Urtarrilaren 7

Euskal Herria

• 1517 – Henrike II.a Nafarroakoaren erregealdiaren hasiera Nafarroako Erresuman.
• 1555 – Joana III.a Nafarroakoaren erregealdiaren hasiera Nafarroako Erresuman.
• 1975 – Itxialdia hasi zuten Potasas de Navarrako meatzariek. Enpresak bi hilabetez lana etena zien 2.000 bat langileri. Erantzunez 47 langilek meatzeetara sartu eta protestaldia abiatu zuten.
• 2007 – 2012ko urtarrilaren 7ko manifestazioa: Bilboko erdigunean Egin Dezagun Bidea plataformak deituta, euskal preso eta iheslarien alde hamar milaka lagun manifestatu ziren.
• 2008 – Arrasaten, etakideak izatearen akusaziopean, Espainiako Guardia Zibilak bi gazte lesakar atxilotu zituen, eta horietako bat Donostia Ospitaleko arta intentsiboko gunean ingresatu zuten, inkomunikaturik. Ondoren, bi gazteek torturak salatu zituzten.
• 2010 – Bi emakume hil ziren Hondarribian, euren etxean piztutako sutean.
• 2012 – Presoen aldeko manifestazio batean 90.000 pertsona inguru bildu ziren Bilbon

Mundua

• 1906 – Saionji Kinmochi politikaria Japoniako Lehen Ministro izendatu zuten.
• 1925 – Haurren greba hasi zen Bartzelonan. 9 eta 12 urte arteko haur langileak lan-baldintza gogorren aurka mobilizatu ziren.
• 1959 – Estatu Batuek Kubako Fidel Castroren gobernu berria aintzatetsi zuten.
• 1965 – ELN-UC sortu zen Kolonbian, Castroren aldeko gerrilla.
• 1980 – Indira Gandhiren alderdi politikoak Indiako hauteskundeak irabazi zituen.
• 2015 – Charlie Hebdoren aurkako atentatua: Frantziako Paris hiriburuan Charlie Hebdoren aldizkariaren egoitzaren aurkako atentatua jazo eta 12 lagun hil eta beste 4 zauritu zituzten.

Euskal Herria

• 2009 – Eusko Jaurlaritzak sortutako Etxepare Euskal Institutua, munduan euskara eta euskal kultura sustatzeko erakundea, abian jarri zen.

Mundua

• 1955 – Bad Day at Black Rock ("Egun Kaxkarra Black Rocken") filma estreinatu zen, John Sturgesek zuzendu eta Spencer Tracy, Robert Ryan, Anne Francis, Dean Jagger, Walter Brennan, Ernest Borgnine eta Lee Marvin aktoreek antzeztu zutelarik.
• 1982 – Fame ("Fama") estatubatuar telesaila ospetsuaren lehen emisioa.
• 1990 – Pisako dorrea (Italia) itxi zuten segurtasun falta zela eta. Ordutik 10 urte konponketa lanetan egon zen, 2001ean berriro bisitarei zabalduz.

Euskal Herria

Mundua

• 1610 – Galileo Galileik Jupiterren 4 satelite ikusi zituen aldi berean: Calisto, Europa, Ganimedes eta Io.
• 1927 – New York eta Londres artean telefono bidezko lehen nazioarteko elkarrizketa egin zuten.
• 1968 – Surveyor 7 sobietar espaziontziak Ilargian lurratu zuen.
• 1970 – NASAk Surveyor VII ilargira bidali zuen.

