధ్యధరా సముద్రంలో దేశం అతి పెద్ద, రెండవ అతిపెద్ద జెనోవా నౌకాశ్రయంతో సహా). 2005 లో ఇటలీ ఒక పౌర విమాన సముదాయం 3,89,000 యూనిట్లు, 581 నౌకల వ్యాపార విమానాలను నిర్వహించింది.^[143]

ఇటలీ దాని శక్తి అవసరాలలో సుమారు 80% దిగుమతి అవసరం.^[144]^[145]^[146]

ఇటలీ తాగునీటి సరఫరా, పారిశుద్ధ్య అవస్థాపన నిర్వహించడానికి తగినంత పెట్టుబడి పెట్టదు. యూరోపియన్ యూనియన్లో నీరు, పారిశుధ్యం సుంకాలు తక్కువగా ఉన్నాయి. 1993 లో ఆమోదించబడిన ది గల్లి లా పెట్టుబడి స్థాయిని పెంచడం, సర్వీస్ ప్రొవైడర్లను ఏకీకృతం చేయడం ద్వారా సేవ నాణ్యతను మెరుగుపరచడం వాటిని మరింత సమర్థవంతంగా చేయడం, సుంకం ఆదాయం ద్వారా ధర రికవరీ స్థాయిని అధికరించింది. ఈ సంస్కరణలు ఉన్నప్పటికీ పెట్టుబడుల స్థాయిలు క్షీణించి అవసరానికి తగినంతగా దూరంగా ఉన్నాయి.^[147]^[148]

సైన్స్ , సాంకేతికం

ఇటలీ శతాబ్దాలుగా భౌతిక శాస్త్రం, ఇతర విజ్ఞాన శాస్త్రాలలో అనేక ముఖ్యమైన ఆవిష్కరణలను సృష్టించడానికి శాస్త్రీయ సమాజాన్ని ప్రోత్సహించింది. లియోనార్డో డా విన్సీ (1452-1519), మిచెలాంగెలో (1475-1564), లియోన్ బాటిస్టా అల్బెర్టీ (1404-72) వంటి ఇటాలియన్ పునరుజ్జీవనోద్యమ సమయంలో జీవశాస్త్రాలు, నిర్మాణం, ఇంజనీరింగ్‌తో సహా అనేక రంగాలకు ముఖ్యమైన రచనలు చేసారు. భౌతిక శాస్త్రవేత్త గణిత శాస్త్రజ్ఞుడు, ఖగోళ శాస్త్రవేత్త గెలీలియో గెలీలి (1564-1642) సైంటిఫిక్ రివల్యూషన్‌లో ప్రధాన పాత్ర పోషించాడు. అతని విజయాలు టెలీస్కోప్, పర్యవసానంగా ఖగోళ పరిశీలనలకు కీలక మెరుగుదలలతో, చివరికి టోలెమిక్ నమూనాపై కోపర్నికేనిజంలో విజయం సాధించాడు.

గియోవన్నీ డొమెనికో కాస్సిని (1625-1712), గియోవన్నీ షియాపరేల్లే (1835-1910) వంటి ఇతర ఖగోళవేత్తలు సౌర వ్యవస్థ గురించి అనేక ముఖ్యమైన ఆవిష్కరణలు చేసారు. గణితంలో జోసెఫ్ లూయిస్ లాగ్రాంజ్ (జననం గియుసేప్ లాడోవికో లాగ్రాంగి, 1736-1813) ఇటలీని వదిలి వెళ్ళే ముందు చురుకుగా ఉండేవాడు. ఫైబొనాక్సీ (సుమారుగా 1170 - c. 1250), గెరోలామో కార్డానో (1501-76) గణిత శాస్త్రంలో ప్రాథమిక అభివృద్ధిని చేసాడు. లూకా పాసియోలి ప్రపంచానికి అకౌంటింగ్ను స్థాపించాడు. భౌతిక శాస్త్రవేత్త ఎన్రికో ఫెర్మీ (1901-54) నోబెల్ బహుమతి గ్రహీతగా చికాగోలో బృందాన్ని నడిపించాడు. ఇది మొట్టమొదటి అణు రియాక్టర్ను అభివృద్ధి చేసింది. భౌతిక శాస్త్రానికి అనేక ఇతర రచనలకు కూడా ప్రసిద్ధి చెందింది. ఇందులో క్వాంటం థియరీ సహ-అభివృద్ధి, అణు ఆయుధం సృష్టించడంలో కీలక మయ్యాయి. బ్రూనో రోసీ (1905-93) కాస్మిక్ రేస్, ఎక్స్-రే ఖగోళశాస్త్రంలో ఒక మార్గదర్శకుడు), అనేక మంది ఇటాలియన్ భౌతిక శాస్త్రవేత్తలు ఎమిలియో జి. సేగ్రే (1905-89) మూలకాలు టెక్నీటియం, అస్సాటైన్ వంటి శాస్త్రవేత్తలు ప్రాధాన్యత వహించారు.పలువురు ఇటాలియన్ వైద్యులు 1930 లలో యూదులకు వ్యతిరేకంగా రూపొందించిన ఫాసిస్ట్ చట్టాలచే ఇటలీని వదిలివేయాలని బలవంతం చేయబడ్డాడు.^[153]

ఇతర ప్రముఖ భౌతిక శాస్త్రవేత్తలు: అమేడియోవో అవగోడ్రో (ముఖ్యంగా అగెగోడ్రో చట్టం, అవగోడ్రో స్థిరాంకం), ఇవాంజిలిస్టా టొరిసెల్లి (బేరోమీటర్ సృష్టికర్త), అలెశాండ్రో వోల్టా (ఎలక్ట్రిక్ బ్యాటరీ యొక్క ఆవిష్కర్త), గుగ్లిల్మో మార్కోని (సృష్టికర్త రేడియో), గలిలో ఫెరారీస్, ఇండొనేషన్ ప్యూరినోట్టి, ఇండస్ మోటార్ మార్గదర్శకులు, లైట్ బల్బ్, ఇన్నోసెంజో మంజెట్టి, ఆటో, రోబోటిక్స్ ఎగ్జిక్యూటివ్ పయనీర్, ఎట్టోర్ మజొరన (మజొరన ఫెర్మీలను కనుగొన్నారు), కార్లో రుబియా (1984 నోబెల్ బహుమతి సి.ఇ.ఆర్.ఎన్ లో డబల్యూ, జెడ్ కణాల ఆవిష్కరణకు దారితీసే పని కోసం భౌతికశాస్త్రం). ఆంటోనియో మెసుసీ వాయిస్-కమ్యూనికేషన్ పరికరాన్ని అభివృద్ధి చేయడానికి పేరు గాంచాడు. ఇది తరచూ మొదటి టెలిఫోన్గా పిలువబడుతుంది.^[154]^[155] 1964 లో పీర్ జార్జియో పెరోట్టో మొట్టమొదటి డెస్క్టాప్ కంప్యూటర్, ప్రోగ్రాం 101 ను రూపొందించాడు. ఇది మొదటి వ్యక్తిగత వాణిజ్య కంప్యూటర్. జీవశాస్త్రంలో, ఫ్రాన్సిస్కో రెడి తొలిసారిగా యాదృచ్ఛిక తరం సిద్ధాంతాన్ని సవాలు చేయడం ద్వారా ఈగపుట్లు ఫ్లైస్ గుడ్ల నుండి వచ్చాయని, అతను 180 పరాన్నజీవి వివరాలను వివరించాడు. మార్సెల్లో మాల్పిగి సూక్ష్మదర్శిని శరీరనిర్మాణాన్ని స్థాపించాడు. లాజిరో స్పల్లన్జాని శరీర విధులు, జంతు పునరుత్పత్తి, సెల్యులార్ థియరీ, కామిల్లో గోల్గి, దీని అనేక విజయాలలో గోల్గి కాంప్లెక్స్ ఆవిష్కరణ న్యూరోన్ సిద్ధాంతం ఆమోదించడానికి దారితీసింది. రీటా లెవి-మోంటల్సినీ నాడి పెరుగుదల కారకాన్ని (1986 నోబెల్ ప్రైజ్ ఇన్ ఫిజియాలజీ లేదా మెడిసిన్) కనుగొన్నారు. కెమిస్ట్రీలో 1957 లో అధిక పాలిమర్ల మీద తన పని కోసం గియులియో నాట్టా కెమిస్ట్రీలో నోబెల్ బహుమతిని అందుకున్నారు. 1947 లో గియోసెప్ ఓఖిలినిని పియాన్ లేదా పై-మేసన్ క్షయం కనుగొన్నందుకు ఫిజిక్స్లో వుల్ఫ్ బహుమతిని పొందాడు. 1990 లో గణిత శాస్త్ర గ్రహీతలోని ఎనియోయో డి గియోర్రీ బహుమతి తక్కువ సర్ఫేస్ల గురించి బెర్న్స్టెయిన్ సమస్యను పరిష్కరించింది. 19 వ హిల్బెర్ట్ సమస్య ఎలిప్టిక్ పాక్షిక అవకలన సమీకరణాల పరిష్కారాలు.

పర్యాటకం

ఇటలీ ప్రపంచంలోనే అత్యంత అధికంగా పర్యాటకులు సందర్శించే దేశాలలో 5 వ స్థానంలో ఉంది. 2015 నాటికి మొత్తం 50.7 మిలియన్ల అంతర్జాతీయ సందర్శకులు ఇటలీని దర్శించాడు.^[157] 2014 లో (జి.డి.పి.లో 10.1%), 2014 లో నేరుగా 10,82,000 ఉద్యోగాలను (మొత్తం ఉపాధిలో 4.8%) జి.డి.పి.లో (పర్యాటక, సరఫరా గొలుసు, ప్రేరిత ఆదాయ ప్రభావాలు).^[158]

ఇటలీ తన సాంస్కృతిక, పర్యావరణ పర్యాటక మార్గాల కోసం ప్రసిద్ధి చెందింది. 53 యునెస్కొ ప్రపంచ వారసత్వ ప్రదేశాలను కలిగి ఉంది. ప్రపంచంలోనే ఇది చాలా అధికం.^[159] ఐరోపాలో మిలన్ 6 వ అతిపెద్ద నగరంగా, 14 వ స్థానంలో ఉంది. 2016 లో 7.65 మిలియన్ల అంతర్జాతీయ పరూఅటకులు సందర్శించారు.సగటున రోమ్ 8 వ, 16 వ శనివారములలో 7.12 మిలియన్ల పర్యాటకులు సందర్శించారు.^[160] వీటితోపాటు వెనిస్, ఫ్లోరెన్స్ ప్రపంచంలోని టాప్ 100 గమ్యస్థానాలలో కూడా చోటుచేకుని ఉన్నాయి.

ఇటలీ అత్యధికంగా సందర్శించే స్థలాలలో ఉదా. కోలోసమ్, రోమన్ ఫోరం, పాంపీ, ఉఫిజి గ్యాలరీ, గల్లెరియా డెల్'అకాడెడియా, కాస్టెల్ సాన్త్జెంగో, బోబోలీ గార్డెన్, వెనరియా రియల్, టురిన్ ఈజిప్టియన్ మ్యూజియం, బోర్గేస్ గ్యాలరీ, రాయల్ పాలస్ ఆఫ్ కాసెర్టా, సెనాకోలో విన్సినోనో మ్యూజియం, విల్లా డి స్టే, పిట్టీ నెదర్స్ నేషనల్ ఆర్కియాలజికల్ మ్యూజియం, మెడిసి చాపెల్లు, ఆస్టెషియా యాంటిక ఎక్సవేషన్స్ అండ్ మ్యూజియం, బ్లూ గ్రోట్టో, వెనిస్ నేషనల్ ఆర్కియాలజికల్ మ్యూజియం, లేక్ కోమో, పినాకోటెకా డి బ్రెరా ప్రాధాన్యత వహిస్తున్నాయి.^[161]

గణాంకాలు

2013 చివరి నాటికి ఇటలీలో 6,07,82,668 నివాసులు ఉన్నారు.^[162] ఫలితంగా జనాభా సాంద్రత చదరపు కిలోమీటరుకు 202 మంది నివాసితులు ఉన్నారు. అనేక పాశ్చాత్య యూరోపియన్ దేశాల కంటే ఇది అధికం. అయితే జనాభా పంపిణీ అసమానంగా ఉంది. అత్యంత జనసాంద్రత కలిగిన ప్రాంతాలుగా పో లోయ (జాతీయ జనాభాలో దాదాపు సగం మంది ఉన్నారు), రోమ్, నేపుల్స్ మెట్రోపాలిటన్ ప్రాంతాలు ఉన్నాయి. ఆల్ప్స్, అప్నీన్స్ పర్వత ప్రాంతాలు, బాసిలికాటా పీఠభూములు, సార్డినియా ద్వీపం చాలా తక్కువగా జనసాంధ్రత కలిగి ఉన్నాయి.

