Ekainaren 25

Euskal Herria

• 1937 – Gasteiz: Faxistek Esteban Urkiaga, "Lauaxeta", fusilatu zuten.
• 1980 – ETAk Luis Hergueta Guinea Michelin enpresako teknikaria hil zuen Gasteizen.
• 2006 – Mittal Steel eta Arcelor enpresek akordioa sinatu zuten elkarrekin batzeko, 27.000 milioi euroko operazioan.

Mundua

• 524 – Vézeronceko gudua: Klodomerrek, Txildeberto I.aak eta Klotario I.ak agindutako frankoek guda galdu zuten Isèretik gertu (Frantzia), burgundiarren eta euren aliatu ostrogodoen aurka. Klodomer guduan hil zen. Txildebertok, beranduago, Chartres eta Orléans hiriak anexionatu zituen.
• 1876 – Ameriketako Estatu Batu etan Little Big Horngo gudua jazo zen.
• 1947 – Anne Franken egunkaria argitaratu zuten.
• 1971 – Espainiako polizia frankistak Torremolinosen LGTB ingurua zen Pasaje Begoñaren sarekada handia burutu zuen. 119 pertsona atxilotu zituzten.
• 1975 – Mozambike estatu independente bilakatu zen eta Portugalen kolonia izateari utzi zion.
• 1975 – Txile: Erregimen militarrak Txileko Alderdi Sozialistaren zuzendaritza klandestinoa atxilotu zuen.
• 1991 – Eslovenia Jugoslaviako Federaziotik banatu zen.
• 2006 – Israelek Gazaren aurkako eraso militarra hasi zuen, Hamasi soldadu baten bahiketa leporatu ondoren.
• 2014 – Korsikako FLNC erakundeak borroka armatua uztea erabaki zuen.

Euskal Herria

Mundua

• 1982 – Blade Runner filma estreinatu zen, Ridley Scottek zuzendu eta Harrison Ford, Rutger Hauer, Sean Young, Edward James Olmos eta Joanna Cassidy aktoreek antzeztu zuten.
• 1993 – Sleepless in Seattle (Seattlen Lorik Egin Gabe) filma estreinatu zen, Nora Ephronek zuzendu eta Tom Hanks eta Meg Ryan aktoreek antzeztu zuten.
• 1999 – Rogue Trader (Negoziogizon Azeria) filma estreinatu zen, James Deardenek zuzendu eta Ewan McGregor eta Anna Friel aktoreek antzeztu zuten.

Euskal Herria

Mundua

Euskal Herria

• 1998 – Andoni Zubizarreta euskal herritar futbolariak futbol profesionaleko bere azken partidua jokatu zuen.

Mundua

Euskal Herria

• 1715 – Juan Manuel Urbina, arabar militarra (h. 1774).
• 1862 – Joakin Arrospide, gipuzkoar apaiza, apezpikua Uruguain (h. 1928).
• 1888 – Ricardo Vinós, arabar matematikaria (h. 1957).
• 1910 – Francisco Ynduráin Hernández, nafar hizkuntzalari eta literatura-kritikaria (h. 1994).
• 1942 – Luis Pedro Santamarina, euskal txirrindularia (h. 2017).
• 1943 – Paloma Miranda de Lage, donostiar historiagilea eta ikerlaria (h. 1999).
• 1946 – Blanca García Manzanares, nafar politikaria.
• 1948 – Antonio Catalán, nafar enpresaburua.
• 1952 – Carlos Pera, bizkaitar mediku eta politikaria (h. 2019).
• 1954 –
  • Rodolfo Ares, PSE-EEko bizkaitar politikaria, Ourensen (h. 2023).
  • Antton Kazabon, gipuzkoar idazlea.
• 1955 – Gonzalo Fernández Berridi, euskal zinema argazkilaria.
• 1960 – Juan Carlos Elizalde, nafar apaiza, Gasteizko gotzaina.
• 1964 – Maite Arruabarrena, gipuzkoar opera-kantari mezzosopranoa.
• 1965 –
  • Luke Uribe-Etxebarria, gipuzkoar politikaria.
  • Mikel Antón Zarragoitia, EAJko bizkaitar politikaria.
• 1968 – Maria Eugenia Iparragirre, gipuzkoar maistra eta politikaria.
• 1972 – Jon Maia, bertsolaria, euskal abeslaria, euskal idazlea, itzultzailea eta dokumentalgilea.
• 1975 – Begoña Enbeita, Muxikako alkatea.
• 1976 – Axelle Guiguet, lapurtar atleta ohia, proba konbinatuetan espezialista.
• 1984 – Garazi López de Armentia, arabar dantzaria eta koreografoa.
• 1994 – Ainhoa Alvarez, bizkaitar futbolaria.
• 1996 – Mikel Azkona, bizkaitar auto-pilotua.
• 1997 – Beñat Garro, gipuzkoar futbolaria.
• 1999 – Eñaut Mendia, gipuzkoar futbolaria.