Euskal Herria

Mundua

Euskal Herria

• 1576 – Julian Kortazar, bizkaitar apaiza, Tucumángo apezpikua eta Bogotako artzapezpikua (h. 1630).
• 1782 – Mattin Larralde, lapurtar idazlea (h. 1821).
• 1792 – Juan Etxamendi, nafar bertsolaria (h. 1879).
• 1865 – Joxepa Antoni Aranberri Petriarena Xenpelar, gipuzkoar ehulea eta bertsolaria (h. 1943).
• 1881 – Concha Catalá, euskal aktorea (h. 1968).
• 1887 – Antonio Vega de Seoane Etxeberria, gipuzkoar enpresaburu eta ingeniaria (h. 1943).
• 1890 – Enrique Nieto, euskal herritar margolaria (h. 1963).
• 1899 – José Landazabal, Lakatos, bizkaitar futbolaria (h. 1970).
• 1900 –
  • Alberto Duñabeitia, bizkaitar futbolaria (h. 1988).
  • Victor Ruiz Añibarro, gipuzkoar kazetari eta idazlea (h. 1970).
• 1907 – Nicanor Zabaleta, donostiar musikaria, harpa-jotzaile gisa mundu osoan famatua (h. 1993).
• 1909 – Xabier Olazabal, lapurtar apaiza eta misiolaria (h. 1988).
• 1910 – Julio Jauregi Lasanta, bizkaitar politikaria (h. 1981).
• 1911 – Julian Ajuriagerra, frantzian aritutako bilbotar neuropsikiatra eta psikoanalista (h. 1993).
• 1914 – Seberiano Aiastui, apaiz ibiltaria, gipuzkoar apaiz eta misiolaria (h. 2007).
• 1915 – Felix Erdozia, euskal arraunlaria eta arraun entrenatzaile eta zuzendaria (h. 2010).
• 1918 – Mentxu Gal, gipuzkoar margolaria (h. 2008).
• 1927 – Ignacio Javier Gomara, nafar abokatu eta politikaria (h. 2022).
• 1931 –
  • Ignacio Arozena, donostiar idazlea eta Historia katedraduna Bermeoko Batxilergo Institutuan (h. 2003).
  • Margarita Olañeta, bizkaitar gizarte-ekintzailea, irrati kolaboratzailea, Eibar aldizkariko zuzendaria.
• 1945 – José María Benavides, gipuzkoar kirolaria, belaren klase askotan aditua, eta idazlea (h. 2024).
• 1946 – Federico Garraus, nafar pilotari ohia.
• 1951 – Mila Beldarrain, gipuzkoar idazlea.
• 1957 – José Ramón Oiarzabal, gipuzkoar arraunlari ohia.
• 1964 – Pizo Gómez, gipuzkoar futbolari ohia.
• 1973 – Jesús Emilio Díez de Mier, bizkaitar futbolari ohia.
• 1974 –
  • Ines Etxegibel, bizkaitar errugbi jokalari eta entrenatzaile ohia.
  • Julen Guerrero, Athleticeko futbolari ohia.
• 1975 – Estitxu Arozena, nafar bertsolaria.
• 1977 – Harkaitz Zubiri, gipuzkoar idazlea.
• 1991 – Mikel Elortza, gipuzkoar txirrindularia.
• 1997 – Kauldi Odriozola, gipuzkoar eskubaloi jokalaria.
• 2001 – Maitane Alonso, bizkaitar ikertzailea eta medikuntza ikaslea EHUn.
• 2002 – Mikel Escobar, bizkaitar futbolaria.
• 2003 - Iñaki Rupérez, nafar futbolaria.

