Ekainaren 9

Euskal Herria

• 1976 – ETAk Luis Carlos Albo Llamosas zibila hil zuen Basaurin.
• 2006 –
  • Euskal Autonomia Erkidegoko Auzitegi Nagusiak onartu egin zuen Ermuko Foroak Juan Jose Ibarretxeren aurka aurkezturiko salaketa, Ibarretxek Batasunarekin bilera egin zuela eta.
  • Zamakona Ontziolak Pasaiako Ontziola erosi zuen.
• 2013 – Arga ibaiak gainezka egin eta Atarrabia, Burlata, Uharte eta Iruñean uholdeak izan ziren. Hiriburuan Ebroko Ur Konfederazioak inoiz neurtu gabeko ur maila neurtu zuen.

Mundua

• 721 – As-Samh ibn Malik Al-Andaluseko valia Eudon Handia Akitaniako dukearen aurkako Tolosako guduan hil zen.
• 1660 – Luis XIV.a Frantziakoa Maria Teresa Austriakoarekin ezkondu zen Donibane Lohitzuneko elizan.
• 1815 – Vienako Biltzarra amaitu zen, Europako mugak berridatzi zituena Napoleonen desegigoaren ostean.
• 2012 – Espainiak Europar Batasunari 100.000 milioi euro arteko erreskatea eskatu zion.

Euskal Herria

• 1985 – Maiatzaren 31n Atharratzen hasitako 4. Korrikari amaiera eman zitzaion Iruñean.

Mundua

• 1987 – The Living Daylights ("Erabateko Tentsioa") filma estreinatu zen, John Glenek zuzendu eta Timothy Dalton, Maryam d'Abo, Jeroen Krabbé, Art Malik, John Rhys-Davies eta Joe Don Baker aktoreek antzeztu zutelarik.
• 199 – Smoke ("Kea") filma estreinatu zen, Wayne Wang eta Paul Austerek zuzendu eta Harvey Keitel, William Hurt, Harold Perrineau eta Forest Whitaker aktoreek antzeztu zutelarik.

Euskal Herria

Mundua

Euskal Herria

• 2015eko Durango-Durango Emakumeen Saria: Emma Johansson suediarra irabazle.
• 2019ko Esku Huskako Buruz Buruko Pilota Txapelketa Nagusiaren finala: Irribarriak bere bigarren txapela lortu zuen, Urrutikoetxearen aurka 22-20 irabazita.

Mundua

• 2006 – Alemania: Munich hirian Munduko Futbol Txapelketari hasiera eman zitzaion.