Mundua

• 1560 – Juan Sánchez Cotán, espainiar margolaria (h. 1627).
• 1728 – Shah Alam II.a, Indiako mogol enperadorea (h. 1806).
• 1811 – John William Casilear, estatubatuar margolaria (h. 1893).
• 1813 – Pierre Michaux, frantziar errementari eta karrozen eraikitzailea, pedaldun bizikletaren garatzaile nagusietako bat (h. 1883).
• 1852 – Antoni Gaudi, kataluniar arkitektoa (h. 1926).
• 1860 – Gustave Charpentier, frantziar musikagilea (h. 1956).
• 1864 – Walther Hermann Nernst, alemaniar fisikari eta kimikaria, 1920ko Kimikako Nobel Saria (h. 1941).
• 1866 – Eloisa Diaz, Txileko Unibertsitatean medikuntza ikasi zuen lehen emakumea eta Hego Amerikako lehen emakume medikua (h. 1950).
• 1870 – Robert Erskine Childers, irlandar errepublikarra (h. 1922).
• 1887 – Frigyes Karinthy, hungariar idazle, kazetari eta itzultzailea (h. 1938).
• 1891 – Erich Schönhardt, alemaniar matematikaria, Schönhardten poliedroaren aurkitzailea (h. 1979).
• 1892 – Carme Montoriol i Puig, kataluniar itzultzaile, narratzaile, poeta, dramagile eta piano-jotzailea (h. 1966).
• 1894 – Hermann Oberth, alemaniar fisikari eta ingeniaria, astronautikaren aitzindarietako bat (h. 1989).
• 1900 – Louis Mountbatten, britainiar amirala (h. 1979).
• 1903 –
  • George Orwell, britainiar idazlea (h. 1950).
  • Anne Revere, estatubatuar aktorea (h. 1990).
• 1907 – Johannes Hans Daniel Jensen, alemaniar fisikaria, 1963ko Fisikako Nobel Saria (h. 1973).
• 1908 – Willard Van Orman Quine, estatubatuar filosofoa (h. 2000).
• 1911 – William Howard Stein, estatubatuar biokimikaria, 1972ko Kimikako Nobel Saria (h. 1980).
• 1917 – Joaquina Dorado Pita, galiziar ekintzaile anarkosindikalista, errepublikanoa eta antifrankista (h. 2017).
• 1923 – Sam Francis, estatubatuar margolari eta grabatzailea (h. 1994).
• 1924 –
  • Sidney Lumet, estatubatuar zinema zuzendaria (h. 2011).
  • Luis Suárez Fernández, espainiar historialaria, Behe Erdi Aroko eta Errege-erregina Katolikoen garaiko historiako aditu handienetakoa.
• 1925 – Robert Venturi, estatubatuar arkitekto post-modernista (h. 2018).
• 1926 – Ingeborg Bachmann, austriar poeta eta idazlea (h. 1973).
• 1928 –
  • Alexei Alexeevitx Abrikosov, errusiar fisikaria, 2003ko Fisikako Nobel Saria (h. 2017).
  • Michel Brault, kanadar zinemagilea (h. 2013).
  • Seki Matsunaga, japoniar futbolaria (h. 2013).
  • Peyo, belgikar komikigilea, "Pottokiak" (Les Schtroumpfs) komiki sortaren egilea (h. 1992).
• 1929 – Jean-Joseph Sanfourche, frantziar margolari, poeta, diseinatzaile eta eskultorea (h. 2010).
• 1931 – Jack Beal, estatubatuar margolaria (h. 2013).
• 1933 –
  • Michelangelo Pistoletto, italiar margolaria.
  • Álvaro Siza Vieira, portugaldar arkitektoa.
• 1936 – B. J. Habibie, Indonesiako presidentea (h. 2019).
• 1937 –
  • Nawaf Al-Ahmad Al-Jaber Al-Sabah, Kuwaiteko emirra (h. 2023).
  • Keizō Obuchi, Japoniako lehen ministroa (h. 2000).
• 1940 –