Mundua

• 1502 – Gregorio XIII.a Aitasantua (h. 1585).
• 1746 – George Elphinstone, Britainia Handiko almirantea eta Keitheko I. bizkondea (h. 1823).
• 1768 – Josef Bonaparte, korsikar abokatua, diplomatikoa eta politikaria, Napoleon Bonaparteren anai zaharra (h. 1844).
• 1800 – Millard Fillmore, Ameriketako Estatu Batuetako 13. Presidentea (h. 1874).
• 1830 – Albert Bierstadt, alemaniar jatorriko estatubatuar margolaria (h. 1902).
• 1844 – Bernadette Soubirous, okzitaniar santua, Lurdako Ama Birjinaren agerpenen lekuko (h. 1874).
• 1845 – Luis III.a Bavariakoa, Bavariako azken erregea (h. 1921).
• 1852 – Pascal Dagnan-Bouveret, frantziar margolaria (h. 1929).
• 1853 – Ditlev Blunck, daniar margolaria (j. 1798).
• 1858 – Eliezer Ben-Yehuda, lituaniar-judu lexikografo eta egunkari argitaratzailea (h. 1922).
• 1863 - Anna Murray Vail, estatubatuar botanikaria (h. 1955).
• 1864 – Seo Jae-pil, Hego Koreako independentziaren aldeko ekintzaile, politikari, kazetari eta medikua (h. 1951).
• 1871 – Émile Borel, frantziar matematikaria eta politikaria (h. 1956).
• 1873 –
  • Charles Péguy, frantziar idazle eta filosofoa (h. 1914).
  • Adolph Zukor, hungariar jatorriko estatubatuar zinema zuzendaria (h. 1976).
• 1876 – Rafael Barrett, espainiar idazlea eta pentsalaria (h. 1910).
• 1879 – Enrique Díez Canedo, espainiar idazle eta itzultzailea (h. 1944).
• 1883 – Andrew Cunningham, Erresuma Batuko almirantea (h. 1963).
• 1889 – Francis Poulenc, frantziar musikagilea eta piano-jotzailea (h. 1963).
• 1891 – Zora Neale Hurston, estatubatuar antropologa eta idazle folklorista, Harlemgo Pizkundeko pertsonaia garrantzisua (h. 1960).
• 1902 – George Kingsley Zipf, estatubatuar hizkuntzalaria (h. 1950).
• 1912 –
  • Charles Addams, estatubatuar komikigilea (h. 1988).
  • Giorgio Caproni, italiar poeta (h. 1990).
• 1914 – Taizo Kawamoto, japoniar futbolaria (h. 1985).
• 1915 – Aleksandra Ovtxinnikova, Jakutiako Sobietar Errepublika Sozialista Autonomoko presidentea (h. 2009).
• 1916 - María Josefa Jiménez Cisneros, espainiar arkeologoa, Cádizko lehen arkeologotzat joa (h. 2002).
• 1919 – Julián Gállego, espainiar arte-kritikari eta historialaria (h. 2006).
• 1920 – Edmund Barton, lehendabiziko Australiako lehen ministroa (j. 1849).
• 1921 – Felícia Fuster i Viladecans, kataluniar poeta, pintore eta itzultzailea (h. 2012).
• 1922 –
  • Jean-Pierre Rampal, frantziar flautista, munduko ospetsuenetakoa (h. 2000).
  • Fatafehi Tuʻipelehake, Tongako printzea (h. 1999).
• 1924 – Anna Maestri, italiar aktorea (h. 1988).
• 1925 –
  • Gerald Malcolm Durrell, britainiar naturalista eta idazlea (h. 1995).
  • Pierre Gripari, frantziar idazlea (h. 1990).
• 1928 – William Peter Blatty, estatubatuar idazle, zinema zuzendari eta ekoizlea (h. 2017).
• 1932 – Max Gallo, frantziar politikari, historialari eta idazlea (h. 2017).
• 1934 – Tassos Papadopulos, Zipreko presidentea (h. 2008).
• 1936 – Jean-Pierre Thystère Tchicaya, Kongoko Errepublikako presidentea (h. 2008).
• 1938 –
  • Patrick John, Dominikako lehen ministroa (h. 2021).
  • Roland Topor, frantziar diseinatzailea eta frantsesezko idazlea (h. 1997).
• 1939 –
  • Romualdo Arppi Filho, brasildar futbol epailea (h. 2023).
