เครือจักรภพโปแลนด์–ลิทัวเนีย

เครือจักรภพโปแลนด์–ลิทัวเนีย
เครือจักรภพโปแลนด์–ลิทัวเนีย;
	1569–1795
	ธงราชวงศ์; (ประมาณ ค.ศ. 1605–1668) ตราแผ่นดิน
	คำขวัญ: "Si Deus nobiscum quis contra nos"; "ถ้าพระเจ้าทรงอยู่กับเรา แล้วใครเล่าจะเป็นศัตรู"; "Pro Fide, Lege et Rege"; "เพื่อศรัทธา กฎหมาย และกษัตริย์";
	เพลงชาติ: Gaude Mater Polonia
	เขตแดนเครือจักรภพโปแลนด์-ลิทัวเนีย (เขียว) กับรัฐบริวาร (เขียวอ่อน) ในช่วงสูงสุดเมื่อ ค.ศ. 1619
เมืองหลวง	โดยนิตินัย: กรากุฟ (1569–1793); วอร์ซอ (1793–1795); โดยพฤตินัย: กรากุฟ (1569–1596); วอร์ซอ (1596–1795);
ภาษาทั่วไป	ทางการ:; โปแลนด์และละติน ภูมิภาค: เยอรมัน; ลิทัวเนีย; รูทีเนีย;
ศาสนา	ทางการ:; โรมันคาทอลิก ส่วนน้อย: อีสเทิร์นออร์ทอดอกซ์; คาทอลิกตะวันออก; โปรเตสแตนต์; ยูดาห์; อิสลาม;
การปกครอง	ราชาธิปไตยระบบรัฐสภาโดยสืบราชสันตติวงศ์; (1569–1572); ราชาธิปไตยระบบรัฐสภาโดยการเลือกตั้งพระประมุข; (1573–1791; 1792–1795); ราชาธิปไตยภายใต้รัฐธรรมนูญ; (1791–1792);
พระมหากษัตริย์ / แกรนด์ดยุก
• 1569–1572 (องค์แรก)	ซีกิสมุนด์ที่ 2 เอากุสตุส
• 1764–1795 (องค์สุดท้าย)	สตาญิสวัฟที่ 2 เอากุสตุส
สภานิติบัญญัติ	แซย์ม
• สภาสูง	วุฒิสภา
• สภาล่าง	สภาผู้แทนราษฎร
ยุคประวัติศาสตร์	สมัยใหม่ตอนต้น
• จัดตั้งสหภาพ	1 กรกฎาคม 1569
• การแบ่งครั้งที่ 1	5 สิงหาคม ค.ศ. 1772
• รัฐธรรมนูญ 3 พฤษภาคม	3 พฤษภาคม ค.ศ. 1791
• การแบ่งครั้งที่ 2	23 มกราคม ค.ศ. 1793
• การแบ่งครั้งที่ 3	24 ตุลาคม 1795
พื้นที่
1582	815,000 ตารางกิโลเมตร (315,000 ตารางไมล์)
1618	1,000,000 ตารางกิโลเมตร (390,000 ตารางไมล์)
ประชากร
• 1582	~8,000,000
ก่อนหน้า	ถัดไป
	ราชอาณาจักรโปแลนด์ (ค.ศ. 1385-1569)
	แกรนด์ดัชชีลิทัวเนีย
ราชาธิปไตยฮาพส์บวร์คแห่งออสเตรีย
จักรวรรดิรัสเซีย
ราชอาณาจักรปรัสเซีย

