युरोपियन संघ
युरोपियन युनियन (अर्थ:युरोपियन संघ) (The European Union-EU) अथवा युरोपियन महासंघ हा युरोप खंडातील २७ देशांचा संघ आहे. या संघाचे उद्दीष्ट युरोपीय देशांमध्ये राजकीय व शासकीय संयु्क्तता आणणे, समान अर्थव्यवस्था व समान व्यापार-नियम लागू करणे, समान चलन (युरो-€) अस्तित्वात आणणे हे आहे. युरोप खंडातील सर्वात मोठे राजकीय व आर्थिक अस्तित्व युरोपियन संघाला लाभले आहे. संघाची एकूण लोकसंख्या ४९ कोटी ३० लाख आणि वार्षिक उत्पन्न (GDP) €१०५ ($१३७) निखर्व आहे. युरोपियन संघात खालील देश आहेत.
आयरिश: An tAontas Eorpach
हंगेरियन: Európai Unió | |
 युरोपाचा ध्वज | |
 जगाच्या नकाशावर युरोपियन संघ | |
| लघुरूप | EU |
|---|---|
| ध्येय | United in diversity (विविधतेमध्ये एकता) |
| स्थापना | २५ मार्च १९५७ |
सदस्यत्व | २७ सदस्य देश |
अधिकृत भाषा | २३ |
युनायटेड किंग्डममध्ये २३ जून २०१६ रोजी घेण्यात आलेल्या मतदानामध्ये ब्रिटिश नागरिकांनी युरोपियन संघ सोडण्याच्या बाजूने कौल दिला.[१][२] त्यामुळे २०१९ साली युनायटेड किंग्डम अधिकृतपणे युरोपियन संघातून बाहेर पडेल.[१]
इतिहास
दुसऱ्या महायुद्धानंतर आर्थिक सहकार्य तसेच व्यापारवर्धित करण्याच्या उद्देशाने युरोपीय देश एकत्र येऊ लागले ,१९५७ मध्ये बेल्जीयम ,जर्मनी ,फ्रान्स ,इटली ,लक्झेमबर्ग आणि आणि नेदरलॅंड या सहा देशांनी युरोपियन इकॉनॉमिक कम्युनिटी या संस्थेची स्थापना केली युरोपस्थित २८ देशांची युरोपियन युनियन ही अतिप्रगत अशी आर्थिक युनियन आहे. युरोपियन कोल ॲंड स्टील कम्युनिटी आणि युरोपियन आर्थिक युनियन यांच्यापासुन युरोपियन युनियनचा जन्म झाला.१९९३ मध्ये मॅस्ट्रिच कराराने युरोपियन युनियन हे नाव देण्यात आले . लिस्बन कराराने अलीकडे २००९मध्ये युरोपियन युनियनमध्ये सुधारित घटना लागू झाली आहे . १ जुलै २०१३ पासून क्रोशिया हा नवीन देश सदस्य होत असल्यामुळे युरोपियन युनियनमध्ये आता २८ देश आहेत . या संघाने युरोपमधील विविध सदस्य देशांत एकत्रित बाजारप्रणाली विकसित केली आहे . युरोपमध्ये वस्तू , सेवा व भांडवल यांचा मुक्त संचार होणे , हे उद्दिष्ट आहे .समुदायातील सर्व देशांनी वस्तूंची देवाणघेवाण करताना सर्व वस्तूवरील जकात रद्द केली आहे .सभासद देशांकरिता युरो चलन निश्चित केले .
==भूगोल==यूरोपयन युनियन हा यूरोप या खंडामध्ये येतो
राजकारण
न्यायव्यवस्था
युरोपियन न्यायालय ॰ ॰ युरोपिय युनियनमधील कायद्याचे व करारांचे अर्थ लावणे, व त्यांच्या आधारे सदस्य देशातील वादांचा निवाडा करणे हे कार्य युरोपियन न्यायव्यवस्था पार पाडते.
विदेश संबंध
अर्थव्यवस्था :- युरोपियन युनियन ही एक आर्थिक व त्याचप्रमाणे मौद्रिक युनियन करण्याच्या उद्देशाने सर्व सदस्य देशांचे राजकोषीय धोरण व चलनविषयक धोरण एकरूप करण्यासाठी प्रयत्न सुरू झाले.