  • Tom Kiernan, irlandar errugbilaria (h. 2022).
• 1941 – John E. Walker, britainiar kimikaria, 1997ko Kimikako Nobel Saria.
• 1942 –
  • Vasily Alekseyev, sobietar pisu-jasotzailea, munduko gizonik indartsuena izandakoa (h. 2011).
  • Takao Nishiyama, japoniar futbolaria.
• 1943 – Sadako Sasaki, Hiroshimako neska gaztea, bakearen aldeko mugimenduetan erreferente ezaguna (h. 1955).
• 1948 –
  • Koloman Gögh, txekoslovakiar futbolaria (h. 1995).
  • Ichirō Mizuki, japoniar abeslaria, musikaria eta aktorea (h. 2022).
• 1949 – Brian Haw, ingeles ekintzailea, Irak eta Afganistango gerren aurka kanpaldi-protesta baketsu bat etengabe burutzeagatik ezaguna (h. 2011).
• 1950 – Juan Gabriel, mexikar abeslari, konpositore eta aktorea (h. 2016).
• 1954 – Rita Irasema, espainiar barietate-artista, abeslaria, konpositorea, gidoilaria eta telebista-aurkezlea .
• 1956 – David Caruso, estatubatuar aktorea.
• 1957 – Katie Couric, estatubatuar telebista aurkezlea.
• 1959 – Helena Corbellini, uruguaiar idazlea, irakaslea eta kazetaria.
• 1962 – Alexander Dugin, errusiar filosofo, analista eta estratega politikoa.
• 1963 – Carmen Machi, espainiar aktorea.
• 1964 – Nicolas Cage, estatubatuar aktorea.
• 1967 – Nick Clegg, britainiar politikaria eta legebiltzarkidea.
• 1969 – Claudia Amengual, uruguaiar idazle eta itzultzailea.
• 1971 – Jeremy Renner, estatubatuar aktorea.
• 1975 – Beto, brasildar futbolari ohia.
• 1977 –
  • Dustin Diamond, estatubatuar aktore, komiko eta zinema zuzendaria (h. 2021).
  • Sofi Oksanen, finlandiar idazlea.
• 1978 – Karla Avelar, pertsona transgeneroen aldeko salvadortar ekintzailea.
• 1980 – David Arroyo, espainiar txirrindulari ohia.
• 1982 –
  • Lauren Cohan, britainiar-estatubatuar aktorea.
  • Ruth Negga, irlandar-etiopiar aktorea.
  • Jade North, australiar futbolaria.
• 1984 – Xavier Margairaz, suitzar futbolaria.
• 1985 – Lewis Hamilton, 1 Formulako britainiar pilotua.
• 1986 – Keisuke Funatani, japoniar futbolaria.
• 1987 –
  • Davide Astori, italiar futbolaria (h. 2018).
  • Lyndsy Fonseca, estatubatuar aktorea.
  • Michael McGlinchey, zeelandaberritar futbolaria.
  • Sirusho, armeniar abeslari, musikagile eta pianista.
• 1988 – Haley Bennett, estatubatuar abeslari eta aktorea.
• 1989 –
  • John Degenkolb, alemaniar txirrindularia.
  • Elizabeth Loaiza Junca, kolonbiar modelo, influencer, edertasun erregina eta noizbehinkako aktorea.
  • Hazel Tucker, estatubatuar emakumezko aktore pornografiko ohi transexuala.
• 1990 – Gregor Schlierenzauer, austriar eski-jauzilaria.
• 1991 –
  • Eden Hazard, belgikar futbolaria.
  • Bongi Mbonambi, hegoafrikar errugbilaria.
  • MJ Rodriguez, estatubatuar emakumezko aktore transgeneroa.
  • Alen Stevanović, serbiar futbolaria.
  • Ivelin Vasilev, bulgariar futbolaria.
• 1993 – Jan Oblak, esloveniar futbolaria.
• 1995 –
  • Enric Mas, espainiar txirrindularia.
  • Blanca Padilla, espainiar modeloa eta diseinatzailea, Victoria's Secret-erako bi aldiz desfilatu duen lehen espainiarra.
• 1997 – Brais Méndez, galiziar futbolaria.
• 1998 – Chanel Santini, estatubatuar aktore pornografikoa.
• 1999 – Yuto Horigome, japoniar skateboarderra.