20 వ శతాబ్దంలో ఇటలీ జనాభా దాదాపు రెట్టింపు అయింది. 1950-1960 లలో అయితే గ్రామీణ దక్షిణ ప్రాంతం నుండి పారిశ్రామిక నగరాలకు పెద్ద ఎత్తున అంతర్గత వలసల కారణంగా ఇటలీ ఆర్థికాభివృద్ధి అద్భుతం పర్యవసానం ఇది. అధిక సంతానోత్పత్తి, జనన రేటు 1970 ల వరకు కొనసాగింది. తరువాత జననాల క్షీణత ప్రారంభమైంది. జనాభా వేగంగా వయోభివృద్ధి చెందింది. 2000 ల ముగింపులో (దశాబ్దం) ఐదు ఇటాలియన్లలో ఒకరు 65 ఏళ్ళకు పైగా ఉన్నారు.^[163] ఏదేమైనప్పటికీ ఇటీవలి సంవత్సరాలలో ఇటలీ జననాల రేటులో గణనీయమైన వృద్ధిని సాధించింది.^[164] మొత్తం సంతానోత్పత్తి రేటు 1995 లో మహిళకు 1.18 మంది పిల్లలు, 2008 లో 1.41 కు చేరుకుంది.^[165] టి.ఎఫ్.ఆర్. 2030 లో 1.6-1.8 కు చేరుకుంటుంది.^[166]

19 వ శతాబ్దం చివరి వరకు 1960 ల ఇటలీ మాస్ ఎమిగ్రేషన్ దేశంగా మారింది. 1898, 1914 మధ్యకాలంలో ఇటాలియన్ వలసరాజ్యాల శిఖరాగ్రంగా వార్షికంగా దాదాపు 7,50,000 ఇటాలియన్లు విదేశాలకు వలస వెళ్ళారు.^[167] ఈ వలసలు 25 మిలియన్ల కంటే అధికమైన మంది ఇటాలియన్లకు సంబంధించినవి. ఇది సమకాలీన కాలంలో అతిపెద్ద ప్రజా వలసగా పరిగణించబడుతుంది.^[168] దీని ఫలితంగా ప్రస్తుతం 4.1 మిలియన్ల మంది ఇటాలియన్ పౌరులు విదేశాల్లో నివసిస్తున్నారు.^[169] ఇటలీకి వెలుపల మొత్తం 60 మిలియన్ల మంది పూర్తి లేదా పాక్షికంగా ఇటాలియన్ పూర్వీకులు నివసిస్తున్నారు. ముఖ్యంగా అర్జెంటీనా^[170] బ్రెజిల్^[171] ఉరుగ్వే,^[172] వెనెజులా^[173] యునైటెడ్ స్టేట్స్^[174] కెనడా^[175]ఆస్ట్రేలియా,^[176] ఫ్రాంస్.^[177]

మహానగరాలు , పెద్ద నగరాలు

Source:^[178]^[179]

Metropolitan cities of Italy	Regions of Italy	Area (km²)	Population1 January 2016	Functional Urban Areas (FUA) Population (2014)
Metropolitan City of Rome	Lazio	5,352	4,340,474	4,370,538
Metropolitan City of Milan	Lombardy	1,575	3,208,509	4,252,246
Metropolitan City of Naples	Campania	1,171	3,113,898	3,627,021
Metropolitan City of Turin	Piedmont	6,829	2,282,127	1,801,729
Metropolitan City of Palermo	Sicily	5,009	1,271,406	1,006,602
Metropolitan City of Bari	Apulia	3,821	1,263,820	589,407
Metropolitan City of Catania	Sicily	3,574	1,115,535	657,293
Metropolitan City of Florence	Tuscany	3,514	1,113,348	760,325
Metropolitan City of Bologna	Emilia-Romagna	3,702	1,005,831	770,998
Metropolitan City of Genoa	Liguria	1,839	854,099	723,959
Metropolitan City of Venice	Veneto	2,462	855,696	499,966
Metropolitan City of Messina	Sicily	3,266	640,675	277,584
Reggio Calabria	Calabria	3,183	555,836	221,789
Metropolitan City of Cagliari	Sardinia	1,248	430,413	476,974

వలసలు

2016 లో ఇటలీలో సుమారు 5.05 మిలియన్ల మంది విదేశీ నివాసితులు ఉన్నారు.^[180] మొత్తం జనాభాలో 8.3% మంది ఉన్నారు. ఇటలీ పౌరసత్వం ఇటలీలో జన్మించి 5 లక్షల మందికి పైగా విదేశీ పౌరులకు-రెండో తరం వలసదారుల అదనంగా ఇటలీ పౌరసత్వం కోరుతూ అభ్యర్థించిన విదేశీయులకు ఇవ్వబడుతుంది.^[181] 2016 లో 2,01,000 మంది పౌరులు ఇటాలియన్ పౌరసత్వాన్ని పొందారు.^[182] స్వాధీనం చేసుకున్నారు (2014 లో 1,30,000 మంది ).^[183] అధికారిక గణాంకాలు అక్రమ వలసదారులను కూడా మినహాయించాయి. వీరు 2008 లో కనీసం 6,70,000 ఉంటారని అంచనా వేయబడింది.^[184] 1980 ల ఆరంభం నుండి భాషాపరంగా, సాంస్కృతికంగా ఒకే విధమైన సమాజం కలిగిన ఇటలీ విదేశీ వలసదారులను గణనీయంగా ఆకర్షించడం ప్రారంభించింది.^[185] బెర్లిన్ గోడ పతనం, ఇటీవలి కాలంలో యూరోపియన్ యూనియన్ 2004, 2007 విస్తరణలు తూర్పు ఐరోపాలోని మాజీ సోషలిస్టు దేశాల (ముఖ్యంగా రొమేనియా, అల్బేనియా, ఉక్రెయిన్, పోలాండ్) నుండి వలసల పెద్ద తరంగాలుగా ఏర్పడ్డాయి. అరబ్ తిరుగుబాటు పర్యవసానంగా ఉత్తర ఆఫ్రికా (ముఖ్యంగా మొరాకో, ఈజిప్టు, ట్యునీషియా) నుండి వలసలు సంభవించాయి. అంతేకాకుండా ఇటీవల సంవత్సరాల్లో ఆసియా-పసిఫిక్ (ముఖ్యంగా చైనా [188], ఫిలిప్పీన్స్), లాటిన్ అమెరికాల నుండి వలసలు అధికరించాయి.^[186] ప్రస్తుతం దాదాపు ఒక మిలియన్ రోమేనియన్ పౌరులు (సుమారు 10% మంది రోమన్ల జాతి జాతి సమూహం^[187]) అధికారికంగా ఇటలీలో నివసిస్తున్నట్లు నమోదు చేయబడ్డారు. దీని తరువాత అల్బేనియన్లు, మొరాకోలు సుమారు ఒక్కొక జాతికి 500,000 మంది ఉన్నారు. నమోదుకాని రోమేనియన్ల సంఖ్య అంచనా వేయడం చాలా కష్టం. కానీ బాల్కన్ ఇన్వెస్టిగేటివ్ రిపోర్టింగ్ నెట్వర్క్ 2007 లో సగం మిలియన్ లేదా అంతకంటే ఎక్కువ ఉండవచ్చు అని సూచించింది.^[188]^{[note 3]} మొత్తంమీద 2000 ల చివరిలో (దశాబ్దం) విదేశీయులలో యూరోప్ (54%), ఆఫ్రికా (22%), ఆసియా (16%), అమెరికాలు (8%), ఓషియానియా (0.06%) ఉన్నారు. వలసదారుల పంపిణీ ఎక్కువగా ఇటలీలో సమానంగా విస్రరించలేదు. 87% వలసదారులు దేశంలోని ఉత్తర, మధ్య ప్రాంతాల్లో నివసిస్తున్నారు (అత్యంత ఆర్థికంగా అభివృద్ధి చెందిన ప్రాంతాలు). అయితే 13% ద్వీపకల్పంలోని దక్షిణ భాగంలో నివసిస్తున్నారు.

భాషలు

" ఫ్రేంవర్క్ ఆఫ్ లా " 482/99 చట్టం మొదటి వ్యాసం ప్రకారం. ఇటలీ అధికారిక భాషగా ఇటాలియన్ భాషకు అధికార హోదా ఇవ్వబడింది.^[190] 64 మిలియన్ల మంది స్థానికులు ఇటాలియన్ మాట్లాడేవారు ఉన్నారు.^[191]^[192]^[193] రెండవ భాషగా వాడుతున్నవారితో సహా ఇటాలియన్ మాట్లాడేవారి మొత్తం 85 మిలియన్లు.^[194]

ఇటలీ స్థానికంగా ప్రాంతీయ భాషలో మాట్లాడతారు, ఇటలీ ప్రాంతీయ, మైనారిటీ భాషలతో అయోమయం చెందకూడదు;^[195]^[196] ఏదేమైనప్పటికీ 20 వ శతాబ్దంలో జాతీయ విద్యా వ్యవస్థ స్థాపనతో దేశం అంతటా మాట్లాడే భాషల్లో వైవిధ్యం తగ్గుతుంది. 1950 లు, 1960 లలో ఆర్థిక పెరుగుదల, మాస్ మీడియా, టెలివిజన్ల పెరుగుదల (ప్రామాణిక బ్రాడ్కాస్టర్ అయిన RAI ప్రామాణిక ఇటాలియన్ను ఏర్పాటు చేసేందుకు) ప్రామాణీకరణ మరింత విస్తరించింది.

చరిత్రాత్మకంగా అల్పసంఖ్యాక ప్రజల భాషలలో అల్బేనియన్, కాటలాన్, జర్మన్, గ్రీకు, స్లోవేనే, క్రొయేషియన్, ఫ్రెంచ్, ఫ్రాంకో-ప్రొవెన్కల్, ఫ్రియులియన్, లాడిన్, ఆక్సిడెయన్, సార్డినియన్: పన్నెండు చారిత్రక మైనారిటీ భాషలు చట్టబద్దంగా గుర్తించబడ్డాయి.^[190] వీటిలో నాలుగు భాషలు కూడా వారి సంబంధిత ప్రాంతంలో ఒక సహ-అధికారిక హోదాని కలిగి ఉన్నాయి: అయోస్టా వ్యాలీలో ఫ్రెంచ్ - ఫ్రాంకో-ప్రోవెన్సల్ సాధారణంగా మాట్లాడేది అయినప్పటికీ,^[198] దక్షిణ టైరోల్లో జర్మన్, లాడిన్ అలాగే అదే ప్రావిన్స్, పొరుగు ట్రెంటినో ప్రాంతాలలో; చివరకు, ట్రిస్టీ, గోరిజియా, ఉడిన్ ప్రావిన్స్లో స్లోవేనే. ఇతర ఎథ్నోలోగ్, ఐ.ఎస్.ఒ., యునెస్కొ భాషలు ఇటాలియన్ చట్టం ద్వారా గుర్తించబడలేదు. ఫ్రాన్స్ మాదిరిగా, ఇటలీ ప్రాంతీయ లేదా మైనారిటీ భాషల కోసం యూరోపియన్ చార్టర్ మీద సంతకం చేసింది. కానీ దానిని ఆమోదించలేదు.^[199]

ఇటీవలి వలస ప్రవాహం కారణంగా ఇటలీలో స్థానిక జనాభా ఇటాలియన్ భాషగా లేదా ప్రాంతీయ భాషగా లేదు. ఇటాలియన్ నేషనల్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ స్టాటిస్టిక్స్ ప్రకారం రోమేనియన్ ఇటలీలో విదేశీ నివాసితులలో అత్యంత సాధారణ మాతృభాష: దాదాపు 8,00,000 మంది ప్రజలు తమ మొదటి భాషగా రోమేనియన్ భాషను మాట్లాడతారు (21.9% 6, అంత కంటే ఎక్కువ వయస్సు ఉన్న విదేశీ నివాసితులలో 21.9%). ఇతర ప్రబలమైన మాతృభాషలు అరబిక్ (4,75,000 మంది, 13.1% విదేశీ నివాసితులు), అల్బేనియన్ (3,80,000 ప్రజలు), స్పానిష్ (2,55,000 మంది ప్రజలు) మాట్లాడతారు. ఇటలీలో మాట్లాడే ఇతర భాషలు యుక్రేయిన్, హిందీ, పోలిష్, తమిళ భాషలు ఉన్నాయి.^[200]

మతం

ఇటలీ ప్రపంచంలోని అతిపెద్ద చర్చిలు , కళాఖండాల కళాఖండాలకు నిలయంగా ఉంది. ఎడమ వైపు నుండి సవ్యదిశలో: ఫ్లోరెన్స్ కేథడ్రాల్ ప్రపంచంలో అతిపెద్ద ఇటుక గోపురం కలిగి ఉంది;^[201]^[202] సెయింట్ పీటర్ బాసిలికా, క్రైస్తవమత సామ్రాజ్యంలో అతిపెద్ద చర్చి;^[203] మిలన్ కేథడ్రల్, అతి పెద్ద ఇటాలియన్ చర్చి , మూడవ అతిపెద్ద,^[204] ఇటాలో-బైజాంటైన్ ఆర్కిటెక్చర్ యొక్క అత్యుత్తమ ఉదాహరణలలో సెయింట్ మార్క్ బాసిలికా,^[205]

రోమన్ కాథలిక్కులు దేశంలోనే అతిపెద్ద మతం అయినప్పటికీ 1985 నుండి అధికారికంగా ప్రభుత్వం మతం లేదు.^[206] 2017 లో రోమన్ క్యాథలిక్‌గా గుర్తించిన ఇటాలియన్ల సంఖ్య 74.4%.^[207]

హోలీ సీ రోమ్ ఎపిస్కోపల్ అధికార పరిధిలో మొత్తం రోమన్ కాథలిక్ చర్చీల కేంద్రంగా ఉంది. వీటిలో పరిపాలనా నిర్వహణకు ముఖ్యమైన వివిధ ఏజెన్సీలు ఉన్నాయి. దౌత్యపరంగా రోమ్ బిషప్ అయిన పోప్ నాయకత్వం వహిస్తున్న ఒక సార్వభౌమత్వ సంస్థగా ఇది అంతర్జాతీయ చట్టంలోని ఇతర అంశాలచే గుర్తించబడింది. దానితో దౌత్య సంబంధాలు కొనసాగించబడతాయి.^[208]^[209] తరచుగా "వాటికన్" అని పిలవబడే హోలీ సీ అనేది 1929 లో మాత్రమే ఉనికిలోకి వచ్చిన వాటికన్ నగర దేశం వలెనే కాదు; హోలీ సీ ప్రారంభ క్రైస్తవ కాలానికి చెందినది. రాయబార కార్యాలయాలు అధికారికంగా వాటికన్ నగరదేశానికి కాకుండా "హోలీ సీ"కు, దేశాలకు, అంతర్జాతీయ సంస్థలకు పాపల్ ప్రతినిధులకు హోలీ సీ ప్రాతినిధ్యం వహిస్తున్నాయి.

