Саудиска Арабија

После спојувањето на Кралството Хеџаз и Наџд, новата држава била именувана како ал-Мамлака ал-Арабија ас-Саудија (транслитерација на المملكة العربية السعودية на арапски јазик) со кралски декрет на 23 септември 1932 година од нејзиниот основач Абдулазиз бин Сауд. Иако ова е нормално преведено како „Кралство Саудиска Арабија^[40][41], на македонски буквално значи „Арапско саудиско кралство“^[42].

Зборот „Саудиска Арабија“ е изведен од елементот as-Saʿūdīyah во арапското име на земјата, што е вид придавка позната како нисба, формирана од династичкото име на саудиското кралско семејство, Сауд (арап. آل سعود ). Неговото вклучување го изразува ставот дека земјата е лична сопственост на кралското семејство^[43][44]. Сауд е арапско име формирано со додавање на зборот ел, што значи „семејство на“ или „Куќата на“^[45], на личното име на предокот. Во случајот на ел-Сауд, ова е Сауд ибн Мухамед ибн Мукрин, татко на основачот на династијата во XVIII век, Мухамед бин Сауд^[46].

Праисторија

Постојат докази дека човековото живеење на Арапскиот Полуостров датира од пред околу 125.000 години^[47]. Студија од 2011 година открива дека првите современи луѓе кои се прошириле на исток низ Азија, ја напуштиле Африка пред околу 75.000 години преку Баб-ел-Мандеб што ги поврзува рогот на Африка и Арабија^[48]. Арапскиот Полуостров се смета за централна фигура во разбирањето на хомининската еволуција и дисперзии. Арабија претрпела екстремна еколошка флуктуација во квартарот, што довело до длабоки еволутивни и демографски промени. Арабија има богат долен палеолитски запис, а количината на места слични на Олдован во регионот укажува на значајна улога што Арабија ја имала во раната хомининска колонизација на Евроазија^[49].

Во неолитот, цветале истакнати култури како што е ел-Магар, чиј центар се наоѓал во денешниот југозападен Наџд. ел-Магар може да се смета како „неолитска револуција“ во човековите знаења и вештини за ракотворби^[50]. Културата се одликува како една од првите во светот што вклучува широко распространето припитомување на животни, особено коњи, за време на неолитот^[51]. Освен коњите, откриени се животни како овци, кози, кучиња, особено од расата Салуки, ноеви, соколи и риби во форма на камени статуи и гравури на карпи. Статуите на ел-Магар биле направени од локален камен и се чини дека статуите биле фиксирани во централна зграда што можеби имала значајна улога во социјалниот и верскиот живот на жителите.

Во ноември 2017 година, во Шувајмис, ридско подрачје на северозападна Саудиска Арабија, биле откриени сцени на лов на кои се прикажани слики од најверојатно припитомени кучиња, кои наликуваат на хананското куче, носејќи каишки. Овие карпести гравури датираат повеќе од 8.000 години, што ги прави најраните прикази на кучиња во светот^[52].

На крајот на 4 милениум п.н.е., Арабија влегла во бронзеното доба откако претрпела драстични трансформации; металите биле широко користени, а периодот се одликувал со погребувања, што било истовремено проследено со постоење на бројни храмови, кои вклучувале многу самостојни скулптури првично насликани со црвени бои^[53].

Предисламски период

Најраната култура во Саудиска Арабија датира од Убаидскиот период, откако била откриена разна грнчарија во Досарија. Првичната анализа на откритието заклучила дека источната провинција Саудиска Арабија е татковина на најраните доселеници во Месопотамија, а по проширувањето, веројатно има сумерско потекло. Сепак, експертите како Џон Оутс за Убаидскиот период во источна Арабија заклучиле дека остатоците датираат од последните две фази од Убаидскиот период (период три и четири), додека неколку примери може да се класифицираат приближно како Убаидски период 3 или Убаидски период 2. Така, идејата дека колонистите од Саудиска Арабија емигрирале во јужна Месопотамија и ја основале првата култура во регионот, била напуштена^[55].

Климатските промени и почетокот на сувоста можеби донеле крај на оваа фаза на населување, бидејќи постојат малку археолошки докази од милениумот што следел^[56]. Населувањето на регионот повторно се вратило во периодот на Дилмун, на почетокот на 3 милениум. Познатите записи од Урук се однесуваат на местото наречено Дилмун, поврзано во неколку наврати со бакар и во подоцнежниот период било извор на увезени дрвја во јужна Месопотамија. Голем број научници сугерираат дека Дилмун првично ја означувал Источната Провинција Саудиска Арабија, особено поврзана со најголемите населби на Дилмуните, Ум ан-Нуси и Ум-Ар-Рамад во внатрешноста и Тарут на брегот. Веројатно е дека островот Тарут бил главното пристаниште и главен град на Дилмун^[54]. Месопотамските врежани плочки од глина сугерираат дека, во раниот период на Дилмун, постоел облик на хиерархиска организирана политичка структура. Во 1966 година, земјени работи во Тарут истражиле античко погребно поле со импресивна статуа која датира од времето на Дилмунит (средината на 3 милениум п.н.е.). Статуата е локално изработена под силно месопотамско влијание врз уметничкиот принцип на Дилмун^[54].

До 2200 година п.н.е., центарот на Дилмун од непознати причини се префрлил од Тарут и копното на Саудиска Арабија кон островот Бахреин и таму се појавила многу развиена населба, каде што биле откриени макотрпен храмски комплекс и илјадници гробишта што датираат од овој период^[54].