Euskal Herria

• 1686 – Migel Abendaño Eztenaga, gipuzkoar teologo jesuita, Gipuzkoan inprimatutako lehen liburuaren idazlea, Madrilen (j. 1617).
• 1762 – Manuel Montiano, bizkaitar jeneral eta politikaria, Madrilen (j. 1685).
• 1835 – Matías Maestro, arabar apaiza, arkitektoa, margolaria, musikaria, idazlea eta eskultorea , Liman (j. 1766).
• 1941 – Tomas Biurrun, nafar artikulugilea (j. 1878).
• 1948 – María Maeztu, euskal pedagogo eta hezitzailea, Buenos Airesen (j. 1881).
• 1949 – Miguel de los Santos Díaz, nafar apaiz eta gotzaina, Cartagenan (j. 1885).
• 1950 –
  • Fabien Hastoy, zuberoar idazle eta irakaslea (j. 1869).
  • Jose Borboi-Parmakoa, Parmako dukegaia, Luccan (j. 1875).
• 1980 – Javier Redin, nafar organista eta abesbatza-zuzendaria (j. 1922).
• 1987 – Jesús Narro, gipuzkoar futbolaria (j. 1922).
• 2009 – Jose Ramon Aranguren Iraizotz, Herri Batasuneko zinegotzi ohia Iruñeko udalan eta Egin egunkariko Orain SA argitaletxeko kontseilaria, 18/98ko auzipetua (j. 1938).
• 1991 – Ricardo Gartzia Villoslada, nafar historialaria (j. 1900).
• 2000 –
  • Justi Arenaza, Vasquita I, gipuzkoar erraketista (j. 1919).
  • Migel Irazusta, gipuzkoar aizkolaria, segalaria, gizonprobalaria, akuilaria, korrikalaria eta jokorako aharien jabea (j. 1925).
• 2009 – Jose Ramon Aranguren, euskal herritar politikaria (j. 1938).
• 2016 –
  • André Courrèges, euskaldun moda sortzailea, minigona modan jarri zuelako ospetsua, Neuilly-sur-Seinen (j. 1923).
  • Felix Zubiaga Atxa, bizkaitar futbolaria (j. 1945).
• 2017 – Txetxu Ugalde, bilbotar kazetaria, telebista aurkezlea eta irrati esataria (j. 1960).
• 2021 – Mitxel Unzueta, bizkaitar politikari eta ekonomialaria (j. 1932).

Mundua

• 1285 – Karlos I.a Napolikoa, Napoli eta Siziliako lehenengo erregea (j. 1227).
• 1325 – Dionisio I.a Portugalgoa, Portugalgo erregea (j. 1261).
• 1451 – Amadeo VIII.a Savoiakoa, antipapa (j. 1383).
• 1536 – Katalina Aragoikoa, Aragoi eta Gaztelako Infanta, Ingalaterrako erregina (j. 1485).
• 1619 – Nicholas Hilliard, ingeles urregile eta miniatura egilea (j. c. 1547).
• 1655 – Inozentzio X.a, Aita santua (j. 1574).
• 1715 – François Fénelon, frantziar artzapezpiku eta teologoa (j. 1651).
• 1722 – Antoine Coypel, frantziar margolaria (j. 1661).
• 1758 – Allan Ramsay, eskoziar poeta (j. 1686).
• 1830 – Thomas Lawrence, ingeles margolaria (j. 1769).
• 1882 – Ignacy Łukasiewicz, poloniar farmazeutikoa (j. 1822).
• 1892 – Muhammad Tawfiq, Egiptoko kedivea (j. 1852).
• 1893 – Jozef Stefan, austriar fisikaria (j. 1835).
• 1912 – Sophia Jex-Blake, ingeles irakasle, fisikari eta feminista, emakumeak Unibertsitatera sartzearen liderra (j. 1840).
• 1920 – Edmund Barton, australiar politikaria eta epailea (j. 1849).
• 1932 – André Maginot, frantziar politikaria (j. 1877).
• 1933 – Herbert John Louis Hinkler, australiar hegalaria (j. 1892).
• 1943 – Nikola Tesla, serbiar-estatubatuar fisikari, matematikari, asmatzaile eta ingeniari elektrikoa (j. 1856).
• 1944 – Louise Henry Hoover, Ameriketako Estatu Batuetako Lehen Dama (j. 1874).
• 1950 –
  • Alfonso Rodríguez Castelao, galiziar idazle handia, marrazkilaria eta politikaria (j. 1886).
  • Francisco Villota, Olinpiadetan domina bat lortu zuen lehenengo espainiarra (Jose Amezolarekin batera pilotan) (j. 1873).