ఇటలీలో మైనార్టీ క్రిస్టియన్ విశ్వాసాలుగా తూర్పు సంప్రదాయ, వాల్డెన్సియన్లు, ఇతర ప్రొటెస్టంట్ సంఘాలు ఉన్నాయి. 2011 లో ఇటలీలో 1.5 మిలియన్ల మంది ఆర్థోడాక్స్ క్రైస్తవులు లేదా జనాభాలో 2.5% మంది ఉన్నారు.^[210] 0.5 మిలియన్ పెంటెకోస్టులు, ఎవాంజెలికల్లు (వీరిలో 0.4 మిల్లియన్ల శాసనసభలలో సభ్యులు ఉన్నారు) 2,35,685 యెహోవాసాక్షులు^[211] 30,000 మంది వాల్డెంసియన్లు ఉన్నారు.^[212] 25,000 సెవెంత్ డే అడ్వెంటిస్ట్స్, 22,000 లేటర్-డే సెయింట్స్, 15,000 బాప్టిస్టులు (అదనంగా 5,000 మంది స్వేచ్ఛాయుత బాప్టిస్టులు), 7,000 లూథరన్లు, 4,000 మెథడిస్టులు (వాల్డెన్సియన్ చర్చ్తో అనుబంధంగా ఉన్నారు).^[213]

Religion in Italy (2017)^[207]

Catholicism			74.2%
No Religion			21.4%
Other religions			2.0%

ఇటలీలో స్థాపించబడిన మైనారిటీ మత విశ్వాసాలలో జుడాయిజం సుదీర్ఘకాలం నుండి ఉనికిలో ఉంది. క్రీస్తు పుట్టుక ముందు యూదులు పురాతన రోంలో ఉన్నారు. శతాబ్దాలుగా ఇటలీ స్పెయిన్, ఇతర దేశాల నుండి బహిష్కరించబడిన యూదులను ఆహ్వానించింది. అయితే హోలోకాస్ట్ ఫలితంగా 20% మంది ఇటాలియన్ యూదులు తమ ప్రాణాలను కోల్పోయారు.^[214] రెండవ ప్రపంచ యుద్ధానికి ముందు సంభవించిన వలసలతో కలిసి ఇటలీలో 28,400 మంది యూదుల చిన్న కమ్యూనిటీ మాత్రమే మిగిలిపోయింది.^[215]

గత రెండు దశాబ్దాల్లో ఇమ్మిగ్రేషన్ను పెంచుకోవడంతో పాటు క్రైస్తవేతర మత విశ్వాసాల పెరుగుదల అధికరించింది. భారత ఉపఖండానికి చెందిన 8,00,000 కంటే ఎక్కువ విశ్వాసకులు ఉంటున్నారు. వీరిలో 70,000 మంది సిక్కులు దేశవ్యాప్తంగా 22 గురుద్వారాలతో ఉన్నారు.^[216]

ఇటాలియన్ స్వేచ్ఛను మత స్వేచ్ఛను కాపాడటానికి ఆదాయపు పన్ను షేర్లను గుర్తింపు పొందిన మత వర్గాలకు వెయ్యికి ఎనిమిది (ఒట్టో పర్ మిలియన్) నిష్పత్తిలో విక్రయిస్తుంది. విరాళాలు క్రిస్టియన్, యూదు, బౌద్ధ, హిందూ సమాజాలకు అనుమతించబడతాయి; ఏదేమైనా, ఇస్లాం మతం మినహాయించబడుతుంది. ఎటువంటి ముస్లిం కమ్యూనిటీలు ఇంకా ఇటాలియన్ ప్రభుత్వానికి మద్య సంతకాలు జరగలేదు. ^[217] మతానికి నిధులు ఇవ్వాలనుకునే వారు పన్ను చెల్లింపుదారులు తమ వాటాను ప్రభుత్వ సంక్షేమ వ్యవస్థకు ఇస్తారు.^[218]

విద్య

ఇటలీలో విద్య ఆరు నుంచి పదహారుల వయస్సు వరకు నిర్బంధ విద్య అమలులో ఉంది.^[219] ఇది ఐదు దశలను కలిగి ఉంటుంది: కిండర్ గార్టెన్ (స్కూలా డెల్ ఇంఫాంజియా సాధారణంగా " ఆసియో " అని పిలుస్తారు), ప్రాథమిక పాఠశాల (స్కూలా ప్రైమరియా సాధారణంగా స్కూలా ఎలిమెంట్రే), లోవర్ సెకండరీ పాఠశాల (స్క్యూలా సెకండరీ డి ప్రైమో గ్రాడో సాధారణంగా స్కూలా మెడియా అంటారు), ఉన్నత మాధ్యమిక పాఠశాల (స్కూలా సెకండ్రియా డి సెకండో గ్రేడో సాధారణంగా స్కాయులా సూపర్యోర్ అని అంటారు), విశ్వవిద్యాలయం (యూనివర్సిటా అంటార్) ఉన్నాయి.^[220]

ప్రాథమిక విద్య ఎనిమిది సంవత్సరాలు పడుతుంది. విద్యార్థులకు ఇటాలియన్, ఇంగ్లీష్, మ్యాథమెటిక్స్, నేచురల్ సైన్సెస్, హిస్టరీ, భూగోళ శాస్త్రం, సామాజిక అధ్యయనాలు, భౌతిక విద్య, దృశ్య, సంగీత కళల్లో ప్రాథమిక విద్య ఇస్తారు. సెకండరీ విద్య ఐదు సంవత్సరాలు కొనసాగుతుంది, విభిన్న అకాడమిక్ స్థాయి దృష్టి కేంద్రీకరించే మూడు సాంప్రదాయ పాఠశాలలు ఉన్నాయి: విశ్వవిద్యాలయ అధ్యయనాల కోసం ఒక శాస్త్రీయ లేదా శాస్త్రీయ పాఠ్యాంశాలతో విద్యార్థులను సిద్ధం చేస్తుంది. అయితే ఇష్టిట్యూటో టెక్నికో, వృత్తి విద్య కోసం విద్యార్థులను సిద్ధం చేయడం ఇష్టిట్యుటో ప్రొఫెషనల్. 2012 లో ఇటాలియన్ మాధ్యమిక విద్య ఒ.ఇ.సి.డి. సరాసరి కంటే కొంచెం బలహీనంగా ఉన్న విజ్ఞాన శాస్త్రం, గణితశాస్త్రం 2003 నుండి బలమైన, స్థిరమైన మెరుగుదలతో పరిణామం చెందింది;^[221] అయినప్పటికీ ఉన్నత పాఠశాలల మధ్య విస్తారంగా అంతరం ఉంది. జాతీయ సగటు (కొన్ని అంశాలలో ప్రపంచంలో ఉత్తమమైనవి), దక్షిణాన ఉన్న పాఠశాలలు, చాలా బలహీనమైన ఫలితాలను కలిగి ఉన్నాయి.^[222]

ఇటలీలో పోస్ట్ గ్రాడ్యుయేషన్ విద్య ప్రభుత్వ విశ్వవిద్యాలయాలు, ప్రైవేటు విశ్వవిద్యాలయాలు, స్యూలా నార్మాల్ సూపర్యోర్ డి పిసా వంటి ప్రతిష్ఠాత్మక, ఎంపికైన ఉన్నత గ్రాడ్యుయేట్ పాఠశాలల మధ్య విభజించబడింది. ఇటలీలో విశ్వవిద్యాలయ వ్యవస్థ సాధారణంగా ఒక ప్రపంచ సాంస్కృతిక విద్యుత్ కేంద్రంగా పేలవమైనదిగా భావించబడుతుంది.వీటిలో ఏ విశ్వవిద్యాలయానికి 100 విశ్వవిద్యాలయాలలో ఉత్తమమైన విశ్వవిద్యాలయాలలో స్థానం లేదు. అగ్ర 500 స్థానాల్లో 20 విశ్వవిద్యాలయాలు మాత్రమే ఉన్నాయి.^[223] ప్రభుత్వం విశ్వవిద్యాలయాల స్థాయిని అభివృద్ధి చేయడానికి సంస్కరణలు చేపట్టి తగిన నిధులు సమకూర్చడానికి ప్రయత్నిస్తుంది.^[224]

ఆరోగ్యం

1978 నుండి ఇటాలియన్ ప్రభుత్వం సార్వజనిక ప్రజా ఆరోగ్య వ్యవస్థను నడుపుతుంది.^[225] అయితే పబ్లిక్-ప్రైవేట్ మిశ్రమ వ్యవస్థ ద్వారా పౌరులందరికి ఆరోగ్య సంరక్షణ అందించబడుతుంది. ప్రభుత్వం తరఫున సేవిజియో శానిటోరి నాజియోనలే ఆరోగ్య మంత్రిత్వశాఖ పరిధిలో ప్రాంతీయ ప్రాతిపదికపై నిర్వహించబడుతుంది. ఇటలీలో హెల్త్‌కేర్ వ్యయం 2012 లో జాతీయ జిడిపిలో 9.2% ఉంది. ఒ.ఇ.సి.డి. దేశాల సగటు 9.3%కి దగ్గరగా ఉంది.^[226] 2000 లో ఇటలీ ప్రపంచంలోని 2 వ అత్యుత్తమ ఆరోగ్య సంరక్షణ వ్యవస్థగా గుర్తించబడుతుంది.^[225]^[227] ప్రపంచంలో 2 వ అత్యుత్తమ ఆరోగ్య సంరక్షణ పనితీరును కలిగి ఉంది.

ఇటలీలో ఆయుర్దాయం మగవారికి 80, స్త్రీలకు 85 ఉంది. జీవన ఆయుఃప్రమాణం ప్రపంచంలో 5 వ స్థానంలో ఉంది.^[228] ఇతర పాశ్చాత్య దేశాలతో పోలిస్తే ఇటలీ మధ్యధరా ఆహారం ఆరోగ్య ప్రయోజనాలకు కృతజ్ఞతలు బహుశా ఇటలీలో పెద్ద సంఖ్యలో వయోజన ఊబకాయం (10%^[229] కంటే తక్కువ) ఉంది. రోజువారీ ధూమపానం నిష్పత్తి 2012 లో 22%గా ఉంది. ఇది 2000 లో 24.4% నుండి పడిపోయింది. కానీ ఇప్పటికీ ఒ.ఇ.సి.డి సగటు కంటే కొద్దిగా ఎక్కువ.^[226] నైట్‌ క్లబ్బులు, కార్యాలయాలతో సహా బహిరంగ ప్రదేశాల్లో ధూమపానం 2005 నుండి ప్రత్యేకంగా వెంటిలేషన్ గదులకు పరిమితం చేయబడింది.^[230] 2013 లో యునెస్కో మధ్యధరా ఆహారాన్ని ఇటలీ (ప్రోత్సాహక)ని, మొరాకో, స్పెయిన్, పోర్చుగల్, గ్రీస్, సైప్రస్, క్రొయేషియా మానవజాతి అంతర్భాగమైన సాంస్కృతిక వారసత్వ ప్రతినిధి దేశాల జాబితాకు చేర్చింది.^[231]^[232]

ఆరోగ్యం

హంగేరియన్ హెల్త్ కేర్ సిస్టమ్ అనేది ప్రభుత్వ జాతీయ ఆరోగ్య బీమా ఎక్కువగా నిధులు సమకూరుస్తుంది. ఒ.ఇ.సి.డి. ప్రకారం మొత్తం జనాభాలో 100% సార్వత్రిక ఆరోగ్య బీమా అందిస్తుంది.^[233] ఇది పిల్లలు, విద్యార్థులు, పెన్షనర్లు, తక్కువ ఆదాయం ఉన్నవారికి, వికలాంగులైన వ్యక్తులు, పూజారులు, ఇతర చర్చి ఉద్యోగులకు పూర్తిగా ఉచితం.^[234]^[235] ఒ.ఇ.సి.డి. ప్రకారం హంగేరీ 2012 లో ఆరోగ్య సంరక్షణ కొరకు జి.డి.పి.లో 7.8% ఖర్చు చేసింది. 2011 లో మొత్తం ఆరోగ్య వ్యయం 1,688.7 యు.ఎస్.డాలర్లు, 1,098.3 యు.ఎస్. డాలర్లు ప్రభుత్వ ఫండ్ (65%), 590.4 యు.ఎస్.డాలర్లు ప్రైవేట్ ఫండ్ (35%)^[236]

హంగరీ యూరోప్లో వైద్య పర్యాటక ప్రధాన గమ్యస్థానాలలో ఒకటి. దేశంలో దంత పర్యాటక రంగం ^[237]^[238] దీని వాటా ఐరోపాలో 42%, ప్రపంచవ్యాప్తంగా 21% ఉంది.^[238]^[239] ప్లాస్టిక్ సర్జరీ కూడా ఒక కీలక రంగం, ఖాతాదారులలో 30% విదేశాల నుంచి వస్తారు. హంగరీ అనేక వైద్య ఔషధాలకు నిలయంగా ఉంది.^[240] స్పా పర్యాటకం కొన్నిసార్లు ఇతర చికిత్సలతో కలిపి ఉంటుంది.^[241]