Euskal Herria

• 1424 – Zuria II.a Nafarroakoa, Nafarroako erregina (h. 1464).
• 1666 – Louis-Armand de Lom d'Arce, Lahontango baroia, lapurtar antropologo eta esploratzailea (h. 1716).
• 1690 – Matías Escalzo, nafar apaiz katolikoa, Astorgako apezpikua (h. 1749).
• 1878 – Luis Eleizalde, Eleizalde'tar Koldo, euskal herritar politikari, idazle eta pedagogoa (h. 1923).
• 1884 – Jon Andoni Irazusta, euskal idazle eta politikaria (h. 1952).
• 1888 – Feliciano Beobide, Lexaka, gipuzkoar musikagilea (h. 1956).
• 1909 –
  • Melitón Manzanas, Espainiako Brigada Politiko-sozialaren Donostiako burua, atxilotuak torturatzeagatik ezaguna (h. 1968).
  • José Urdangarin, gipuzkoar txirrindularia.
• 1913 – Jean Pinatel, lapurtar kriminologo eta katedraduna (h. 1999).
• 1927 – Luis Lopetegi, Agerre I, gipuzkoar harri-jasotzailea (h. 1969).
• 1934 – Juan Antonio López, gipuzkoar futbolari ohia.
• 1945 – Jesús María Castillo, Txitxia, gipuzkoar futbolaria (h. 2022).
• 1947 –
  • Marco Antonio Boronat, gipuzkoar futbolari ohia eta entrenatzailea.
  • Mari Karmen Garmendia, gipuzkoar irakasle eta politikaria.
• 1958 – Lourdes Oñederra, euskal hizkuntzalaria (fonologian espezializatua) eta euskal idazlea.
• 1960 – Rafael del Amo Arizu, nafar kirolari eta entrenatzailea.
• 1963 – Antton Irusta, bizkaitar idazlea.
• 1964 – Arantxa Iturbe, gipuzkoar idazle eta irrati esataria.
• 1966 –
  • Horazio Argarate, gipuzkoar apaiza.
  • Xabier Euzkitze, gipuzkoar kazetaria, euskaltzalea eta bertsolaria.
  • Amaia Ugartemendia, gipuzkoar eskubaloi jokalari ohia.
• 1968 – Prudencio Indurain, nafar txirrindulari ohia eta politikaria.
• 1970 – Ana Galarraga, zientzia dibulgatzailea.
• 1977 – Ibon Pérez Arrieta, gipuzkoar futbolari ohia.
• 1981 – Julen Ribas, gipuzkoar ilustratzaile, marrazkigile eta komikigilea.
• 1983 – Iker Irazu, gipuzkoar txirrindulari ohia.
• 1987 – Aritz Erkiaga, bizkaitar puntista.
• 1995 – Gurutze Etxezabal Iturrioz, gipuzkoar politikaria.
• 1999 – Alex Sola, gipuzkoar futbolaria.