เครือจักรภพโปแลนด์-ลิทัวเนีย (โปแลนด์: Rzeczpospolita Obojga Narodów; อังกฤษ: Polish-Lithuanian Commonwealth) มีชื่อเป็นทางการว่า ราชอาณาจักรโปแลนด์และแกรนด์ดัชชีลิทัวเนีย (Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie; Kingdom of Poland and the Grand Duchy of Lithuania) เป็นสองรัฐสมาพันธรัฐ^[11] บางครั้งเรียกเป็นสหพันธรัฐ^[12] ของโปแลนด์และลิทัวเนียที่มีพระมหากษัตริย์ โดยดำรงตำแหน่งทั้งพระมหากษัตริย์โปแลนด์และแกรนดฺดยุกแห่งลิทัวเนีย ถือเป็นหนึ่งในประเทศที่ใหญ่ที่สุด^[13]^[14] และมีประชากรมากที่สุดในยุโรปช่วงคริสต์ศตวรรษที่ 16 ถึง 17 ในช่วงที่มีพื้นที่มากที่สุดเมื่อต้นคริสต์ศตวรรษที่ 17 เครือจักรภพครอบคลุมพื้นที่เกือบ 1,000,000 km² (400,000 sq mi)^[15]^[16] และใน ค.ศ. 1618 มีประชากรหลากหลายชาติพันธุ์เกือบ 12 ล้านคน^[17]^[18] โดยมีภาษาโปแลนด์กับภาษาละตินเป็นภาษาราชการ

เครือจักรภพก่อตั้งขึ้นใน ค.ศ. 1569 โดยสหภาพลูบลิน (Union of Lublin) ซึ่งรวมราชอาณาจักรโปแลนด์เข้ากับแกรนด์ดัชชีลิทัวเนียมาจนถึงวันที่ 3 พฤษภาคม ค.ศ. 1791 เครือจักรภพมีได้ครอบคลุมเพียงดินแดนโปแลนด์และลิทัวเนียเท่านั้น แต่ยังรวมดินแดนทั้งหมดของเบลารุสและลัตเวีย ดินแดนส่วนใหญ่ของยูเครนและเอสโตเนีย รวมถึงบางส่วนของประเทศรัสเซียปัจจุบัน (แคว้นสโมเลนสค์และคาลินินกราด)

เครือจักรภพโปแลนด์-ลิทัวเนียเป็นอาณาจักรที่ก่อตั้งจากอาณาจักรสองแห่งที่มีความสัมพันธ์กันอย่างไม่เป็นทางการมาตั้งแต่ปี ค.ศ. 1386 ระบบการปกครองที่มักจะเรียกกันว่า “ประชาธิปไตยของชนชั้นสูง” (Noble's democracy) หรือ “เสรีภาพทอง” ซึ่งเป็นการปกครองโดยเจ้าผู้ครองนครที่ปกครองตามกฎหมายและสภานิติบัญญัติเซย์ม (Sejm) ที่ควบคุมโดยขุนนาง (szlachta) ระบบที่ว่านี้เป็นรากฐานของระบบประชาธิปไตยอย่างกว้าง ๆ ในสมัยใหม่^[19] และระบอบราชาธิปไตยภายใต้รัฐธรรมนูญเมื่อ ค.ศ. 1791^[20]^[21]^[22] รวมทั้งระบบสหพันธรัฐ.^[23] แม้ว่ารัฐทั้งสองแต่เดิมมีฐานะเท่ากันอย่างเป็นทางการ แต่ตามความเป็นจริงโปแลนด์มักจะมีอำนาจเหนือกว่า^[24]

เครือจักรภพโปแลนด์–ลิทัวเนียมีความหลากหลายทางชาติพันธุ์และเสรีภาพในการนับถือศาสนาสูง ซึ่งยืนยันจากพระราชบัญญัติสมาพันธรัฐวอร์ซอใน ค.ศ. 1573^[25]^[26]^[b] แต่เสรีภาพจะมากหรือน้อยก็ขึ้นอยู่กับสมัย^[27] โดยรัฐธรรมนูญฉบับ ค.ศ. 1791 ยอมรับให้นิกายโรมันคาทอลิกเป็น "ศาสนาหลัก" แต่ยังคงให้เสรีภาพทางศาสนา ซึ่งต่างจากสมาพันธรัฐวอร์ซอ^[22]