  • Shozo Tsugitani, japoniar futbolaria (h. 1978).
  • Clint Warwick, ingeles musikaria, The Moody Blues taldeko baxu-jotzailea (h. 2004).
• 1941 – Denys Arcand, quebectar zinema zuzendari, gidoigile, ekoizle eta aktorea.
• 1942 – Michel Tremblay, kanadar idazlea, eleberrigilea eta antzerkigilea, Quebeceko idazle garrantzitsuenetako bat.
• 1943 – Carly Simon, estatubatuar kantautorea.
• 1944 – Robert Charlebois, quebecar antzezle eta musikagilea.
• 1946 – Ian McDonald, ingeles musikaria, King Crimson eta Foreigner taldeen sortzailea (h. 2022).
• 1947 – John Powell, estatubatuar disko-jaurtitzailea (h. 2022).
• 1949 –
  • Brigitte Bierlein, Austriako kantzilerra.
  • Patrick Tambay, frantziar 1 Formulako gidaria (h. 2022).
• 1951 – Maite Paisal Ugia, gipuzkoar herri ekintzailea, sustatzailea eta kirolaria.
• 1956 –
  • Anthony Bourdain, estatubatuar sukaldari, idazle eta telebistako pertsonaia (h. 2018).
  • Boris Trajkovski, Mazedoniako Errepublikako presidentea (h. 2004).
• 1958 – Pascal Gaigne, frantziar musikagilea, zinemako soinu bandetan espezializatua.
• 1959 – Bobbie Vaile, australiar astrofisikaria (h. 1996).
• 1961 – Ricky Gervais, ingeles umorista, aktore eta gidoigilea.
• 1963 –
  • Yann Martel, kanadar idazlea.
  • George Michael, ingeles abeslari eta musikaria (h. 2016).
• 1964 – Emma Suárez, espainiar aktorea.
• 1965 – Jean Castex, Frantziako lehen ministroa.
• 1966 –
  • Paula Kahumbu, kenyar kontserbazionista eta biologoa, elefanteak babesten egindako lanagatik ezaguna.
  • Dikembe Mutombo, NBAko kongotar saskibaloi jokalari ohia.
• 1968 – Pierre-François Martin-Laval, Pef, frantziar umorista, aktore eta zinema zuzendaria.
• 1969 –
  • Yasuto Honda, japoniar futbolari ohia.
  • Paul Koech, kenyar atleta, distantzia luzeetan aditua (h. 2018).
  • Antonio Scurati, italiar idazlea.
• 1970 – Mónica Nepote, mexikar idazlea, editorea eta kudeatzailea.
• 1971 – Ana Merino, espainiar eleberrigile, poeta, antzerkigile eta komikigilea.
• 1972 – Mike Kroeger, kanadar baxu jotzailea, Nickelback taldeko kidea.
• 1974 – Andrei Sukhovetski, sobietar-errusiar maior jenerala (h. 2022).
• 1975 –
  • Chenoa, Argentinan jaiotako espainiar abeslaria.
  • Albert Costa, kataluniar tenislari ohia.
  • Vladimir Kramnik, errusiar xake jokalaria.
• 1980 –
  • Inma Cuesta, espainiar zinema eta antzerkiko aktorea.
  • Diana Morant, valentziar telekomunikazio-ingeniaria eta politikaria.
• 1981 – Simon Ammann, suitzar eski-jauzilaria.
• 1983 – Salomé Lelouch, frantziar antzerkigile, antzezle, eszenografo eta antzerki-ekoizlea.
• 1988 – Eliana Rubashkyn, kimikari farmazeutiko aberrigabea, nazioartean genero nortasuna aitortu zitzaion lehenengo pertsona transgeneroa.
• 1989 – Waleed Al-Husseini, palestinar idazle, saiakeragile, filosofoa.
• 1991 – Ariana DeBose, estatubatuar aktorea, dantzaria eta abeslaria.
• 1996 – Lele Pons, venezuelar-estatubatuar abeslaria, modeloa eta aurkezlea.