Mundua

• 1075 – Lotario II.a, Germaniako Erromatar Inperio Santuko enperadorea (h. 1137).
• 1595 – Ladislao IV.a Vasa, Poloniako erregea, Lituaniako duke handia, Suediako errege titularra eta Errusiako tsarra (h. 1648).
• 1597 – Pieter Jansz Saenredam, herbeheretar margolaria (h. 1665).
• 1640 – Leopoldo I.a Habsburgotarra, Germaniar Inperio Sainduko enperadorea (1658-1705).
• 1661 – Teodoro III.a Errusiakoa, Errusiako tsarra (h. 1682).
• 1672 – Petri I.a Errusiakoa, Errusiako tsarra eta Errusiako enperadorea (h. 1725).
• 1781 – George Stephenson, ingeles ingeniaria, lurrunezko lokomotoraren diseinatzailea (h. 1848).
• 1803 – Juan Bravo Murillo, espainiar politikaria (h. 1873).
• 1810 – Otto Nicolai, alemaniar musikagile eta orkestra-zuzendaria (h. 1849).
• 1812 –
  • Johann Gottfried Galle, alemaniar astronomoa (h. 1910).
  • Hermann von Fehling, alemaniar kimikaria (h. 1885).
• 1836 – Elizabeth Garrett Anderson, lehenengo emakumezko britainiar mediku lizentziaduna (h. 1917).
• 1843 – Bertha von Suttner, austriar idazle eta bakezalea, bakearen Nobel Saria 1905ean (h. 1914).
• 1849 – Michael Ancher, daniar margolaria (h. 1927).
• 1865 – Carl Nielsen, danimarkar musikaria (h. 1931).
• 1868 – Jane Avril, Moulin-Rouge kabareteko dantzaria, Toulouse-Lautrec margolariaren lan askoren protagonista (h. 1943).
• 1875 – Henry Hallett Dale, ingeles sendagilea, 1936ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1968).
• 1891 – Cole Porter, estatubatuar musikagilea (h. 1964).
• 1892 – Armand Lunel, frantziar idazlea eta shuadit edo judu-proventzeraren azken hiztuna (h. 1977).
• 1898 –
  • Luigi Fagioli, italiar auto gidaria, 1 Formulako lasterketa bat irabazi duen gidaririk zaharrena (h. 1952).
  • Curzio Malaparte, italiar kazetaria eta idazlea (h. 1957).
• 1900 – Joaquín Vaquero Palacios, espainiar pintorea, eskultorea eta arkitektoa (h. 1998).
• 1909 –
  • Tokizo Ichihashi, japoniar futbolaria.
  • José Luis López Aranguren, espainiar entsegugilea.
• 1910 – Robert Cummings, estatubatuar aktorea (h. 1990).
• 1911 – André Dewavrin, frantziar ofiziala, Frantziako Erresistentziako kidea (h. 1998).
• 1916 – Robert McNamara, estatubatuar politikaria (h. 2009).
• 1917 –
  • Eric Hobsbawm, ingeles historialari eta idazle marxista (h. 2012).
  • Fulbert Youlou, Kongoko Errepublikako lehen presidentea (h. 1972).
• 1921 – Guido Münch, mexikar astrofisikaria (h. 2020).
• 1922 – Fernand Seguin, kanadar biokimikaria (h. 1988).
• 1923 – Torcuato Luca de Tena, Luca de Tenako markesa, espainiar idazle eta kazetaria (h. 1999).
• 1924 –
  • Tony Britton, ingeles aktorea (h. 2019).
  • Marina Vega, kantabriar espioi, borrokalari antifrankista eta nazi harrapatzailea (h. 2011).
• 1927 – Franco Donatoni, italiar musikagilea (h. 2000).
• 1930 –