หลังผ่านยุครุ่งเรืองมาหลายทศวรรษ^[28]^[29]^[30] เครือจักรภพจึงเข้าสู่ยุคการเสื่อมถอยทางการเมือง^[22]^[31] การทหาร และเศรษฐกิจที่ยืดเยื้อ^[32] ความอ่อนแอที่เติบโตขึ้นนำไปสู่การแบ่งเครือจักรภพให้แก่เพื่อนบ้าน (ออสเตรีย, ปรัสเซีย และรัสเซีย) ในช่วงปลายคริสต์ศตวรรษที่ 18 ก่อนการล่มสลายไม่นาน เครือจักรภพได้ทำการปฏิรูปครั้งใหญ่และจัดตั้งรัฐธรรมนูญฉบับวันที่ 3 พฤษภาคม ซึ่งเป็นรัฐธรรมนูญที่ผ่านการประมวลฉบับแรกในประวัติศาสตร์ยุโรปสมัยใหม่ และอันที่สองในประวัติศาสตร์โลกสมัยใหม่ ตามหลังรัฐธรรมนูญสหรัฐ^[33]^[34]^[35]^[36]^[37]

ชื่อ

ชื่อทางการของเครือจักรภพคือราชอาณาจักรโปแลนด์และแกรนด์ดัชชีลิทัวเนีย (โปแลนด์: Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie; ลิทัวเนีย: Lenkijos Karalystė ir Lietuvos Didžioji Kunigaikštystė; ละติน: Regnum Poloniae Magnusque Ducatus Lithuaniae) โดยชื่อภาษาละตินมักใช้ในสนธิสัญญาระหว่างประเทศและการทูต^[38]

ในช่วงคริสต์ศตวรรษที่ 17 และภายหลังมีอีกชื่อว่า 'เครือจักรภพสาธารณรัฐอันสงบสุขยิ่งโปแลนด์' (โปแลนด์: Najjaśniejsza Rzeczpospolita Polska; ละติน: Serenissima Res Publica Poloniae)^[39] เครือจักรภพราชอาณาจักรโปแลนด์^[40] หรือเครือจักรภพโปแลนด์^[41]

ชาวยุโรปตะวันตกมักย่อชื่อเป็น 'โปแลนด์' และในข้อมูลส่วนใหญ่ใรสมัยก่อนและสมัยใหม่มักเรียกเป็นราชอาณาจักรโปแลนด์ หรือแค่โปแลนด์^[38]^[42]^[43]

ชื่ออย่างไม่เป็นทางการได้แก่ 'สาธารณรัฐชนชั้นขุนนาง' (โปแลนด์: Rzeczpospolita szlachecka) และ 'เครือจักรภพแห่งแรก' (โปแลนด์: I Rzeczpospolita) ชื่อหลังมักใช้ในประวัติศาสตร์นิพนธ์ เพื่อแยกจากสาธารณรัฐโปแลนด์ที่ 2

สิ่งสืบทอด

ดัชชีวอร์ซอ ซึ่งก่อตั้งเมื่อ ค.ศ. 1807 มีรากฐานมาจากเครือจักรภพ ขบวนการการปฏิรูปเกิดขึ้นระหว่าง “การปฏิวัติเดือนมกราคม” ระหว่างปี ค.ศ. 1863 ถึงปี ค.ศ. 1864 และในคริสต์ทศวรรษ 1920 โดยความพยายามที่ล้มเหลวในการสร้างสหพันธรัฐ “Międzymorze” (ระหว่างทะเล) ของยูแซฟ ปิวซูตสกี (Józef Piłsudski) ซึ่งถ้าสำเร็จก็จะรวมพื้นที่จากฟินแลนด์ทางเหนือไปถึงบอลข่านทางใต้^[44]

