Unia Afrykańska

Powołanie nowej organizacji

Powstanie UA wiąże się z dążeniami części afrykańskich przywódców do pogłębienia integracji celem głębszej realizacji idei panafrykanizmu. Podczas szczytu OJA w Algierze w dniach 12–14 lipca 1999 Mu’ammar al-Kaddafi oświadczył, że w jego opinii OJA wyczerpała swą przydatność i należy w jej miejsce powołać organizację zdolną zapewnić przyspieszenie integracji. Przypomniał też ideę budowy Stanów Zjednoczonych Afryki, jednak przez większość przywódców została ona uznana za zbyt daleko idącą. Zaakceptowano jednak potrzebę ustanowienia współpracy na nowych zasadach. 11 lipca 2000 roku w Lomé odbyło się posiedzenie Zgromadzenia Szefów Państw i Rządów OJA, w czasie którego podpisano statut nowej organizacji. 26 maja 2001 roku Akt założycielski Unii Afrykańskiej wszedł w życie. 4 lipca 2002 był ostatnim dniem funkcjonowania OJA – od 9 lipca jej zadania przejęła Unia Afrykańska^[1].

Powołanie Rady Pokoju i Bezpieczeństwa

Rada Pokoju i Bezpieczeństwa (RPiB) składa się z 15 przedstawicieli wybranych spośród członków UA wybieranych przez Zgromadzenie. Rada jest organem pracującym stale, co zapewnia szybkie reagowanie w sytuacjach kryzysowych na Kontynencie. Do podstawowych kompetencji Rady należy przeciwdziałanie sporom i konfliktom, oraz polityce która może dążyć do popełniania zbrodni przeciwko ludzkości, a także realizowanie zadań z zakresu budowania i utrwalania pokoju w Afryce. Spośród wielu funkcji jakie zostały przydzielone Radzie na największą uwagę zasługuje fakt, iż ma ona prawo do wysyłania misji pokojowych, obserwacyjnych oraz określanie momentów konfliktów zbrojnych. Poza tym przewidywane jest utworzenie stałych afrykańskich sił stabilizacyjnych oraz Wojskowego Komitetu Sztabowego. Istnieją jednak obawy co do funkcjonowania tego organu, zwłaszcza jeśli chodzi o jego finansowanie^[2].

• promocja rozwiązań demokratycznych na kontynencie;
• wspieranie rozwoju gospodarczego i społecznego państw członkowskich;
• walka z nędzą i korupcją;
• upowszechnianie i ochrona praw człowieka;
• działanie na rzecz integracji polityczno-gospodarczej kontynentu (m.in. wspólna waluta Afro);
• wspólny parlament;
• bank centralny;
• wspólny sąd;
• działanie na rzecz zakończenia konfliktów na kontynencie afrykańskim, a w przyszłości przeciwdziałanie im.

• Zgromadzenie Unii
• Rada Wykonawcza
• Parlament Panafrykański
• Trybunał Sprawiedliwości
• Komisja Unii Afrykańskiej
• Komitet Stałych Przedstawicieli
• Wyspecjalizowane Komitety Techniczne
• Rada Ekonomiczna, Społeczna i Kulturalna
• Rada Pokoju i Bezpieczeństwa
• Instytucje Finansowe

Plan rozwoju Unii Afrykańskiej został zawarty w dokumencie Agenda 2063. Przewiduje on:

• promować zasady i instytucje demokratyczne (w odróżnieniu od OJA, o której mówi się, że była klubem dyktatorów);
• w większym stopniu chronić prawa człowieka na kontynencie afrykańskim;
• wprowadzić mechanizmy wywierania wzajemnego wpływu, mające zakończyć konflikty zbrojne, a w przyszłości im zapobiegać;
• stworzyć i podtrzymywać ogólnokontynentalny rynek zbytu (wzorem ogólnoświatowego trendu do formowania dużych bloków gospodarczych);
• ograniczyć wymianę handlową z byłymi potęgami kolonialnymi na rzecz wymiany wewnątrz kontynentu (wyjście z uzależnienia);
• przyciągnąć kapitał zagraniczny.

Rozwój ekonomiczny

W 2018 roku kraje Unii podpisały umowę o Afrykańskiej Kontynentalnej Strefie Wolnego Handlu, którą ratyfikowały 22 państwa. Umowa obowiązuje od czerwca 2020 roku. Następnym planowanym krokiem na drodze do wspólnego rynku jest utworzenie unii celnej.

Trwa łagodzenie reżimu wizowego. Część państw wprowadziła możliwość nabycia wizy już po przybyciu do kraju (np. Nigeria). Ruch bezwizowy na kontynencie ma być możliwy dla posiadaczy paszportu afrykańskiego^[3].

Współpraca technologiczna

W 2018 ustanowiono Afrykańską Agencję Kosmiczną^[4]. Działalność rozpoczęła w 2023 roku^[5].

Polityka bezpieczeństwa

Afrykańskie siły stabilizacyjne (ang. African Stanby Forces, AFS) zostały utworzone w 2011 roku. Jest to formacja złożona z kontyngentów wojskowych, policyjnych i cywilnych. Składa się z 5 stałych brygad wielonarodowych, liczących razem 15 tysięcy żołnierzy^[6]. Brygada Ecowas stanowi jednocześnie siły pokojowe Wspólnoty Afryki Zachodniej. Artykuł 4 Aktu Założycielskiego UA pozwala na dokonanie interwencji w państwie Unii, w przypadku popełnienia zbrodni wojennej, ludobójstwa lub zbrodni przeciwko ludzkości. ASF pełnią obecnie misje w Mali, Ugandzie, Sudanie Południowym i Republice Środkowoafrykańskiej.

Ekologia

W 2007 organizacja zainicjowała powstanie Wielkiego Zielonego Muru, pasa zieleni odgraniczającego sawanny Sahelu od piasków Sahary^[7].

Unia Afrykańska ma swoich przedstawicieli w Narodach Zjednoczonych^[8], Światowej Organizacji Handlu, Unii Europejskiej, Stanach Zjednoczonych oraz w Lidze Państw Arabskich^[9]. Trwają działania mające umożliwić dołączenie do grupy G20.^[10][11] W szczytach Unii zazwyczaj bierze udział prezydent Palestyny^[12]. Od 2016 co roku odbywają się spotkania UA-UE, w których udział biorą ministrowie rolnictwa i żywności państw obu organizacji^[13].

Państwa członkowskie

• Ewa Łaźniewska, Przemysław Deszczyński (red.): Kompendium wiedzy o organizacjach międzynarodowych. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 373–377. ISBN 978-83-01-16562-8.
• Konrad Czernichowski: Integracja afrykańska – uwarunkowania, formy współpracy, instytucje. Wyd. 1. Warszawa: CeDeWu.pl, 2010, s. 111–133. ISBN 978-83-7556-353-5.
• Wiesław Lizak: Problemy bezpieczeństwa Afryki. W: Ryszard Zięba: Bezpieczeństwo międzynarodowe po zimnej wojnie. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, 2008, s. 471–475. ISBN 978-83-60501-92-4.