  • Barbara, frantziar kantugile eta abeslaria (h. 1999).
  • Alda Lara, portugalerazko angolar idazle, ipuin idazle eta poeta (h. 1962).
  • Jordi Pujol, Kataluniako Generalitateko 126. lehendakaria.
• 1933 –
  • Montserrat Gudiol, kataluniar margolaria (h. 2015).
  • Marisa Leza, aktorea.
• 1934 –
  • Jackie Wilson, musikaria.
  • Jesus Aguirre, Albako dukea (h. 2001).
• 1938 – Tengiz Kitovani, georgiar militar eta politikaria (h. 2023).
• 1939 –
  • Jaime Carvajal y Urquijo, espainiar enpresaburua.
  • Ileana Cotrubaş, errumaniar opera-abeslaria, sopranoa.
• 1941 – Jon Lord, ingeles konpositore, piano jotzailea eta Hammond organo jotzailea (h. 2012).
• 1945 –
  • Faina Melnyk, sobietar disko-jaurtitzailea (h. 2016).
  • Luis Ocaña, espainiar txirrindularia, historiako txirrindulari onenetako bat (h. 1994)
• 1947 –
  • Françoise Demulder, frantziar gerra-fotokazetaria, World Press Photo saria irabazi zuen lehen emakumea (h. 2008).
  • Mitch Mitchell, musikaria.
• 1949 – Carlos Oteyza, venezuelar zinema zuzendari, historialari eta gidoigilea.
• 1952 –
  • Bülent Ersoy, turkiar abeslari eta aktorea.
  • Luis Pastor, espainiar musikaria.
• 1954 – Jad Fair, estatubatuar musikaria, Half Japanese taldearen sortzaileetako bat.
• 1955 – Monica Rubio, txiletar astronomoa da eta Txileko Astronomia Elkarteko (SOCHIAS) zuzendaria.
• 1956 – Joaquín Alonso González, futbolaria.
• 1961 –
  • Michael J. Fox, estatubatuar aktorea.
  • Aaron Sorkin, estatubatuar gidoilaria, zinema zuzendaria, ekoizlea, eta antzerkigilea.
• 1962 – Silvia Cuevas Morales, txiletar-australiar idazlea, kazetaria eta itzultzailea.
• 1963 – Johnny Depp, estatubatuar aktorea.
• 1964 – Carlos Pauner, hamalau zortzimilakoak igo dituen lenengo espainiar alpinista.
• 1973 – Laura Ponte, galiziar top-model ohia.
• 1976 – Aziza Brahim, saharar abeslari eta aktorea da.
• 1978 –
  • Matthew Bellamy, britaniar musikaria.
  • Miroslav Klose, alemaniar futbolari ohia.
• 1979 – David Muñoz Bañón, espainiar txirrindularia.
• 1980 – Anthony Geslin, frantziar txirrindulari ohia.
• 1981 –
  • Parinya Charoenphol, thailandiar boxeolari, modelo eta aktore kathoeya.
  • Natalie Portman, israeldar-estatubatuar aktorea.
  • Anoushka Shankar, bengalar-ingeles abeslari, artista eta sitar konpositorea.
• 1982 – Yoshito Okubo, japoniar futbolaria.
• 1983 – Bárbara Santa-Cruz, espainiar aktorea.
• 1984 –
  • Masoud Shojaei, irandar futbolaria.
  • Wesley Sneijder, herbehereetar futbolari ohia.
• 1989 –
  • Logan Browning, estatubatuar aktorea.
  • Blanca Paloma, espainiar abeslaria, musikagilea eta eszenografoa.
  • Katie Zaferes, estatubatuar triatleta.
• 1990 – Marumi Yamazaki, japoniar futbolaria.
• 2000 – Polina Miller, errusiar atleta, 200 eta 400 metroko lasterketetan aditua.