Euskal Herria

• 1897 – Sebastian Urra Jordan, nafar apaiz eta politikari karlista, Leónen (j. 1832).
• 1932 – Braulio Iriarte, nafar enpresaburua, Coronita garagardo markaren sortzailea, Mexiko Hirian (j. 1860).
• 1937 –
  • Juan Cueto, arabar militarra, fusilatua (j. 1881).
  • Estepan Urkiaga, Lauaxeta, bizkaitar idazle eta kazetaria (j. 1905).
• 1945 – Jan Piarre Larralde, lapurtar bertsolaria (j. 1886).
• 1979 – Enrique Gomez Alvarez, gasteiztar ETAkidea, Batallón Vasco Españolek eraila (j. 1954).
• 1992 – Juan Antonio Frade, K-Toño, bizkaitar margolari, karikaturagile eta kazetaria (j. 1914).
• 1998 – Manuel Zamarreño Villoria, Euskadiko Alderdi Popularreko gipuzkoar politikaria, ETAk eraila (j. 1955).
• 1999 – Roger Saubot, lapurtar arkitektoa, Parisen (j. 1931).
• 2004 – Imanol, euskal egile abeslaria (j. 1947).
• 2016 – Jose Javier Uranga, Oilarra, nafar kazetaria (j. 1925).
• 2018 – Martin Ezkurra, nafar botileroa (j. 1929)
• 2021 – Guillermo Gonzalez Escalada, bizkaitar marrazkilari, ilustratzaile eta komikilaria (j. 1971).
• 2023 –
  • Jose Antonio Sistiaga Mosso, gipuzkoar margolaria eta zinemagile esperimentala (j. 1932).
  • Andoni Unzalu, bizkaitar politikaria (j. 1956).