హృదయనాళ వ్యాధితో 2013 లో హంగరీలో 62,979 మంది మరణాలు (మొత్తం 49.4%) సంభవించాయి.^[242] కార్డియోవాస్కులర్ వ్యాధి మరణాల సంఖ్య 1985 లో 79,355 కు చేరింది. ఇది కమ్యూనిజం పతనం నుండి నిరంతరంగా తగ్గిపోయింది.^[242] మణాలకు రెండవ అతి ముఖ్యమైన కారణంగా 1990 ల నుండి 33,274 (మొత్తం 26.2%) తో క్యాన్సర్ ఉంది.^[242] 1990 లో 8,760 మంది మరణించారు. 2013 లో 3,654 మంది మరణించారు. 1983 లో 4,911 నుండి 2013 లో 2,093 మంది ఆత్మహత్యలు (100,000 మందికి 21.1 మంది ఆత్మహత్యలు)నమోదుకాగా 1956 నుండి నమోదు అయిన అతి తక్కువ నమోదైంది.^[242] హంగరీ, హార్ట్ డిసీజ్, హైపర్ టెన్షన్, స్ట్రోక్, ఆత్మహత్యల మధ్య భారీ వ్యత్యాసాలు ఎక్కువగా వ్యవసాయ, తక్కువ ఆదాయం ఉన్న గ్రేట్ ప్లెయిన్లో ఉన్నాయి. కానీ అధిక-ఆదాయం, మధ్యతరగతి పాశ్చాత్యనాగరికతకు మారుతున్న సెంట్రల్ హంగేరీలో తక్కువగా ఉన్నాయి.^[243] స్మోకింగ్ కూడా హంగేరియన్ సమాజంలో గణనీయమైన నష్టాలను కలిగిస్తుంది. 2012 లో పెద్దవారిలో 28% మంది స్మోక్డ్, కఠినమైన నియంత్రణ కారణంగా 2013 లో 19%కు పడిపోయింది.^[244] దేశవ్యాప్తంగా ధూమపానం ఇండోర్ బహిరంగ ప్రదేశానికి విస్తరించింది. పొగాకు అమ్మకం జాతీయ నియంత్రిత పొగాకు దుకాణాలకు నేషనల్ టొబాకో షాప్ అని పిలుస్తారు.^[245] ఈ హత్యల శాతం 1,00,000 మందికి 1.3 గా ఉంది. ఇది ప్రపంచంలోనే అతి తక్కువగా ఉంది.

సంస్కృతి

1861 చివరిలో సంఘటితం అయ్యేవరకు ఇటలీ రాజకీయాలతోనూ భౌగోళికంగానూ శతాబ్ధాల కాలం విభజించబడింది. ఇటలీ సంస్కృతి అనేక ప్రాంతీయ ఆచారాలు, స్థానికంగా కేంద్రీకృతమైన అధికారం, నాయకత్వం ఆకృతి చేసాయి.^[246] శతాబ్దాలుగా పాశ్చాత్య సంస్కృతిలో ఇటలీ కీలక పాత్ర పోషించింది. ఇప్పటికీ దాని సాంస్కృతిక సంప్రదాయాలకు, కళాకారులకు గుర్తింపు పొందింది. మధ్య యుగాలలో, పునరుజ్జీవనోద్యమంలో, అద్భుతమైన వాస్తుశిల్పులు, కళాకారులు, పండితులను ఆకర్షించడానికి అనేక అద్భుతమైన రాజాస్థానాలు పోటీ పడ్డాయి. తద్వారా స్మారక చిహ్నాలు, చిత్రాలు, సంగీతం, సాహిత్యాల గొప్ప వారసత్వాన్ని సృష్టించాయి. ఈ రాజాస్థానాల రాజకీయంగా, సామాజికంగా ఒంటరిగా ఉన్నప్పటికీ ఐరోపా సాంస్కృతిక, చారిత్రక వారసత్వంలో ఇటలీ సహకారం అపారమైనది.^[247]

ఇటలీ ప్రపంచంలోనే ఇతర దేశాల కంటే అధికంగా 54 ప్రపంచ వారసత్వ సంపదలో నమోదైన (యునెస్కో వరల్డ్ హెరిటేజ్ సైట్స్)ను కలిగి ఉంది. అనేక కాలాల నుండి కళ, సంస్కృతి, సాహిత్యాల అసంఖ్యాక సేకరణలను కలిగి ఉంది. దేశం ప్రపంచవ్యాప్తంగా విస్తారమైన సాంస్కృతిక ప్రభావాన్ని కలిగి ఉంది. ఎందఱో ఇటాలియన్లు ఇటాలియను ఇతర ప్రాంతాలకు వలస వెళ్ళారు. అంతేకాకుండా ఇటలీ మొత్తం 1,00,000 స్మారక చిహ్నాలు (సంగ్రహాలయాలు, రాజభవనాలు, భవనాలు, విగ్రహాలు, చర్చిలు, కళా ప్రదర్శనశాలలు, విల్లాలు, ఫౌంటైన్లు, చారిత్రాత్మక నివాసాలు, పురావస్తు అవశేషాలు),^[248] ఉన్నాయి. కొన్ని అంచనాల ప్రకారం దేశం ప్రపంచం గొప్ప కళా సంపదలో సగ భాగాన్ని కలిగి ఉంది.^[249]

నిర్మాణకళ

1861 వరకూ ఇటలీ పలు రాజ్యాలలో భాగంగా విభజించబడిన కారణంగా ఇది ప్రాంతీయంగా, కాలానుగుణంగా వర్గీకరింపబడక చాలా విస్తారమైన, వైవిధ్యమైన నిర్మాణ శైలిని కలిగి ఉంది. ఇది నిర్మాణ రూపకల్పనలలో అత్యంత విభిన్నమైన పరిశీలనాత్మక శ్రేణిని సృష్టించింది.

Italy is known for its considerable architectural achievements,^[250] ప్రాచీన రోమ్లో 14 వ శతాబ్దం చివరి నుండి 16 వ శతాబ్దం వరకు పునరుజ్జీవన శిల్పకళా ఉద్యమం స్థాపన సమయంలో పల్లాడియానిజం స్వస్థలం అయిన ఉన్న ఈటలీలో వంపులు, గోపురాలు, పురాతన రోంకు సారూప్య నిర్మాణాల వంటి గణనీయమైన నిర్మాణ సాధనాలు నియోక్లాసికల్ వాస్తుకళకు ప్రేరేరణ కలిగించాయి. ఈ నిర్మాణ శైలి కలిగించిన ప్రేరణతో ఇటలీకి చెందిన ప్రముఖులు ప్రపంచవ్యాప్తంగా వారి భవననిర్మాణాలను రూపొందించారు. 17 వ శతాబ్దం చివరి నుండి 20 వ శతాబ్దము వరకు ముఖ్యంగా యు.కె, ఆస్ట్రేలియా, యు.ఎస్.లో కొలోసియం, మిలన్ కేథడ్రల్, ఫ్లోరెన్స్ కేథడ్రాల్, పైసా లీనింగ్ టవర్, వెనిస్ నిర్మాణ భవనాలు వంటి పాశ్చాత్య వాస్తుకళాలలో చాలా అత్యుత్తమమైనవిగా గుర్తించబడుతున్న ఇటాలియన్ తరహా భవనాలు నిర్మించబడ్డాయి.

The city of Venice, built on 117 islands
The Leaning Tower of Pisa and the Duomo di Pisa of Pisa
The Royal Palace of Caserta
Castel del Monte, built by Frederick II, Holy Roman Emperor
కాన్కార్డియా ఆలయం, అగ్రిగెంటో

ఇటాలియన్ ఆర్కిటెక్చర్ ప్రపంచంలోని నిర్మాణకళను కూడా విస్తృతంగా ప్రభావితం చేసింది. ఇటాలియన్ భవనాలు, నగరాల రూపకల్పనతో ప్రేరణ పొందిన బ్రిటీషు వాస్తుశిల్పి ఇనిగో జోన్సు 17 వ శతాబ్దపు ఇంగ్లండుకు ఇటలీ పునరుజ్జీవనోద్యమ నిర్మాణాన్ని తిరిగి తీసుకువచ్చాడు. ^[251] అదనంగా 19 వ శతాబ్దం నుండి విదేశాలలో ప్రసిద్ధి చెందిన ఇటాలియన్ వాస్తుశిల్పి ఇటలీ శైలిలో నిర్మించిన భవనాలు (ప్రత్యేకించి పునరుజ్జీవనోద్యమ నిర్మాణ శైలిలో రూపొందించబడింది) విదేశాలలో ఇటలీ శిల్ప శైలిని వివరించడానికి ఉపయోగించబడింది. .

దృశ్యకళలు

ఇటాలియన్ దృశ్య కళ చరిత్ర పాశ్చాత్య చిత్రలేఖనం చరిత్రలో ముఖ్యమైన భాగాలలో ఒకటిగా ఉంది. రోమన్ కళను గ్రీస్ ప్రభావితం చేసింది. పురాతన గ్రీకు చిత్రలేఖనం వంశావళిగా దీనిని భావించ వచ్చు. అయితే రోమన్ పెయింటింగులలో ముఖ్యమైన ప్రత్యేక లక్షణాలు ఉంటాయి. దక్షిణ ఇటలీలోని కంపానియాలోని విల్లాస్‌లో రోమన్ చిత్రలేఖనాలు ఇప్పటికీ సురక్షితంగా ఉన్నాయి. ఇటువంటి పెయింటింగులు 4 ప్రధాన "శైలులు" లేదా కాలాలకు చెందినవిగా వర్గీకరించబడ్డాయి.^[252] ట్రోంప్-లియోల్, నకిలీ-దృక్పధం, స్వచ్ఛమైన ప్రకృతిదృశ్యాల మొదటి ఉదాహరణలు ఉండవచ్చు.^[253]రోమనెస్‌క్యూ కాలంలో బైసన్టైన్ చిహ్నాల భారీ ప్రభావితమైన ప్యాసెల్ పెయింటింగ్ మరింత సాధారణం అయింది. 13 వ శతాబ్దం మధ్యకాలంలో మధ్యయుగ కళ, గోతిక్ చిత్రలేఖనం అధిక సహజత్వం కలిగి ఉన్నాయి. ఇటలీలో సిమబ్యూ, తర్వాత అతని విద్యార్థి గియోటో చిత్రణ మరింత వాస్తవికమైంది. గియోట్టో శిక్షణతో ఉత్తమ చిత్రకారులు చిత్రించిన చిత్రాలు సృజనాత్మకంగా మారాయి. వారు పాశ్చాత్య సంస్కృతి పెయింటింగులలో ఇద్దరు గొప్ప మధ్యయుగ మాస్టర్లుగా పరిగణించబడ్డారు.

14 వ శతాబ్దం నుండి 17 వ శతాబ్దం మధ్యకాలం వరకు ఇటాలియన్ పునరుజ్జీవనం పెయింటింగ్ స్వర్ణ యుగంగా చామంది అభివర్ణించారు. ఆధునిక ఇటలీ సరిహద్దుల వెలుపల కూడా ఇది గణనీయమైన ప్రభావాన్ని చూపిందని భావించబడుతుంది. ఇటలీలో పోలో ఉసెల్లో, ఫ్రా ఆంగెలికో, మససియో, పియెరో డెల్లా ఫ్రాన్సేస్కా, ఆండ్రియా మాంటెగ్నా, ఫిలిప్పో లిప్పీ, గియోర్గియోన్, టిన్టోరేటో, సాన్డ్రో బోటిసెల్లి, లియోనార్డో డా విన్సీ, మిచెలాంగెలో బునారోటి, రాఫెల్, గియోవన్నీ బెల్నిని, టైటియాన్ వంటి కళాకారులు కోణం వాడకం, మానవ శరీరనిర్మాణం, డ్రాయింగు, పెయింటింగ్ పద్ధతుల్లో అపూర్వమైన శుద్ధీకరణ అభివృద్ధి చేసారు. మిచెలాంగెలో సుమారు 1500 - 1520 వరకు చురుకైన శిల్పిగా గుర్తించబడ్డాడు. అతని గొప్ప కళాఖండాలలో అతని డేవిడ్, పీట, మోసెస్తో ఉన్నాయి. ఇతర ఇటాలియన్ శిల్పులలో లోరెంజో గిబ్బర్టీ, లూకా డెల్లా రాబియా, డొనాటెల్లో, ఫిలిప్పో బ్రూనెల్లెషి, ఆండ్రియా డెల్ వెరోక్కియో వంటి ఇతర ప్రముఖ పునరుజ్జీవనోద్యమ శిల్పులు ప్రాధాన్యత వహించారు.