• 1951 – Nelly Bodenhem, Amsterdamgo ilustratzailea (j. 1874)

• 1955 – Edward Kasner, estatubatuar matematikaria, googol terminoaren dibulgatzailea (j. 1878).
• 1957 – Jože Plečnik, esloveniar arkitektoa (j. 1872).
• 1984 – Alfred Kastler, frantziar fisikaria, 1966ko Fisikako Nobel Saria (j. 1902).
• 1986 – Juan Rulfo, mexikar idazlea eta argazkilaria, errealismo magikoaren aitzindaria (j. 1917).
• 1988 – Trevor Howard, antzerki, telebista eta zinemako ingeles aktorea (j. 1913).
• 1989 – Hirohito, Japoniako 124. enperadorea (j. 1901).
• 1998 – Vladimir Prelog, kroaziar-suitzar kimikaria eta unibertsitateko irakaslea, 1975eko Kimikako Nobel Saria (j. 1906).
• 2004 –
  • Piotr Kowalski, poloniar jatorriko frantziar artista (j. 1927).
  • Ingrid Thulin, suediar antzezlea (j. 1926).
• 2005 – Pierre Daninos, frantziar idazlea eta kazetaria (j. 1913).
• 2006 – Heinrich Harrer, austriar mendizale, kirolari, geografo eta egilea (j. 1912).
• 2007 – Gunnel Ahlin, suediar idazle eta maistra (j. 1918).
• 2009 – Anália de Victória Pereira, angolar politikaria, Alderdi Liberal Demokratikoaren politika sortzaile eta presidentea (j. 1941).
• 2010 – Philippe Séguin, frantziar politikaria, Nazio Biltzarreko presidentea (j. 1943).
• 2013 – Huell Howser, estatubatuar aktore eta telebista aurkezlea (j. 1945).
• 2015 –
  • Claudio Colomer, kataluniar kazetari eta politikari karlista. Arabako gobernadore zibila (j. 1921).
  • Tadeusz Konwicki, poloniar idazle eta zinema zuzendaria (j. 1926).
  • Rod Taylor, australiar aktorea (j. 1930).
• 2015, Charlie Hebdoren aurkako atentatuan:
  • Jean Cabut, Cabu, frantziar marrazkigilea (j. 1938).
  • Stéphane Charbonnier, Charb, frantziar karikaturista eta kazetaria (j. 1967).
  • Bernard Verlhac, Tignous, frantziar marrazkilaria (j. 1957).
  • Georges Wolinski, frantziar marrazkilaria (j. 1934).
• 2017 – Mário Soares, Portugalgo presidentea (j. 1924).
• 2018 –
  • France Gall, frantziar ye-ye abeslaria (j. 1947).
  • Olivia Nova, estatubatuar aktore pornografikoa (j. 1997).
• 2019 –
  • Adalbert Ibrahim Kapandji, frantziar zirujau ortopedikoa, eskuaren kirurgian espezializatua (j. 1928).
  • Andrés Sorel, espainiar idazle eta kritikaria (j. 1937).
• 2020 – Elizabeth Wurtzel, estatubatuar idazlea eta kazetaria (j. 1967).
• 2021 –
  • Michael Apted, ingeles zinema zuzendaria (j. 1941).
  • Vladimir Kiseliov, sobietar eta ukrainar pisu-jaurtitzailea (j. 1957).
  • Marion Ramsey, estatubatuar aktorea eta abeslaria (j. 1947).
  • Neil Sheehan, estatubatuar idazlea eta kazetaria, Pentagonoko Paperekin lotutako artikuluak argitaratu zituena (j. 1936).
• 2022 – Andrés Salcedo, kolonbiar esataria, berriemailea, idazlea, musikagilea, aurkezlea eta kirol-kazetaria (j. 1940).
• 2023 –
  • Russell Banks, estatubatuar eleberrigilea (j. 1940).
  • Djão, Mozambiken jaiotako portugaldar futbolaria (j. 1958).
  • Adam Rich, estatubatuar aktorea (j. 1968).
  • Ken Scotland, eskoziar errugbilari eta kriket-jokalaria (j. 1936).
• 2024 – Franz Beckenbauer, Kaiserra, alemaniar futbolaren historiako jokalaririk onentzat hartua (j. 1945).

• Sehaska egutegiko izendegia: Borda/Bordat/Bordaxuri eta Erramun.