संस्कृती
सदस्य राष्ट्रे
| चिन्ह | ध्वज | देश | सामील | लोकसंख्या | किमी² | दरडोई उत्पन्न | चलन | जिनी | माविनि | परिषदेमधील मते | संसदेमधील जागा | भाषा | भूभाग |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 |  | ऑस्ट्रिया | 1995-01-01 | ८४,४३,०००[३] | ८३,८५५ | ४२,४०९[४] | युरो | २९.१[५] | ०.८९५[६] | 10 | 19 | जर्मन | – |
 |  | बेल्जियम | स्थापक | १,१०,४१,३००[३] | ३०,५२८ | ३७,८८३[४] | युरो | ३३.०[५] | ०.८९७[६] | 12 | 22 | डच फ्रेंच जर्मन | – |
 |  | बल्गेरिया | 2007-01-01 | ७३,२७,२००[३] | १,१०,९९४ | १४,३१२[४] | लेव्ह | २९.२[५] | ०.७८२[६] | 10 | 18 | बल्गेरियन | – |
 |  | क्रोएशिया | 2013-07-01 | ४३,९८,०००[३] | ५६,५९४ | १७,८१०[४] | कुना | २९[५] | ०.८०५[६] | 7 | 12 | क्रोएशियन | – |
 |  | सायप्रस | 2004-05-01 | ८,६२,०००[३] | ९,२५१ | २७,०८६[४] | युरो | ३१.२[५] | ०.८४८[६] | 4 | 6 | ग्रीक तुर्की | 3 वगळून |
 |  | चेक प्रजासत्ताक | 2004-05-01 | १,०५,०५,४००[३] | ७८,८६६ | २७,१९१[४] | कोरुना | २५.८[५] | ०.८७३[६] | 12 | 22 | चेक | – |
 |  | डेन्मार्क | 1973-01-01 | ५५,८०,५००[३] | ४३,०७५ | ३७,६५७[४] | क्रोन | २४.७[५] | ०.९०१[६] | 7 | 13 | डॅनिश | 2 वगळून |
 |  | एस्टोनिया | 2004-05-01 | १३,३९,७००[३] | ४५,२२७ | २१,७१३[४] | युरो | ३६.०[५] | ०.८४६[६] | 4 | 6 | एस्टोनियन | – |
 |  | फिनलंड | 1995-01-01 | ५४,०१,३००[३] | ३,३८,४२४ | ३६,३९५[४] | युरो | २६.९[५] | ०.८९२[६] | 7 | 13 | फिनिश स्वीडिश | 1 |
 |  | फ्रान्स | स्थापक | ६,५३,९७,९००[३] | ६,७४,८४३ | ३५,५४८[४] | युरो | ३२.७[५] | ०.८९३[६] | 29 | 74 | फ्रेंच | 5 + 7 वगळून |
 |  | जर्मनी | स्थापक[d] | ८,१८,४३,७००[३] | ३,५७,०२१ | ३९,०२८[४] | युरो | २८.३[५] | ०.९२०[६] | 29 | 99 | जर्मन | – |
 |  | ग्रीस | 1981-01-01 | १,१२,९०,९००[३] | १,३१,९९० | २४,५०५[४] | युरो | ३४.३[५] | ०.८६०[६] | 12 | 22 | ग्रीक | – |
 |  | हंगेरी | 2004-05-01 | ९९,५७,७००[३] | ९३,०३० | १९,६३८[४] | फोरिंट | ३०.०[५] | ०.८३१[६] | 12 | 22 | हंगेरियन | – |
 |  | आयर्लंड | 1973-01-01 | ४५,८२,८००[३] | ७०,२७३ | ४१,९२१[४] | युरो | ३४.३[५] | ०.९१६[६] | 7 | 12 | आयरिश इंग्लिश | – |
 |  | इटली | स्थापक | ६,०८,२०,८००[३] | ३,०१,३३८ | ३०,१३६[४] | युरो | ३६.०[५] | ०.८८१[६] | 29 | 73 | इटालियन | – |
 |  | लात्व्हिया | 2004-05-01 | २०,४१,८००[३] | ६४,५८९ | १८,२५५[४] | लाट्स | ३५.७[५] | ०.८१४[६] | 4 | 9 | लात्व्हियन | – |
 |  | लिथुएनिया | 2004-05-01 | ३०,०७,८००[३] | ६५,२०० | २१,६१५[४] | लिताज | ३५.८[५] | ०.८१८[६] | 7 | 12 | लिथुएनियन | – |
 |  | लक्झेंबर्ग | स्थापक | ५,२४,९००[३] | २,५८६.४ | ७९,७८५[४] | युरो | ३०.८[५] | ०.८७५[६] | 4 | 6 | फ्रेंच जर्मन लक्झेंबर्गिश | – |
 |  | माल्टा | 2004-05-01 | ४,१६,१००[३] | ३१६ | २७,०२२[४] | युरो | २५.८[५] | ०.८४७[६] | 3 | 6 | माल्टी इंग्लिश | – |
