Umoja wa Ulaya
Kibulgaria: Европейски съюз Kicheki: Evropská unie Kidenmark: Den Europæiske Union Kieire: An tAontas Eorpach Kiestonia: Euroopa Liit Kifaransa: Union européenne Kifini: Euroopan unioni Kigiriki: Ευρωπαϊκή Ένωση Kihispania: Unión Europea Kiholanzi: Europese Unie Kihungaria: Európai Unió Kiingereza: European Union Kiitalia: Unione Europea Kijerumani: Europäische Union Kikroatia: Europska unija Kilatvia: Eiropas Savienība Kilituanya: Europos Sąjunga Kimalta: Unjoni Ewropea Kipoland: Unia Europejska Kireno: União Europeia Kiromania: Uniunea Europeană Kislovakia: Európska únia Kislovenia: Evropska Unija Kiswidi: Europeiska unionen | |
Umoja wa Ulaya (kifupisho: EU) ni muungano wa kisiasa na wa kiuchumi wa nchi 27 za Ulaya, baada ya Ufalme wa Muungano kujitoa tarehe 31 Januari 2020, tukio la kwanza la namna hiyo.
Ulianzishwa mwaka 1991 juu ya msingi wa Jumuiya ya Kiuchumi ya Ulaya.
Shabaha kuu zilikuwa kujenga uchumi wa pamoja, kuboresha maisha ya watu wa Ulaya na kuzuia vita kati ya nchi za Ulaya.
Nchi 19 za Umoja huo hutumia pesa moja ya Euro.
Nchi nyingi za Umoja zimepatana kufungua mipaka yao bila vizuizi kwa wakazi wote.
Historia
Jumuiya ya Kiuchumi ya Ulaya ilibadilisha jina lake mwaka 1992 kufuatana na mikataba ya Maastricht kuwa Umoja wa Ulaya.
Nchi wanachama zilipatana kujenga siasa ya pamoja ya kiuchumi, kifedha, kisheria na katika mambo ya nje.
Mapatano ya Schengen ilifungua mipaka ili wakazi wa nchi hizo waweze kusafiri bila pasipoti wala vibali.
Nchi 10 tena zilijiunga na Umoja wa Ulaya mwaka 2004. Mbili zaidi ziliingia 2007 na Kroatia mwaka 2013.
Wakazi
Jumla ya wakazi ni milioni 447 (mwanzoni mwa 2020), sawa na 5.8% za watu wote duniani. Kuna miji 15 yenye watu zaidi ya milioni moja kila mmojawapo, kuanzia Paris ambayo inazidi milioni 10.
Upande wa lugha, lugha rasmi ni 24, lakini lugha inayotumika zaidi ni Kiingereza, kinachoweza kuzungumzwa na 51% za wakazi wote, ingawa ni lugha ya kwanza ya 1% tu. Lugha nyingine ambazo ni za kwanza kwa wananchi wengi ni: Kijerumani (18%), Kifaransa (13%) na Kiitalia (12%). Pia kuna lugha 150 hivi za kieneo.
Upande wa dini, wakazi wengi ni Wakristo (71.6%), hasa Wakatoliki (45.3%), Waprotestanti 11.1% na Waorthodoksi 9.6%. Waislamu ni 1.8%. Wafuasi wa dini nyingine ni 2.6%. Wengine 24% hawana dini au ni Wakanamungu.
Uhuru wa kuhama
Kila mtu mwenye uraia wa nchi ya Umoja anaruhusiwa kuhamia nchi yoyote nyingine na kufanya kazi au biashara huko bila vibali vya pekee.
Vilevile bidhaa zote zinazotengenezwa kote katika Umoja wa Ulaya zinaweza kuuzwa katika kila nchi. Hii ni sababu ya kuwa na sheria za pamoja zinazotawala masharti ya bidhaa na uzalishaji.
Vyombo vya Umoja
Halmashauri ya Ulaya
Halmashauri hii ni mkutano wa viongozi wa serikali za nchi wanachama. Wanakutana mara mbili kwa mwaka na kutoa maazimo muhimu.
Nafasi ya uraisi hubadilika kila baada ya miezi 6. Ufini ilishika uraisi kati ya Julai 2006 hadi Desemba 2006, ikafuatiliwa na Ujerumani tangu Januari hadi Juni 2007.
Baraza za mawaziri
Katika baraza hizi mawaziri ya Kilimo, Sheria, Mambo ya Nje hukutana na kupanga siasa ya pamoja.
Kamati ya Ulaya
Hii ni kamati ya utawala inayotekeleza maazimio ya Halmashauri na bunge. Kuna makamishna 24 na mwenyekiti. Inaelekea kuwa serikali lakini haina madaraka ya serikali bado.
Bunge la Ulaya
Bunge la Ulaya lina wabunge 751 wanaochaguliwa na wananchi kila baada ya miaka mitano.
Nchi wanachama wa Umoja wa Ulaya
Wanachama tangu 1958 (waanzilishi)
Wanachama tangu 1973
Mwanachama tangu 1981
Wanachama tangu 1986
Wanachama tangu 1995
Wanachama tangu 2004
Wanachama tangu 2007
Wanachama tangu 2013
Nchi zinazoomba uanachama
Jeshi la Uropa/Ulaya
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/2c/EU_PESCO_map.svg
Tazama pia
Marejeo
Viungo vya nje
Tovuti rasmi:
- EUROPA – official web portal
- Institutions
- European Council
- European Commission
- Council
- [http://web.archive.org/20080728172056/http://www.europarl.europa.eu/news/public/default_en.htm Archived 28 Julai 2008 at the Wayback Machine. European Parliament]
- European Central Bank
- Court of Justice of the European Union
- Court of Auditors
- Agencies
- EUR-Lex – Sheria
- Historical Archives of the European Union
Mandhari na data:
- Eurostat – European Union Statistics Explained
- Datasets related to the EU on CKAN
- CIA World Factbook: European Union entry at The World Factbook
- [http://web.archive.org/20120106052118/http://www.britishpathe.com/workspace.php?id=2537&display=list%2F Archived 6 Januari 2012 at the Wayback Machine. British Pathé] – Online newsreel archive of the 20th century
- Search EU Financial Sanctions List
- The European Union: Questions and Answers Congressional Research Service
- Works by European Union katika Project Gutenberg
Taarifa:
Misaada ya kufundishia:
- European Studies Hub – interactive learning tools and resources to help students and researchers better understand and engage with the European Union and its politics.
Viungo vya nje
- European Union online portal
- [http://web.archive.org/20061227035210/http://www.eu2006.fi/en_GB/ Archived 27 Desemba 2006 at the Wayback Machine. Finland's EU Council Presidency]
- 'Your Europe' information website
- [http://web.archive.org/20181016211903/http://www.europedia.moussis.eu/ Archived 16 Oktoba 2018 at the Wayback Machine. Europedia: Guide to European policies and legislation]
Makala hii kuhusu maeneo ya Ulaya bado ni mbegu. Je unajua kitu kuhusu Umoja wa Ulaya kama historia yake, biashara, taasisi zilizopo, watu au utamaduni? Labda unaona habari katika wikipedia ya Kiingereza au lugha nyingine zinazofaa kutafsiriwa? Basi unaweza kuisaidia Wikipedia kwa kuihariri na kuongeza habari. |