Mundua

• 1134 – Niels Danimarkakoa, Danimarkako erregea (j. c. 1065).
• 1218 – Simon IV.a Montfortekoa, Montfort-l'Amauryko jauna eta Leicesterreko V. kondea.
• 1337 – Frederiko II.a Siziliakoa, Siziliako erregea (j. 1296).
• 1533 – Maria Tudor, Frantziako erregina ezkontidea (j. 1496).
• 1767 – Georg Philipp Telemann, alemaniar musikagilea eta organista (j. 1681).
• 1770 – François Fresneau, frantziar ingeniaria (j. 1703).
• 1804 – Georges Cadoudal, bretoi politikaria, Chouannerieko buruzagietako bat (j. 1771).
• 1822 – Ernst Hoffmann, alemaniar idazle eta musikaria (j. 1776).
• 1835 – Antoine-Jean Gros, frantziar margolaria (j. 1771).
• 1856 – Max Stirner, alemaniar filosofo anarkista (j. 1806).
• 1861 – Abdulmezid I.a, otomandar Inperioko sultana (j. 1823).
• 1864 – Gilen I.a Württembergekoa, Württembergeko erregea (j. 1781).
• 1870 – Isabel Le Brun de Pinochet, hezkuntzaren aldeztailea, Txilen neskek hezkuntzarako sarbidea izatea ekarri zuena (j. 1845).
• 1876 – George Armstrong Custer, estatubatuar jenerala (j. 1839).
• 1889 – Lucy Ware Webb Hayes, Ameriketako Estatu Batuetako lehen dama (j. 1831).
• 1894 – Marie François Sadi Carnot, Frantziako Hirugarren Errepublikako 4. presidentea (j. 1837).
• 1898 – Lindaura Anzoátegui, boliviar poeta eta idazlea, bere herrialdeko lehen dama (j. 1846).
• 1907 – John Hall, Zeelanda Berriko lehen ministroa (j. 1824).
• 1912 – Lawrence Alma-Tadema, Viktoriar Aroko herbeheretar margolari neoklasizista (j. 1836).
• 1916 – Thomas Eakins, estatubatuar errealismoko margolaria (j. 1844).
• 1921 – Javier Prado y Ugarteche, perutar historialari, filosofo, abokatu eta politikaria (j. 1871).
• 1938 –
  • Nikolai Sergeievitx Trubetskoi, errusiar hizkuntzalaria (j. 1890).
  • Maxima Vallinas Fernández, asturiar etxekoandrea, fusilatua (j. c. 1896).
• 1943 – Loreto Prado, espainiar aktorea (j. 1863).
• 1949 – Alejandro Lerroux, Espainiako Bigarren Errepublikan Ministroen Kontseiluko Presidentea (j. 1864).
• 1950 – Muiris Ó Súilleabháin, Blasket uharteetako bere umearo eta gaztaroko oroitzapenengatik ospetsua (j. 1904).
• 1960 –
  • Walter Baade, alemaniar astronomoa (j. 1893).
  • Otto Ender, Austriako kantzilerra (j. 1875).
• 1964 – Gerrit Rietveld, herbeheretar altzari-diseinatzaile eta arkitektoa (j. 1888).
• 1967 – Josep Obiols, katalan margolaria (j. 1894).
• 1971 – John Boyd Orr, eskoziar irakasle, sendagile, biologo, fisiologo, politikari, negozio-gizon eta baserritarra, 1949ko Bakearen Nobel Saria (j. 1880).
• 1983 – Alberto Ginastera, argentinar musikagilea (j. 1916).
• 1984 – Michel Foucault, frantziar filosofo estrukturalista (j. 1926).
• 1992 – James Stirling, eskoziar arkitektoa (j. 1926).
• 1995 – Ernest Thomas Sinton Walton, irlandar fisikaria, 1951ko Fisikako Nobel Saria (j. 1903).
• 1997 – Jacques-Yves Cousteau, frantziar itsasgizon, militar, esploratzaile, ekologista, dokumentalgile, zientzialari, argazkilari eta ikerlaria (j. 1910).
• 1998 – Lounès Matoub, kabiliar poeta eta egile abeslaria (j. 1956).
• 2000 – Judith Wright, australiar poeta, ekologista eta aborigenen lurralde eskubideen defendatzailea (j. 1915).
• 2006 – Kenneth Griffith, galestar aktorea (j. 1921).
• 2009 –
  • Farrah Fawcett, estatubatuar aktorea (j. 1947).
  • Michael Jackson, Poparen Erregea, estatubatuar pop-abeslaria, historiako disko salduenaren (Thriller, 1982) egilea (j. 1958).
• 2011 – Annie Easley, estatubatuar informatikari teorikoa, matematikaria eta suziri-zientzialaria (j. 1938).
• 2014 – Ana María Matute, gaztelaniazko kataluniar idazlea (j. 1925).
• 2016 – Maurice G. Dantec, frantziar idazle eta musikaria (j. 1959).
• 2018 –
  • Richard Benjamin Harrison, estatubatuar negoziogizona eta telerrealitate saioetako pertsonaia (j. 1941).
  • Bo Nilsson, suediar musikagilea (j. 1937).
• 2020 – Maria Mayans Juan, formenteratar herri kantari eta glosalaria (j. 1930).
• 2023 – John B. Goodenough, estatubatuar materia solidoaren fisikaria, 2019ko Kimikako Nobel Saria (j. 1922).

• Sehaska egutegiko izendegia: Batista/Batiste, Lohitzune/Lohizune eta Lohitz.