15 వ - 16 వ శతాబ్దాలలో అధిక పునరుజ్జీవనం మానరిజం శైలి కళకు దారితీసింది. పియరో డెల్లా ఫ్రాన్సెస్కా ప్రశాంతమైన ముఖాలు, రాఫెల్, ప్రశాంతత విర్జిన్స్ స్థానంలో పాంటోర్మో బాధిత వ్యక్తీకరణలు, ఎల్ గ్రీకో భావోద్వేగ కళాకృతులతో భర్తీ చేయబడ్డాయి. 17 వ శతాబ్దంలో ఇటాలియన్ బారోక్యూ కారవాగ్గియో, ఆనిబెల్ కార్కాస్కి, అర్టిమిసియా జెంటైల్సి, మాటియా ప్రీటి, కార్లో సరాసెనీ, బార్టోలోమెయో మన్ఫ్రేడి గొప్ప చిత్రకారులుగా ఉన్నారు. తరువాత 18 వ శతాబ్దంలో ఇటలీ రొకోకో ప్రధానంగా ఫ్రెంచ్ రోకోకోచే ప్రేరణ పొందింది. ఎందుకంటే ఫ్రాన్స్ గియోవన్నీ బాటిస్టా టైపోలో, కానలేటో వంటి కళాకారులతో ఆ ప్రత్యేక శైలి వ్యవస్థాపక దేశంగా ఉంది. ఇటాలియన్ నియోక్లాసికల్ శిల్పకళ, ఆంటోనియో కానోవా నగ్నల మీద దృష్టి సారించింది.

సాహిత్యం

ఇటాలియన్ సాహిత్యం క్రీ.పూ 753 లో రోమ్ స్థాపన తరువాత ప్రారంభమైంది. ప్లీనీ ది ఎల్డర్, ప్లినీ ది యంగర్, విర్గిల్, హోరేస్, సరైనటియస్, ఓవిడ్ లివీ వంటి అనేకమంది రచయితలు, కవులు, తత్వవేత్తలు, చరిత్రకారులతో లాటిన్ సాహిత్యం ఇప్పటికీ అత్యంత ప్రభావవంతమైనదిగా ఉంది. రోమన్లు వారి మౌఖిక సంప్రదాయం, కవిత్వం, డ్రామా, ఎపిగ్రామ్లకు ప్రసిద్ధి చెందారు.^[254] 13 వ శతాబ్దం ప్రారంభంలో " సెయింట్ ఫ్రాన్సిస్ అఫ్ అస్సిసి " మతపరమైన పాట " కాంటికల్ ఆఫ్ ది సన్ " పాట ఆధారంగా సాహిత్య విమర్శకులు ఆయనను మొదటి ఇటాలియన్ కవిగా పరిగణించారు.^[255]

సిసిలీలో మరొక ఇటాలియన్ ధ్వని ప్రారంభమైంది. 13 వ శతాబ్దం ప్రథమార్ధభాగంలో సిలీస్ రాజ్యాన్ని పాలించిన రెండవ ఫ్రెడెరిక్ చక్రవర్తి సభలో ప్రొవెన్కల్ బాణిలో రూపకల్పన చేసిన గీతాలు, ఇతివృత్తాల సాహిత్యం స్థానిక భాష స్వచ్ఛమైన రూపంలో వ్రాయబడ్డాయి. ఈ కవులలో నారాయికా గియాకోమో డా లెంటినీ (సొనెట్ రూపాన్ని కనుగొన్నప్పటికీ ఆరంభకాల సొనెటీరుగా పెట్రార్చ్ అత్యంత ప్రసిద్ధి చెందారు.^[256]

గియోడో గ్వినిజెల్లీ స్థాపించిన " డోల్స్ స్టైల్ నోవో " సంప్రదాయ ప్రేమ కవిత్వానికి తాత్విక పరిమాణాన్ని జోడించిన ఒక పాఠశాలగా పరిగణించబడుతుంది. ప్రేమను ఈ నూతన అవగాహన, మృదువైన, స్వచ్ఛమైన శైలితో గైడో కావాల్కంటి, ఫ్లోరెంటైన్, కవి డాంటే అలిఘీరి ప్రభావితం చేసారు. డాంటే ఆధునిక ఇటాలియన్ భాషకు పునాది వేసాడు. ఆయన రచించిన డివైన్ కామెడీ మధ్య యుగాలలో ఐరోపాలో నిర్మించిన మొట్టమొదటి సాహిత్య ప్రక్రియలలో ఒకటిగా పరిగణించబడుతుంది. అదనంగా డాంటే కష్టతరమైన టెరాజా రిమాను కనుగొన్నాడు. పెటార్చ్, గియోవన్నీ బొకాక్కియో 14 వ శతాబ్దానికి చెందిన ఇద్దరు గొప్ప రచయితలుగా పురాతన కవితాశైలి అనుసరిస్తూ తమ స్వంత కళాత్మక బాణిని అలవర్చుకున్నారు. పెద్రాచ్ కవితల సేకరణ ఇల్ కానొనియెర్ ద్వారా కీర్తి సాధించారు. పెటార్చ్ ప్రేమ కవిత్వం శతాబ్దాలుగా నమూనాగా పరిగణించబడుతుంది. బోకాక్కియో వ్రాసిన " ది డెకామెరోన్ " రాసిన చిన్న కథల సమాహారంలాంటి రచన ఇప్పటి వరకు తిరిగి లభించని అత్యంత ప్రసిద్ధ సేకరణలలో ఒకటిగా పరిగణించబడుతుంది.^[257]

ఇటాలియన్ పునరుద్ధరణ రచయితలు అనేక ముఖ్యమైన రచనలను రూపొందించారు. నికోలో మచియవెల్లి వ్రాసిన " ది ప్రిన్స్ " రాజకీయ శాస్త్రం, ఆధునిక తత్వశాస్త్రం వ్యాసాలు ప్రపంచంలోనే అత్యంత ప్రసిద్ధమైన రచనలలలో ఒకటిగా పరిగణించబడుతుంది. అందులో ఉన్న శక్తివంతమైన సత్యం ఇతర తాత్వికరచనకంటే ఉత్తమమైనదిగా భావించబడుతుంది. ఈ కాలంలోని మరో ముఖ్యమైన రచనలలో మాటియో బోయార్డో అసంపూర్ణ శృంగార ఓర్లాండో ఇన్నమోర్టో కొనసాగింపుగా లుడోవికో అరిస్టో వ్రాసిన " ఓర్లాండో ఫ్యూరిసో " గొప్ప శబ్దలప్రయోగ పద్యంగా గౌరవించబడుతుంది. బాల్డాసరే కాస్టిగ్లియోన్ రచన " ది బుక్ ఆఫ్ ది కోర్టియర్ " పరిపూర్ణ రాజాస్థాన మతాధికారి, ఆధ్యాత్మిక సౌందర్యం ఆదర్శాన్ని వివరిస్తుంది. జెరూసలేంలో లిరిక్ కవి టొరాక్యుయాటో టాస్సో డెవివేర్డ్ రచన " జెరుసలేం డెలివర్డ్ " ఒక క్రిస్టియన్ ఇతిహాసంగా గౌరవించబడుతుంది. ఇందులో ఒట్టవ రిమాను ఉపయోగించడం ద్వారా అరిస్టాటిల్ సూత్రాలకు అనుగుణంగా ఐక్యత సాధించడానికి మార్గంగా పాఠకులను ఆకర్షించింది.

గియోవన్ని ఫ్రాంసెస్కో స్ట్రాపారొలా వ్రాసిన ఫేస్టియస్ నైట్స్ ఆఫ్ స్ట్రపారోలా (1550-1555), జియాంబటిస్టా వ్రాసిన " పెంటమెరొనే (1634) ఐరోపాలో ముద్రించబడిన ఫెయిరీ కథల ప్రథమ ముద్రణలుగా భావించబడుతున్నాయి.^[258]^[259]^[260] 17 వ శతాబ్దం ప్రారంభంలో గియాంబటిస్టా మారినో దీర్ఘ పురాణ పద్యం ఎల్,అడోనే వంటి కొన్ని సాహిత్య కళాఖండాలు సృష్టించబడ్డాయి. బారోక్ కాలం గలిలియో వ్రాసిన స్పష్టమైన వైజ్ఞానిక గీతాన్ని అలాగే టొమాసో కాంపెనెల్ల వ్రాసిన ది సిటీ ఆఫ్ ది సన్ (తత్వవేత్త-పూజారి పాలించిన పరిపూర్ణ సమాజం వర్ణన) ఉత్పత్తి చేసింది. 17 వ శతాబ్దం విద్యావేత్తలు ఆర్కాడియన్స్ మెటాస్టాసియో వ్రాసిన మెలోడ్రామా వంటి సరళత, సాంప్రదాయిక కవిత్వం పునరుద్ధరించడానికి విద్యావేత్తలు ఒక ఉద్యమాన్ని ప్రారంభించారు. 18 వ శతాబ్దంలో నాటక రచయిత కార్లో గోల్డోని పూర్తి లేఖిత నాటకాలు సృష్టించాడు. ఆయన వ్రాసిన మధ్యతరగతి పాత్రను అనేకమంది నటులు పోషించారు.

*The Adventures of Pinocchio* is the world's most translated non-religious book^[261] and a canonical piece of children's literature.^[262]

అత్యధికంగా అనువదించబడని మత పుస్తకమైనది [263], పిల్లల సాహిత్యం యొక్క నియమావళి. [264]

రొమాంటిసిజం రిసార్జిమెంటో కారణంగా ఆరంభించిన దేశభక్తి ఉద్యమం ఇటలీలో రాజకీయ ఐక్యత, విదేశీ ఆధిపత్య తీసుకుని వచ్చింది. 19 వ శతాబ్దం ప్రారంభంలో ఇటాలియన్ రచయితలు రొమాంటిసిజాన్ని స్వీకరించారు. ఇటలీ పునరుద్ధరణను కవులు విట్టోరియో అల్ఫెరి, ఉగో ఫాస్కోలో, గియాకోమో లియోపార్డీలు ఆదరించారు. ప్రముఖ ఇటాలియన్ రొమాంటిక్ రచయిత అలెశాండ్రో మంజోని రచనలు, వారి దేశభక్తి సందేశానికి ఇటాలియన్ ఏకీకరణకు చిహ్నంగా ఉన్నాయి. ఎందుకంటే ఆధునిక ఏకీకృత ఇటాలియన్ భాష అభివృద్ధిలో అతని ప్రయత్నాలలో భాగంగా ఆయన నవల ది బెట్రొథేడ్ క్రిస్టియన్ విలువలు న్యాయం రక్షణకు ప్రాధాన్యత ఇచ్చిన మొదటి ఇటాలియన్ చారిత్రక నవలగా గుర్తించబడుతుంది. దీనిని ఇటాలియన్ భాషలో అత్యంత ప్రసిద్ధ, విస్తృతంగా చదవబడిన నవలగా గుర్తిస్తున్నారు.^[263]

19 వ శతాబ్దం చివరిలో ఇటలీ సాహిత్యంలో వెరిస్మో అనే వాస్తవిక సాహిత్య ఉద్యమం ప్రధాన పాత్ర పోషించింది; గియోవన్నీ వెర్గా లుయిగి క్యాప్యూనా దాని ప్రధాన సంఘటనలు. ఇదే కాలంలో ఎమిలియో సల్గారి (యాక్షన్ అడ్వెంచర్ స్వాష్బక్లర్స్ రచయిత), సైన్స్ ఫిక్షన్ మార్గదర్శకుడు తన శాండోకన్ సిరీస్ను ప్రచురించారు.^[264] 1883 లో కార్లో కొలోడి (ఇటాలియన్ రచయిత వ్రాసిన అత్యంత ప్రసిద్ధిచెందిన పిల్లల క్లాసిక్, ప్రపంచంలో అత్యధికంగా అనువదించబడిన మతరేతరమైన పుస్తకము) " ది అడ్వెంచర్ ఆఫ్ పినోచియో " అనే నవల ప్రచురించాడు.^[261] 20 వ శతాబ్దం ప్రారంభంలో ఫ్యూచరిజం ఉద్యమం ఇటాలియన్ సాహిత్యాన్ని ప్రభావితం చేసింది. ఫిలిప్పో టామసో మరీనెట్ వ్రాసిన " మానిఫెస్టో ఆఫ్ ఫ్యూచరిజం "లో ఉపయోగించిన భాష, సామెతలు వేగం, చైతన్యం, యంత్ర యుగం హింస నుండి ఆహ్లాదపరచడానికి పిలుపు ఇచ్చాయి.^[265]

1889 నుండి 1910 వరకు నోబెల్ గ్రహీతలు గాబ్రియేల్ డి'అనన్జియో, 1906 లో జాతీయవాద కవి గియోసే కార్కార్కి, 1926 లో వాస్తవిక రచయిత్రి గ్రజియా డెల్డా, 1936 లో ఆధునిక థియేటర్ రచయిత లుయిగి పిరాండెల్లో, 1960 లో చిన్న కథల రచయిత ఇటాలో కాల్వినో, 1959 లో కవి సాల్వాటోర్ క్వాసిమోడో, 1975 లో యుజినియో మొంటలే, 1980 లో ఉంబెర్టో ఎకో, 1997 లో వ్యంగ్య నాటక రచయిత డారియో ఫో. వంటి ఆధునిక సాహిత్యవేత్తలు ఉన్నారు.^[266]

ఇటాలియన్ తత్వవేత్తలలో సెసేర్ బెకారియా, జియోర్దనో బ్రూనో, బెనెడెట్టో క్రోస్, మార్సిలియో ఫిసినో, గియాంబటిస్టా వికో. ప్రాముఖ్యత సంతరించుకున్నారు.