Euskal Herria

• 1572 – Joana Albretekoa, Nafarroako erregina (j. 1528).
• 1799 – Dominique Cabarrus, lapurtar bankari eta armadorea (j. 1716).
• 1881 – Joan Batista Artxu, euskal idazlea (j. 1811).
• 1884 – Antonio Kortazar, gipuzkoar arkitekto eta hirigilea(j. 1823).
• 1961 – Pablo Zabalo, gipuzkoar arkitekto eta margolaria (j. 1893).
• 1963 – José Félix Lekerika, bilbotar diplomatiko eta politikaria (j. 1891).
• 1999 – Maurice Journeau, lapurtar musikagilea, Versaillesen (j. 1898).
• 2007 – Ekain Gerra, Barañaingo herritarra, Dena da ETA politikan adibide esanguratsua (j. 1980).
• 2013 – Elias Kerejeta, hernaniar zinemagilea (j. 1930).
• 2017 – Joakin Madurga, nafar apaiz, irakasle eta musikaria, Logroñon (j. 1938).

Mundua

• 68 – Neron, erromatar enperadorea (54-68), (bere buruaz beste egin zuen).
• 597 – San Kolunba, fraile misiolari gaelikoa (j. 521).
• 1361 – Philippe de Vitry, frantziar musikagilea, musikako teorialaria, Erromatar Eliza Katolikoko apezpikua eta latinezko poeta (j. 1291).
• 1527 – Heinrich Finck, alemaniar musikaria (j. 1444/1445).
• 1582 – Marie-Christine de Lalaing, Tournaiko gobernadore ezkontidea (j. 1545).
• 1597 – José de Anchieta, kanariar jesuita eta misiolaria (j. 1534).
• 1701 – Filipe I.a Orleanskoa, frantziar printzea (j. 1640).
• 1817 – Theroigne de Mericourt, Frantziako Iraultzan zeregin garrantzitsua izan zuen valoniar jatorriko politikari eta feminista (j. 1762).
• 1825 – Pauline Bonaparte, Napoleon Bonaparteren arreba (j. 1780).
• 1849 – Marie-Éléonore Godefroid, frantziar margolari, erretratugile, marrazkilari, akuarelista eta pastelista (j. 1778).
• 1870 – Charles Dickens, britaniar idazlea (j. 1812).
• 1871 – Anna Atkins, ingeles botanikari eta argazkilaria (j. 1799).
• 1884 – Aníbal Pinto, Txileko presidentea (j. 1823).
• 1894 – Karl Friedrich Louis Dobermann, Doberman Pinscher txakur arrazaren lehen hazlea (j. 1834).
• 1903 – Gaspar Núñez de Arce, espainiar poeta eta politikaria (j. 1832).
• 1912 – Ion Luca Caragiale, errumaniar idazlea (j. 1852).
• 1915 – Les Paul, estatubatuar jazz gitarrista eta gitarra elektrikoen diseinatzailea (h. 2009).
• 1927 – Victoria Woodhull, emakumeek bozkatzeko eskubideraren aldeko lider bat Ameriketako Estatu Batuetan (j. 1838).
• 1937 – Antoni Rubió i Lluch, kataluniar historialaria (j. 1856).
• 1940 – Armando Buscarini, espainiar idazlea.
• 1946 – Ananda Mahidol (Rama VIII.a), Thailandiako erregea (j. 1925).
• 1952 – Alice Austen, estatubatuar argazkilaria (j. 1866).
• 1953 – Ugo Betti, italiar antzerkigilea (j. 1892).
• 1958 – Robert Donat, britainiar aktorea (j. 1905).
• 1959 – Adolf Windaus, alemaniar kimikaria, 1928ko Kimikako Nobel Saria (j. 1876).
• 1961 –
  • Arnstein Arneberg, norvegiar arkitektoa, bere garaiko erangikorrenetarikoa (j. 1882).
  • Jeannie Gunn, australiar idazlea (j. 1870).
• 1963 – Jacques Villon, frantziar margolaria (j. 1875).
• 1964 –
  • Max Aitken (Beaverbrook I. baroia), kanadar-britainiar argitaratzaile eta politikaria (j. 1879).
  • Guillermo Larregi, El Vasco de la Carretilla, Patagoniatik Buenos Airesera 22.300 km-ko bidaia oinez eta 130 kg.-ko eskorga eramanez egin zuen (j. 1885).
• 1969 – Harold Davenport, britainiar matematikaria (j. 1907).
• 1974 – Miguel Angel Asturias, guatemaldar idazlea, 1967ko Literaturako Nobel Saria (j. 1899).
• 1989 – George Wells Beadle, estatubatuar biologoa, 1958ko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1903).
• 1991 – Claudio Arrau, txiletar piano-jotzailea (j. 1903).
• 1994 – Jan Tinbergen, herbeheretar ekonomialari eta estatistikaria, 1969ko Ekonomiako Nobel Saria (j. 1903).
• 1995 – Vivienne Malone-Mayes, estatubatuar matematikaria (j. 1932).
• 1996 – Rafaela Aparicio, espainiar aktorea (j. 1906).
• 1998 –
  • Agostino Casaroli, italiar Kardinala (j. 1914).
  • Lois Mailou Jones, estatubatuar margolaria eta irakaslea (j. 1905).
• 2000 –
  • Ernst Jandl, austriar idazlea (j. 1925).
  • George Segal, estatubatuar eskultorea (j. 1924).
• 2001 – Ronnie Allen, ingeles futbolari eta entrenatzailea (j. 1929).
• 2007 – Ousmane Sembène, senegaldar idazlea eta zinemagilea (j. 1923).
• 2011 – Aurèlia Muñoz Ventura, kataluniar artista (j. 1926).
• 2013 –
  • Iain Banks, eskoziar eleberrigilea (j. 1954).
  • Walter Jens, alemaniar idazlea (j. 1923).
• 2014 –
  • Rik Mayall, ingeles aktore, idazle eta umorista (j. 1958).
  • Leslie Santana, txiletar dantzari eta aktorea (j. 1954).
• 2015 – Margarita Pisano, txiletar arkitekto, idazle, lesbiana teorikoa eta feminista (j. 1932).
• 2017 – Adam West, estatubatuar aktorea (j. 1928).
• 2020 – Pau Donés, kataluniar abeslaria eta gitarra-jotzailea, Jarabe de Palo taldeko kidea (j. 1966).
• 2021 –
  • Gottfried Boehm, alemaniar arkitektoa (j. 1920).
  • Diogo Correa de Oliveira, brasildar futbolaria (j. 1983).
• 2022 –
  • Julee Cruise, estatubatuar abeslaria (j. 1956).
  • Matt Zimmerman, kanadako aktorea (j. 1934).
• 2023 – Alain Touraine, frantziar soziologoa (j. 1925).

• Sehaska egutegiko izendegia: Ainhoa, Bihotz/Biohtza/Bihozne eta Burni.