 |  | नेदरलँड्स | स्थापक | १,६७,३०,३००[३] | ४१,५४३ | ४२,१९४[४] | युरो | ३०.९[५] | ०.९२१[६] | 13 | 26 | डच | 6 वगळून |
 |  | पोलंड | 2004-05-01 | ३,८५,३८,४००[३] | ३,१२,६८५ | २०,५९२[४] | झुवॉटी | ३४.९[५] | ०.८२१[६] | 27 | 51 | पोलिश | – |
 |  | पोर्तुगाल | 1986-01-01 | १,०५,४१,८००[३] | ९२,३९० | २३,३८५[४] | युरो | ३८.५[५] | ०.८१६[६] | 12 | 22 | पोर्तुगीज | 2 |
 |  | रोमेनिया | 2007-01-01 | २,०१,२१,६४१[३] | २,३८,३९१ | १२,८०८[४] | लेउ | ३१.५[५] | ०.७८६[६] | 14 | 33 | रोमेनियन | – |
 |  | स्लोव्हाकिया | 2004-05-01 | ५४,०४,३००[३] | ४९,०३५ | २४,२४९[४] | युरो | २५.८[५] | ०.८४०[६] | 7 | 13 | स्लोव्हाक | – |
 |  | स्लोव्हेनिया | 2004-05-01 | २०,५५,५००[३] | २०,२७३ | २८,१९५[४] | युरो | ३१.२[५] | ०.८९२[६] | 4 | 8 | स्लोव्हेन | – |
 |  | स्पेन | 1986-01-01 | ४,६१,९६,३००[३] | ५,०४,०३० | ३०,५५७[४] | युरो | ३२.०[५] | ०.८८५[६] | 27 | 54 | स्पॅनिश[e] | 4 |
 |  | स्वीडन | 1995-01-01 | ९४,८२,९००[३] | ४,४९,९६४ | ४१,१९१[४] | क्रोना | २५.०[५] | ०.९१६[६] | 10 | 20 | स्वीडिश | – |
 |  | युनायटेड किंग्डम | 1973-01-01 | ६,२९,८९,६००[३] | २,४३,६१० | ३६,९४१[४] | पाउंड स्टर्लिंग | ३६.०[५] | ०.८७५[६] | 29 | 73 | इंग्लिश | 1 + 13 वगळून |
| एकूण / सरासरी | – | ५०,८०,७७,९००[३] | ४,३८१,३७६ | ३३,८००[७] | युरो | ३०.७[८] | ०.८४५[९] | 352 | 766 | 24 (official) | – | ||
- टिपा
अधिकृत भाषा
खालील २३ भाषा युरोपियन संघाच्या अधिकृत भाषा आहेत.
| भाषा | अधिकृत वापरकर्ते | वापरास सुरुवात |
|---|---|---|
| बल्गेरियन |  बल्गेरिया | 2007 |
| चेक |  चेक प्रजासत्ताक  स्लोव्हाकिया1 | 2004 |
| डॅनिश |  डेन्मार्क  जर्मनी2 | 1973 |
| डच |  नेदरलँड्स .svg){kind=small} बेल्जियम | 1958 |
| इंग्लिश |  आयर्लंड  माल्टा .svg){kind=small} युनायटेड किंग्डम | 1973 |
| एस्टोनियन |  एस्टोनिया | 2004 |
| फिनिश |  फिनलंड | 1995 |
| फ्रेंच | बेल्जियम  फ्रान्स  इटली3  लक्झेंबर्ग | 1958 |
| जर्मन |  ऑस्ट्रिया बेल्जियम डेन्मार्क4 जर्मनी इटली5 लक्झेंबर्ग | 1958 |
| ग्रीक |  सायप्रस  ग्रीस इटली6 | 1981 |
| हंगेरियन |  हंगेरी ऑस्ट्रिया7  रोमेनिया8 स्लोव्हाकिया1  स्लोव्हेनिया9 | 2004 |
| आयरिश | आयर्लंड युनायटेड किंग्डम10 | 2007 |
| इटालियन | इटली स्लोव्हेनिया11 | 1958 |
| लात्व्हियन |  लात्व्हिया | 2004 |
| लिथुएनियन |  लिथुएनिया | 2004 |
| माल्टी | माल्टा | 2004 |
| पोलिश |  पोलंड | 2004 |
| पोर्तुगीज |  पोर्तुगाल | 1986 |
| रोमेनियन | रोमेनिया | 2007 |
| स्लोव्हाक | स्लोव्हाकिया चेक प्रजासत्ताक | 2004 |
| स्लोव्हेन | स्लोव्हेनिया ऑस्ट्रिया12 इटली13 | 2004 |
| स्पॅनिश |  स्पेन | 1986 |
| स्वीडिश |  स्वीडन फिनलंड14 | 1995 |
संदर्भ
बाह्य दुवे
- युरोपा (दालन)
- संस्था Archived 2009-06-01 at the Wayback Machine.
- युरोपियन परिषद Archived 2014-12-29 at the Wayback Machine.
- युरोपियन कमिशन
- युरोपियन संसद
 | विकिमीडिया कॉमन्सवर खालील विषयाशी संबंधित संचिका आहेत: |