ధియేటరు

ఇటాలియన్ థియేటర్ సంస్కృతి రోమన్ సంప్రదాయానికి చెందినదని భావిస్తున్నారు. పురాతన రోమ్ థియేటరు నగ్న నృత్యవిన్యాసాలు, ప్లాటస్ ఆకర్షణీయమైన హాస్య ప్రదర్శనలకు సెనెకా ఉన్నత-శైలి వచనంతో కూడిన విషాదాల నుండి ఉద్భవించింది. రోంకు ఒక స్థానిక సంప్రదాయం ఉన్నప్పటికీ క్రీ.పూ 3 వ శతాబ్దంలో రోమన్ సంస్కృతికి చెందిన హెలెనైజేషన్ రోమన్ థియేటరు మీద తీవ్ర ప్రభావం చూపి వేదిక మీద అత్యధిక నాణ్యతగల లాటిన్ సాహిత్యం అభివృద్ధిని ప్రోత్సహించింది. అనేక ఇతర సాహిత్య ప్రక్రియల మాదిరిగా రోమన్ నాటక రచయితలు గ్రీకు సంస్కృతి పట్ల మొగ్గు చూపారు. ఉదాహరణకు సెనెకా ఫీడెర్ యురిపిడెస్ మీద ఆధారపడింది, ప్లానెట్స్ అనేక హాస్య చిత్రాలు మెనాండర్ రచనల ప్రత్యక్ష అనువాదాలుగా ఉన్నాయి.^[268]

16 వ - 18 వ శతాబ్దంలో కామిడియా డెల్'రేటే అభివృద్ధి చేయబడిన అధునాతన థియేటర్ రూపంగా ఇప్పటికీ నిర్వహిస్తుంది. సంచార కళాకారుల బృందాలు బహిరంగ వేదికను ఏర్పాటు చేసి కానోవక్సియో అని పిలువబడే ఒక క్లిష్టమైన కథాంశంతో ఏర్పాటు చేయబడిన పాత్రల సమ్మేళనం ఆధారంగా గారడీ, విన్యాసాలు, మరింతగా హాస్యం జోడించి నాటకాల రూపంలో వినోదాన్ని అందించాయి. నాటకాలు లాజిజీ అనబడే కథల ఆధారంతో వ్రాసిన నాటకాలు ప్రారంభించక పరిస్థితులు, సమస్యలను కథాంశంగా తీసుకుని నటీనటుల ప్రతిభతో అభివృద్ధి చేకుంటూ ప్రదర్శించేవారు. సాధారణంగా కామిడియా పాత్రలు స్థిర సాంఘిక పాత్రలను సూచిస్తాయి. వీటన్నింటిలో మూర్ఖమైన పాత పురుషులు, వంచక సేవకులు, ధైర్యసాహసాలున్న దుర్మార్గులైన సైనిక అధికారుల పాత్రలు ఉండేవి. ఈ పాత్రలలోని ప్రధాన వర్గాలుగా సేవకులు, వృద్ధులు, ప్రేమికులు, కెప్టెన్లు ఉండేవారు.^[269]

1734 లో కార్లో గోల్డోనీ వ్రాసిన కొన్ని దృశ్యాలు, పాత్రలు, వారి ప్రవర్తనలు నిజ జీవితంలో వ్యక్తిత్వాలు హాస్యం ముసుగులలో, వ్యంగ్య ధోరిణిలో చిత్రించబడ్డాయి. ఇటాలియన్ జీవితం, మర్యాదలు మునుపెన్నడూ ఇవ్వనంతగా కళాత్మకత జోడించి ప్రదర్శించాడు.

1737 లో ప్రారంభమైన నేపుల్స్ లోని టీట్రో డి శాన్ కార్లో (మిలన్ లా స్కాలా, వెనిస్ లా ఫెనేసి థియేటర్లకు రెండు దశాబ్దాల ముందు) బహిరంగ ఒపెరా నిరంతరం ప్రదర్శనలు ఇస్తూ ప్రపంచంలోనే అత్యంత చురుకైన వేదికగా గుర్తించబడింది. ఇది ప్రారంభమైంది.^[270]

సంగీతం

Giacomo Puccini, Italian composer whose operas, including *La bohème*, *Tosca*, *Madama Butterfly* and *Turandot*, are among the most frequently worldwide performed in the List of important operas^[271]^[272]

జానపద సంగీతం అయినా సంప్రదాయ సంగీతం అయినా సంగీతం అన్నికాలాలలో ఇటాలియన్ సంస్కృతిలో ఒక ముఖ్యమైన పాత్ర పోషించింది. పియానో, వయోలిన్‌తో వంటి శాస్త్రీయ సంగీతంతో సంబంధం కలిగిన సంగీతవాయిద్యాలు ఇటలీలో రూపొందించబడ్డాయి.^[273]^[274] 16 వ - 17 వ శతాబ్దం మద్య కాలంలో ఇటాలియన్ సంగీతంలో సింఫొనీ, కాన్సెర్టో, సొనాట వంటి ప్రబలమైన సాంప్రదాయిక సంగీతరూపాలు రూపొందించబడ్డాయని కనుగొన్నారు.

ఇటలీ పాలెస్ట్రినా, మొన్టేవర్ది, గెసుయల్డో, బరోక్ స్వరకర్త స్కార్లాటీ, కోరెల్లి, వివాల్డి, క్లాసికల్ స్వరకర్తలు పైసీల్లో, పాగానిని, రోస్సిని, రొమాంటిక్ సంగీత దర్శకులు వెర్డి, పుస్సిని వంటి స్వరకర్తలు పునరుజ్జీవనోద్యమ కాలంనాటి ప్రసిద్ధ స్వరకర్తలుగా గుర్తించబడ్డారు. ప్రయోగాత్మక ఎలక్ట్రానిక్ సంగీతం అభివృద్ధిలో బెర్యో, నానో వంటి ఆధునిక ఇటాలియన్ స్వరకర్తలు ప్రాధాన్యత వహించారు. సంప్రదాయ సంగీతం ఇప్పటికీ ప్రజాదరణ కలిగి ఉంది అని మిలన్ లా స్కాలా, నేపుల్స్ శాన్ కార్లో (ప్రపంచంలోని పబ్లిక్ ఒపెరాకు అతిపురాతనమైన వేదిక) వంటి అనేక ఒపేరా హౌసులు సాక్ష్యంగా ఉన్నాయి.^[270] ఇటాలియన్లు అభివృద్ధి చెందుతున్న సమకాలీన సంగీతంలో పియానిస్ట్ మారిజియో పోల్లిని, టేనోర్ లూసియానో పవరోట్టి వంటి వాయిద్యకారుల ప్రతిభావంతమైన ప్రదర్శనలు ప్రాధాన్యత వహిస్తున్నారు.

ఇటలీ ఒపేరా జన్మస్థలం అని ప్రపంచవ్యాప్తంగా భావిస్తున్నారు.^[275] 17 వ శతాబ్దం ప్రారంభంలో ఇటాలియన్ ఒపేరా మంటోవా, వెనిస్ వంటి నగరాల్లో ఆవిష్కరించబడింది.^[275] 19 వ - 20 వ శతాబ్దాల్లోని రాస్సిని, బెల్లిని, డోనిజేటి, వెర్డి, పుస్సినీ వంటి స్థానిక ఇటాలియన్ కంపోసర్లు రచించిన రచనలు ప్రపంచవ్యాప్తంగా ఒపేరా గృహాల్లో ఇప్పటివరకు ప్రదర్శించబడుతున్నాయి. మిలన్ లోని లా స్కాలా ఒపేరా హౌస్ ప్రపంచంలోనే అత్యుత్తమైనదిగా పేర్గాంచింది. ఎన్రికో కరుసో, అలెశాండ్రో బొన్సీ వంటి గాయకులు ఇటాలియన్ ఒపేరా గాయకులుగా ప్రాముఖ్యత వహిస్తున్నారు.

ఫాసిస్ట్ పాలన జెనోఫోబిక్ సాంస్కృతిక విధానాలు ఉన్నప్పటికీ 1920 లలో ప్రవేశపెట్టబడిన జాజ్ ఇటలీలో బలమైన పట్టు సాధించి ప్రజాదరణ పొందింది. ప్రస్తుతం ఇటలీలో మిలన్, రోమ్, సిసిలీ నగరాలు జాజ్ సంగీతానికి ముఖ్యమైన కేంద్రాలుగా ఉన్నాయి. 1970 లలో ఇటలీలో పి.ఎఫ్.ఎం, బాంకో డెల్ మ్యుటో సక్కోర్సో, లే ఓర్మ్, గోబ్లిన్, ఫూ వంటి బ్యాండ్లతో ప్రగతిశీల రాక్, పాప్ ఉద్యమం ముందంజలో ఉంది.^[276] ఇదే కాలంలో ఇటలీ చిత్రరంగం వైవిధ్యభరితంగా కనిపిస్తుంది. సినీసిట్టా చిత్రాలలో ఇనియోయో మొర్రికన్, అర్మండో ట్రోవియోలీ, పియరో పిసిసియోని, పీరో ఉమిలియన్ వంటి స్వరకర్తలు ప్రాబల్యత సాధించారు. 1980 ల ప్రారంభంలో జోవనోట్టి మొదటి ఇటాలియన్ హిప్ హాప్ నటిగా గాయనిగా ప్రఖ్యాతిగడించింది.^[277] ఫైర్, లాకాన కాయిల్, ఎల్వెన్కింగ్, ఫర్గాటెన్ సమాధి, ఫ్లెషోడ్ అపోకాలిప్స్ వంటి ప్రముఖ ఇటాలియన్ మెటల్ బ్యాండ్లు వివిధ హెవీ మెటల్ బ్యాండు మార్గదర్శకులుగా కూడా ఉన్నాయి.^[278]

డిస్కో, ఎలెక్ట్రానిక్ మ్యూజిక్ అభివృద్ధిలో ఇటలీ కూడా ఒక ముఖ్యమైన దేశంగా ఉంది. ఇటాలియో డిస్కో ఫ్యూచరిస్టిక్ ధ్వని, సింథసైజర్లు, డ్రమ్ మెషీన్స్ ఉపయోగానికి ప్రసిద్ధి చెందింది. ఇది ప్రారంభ ఎలక్ట్రానిక్ నృత్య శైలుల్లో ఒకటిగా ఉంది. అలాగే డిస్కో యూరోపియన్ రూపాలు యూరో డిస్కో (తరువాత యూరోపియన్, న్యూ-డిస్కో వంటి అనేక కళా ప్రక్రియలను ప్రభావితం చేసింది)కంటే వ్యత్యాసంగా ఉంటుంది.^[280] 1988 నాటికి ఈ కళా ప్రక్రియ ఇతర యూరోపియన్ నృత్యం, ఎలక్ట్రానిక్ సంగీతంలో విలీనం అయ్యింది. ఇది ఇటాలో డిస్కో వంటి సంప్రదాయ గృహ సంగీతంతో కలిపింది; సాధారణంగా ఇది ఉచ్ఛస్థాయిలో పియానో మెలోడీల బలమైన వాడకంతో ధ్వనిస్తుంది. ఈ కళా ప్రక్రియలో బ్లాక్ బాక్స్, ఈస్ట్ సైడ్ బీట్, 49 బ్యాడులు ఉన్నాయి. 1990 ల రెండవ సగం నాటికి యూరోడాన్స్ ఉపశాఖ ఇటాలో డాన్స్ అని పిలువబడింది. ఇటాలా డిస్కో, ఇటాలో హౌస్ల నుండి వచ్చిన ప్రభావం, ఇటటో నృత్యంలో సాధారణంగా సింథసైజర్ రిఫ్టులు, శ్రావ్యమైన ధ్వని, వాకోడర్లు వాడకంలో ఉన్నాయి. ప్రముఖ ఇటాలియన్ డిజె.లు, రీమిక్సులో గ్యారీ పోంటే (ఈఫిల్ 65 సభ్యుడు), బెన్నీ బెనస్సీ, జిగి డి అగోస్టినో, ట్రియో టకాబ్రో ఉన్నారు.

ఎలక్ట్రానిక్ నృత్య సంగీతంలో జార్జియో మొరోడర్ వంటి నిర్మాతలు 3 అకాడెమీ అవార్డులు, 4 గోల్డెన్ గ్లోబ్స్ అవార్డులు గెలుచుకుని ప్రాబల్యత సంతరించుకున్నారు.^[279] ప్రస్తుతం ఇటాలియన్ పాప్ సంగీతం ప్రతి సంవత్సరం సాన్రెమో మ్యూజిక్ ఫెస్టివల్‌లో ప్రతిధ్వనిస్తుంది. ఇది యూరోవిజన్ పాట పోటీకి, స్పోలోటోలో " ఫెస్టివల్ ఆఫ్ టూ వరల్డ్స్ " ప్రేరణ కలిగించింది.^[281] ఇటలీలో మినా, ఆండ్రియా బోసెల్లి, గ్రామీ విజేత లారా పోసిని, జుచెరో, ఎరోస్ రమజ్జొట్టి, టిజయానో ఫెర్రో వంటి గాయకులు అంతర్జాతీయ ఖ్యాతివహిస్తూ ఉన్నారు.

