Berlin
Berlin (serbsce tež Barlin)[1] je stolica a samostatny zwjazkowy kraj Němskeje. Z nimale 3,8 milionami wobydlerjow na 892 km² je wone po wobydlerjach najwjetše město kraja a zdobom najwjetše w Europskej uniji. Berlin je jedne wot politiskich, kulturelnych a medijowych srjedźišćow Europy. Wón je dospołnje wot Braniborskeje wobdaty. Přez Berlin běžitej rěce Sprjewja a Habola. Nimo toho namaka so na měšćanskim teritoriju wjele jězorow a lěsow. Prěni raz naspomni so město w lěće 1244, měšćanski dźěl Cölln pak hižo w lěće 1237.
Wopon | Chorhoj |
Zakładne daty | |
---|---|
přestrjeń | 892 km² |
wobydlerstwo | 3.677.472 (31. dec 2021) |
hustosć wobydlerstwa | 4123 wob. na km² |
oficialne websydło | berlin.de |
Politika | |
měšćanosta | Kai Wegner (CDU) |
knježacej stronje | CDU a SPD |
strony w parlamenće (159 sydłow) | CDU 52 SPD 34 |
poslednje wólby | 12. februara 2023 |
přichodne wólby | 2026 |
Zastupjerjo w Zwjazkowej radźe | 4 |
karće | |
Wobwody Berlina | |
Dalše zakładne daty | |
póstowe čisło | 10001–14199 |
telefoniska předwólba | 030 |
W běhu stawiznow běše Berlin stolica a rezidencne město Braniborskeje, Pruskeje a wot 1871 Němskeho mócnarstwa. Po lěće 1949 běše wuchodny dźěl města faktisce ze stolicu Němskeje demokratiskeje republiki. Mjez 1961 a 1989 běše město přez Berlinsku murju dźělene. Po přewróće a němskeho znowazjednoćenju w lěće 1990 bu Berlin zaso cyłoněmska stolica a pozdźišo tež sydło knježerstwa, zwjazkoweho prezidenta, zwjazkoweho sejma, zwjazkoweje rady kaž tež wjele ministerstwow a wulkopósłanstwow.
Jako sydło třoch uniwersitow (HU, FU a TU) kaž tež Charité a mnohich wysokich šulow je Berlin wuznamne europske stejišćo slědźenja a wučby.
Mjeno Berlin bu najskerje wot słowjanskeho słowa brlo/berlo wotwodźene a woznamjenja z kóncowku -in telko kaž „město w bahnje“. Po legendźe pochadźa mjeno wot Berlinskeho woponoweho zwěrjeća, mjedwjedźa, štož je pak ludowa etymologija. We woprawdźitosći bu woponowe zwěrjo wot mjena wotwodźene.
Wobwody
Wot zarjadniskeje reformy w lěće 2001 wobsteji němska stolica ze slědowacych dwanaće wobwodow:
- [01] Mitte (z něhdyšimaj wobwodomaj Tiergarten a Wedding)
- [02] Friedrichshain-Kreuzberg
- [03] Pankow (z něhdyšimaj wobwodomaj Prenzlauer Berg a Weißensee)
- [04] Charlottenburg-Wilmersdorf
- [05] Spandau
- [06] Steglitz-Zehlendorf
- [07] Tempelhof-Schöneberg
- [08] Neukölln
- [09] Treptow-Köpenick
- [10] Marzahn-Hellersdorf
- [11] Lichtenberg (Hohenschönhausen)
- [12] Reinickendorf
- Klimowy diagram
- Plan Berlina wot Abrahama Guiberta Dusableau (1737)
- Braniborske wrota po Němsko-francoskej wójnje 1871
- Berlin a wokolina 1885
- Podstupimske naměsto 1945
- Berlinska murja
- Nofretete w Berlinskim muzeju
- Berlinska filharmonija
- Swětowy časnik w Berlinje
- Cyrkej pomjatka
Žórła
Wotkaz
Badensko-Württembergska• Bayerska• Berlin• Braniborska • Bremen• Delnja Sakska• Durinska• Hamburg• Hessenska• Mecklenburgsko-Předpomorska• Porynsko-Pfalca• Posaarska• Sakska• Saksko-Anhaltska• Schleswigsko-Holsteinska• Sewjerorynsko-Westfalska
1952 k Badensko-Württembergskej fuzionowali: Südbaden | Württemberg-Baden | Württemberg-Hohenzollern
nad 1.000.000 wobydlerjow:Berlin |Hamburg |Köln |Mnichow
nad 500.000 wobydlerjow:Bremen |Dortmund |Drježdźany |Düsseldorf |Essen |Frankobrod nad Mohanom |Hannover |Lipsk |Nürnberg |Stuttgart
nad 250.000 wobydlerjow:Augsburg |Bielefeld |Bochum |Bonn |Duisburg |Gelsenkirchen |Karlsruhe |Mannheim |Mönchengladbach |Münster |Wiesbaden |Wuppertal
nad 100.000 wobydlerjow:Aachen |Bergisch Gladbach |Bottrop |Brunšwik |Bremerhaven |Darmstadt |Dźěwin |Erfurt |Erlangen |Freiburg im Breisgau |Fürth |Göttingen |Hagen |Hala nad Solawu |Hamm |Heidelberg |Heilbronn |Herne |Ingolstadt |Jena |Kamjenica |Kassel |Kiel |Koblenz |Krefeld |Leverkusen |Lubica |Ludwigshafen |Moers |Mohuč |Mülheim an der Ruhr |Neuss |Oberhausen |Offenbach |Oldenburg |Osnabrück |Paderborn |Pforzheim |Podstupim |Recklinghausen |Remscheid |Reutlingen |Rězno |Roztok |Saarbrücken |Siegen |Solingen |Trier |Ulm |Wolfsburg |Würzburg