ในปัจจุบันประเทศโปแลนด์ถือว่ามีรากฐานมาจากเครือจักรภพโปแลนด์-ลิทัวเนีย^[45] แต่ประเทศลิทัวเนียซึ่งก่อตั้งใหม่หลังสงครามโลกครั้งที่หนึ่ง เมื่อเริ่มได้รับอิสรภาพใหม่มองเห็นการรวมตัวเป็นเครือจักรภพในทางลบ^[46] แต่ทัศนคตินี้ก็เปลี่ยนแปลงไปมากในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา^[47]

ดูเพิ่ม

เชิงอรรถ

a. ^{^} ชื่อในภาษาอื่นและภาษาราชการ:

ละติน: Regnum Poloniae Magnusque Ducatus Lithuaniae / Serenissima Res Publica Poloniae^[39]
ฝรั่งเศส: Royaume de Pologne et Grand-duché de Lituanie / Sérénissime République de Pologne et Grand-duché de Lituanie^[48]
โปแลนด์: Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie
ลิทัวเนีย: Lenkijos Karalystė ir Lietuvos Didžioji Kunigaikštystė
เบลารุส: Каралеўства Польскае і Вялікае Княства Літоўскае (Karaleŭstva Polskaje і Vialikaje Kniastva Litoŭskaje)
ยูเครน: Королівство Польське і Велике князівство Литовське
เยอรมัน: Königreich Polen und Großfürstentum Litauen

b. ^{^} นักประวัติศาสตร์บางคนจัดวันที่เปลี่ยนเมืองหลวงจากกรากุฟไปเป็นวอร์ซอในช่วง ค.ศ. 1595 ถึง 1611 ถึงแม้ว่าวอร์ซอไม่ได้มีสถานะเป็นเมืองหลวงอย่างเป็นทางการจนถึง ค.ศ. 1793^[49] เครือจักรภพแซย์มเริ่มจัดการประชุมที่วอร์ซอหลังจัดตั้งสหภาพลูบลินและผู้ปกครองได้ประทับที่นั่น แม้ว่าจะจัดพิธีราชาภิเษกที่กรากุฟ^[49] แนวคิดเมืองหลวงเดียวในสมัยใหม่ยังไม่เป็นที่ยอมรับในเครือจักรภพที่ใช้ระบอบศักดินาและการกระจายอำนาจ^[49] นักประวัติศาสตร์บางคนจัดให้วอร์ซอเป็นเมืองหลวงของทั้งเครือจักรภพ^[50]^[51] บางครั้ง วิลนอ เมืองหลวงของแกรนด์ดัชชี^[52]^[53]^[54] ถูกจัดเป็นเมืองหลวงที่สองของเครือจักรภพ^[55]^[56]

หมายเหตุ

อ้างอิง

แหล่งข้อมูลอื่น

วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อเกี่ยวกับ Polish-Lithuanian Commonwealth
Commonwealth of Diverse Cultures: Poland's Heritage เก็บถาวร 24 มิถุนายน 2011 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน (ในภาษาโปแลนด์และอังกฤษ)
Knowledge passage (ในภาษาโปแลนด์)
The Polish–Lithuanian Commonwealth–Maps, history of cities in Poland, Ukraine, Belarus and Lithuania เก็บถาวร 17 เมษายน 2021 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน (ในภาษาโปแลนด์)
The Polish-Lithuanian Commonwealth on BBC Radio 4 "In Our Time" 14 Oct. 2021, Melvyn Bragg with Robert I. Frost, University of Aberdeen, Katarzyna Kosior, Northumbria University and Norman Davies, University of Oxford

50°03′14″N 19°56′05″E / 50.05389°N 19.93472°E / 50.05389; 19.93472

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[1]

[a]

[note 1]

[2]

[b]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[b]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

[41]

[42]

[43]

[44]

[45]

[46]

[47]

[48]

[49]

[50]

[51]

[52]

[53]

[54]

[55]

[56]

Search