సినిమా

లూమిరే బ్రదర్స్ మోషన్ పిక్చర్ ఎగ్జిబిషన్లను ప్రారంభించిన కొద్ది నెలల తరువాత ఇటాలియన్ సినిమా చరిత్ర మొదలైంది. మొట్టమొదటి ఇటాలియన్ పోప్ లియో 13 చిత్రం కెమెరాకు ఒక ఆశీర్వాదాన్ని చూపించడంతో కొన్ని సెకన్లు ప్రదర్శించబడింది. ఇటాలియన్ చిత్ర పరిశ్రమ 1903 - 1908 మధ్య మూడు కంపెనీలతో మొదలైంది: సొసైట ఇటాలియా చైన్స్, ఆంబ్రోసియో ఫిల్ము, ఇటాలా ఫిలిం. మిలన్, నేపులలో ఇతర కంపెనీలు త్వరలోనే ప్రారంభించబడ్డాయి. కొద్ది సేపటికే ఈ మొదటి కంపెనీలు నాణ్యమైన చిత్రాలను నిర్మించాయి. ఇవి ఇటలీ వెలుపల త్వరలో విక్రయించబడ్డాయి. తరువాత సినిమాను నిర్మించిన బెనిటో ముస్సోలినీ రోంలో ప్రఖ్యాత సినెసిట్టా స్టూడియోని (రెండవ ప్రపంచ యుద్ధం వరకు ఫాసిస్ట్ ప్రచారం కొరకు) స్థాపించాడు.^[282]

యుద్ధం తరువాత 1980 లలో కళాత్మక పతనం వరకు ఇటాలియన్ చిత్రం ప్రపంచవ్యాప్తంగా గుర్తించబడి ఎగుమతి చేయబడింది. ఈ కాలంలో ఇటాలియన్ చిత్ర దర్శకులు విటోరియో డి సికా, ఫెడెరికో ఫెల్లిని, సెర్గియో లియోన్, పీర్ పావోలో పాసోలినీ, లుచినో విస్కోంటి, మిచెలాంగెలో ఆంటోనియోని, రాబర్టో రోసెల్లిని ప్రాముఖ్యత వహించారు. వారిలో కొంతమంది అత్యంత ప్రభావవంతమైన చిత్ర నిర్మాతలుగా గుర్తించబడ్డారు.^[283]^[284]^[285] సైకిల్స్ థీవ్స్, లా డోల్స్ వీటా, 8½, ది గుడ్, ది బాడ్ అండ్ ది అగ్లీ, వన్స్ అపాన్ ఎ టైం ది వెస్ట్, ది టైగర్ అండ్ ది స్నో వంటి ఇటాలియన్ చిత్రాలు ప్రపంచ చలన చిత్రాల నిధులుగా భావించబడుతూ ఉన్నాయి. 1950 ల ఆరంభంలో 1940 ల మధ్యకాలంలో నియోరియలిస్ట్ చిత్రాలు యుద్ధానంతర ఇటలీ పేలవమైన పరిస్థితిని ప్రతిబింబించాయి.^[286]^[287]

1950 వ దశాబ్దంలో దేశం సంపన్నమైనదిగా మారింది. తరువాత నియోరాలిజం ఒక రూపంలో ఒకటైన పింక్ నియోరియలిజం అని పిలువబడే బాణి విజయవంతమైంది. 1960 - 1970 లలో ప్రసిద్ధి చెందిన స్పగెట్టి వెస్టర్ను చిత్రాలు స్వోర్డు అండ్ శాండల్ వంటి ఇతర చిత్రబాణీలు ఉన్నాయి. ఈ కాలంలో సోఫియా లోరెన్, గియులియెట్ మాసిననా, గినా లాలోబ్రిజిడా వంటి నటీమణులు అంతర్జాతీయ కీర్తిని సాధించారు. 1970 లలో మారియో బావ, డారియో అర్జెంటో వంటి దర్శకులు నిర్మించిన శృంగార ఇటాలియన్ థ్రిల్లర్లు, గియోల్లోస్ భయానక శైలి చిత్రాలు కూడా ప్రపంచవ్యాప్తంగా ప్రజలను ప్రభావితం చేసాయి. ఇటీవల సంవత్సరాల్లో ఇటలీ సన్నివేశం అప్పుడప్పుడూ అంతర్జాతీయ దృష్టిని ఆకర్షించింది. రాబర్టో బెనిగ్ని, ఇల్ పొడియోనో దర్శకత్వం వహించిన లైఫ్ ఈస్ బ్యూటిఫుల్ వంటి సినిమాలు: పోసీమాన్ మస్సిమో ట్రోసీ, పోలో సోర్రెంటినో దర్శకత్వం వహించిన ది గ్రేట్ బ్యూటీ వంటి చిత్రాలు అప్పుడప్పుడూ అంతర్జాతీయ ప్రేక్షకుల దృష్టిని ఆకర్షించాయి.

పైన పేర్కొన్న సినెసెట్టా స్టూడియో ప్రస్తుతం ఖండాంతర ఐరోపా, అతిపెద్ద సినిమా బాక్స్ ఆఫీసు హిట్లను పెద్ద సంఖ్యలో స్థాపించిన ఇటాలియన్ సినిమా కేంద్రంగా ఉంది. ప్రపంచంలో అతిపెద్ద ఉత్పత్తి సినిమా, టెలివిజన్ ఉత్పత్తి కేంద్రంగా ఉంది. 1950 వ దశకంలో అత్యధికంగా అంతర్జాతీయ చిత్రాల తయారీతో రోమ్ "హాలీవుడ్ ఆన్ ది టిబెర్"గా పేరుపొందింది. ఈ సినిమాలో 90 మందికి అకాడెమీ అవార్డు ప్రతిపాదించబడింది. అందులో 47 మందికి ఇది లభించింది. ఇటీవల రోమన్ హాలిడే, బెన్-హుర్, క్లియోపాత్రా, రోమియో అండ్ జూలియట్, ది ఇంగ్లీష్ పేషంట్, ది పాషన్ ఆఫ్ ది క్రిస్ట్, గ్యాంగ్స్ ఆఫ్ న్యూయార్క్ మొదలైన క్లాసిక్ చిత్రాలకు అవార్డు ప్రతిపాదించబడింది.^[288]

ఇటలీ అత్యుత్తమ విదేశీ భాషా చిత్రం కోసం అకాడమీ అవార్డులలో అత్యధిక అవార్డులను పొందిన దేశంగా గుర్తించబడుతుంది. అందులో 14 అవార్డులు, 3 స్పెషల్ అవార్డులు, 31 నామినేషన్లు ఉన్నాయి. 2016 నాటికి ఇటాలియన్ సినిమాలు 12 పల్మేస్ డి ఓర్ ( రెండవది), 11 గోల్డెన్ లయన్సు, 7 గోల్డెన్ బేర్సర్లను కూడా గెలుచుకున్నాయి.

క్రీడలు

ఇటలీలో అత్యంత జనాదరణ పొందిన క్రీడ ఫుట్ బాల్ ఇప్పటి వరకు ఉనికిలో ఉంది.^[289] ఇటలీ జాతీయ ఫుట్బాల్ జట్టు (ముద్దుపేరు గ్లి అజ్జురి - "బ్లూస్") 4 ఎఫ్.ఐ.ఎఫ్.ఎ. వరల్డ్ కప్ (1934, 1938, 1982, 2006) క్రీడలలో విజయం సాధించింది. ఇది ప్రపంచంలో అత్యంత విజయవంతమైన జట్లలలో ఒకటిగా గుర్తించబడుతుంది.^[290] ఇటలీ క్లబ్లు 48 ప్రధాన యూరోపియన్ ట్రోఫీలను గెలుచుకున్నాయి. అత్యంత విజయవంతమైన యూరోపియన్ ఫుట్బాల్ దేశాలలో ఇటలీ రెండవ స్థానంలో ఉంది. ఇటలీ అగ్రశ్రేణి క్లబ్ ఫుట్ బాల్ లీగ్ సిరీ ఎ అనే పేరుతో పిలువబడుతూ ఉంది. ఇది ఐరోపాలో 3 వ స్థానంలో నిలిచింది. ఇది ప్రపంచవ్యాప్తంగా మిలియన్ల కొద్దీ అభిమానులను కలిగి ఉంది.

ఇటలీలో ఇతర జట్టు క్రీడలలో వాలీబాల్, బాస్కెట్బాల్, రగ్బీ ప్రసిద్ధివహిస్తూ ఉన్నాయి. ఇటలీ పురుషుల, మహిళా జాతీయ వాలీబాల్ జట్లు తరచూ ప్రపంచంలోని ఉత్తమమైనవిగా గుర్తించబడుతూ ఉన్నాయి. ఇటాలియన్ జాతీయ బాస్కెట్బాల్ జట్టు ఉత్తమ ఫలితాలతో ఐరోపాలో అత్యంత పోటీతత్వ మైన జట్లలో ఒకటిగా పరిగణించబడుతుంది 2004 లేగా బాస్కెట్ సిరీ ఎ ఒలింపిక్సులో, యురోబాస్కెట్ 1983 క్రీడలలో బంగారుపతకం, యురోబాస్కెట్ 1999 క్రీడలలో వెండి పతకం సాధించింది. రగ్బీ యూనియన్ మంచి స్థాయితో ముఖ్యంగా దేశంలోని ఉత్తర ప్రాంతంలో జనాదరణ పొంది ఉంది. ఇటలీ జాతీయ జట్టు 6 నేషన్స్ ఛాంపియన్షిప్పులలో పోటీ చేసింది. రగ్బీ వరల్డ్ కప్పులో రెగ్యులరుగా పాల్గొన్నది. ప్రపంచ రగ్బీ ఇటలీని ఒక టైర్-వన్ దేశంగా వర్గీకరించింది. పురుషుల వాలీబాల్ జట్టు మూడు వరుస ప్రపంచ ఛాంపియన్షిప్పులను (1990, 1994, 1998 లో) గెలుచుకుంది. 1996, 2004, 2016 సంవత్సరాల్లో ఒలింపిక్ వెండి పతకాన్ని సాధించింది.

ఇటలీలో వ్యక్తిగత క్రీడలలో సుదీర్ఘమైన, విజయవంతమైన సంప్రదాయం ఉంది. సైకిల్ రేసింగ్ దేశంలో ప్రాచుర్యం కలిగిన క్రీడగా ఉంది.^[291]

బెల్జియం మినహా ఇతర దేశాల కంటే ఇటాలియన్లు యు.సి.ఐ. ప్రపంచ ఛాంపియన్షిప్పులను గెలుచుకున్నారు. గిరో డి ఇటాలియా సైకిల్ పోటోలు ప్రతి మే మాసంలో నిర్వహించబడుతుంది. గ్రాండు టూర్ సైకిల్ పోటీలు టూర్ డి ఫ్రాన్స్, వ్యూల్టా ఎ ఎస్పనా లతో మూడు గ్రాండ్ పర్యటనలు ఒకటి నిర్వహిస్తుంది. ఇవి ఒక్కొక్కటి 3 వారాల కాలం నిర్వహించబడుతుంటాయి. ఆల్పైన్ స్కీయింగ్ కూడా ఇటలీలో చాలా విస్తృతమైన ఆదరణ కలిగి ఉంది. దేశం స్కై రిసార్టులతో ఒక ప్రముఖ అంతర్జాతీయ స్కీయింగ్ గమ్యంగా ఉంది.^[292] ఇటాలియన్ స్కీయర్లకు వింటర్ ఒలింపిక్ గేమ్స్, ఆల్పైన్ స్కై వరల్డ్ కప్, ప్రపంచ ఛాంపియంషిప్పులలో మంచి ఫలితాలను సాధించింది. ఇటలీ టెన్నిస్లో గణనీయమైన పురోగతి సాధించింది. ఇది దేశంలో అత్యధికంగా అభ్యసిస్తున్న క్రీడగా 4 వ స్థానంలో ఉంది.^[293] 1930 లో స్థాపించబడిన రోమ్ మాస్టర్స్ ప్రపంచంలో అత్యంత ప్రతిష్ఠాత్మక టెన్నిస్ టోర్నమెంట్లలో ఒకటిగా ఉంది. ఇటాలియన్ ప్రొఫెషనల్ టెన్నిస్ క్రీడాకారులు 1976 లో డేవిస్ కప్, 2006, 2009, 2010, 2013 లో ఫెడ్ కప్ గెలిచారు. మోటారు స్పోర్టులు కూడా ఇటలీలో బాగా ప్రజాదరణ పొందాయి. ఇటలీ పలు మోటోజి.పి. ప్రపంచ ఛాంపియన్షిప్పులు గెలుచుకుంది. ఇటాలియన్ స్క్యూడెరియా ఫెరారీ గ్రాండ్ ప్రిక్స్ రేసింగులో (అత్యంత పురాతన జట్టు 1948 నుంచి) పాల్గొన్నాడు. గణాంక ఫార్ములా వన్ జట్టు 232 విజయాల రికార్డును సృష్టించి అత్యంత విజయవంతమైన జట్టుగా గుర్తించబడుతుంది.

చారిత్రాత్మకంగా ఇటలీ మొదటి ఒలింపియాడ్ క్రీడలలో (1896) నిర్వహించిన 48 పోటీలలో 47 లో పాల్గొన్నది. ఇటాలియన్ క్రీడాకారుల వేసవి ఒలింపిక్ జ్రీడలలో 522 పతకాలు గెలుచుకున్నారు. వింటర్ ఒలింపిక్ క్రీడల్లో మరో 106 పతకాలతో కలిసి మొత్తం ఉమ్మడిగా 628 పతకాలలో 235 బంగారు పతకాలు ఉన్నాయి. 628 పతకాలు సాధించి మొత్తం పతకాలతో ఒలింపిక్ చరిత్రలో ఐదవ అత్యంత విజయవంతమైన దేశంగా నిలిచింది. దేశం రెండు వింటర్ ఒలంపిక్స్ (1956 - 2006 లో), ఒక వేసవి ఒలింపిక్ క్రీడలకు (1960 లో) ఆతిథ్యం ఇచ్చింది.

Starting in 1909, the Giro d'Italia is the Grands Tours' second oldest^[294]
A Ferrari SF71H by Scuderia Ferrari, the oldest surviving and most successful Formula One team.^[295]
The Italy national football team, here players of 2012, is the men's national football team

ఫ్యాషన్ , డిజైన్

ఇటాలియన్ ఫ్యాషన్ సుదీర్ఘ సంప్రదాయం కలిగి ఉంది. ఇది ప్రపంచంలో అత్యంత ముఖ్యమైన వాటిలో ఒకటిగా భావించబడుతుంది. మిలన్, ఫ్లోరెన్సు, రోమ్లు ఇటలీ ప్రధాన ఫ్యాషన్ రాజధానులుగా ఉన్నాయి. 2013 " టాప్ గ్లోబల్ ఫ్యాషన్ క్యాపిటల్ ర్యాంకింగ్స్ " (గ్లోబల్ లాంగ్వేజ్ మానిటర్ వర్గీకరణలో) ఆధారంగా రోమ్ ప్రపంచవ్యాప్తంగా 6వ స్థానంలోనూ మిలన్ 12 వ స్థానం లోనూ ఉంది.^[296] ఇటలీలో గూచీ, అర్మానీ, ప్రాడా, వెర్సెస్, వాలెంటినో, దోల్స్ & గబ్బానా, మిసోనీ, ఫెండి, మోస్చినో, మ్యాక్స్ మారా, ట్రుస్సార్డి, ఫెర్రాగామో వంటి ప్రముఖ ఇటాలియన్ ఫ్యాషన్ లేబుల్సు ఉన్నాయి. వీటిలో కొన్నింటిని ఉత్తమమైన ఫ్యాషన్ హౌసులుగా అంతర్జాతీయ గుర్తింపు పొందాయి. అంతేకాక వోగ్ ఇటాలియా, ప్రపంచంలో అత్యంత ప్రతిష్ఠాత్మక ఫ్యాషన్ మ్యాగజైన్లలో ఒకటిగా పరిగణించబడుతుంది.^[297]

ఇటలీ డిజైన్ రూపకల్పనకు ప్రముఖ్యత వహిస్తుంది. ముఖ్యంగా భవనాంతర్గత రూపకల్పన (ఇంటీరియర్ డిజై), నిర్మాణకళ, పారిశ్రామిక రూపకల్పన, పట్టణ రూపకల్పన వంటి విషయాలకు ఇటలీ ప్రత్యేకత గుర్తింపు పొందింది. దేశంలో జియో పోంటి, ఎట్టోర్ సోట్ట్సాస్ వంటి కొంతమంది ప్రసిద్ధ ఫర్నిచర్ డిజైనర్లు ఉన్నారు. "బెల్ డిస్గ్నో", "లీనియా ఇటాలియా" వంటి ఇటాలియన్ పదబంధాలు ఫర్నిచర్ డిజైన్ పదజాలంలోకి ప్రవేశించాయి.^[298] ఇటాలియన్ కళావస్తువులు " వైట్ గుడ్స్", జునుసి వంటి గృహాలంకార వస్తువులు, వాషింగ్ మెషీన్లు, ఫ్రిడెజెస్,^[299] అట్రియం అందిస్తున్న " న్యూ సోఫా " ^[299] ఎట్టోర్ సోట్ట్సాస్ అందిస్తున్న " పోస్ట్-మోడ్రెన్ బుక్కేస్" (బాబ్ డైలాన్ పాట " స్టక్ ఇన్సైడ్ ఆఫ్ మొబైల్ విత్ మెంఫిస్ బ్లూస్ అగైన్ " ప్రేరణతో)మొదలైన పదాలు ఉదాహరణగా ఉన్నాయి.^[299] నేడు నిర్మాణ రూపకల్పన, పారిశ్రామిక రూపకల్పన మిలన్, టురిన్ వంటి వారు నాయకత్వం వహిస్తూ ఉన్నారు. మిలన్ నగరం ఐరోపాలోని అతి పెద్ద డిజైన్ ఫెయిర్ అయిన " ఫియెర మిలానో " నిర్వహిస్తుంది.^[300] మిలన్ లో "ఫూరి సలోన్", సాలోన్ డెల్ మొబైల్ వంటి ప్రధాన రూపకల్పన, వాస్తుకళ-సంబంధిత ఉత్సవాలకు ఆతిథ్యం ఇస్తుంది. బ్రూనో మునారి, లూసియో ఫోంటానా, ఎన్రికో కాస్టెల్లానీ, పియెరో మంజోని వంటి డిజైనర్లకు ఇది నివాసనగరంగా ఉంది.^[301]

ఆహారసంస్కృతి

ఇటాలియన్ వంటలు శతాబ్దాలుగా సంభవించిన సాంఘిక, రాజకీయ మార్పులతో ప్రభావిమయ్యాయి. ఇటాలియన్ ఆహారసంస్కృతి క్రీ.పూ. 4 వ శతాబ్దం కాలం నాటికి మూలాలను కలిగి ఉంది. ఇటలీ వంటకాలలో ఎట్రుస్కాన్, ప్రాచీన గ్రీక్, పురాతన రోమన్, బైజాంటైన్, యూదుల ప్రభావాలను భారీగా ఉన్నాయి.^[302] న్యూ వరల్డు కనుగొనడంతో ఆహారవిధానాలలో గణనీయమైన మార్పులు సంభవించాయి. ప్రస్తుతం బంగాళాదుంపలు, టొమాటోలు, బెల్ పెప్పర్, మొక్కజొన్న వంటి ఆహారపదార్ధాలు ప్రవేశించిన తరువాత అవి వంటకాలలో కేంద్రంగా మారాయి. అయితే ఇవి 18 వ శతాబ్దం వరకు అధిక పరిమాణంలో అందుబాటులో లేవు.^[303]^[304] ఇటాలియన్ వంటకాలు దాని ప్రాంతీయ వైవిధ్యానికి ^[305]^[306]^[307] రుచిలో ఉన్న వైవిధ్యతకు ప్రసిద్ధి చెందాయి. విదేశాలలో బలమైన ప్రభావాన్ని కలిగి అత్యంత జనాదరణ పొందిన వాటిలో ఒకటిగా గుర్తింపు పొందాయి.^[308] ఇవి ప్రపంచవ్యాప్తంగా శక్తివంతమైన ప్రభావం చూపుతున్నాయి.^[309]

ఇటాలియన్ వంటలకు పాస్తా, చేపలు, పండ్లు, కూరగాయలు వంటి మధ్యధరా ఆహారాలు సమృద్ధిగా ఉపయోగించబడుతూ సరళతతో వైవిధ్యభరితంగా ఉంటాయి. అనేక వంటలలో నాలుగు నుండి ఎనిమిది పదార్థాలు మాత్రమే ఉపయోగించబడుతుంటాయి.^[310] ఇటాలియన్ కుక్స్ విశేషమైన తయారీ విధానమే కాకుండా నాణ్యమైన ఆహార పదార్ధాలను ఉపయోగిస్తుంటారు.^[311] వంటకాలు తరచూ చెఫ్ రూపకల్పన కంటే స్థానికత, కుటుంబ సంప్రదాయాలకు ప్రాధాన్యత ఇస్తాయి. పలు వంటకాలు గృహ వంటకానికి సమానంగా ఉంటాయి. ఇది అమెరికాలో ^[312] ఇటాలియన్ వంటకాలు ప్రపంచ వ్యాప్తంగా (అమెరికా నుండి ఆసియా వరకు ప్రజాదరణ పొందడానికి ప్రధాన కారణాల్లో ఇది ఒకటిగా భావించవచ్చు.^[313] ఆహారదినుసులు, వంటకాలు ప్రాంతాల వారిగా విస్తారంగా మారుతుంటాయి.

సంప్రదాయ ఆహారదినుసులను ఉపయోగించడం ఇటాలియన్ వంట పద్ధతి విజయం సాధించడానికి కీలక అంశంగా మారింది. ఇటలీలో ఐరోపాసమాఖ్య చట్టం ద్వారా సంరక్షించబడిన వంటకాలు సంప్రదాయ ప్రత్యేకతలు కలిగిన వంటకాలలో ఇటలీ వంటకాలు అత్యధికంగా ఉన్నాయి.^[314] ఇటాలియన్ గాస్ట్రోనమిక్ సంస్కృతిలో ముఖ్యపాత్ర వహిస్తున్న కాఫీ (ముఖ్యంగా ఎస్ప్రెస్సో) తోపాటు, చీజు, కోల్డ్ కట్స్, వైను వంటి ఇటాలియన్ ఆహరాలు అనేక ప్రాంతీయ భేదాలు, నివాసస్థానం ఆధారంగా సంరక్షిత హోదా కలిగి ఉన్నాయి.^[315] డెసెర్టులు తయారు చేయడానికి సిట్రస్ పండ్లు, పిస్తాపప్పు, బాదం వంటి స్థానిక రుచులు, మస్కర్పోన్, రికోట, కోకో, వనిల్లా, సిన్నమోన్ వంటి అసాధారణ రుచులు వంటి మిశ్రమాన్ని విలీనం చేసే సంప్రదాయం సుదీర్ఘకాలంగా ఉంది. గెలాటో,^[316] తిరమిసు,^[317] క్యాసటా ఇటాలియన్ డెసెర్టులకు ఉదాహరణగా ఉన్నాయి. ఇటాలియన్ కేకులు, పాటిసెరీ అత్యంత ప్రసిద్ధ చెందాయి.

ప్రభుత్వ శలవులు , పండుగలు

ఇటలీలో జరుపుకునే ప్రభుత్వ సెలవులలో మత, జాతీయ, ప్రాంతీయ ఆచారాలకు ప్రాధాన్యత ఉంటుంది.^[320] ప్రతి సంవత్సరం జూన్ 2 న ఇటలీ జాతీయ దినోత్సవం ఫెస్టా డెల్లా రిపబ్లికా (గణతంత్ర దినోత్సవం) జరుపుకుంటారు. 1946 లో ఇటాలియన్ రిపబ్లిక్ పుట్టుకను జరుపుకుంటారు.

డిసెంబరు 13 న జరిగే సెయింట్ లూసీ'స్ డే కొన్ని ఇటలీ ప్రాంతాలలో పిల్లలలో బాగా ప్రసిద్ధి చెందింది. అక్కడ ఆమె శాంతా క్లాజుతో సమాన పాత్ర పోషిస్తుంది.^[321] అదనంగా ఇటలీలోని జనవరి 5 - 6 మధ్య రాత్రి పిల్లలకు మంచి బహుమతులు, స్వీట్లు, చెడ్డ వారికి బొగ్గు లేదా బూడిద సంచులను తీసుకువచ్చే ఒక మాంత్రదండంతో-స్వారీ చేసే ఒక ముసలి స్త్రీతో సంబంధం కలిగి ఎపిఫనీ బీఫానా అనే ఒక జానపద పండుగ జరుపబడుతూ ఉంటుంది.^[322] 15 ఆగస్టున ఫెరగాస్టోతో సమానంగా ఉండే " అసంప్షన్ ఆఫ్ మేరీ " జరుపుకుంటారు. ఇది వేసవి సెలవుల కాలంలో చాలా మార్లు వారాంతంలో జరుపుకుంటారు.^[323] ప్రతి నగరం లేదా పట్టణంలో స్థానిక " పాట్రన్ సెయింట్ " పండుగ సందర్భంగా ప్రభుత్వ సెలవుదినం జరుపుకుంటుంది. ఉదాహరణకు: రోమ్లో జూన్ 29, (సెయింట్స్ పీటర్, పాల్), మిలన్ డిసెంబరు 7 (ఎస్. అంబ్రోస్).జరుపుకుంటారు.^[324]

ఇటలీలో అనేక పండుగలు, ఉత్సవాలు ఉన్నాయి. వీటిలో పాలియో డి సియానా గుర్రపు పందెం, పవిత్ర వారం ఆచారాలు, సరాసెన్ జోస్టు (అరెజో), సెయింట్ ఉబల్డో డే (గుబ్బియో), గియోస్ట్ర డెల్లా క్వింటానా (ఫొలిగానో), కాల్సియో ఫియోరెంటినో ప్రాధాన్యత వహిస్తున్నాయి. 2013 లో యునెస్కో పోసిస్, వరియా డి పాల్మి, మచ్చీ డి శాంటా రోసా (వెర్చెబో), ఫెస్టా డీ గిగ్లి (నోలా), దూరదా డి లి సాంద్రరీ (సాస్సారి) వంటి కొన్ని సాంస్కృతిక వారసత్వం కలిగిన ఇటలీ పండుగలను చేర్చింది.^[325]

ఇతర ఉత్సవాల్లో వెనిస్, వియ్రేగియో, శాట్రియో డి లూకానియా, మామియడ, ఇర్వెయా, దాని ఆరెంజ్స్ యుద్ధం కోసం ప్రసిద్ధి చెందాయి. 1932 నుండి ఇటలీలో వార్షికంగా ప్రతిష్ఠాత్మకమైన వెనిస్ ఇంటర్నేషనల్ ఫిల్మ్ ఫెస్టివల్, "గోల్డెన్ లయన్" అవార్డును ప్రదానం చేసే ఉత్సవాన్ని నిర్వహించబడుతుంది. ఇది ప్రపంచంలోని పురాతన చలన చిత్రోత్సవంగా గుర్తించబడుతుంది.^[318]

ఇవి కూడా చూడండి

గమనికలు

మూలాలు

[1]

[2]

[3]

[4]

[note 1]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

[41]

[42]

[43]

[44]

[45]

[46]

[47]

[48]

[49]

[50]

[51]

[52]

[53]

[54]

[55]

[56]

[57]

[58]

[59]

[60]

[61]

[62]

[63]

[64]

[65]

[66]

[67]

[68]

[69]

[70]

[71]

[72]

[73]

[74]

[75]

[76]

[77]

[78]

[79]

[80]

[81]

[82]

[note 2]

[83]

[84]

[85]

[86]

[87]

[88]

[89]

[90]

[91]

[92]

[93]

[94]

[95]

[96]

[97]

[98]