До крајот на бронзеното време, историски запишаниот народ и земја (Мадијан и Мадијамци) во северозападниот дел на Саудиска Арабија се добро документирани во Библијата. Тие биле центрирани во Табук, и живееле од Вади Арабах на север до областа ел-Вејх на југ^[57]. Главниот град на Мадијамците била Куреја^[58], која се состоела од голема утврдена тврдина од 35 хектари, а под неа лежи заградена населба од 15 хектари. Во градот живееле од 10 до 12 илјади жители^[59]. Мадијамците биле прикажани во два големи настани во Библијата што раскажуваат за двете војни на Израел со Мадијамците, некаде на почетокот на 11 век п.н.е.. Политички, за Мадијамците е опишано дека имаат децентрализирана структура предводена од пет кралеви (Еви, Рекем, Цур, Хур и Реба), имињата се чини дека се топоними на важни населби на Мадијамците^[60]. Вообичаено е мислењето дека Мадијам назначил конфедерација на племиња, еден елемент се населил во Хиџаз додека паселе нејзините номадски племиња, а понекогаш ограбувале далеку во Палестина^[61]. Номадските Мадијамци биле еден од најраните експлоататори на припитомувањето на камилите што им овозможило да се движат низ суровите терени во регионот^[61].

На крајот на 7 век п.н.е., се појавило ново кралство на историскиот дел на северозападна Арабија. Кралството започнало како Шејкдом Дедан, кој се развил во Лихијанско Кралство^[62]. Најраната потврда за државна регуларност, кралот на Лихијан, била во средината на шестиот век п.н.е.^[63] Втората фаза на кралството ја претворило трансформацијата на Дедан од обичен град-држава чиешто единствено влијание го имале во нивните ѕидини на градот^[62]. Третата држава настанала во почетокот на 3 век п.н.е. со рафална економска активност помеѓу југот и северот, што го натерало Лихијан да стекне големо влијание, соодветно на својата стратешка позиција на караванскиот пат^[64].

Лихијан претставувал моќно и високо организирано античко арапско кралство кое имало витална културна и економска улога во северозападниот регион на Арапскиот Полуостров^[65]. Тие владееле со големиот домен од Јатриб на југ и делови од Левант на север^[66]. Во антиката, Акапскиот Залив порано бил познат Лихијански Залив^[67].

Лихјанитите паднале во рацете на Набатејците околу 65 п.н.е. со нивното заземање на Хегра, потоа марширајќи кон Тајма и кон нивниот главен град Дедан во 9 п.н.е. Набатејците владееле со големи делови на северна Арабија сè додека нивниот домен не бил припоен кон Римското Царство.

Среден век и подемот на исламот

Непосредно пред појавата на исламот, покрај урбаните трговски населби (како Мека и Медина), голем дел од она што подоцна станало Саудиска Арабија било населено со номадски пасторални племенски друштва^[70]. Исламскиот пророк Мухамед е роден во Мека во околу 571 година н.е. Во почетокот на 7 век, Мухамед ги обединил различните племиња на полуостровот и создал единствено исламско религиозно движење^[7]. По неговата смрт во 632 година, неговите следбеници за неколку децении брзо ја прошириле територијата под муслиманска власт над Арабија, освојувајќи огромни и невидени територии (од Пиринејскиот Полуостров на запад до денешен Пакистан на исток). Арабија наскоро станала политички поизграден регион на муслиманскиот свет бидејќи фокусот се насочил кон огромните и ново освоени земји^[7].

Арапите потекнуваат од денешна Саудиска Арабија и Хеџаз. Во следните неколку векови владееле неколку калифати: Праведен Калифат (632-661), Омејадски Калифат (661-750), Абасидски Калифат (750-1517) и Фатимидски Калифат (909-1171).^{[8][9][10][11][12]}

Од 10 век до почетокот на 20 век, Мека и Медина биле под контрола на локалниот арапски владетел познат како Шериф на Мека, но во повеќето моменти Шерифот му должел верност на владетелот на една од најголемите исламски царства со седиште во Багдад, Каиро или Истанбул. Поголемиот дел од остатокот од она што станало Саудиска Арабија се вратил во традиционалното племенско владеење^[71][72].

За поголемиот дел од 10 век, Исмаилистите Кармати биле најмоќната сила во Персискиот Залив. Во 930 година, Карматите ја ограбиле Мека, навредувајќи го муслиманскиот свет, особено со нивната кражба на Црниот камен^[73]. Во 1077–1078 година, еден арапски шеик по име Абдулах бин Али ел-Ујуни ги победил Карматите во Бахреин и ел-Хаса со помош на Селџучкото Царство и ја основал Ујунидската династија^[74][75]. Ујунидите подоцна претрпеле експанзија со територијата што се протегала од Наџд до Сириската Пустина^[76]. Тие биле соборени од Усфуридите во 1253 година^[77]. Владеењето на Уфсуридите било ослабено откако персиските владетели на Ормуз ги освоиле Бахреин и Катиф во 1320 година^[78]. Вазалите на Ормуз, Џарванидската династија, дошле да владеат со источна Арабија во 14 век^[79][80]. Тие ја презеле контролата над регионот по соборувањето на Џарванидската династија во 15 век и се судриле со Ормуз повеќе од две децении над регионот заради неговите економски приходи, сè додека конечно не се согласиле да му оддадат почит во 1507 година^[79]. Племето ел-Мунтафик подоцна го зазел регионот и се нашло под отоманско сизерентство. Племето Бани Калид подоцна се побунило против нив во 17 век и ја презело контролата^[81]. Нивното владеење зафаќало територија од Ирак до Оман во својот врв и тие исто така се нашле под отоманско сизерентство^[82][83]

Отомански Хеџаз

Во XVI век, Османлиите го додале крајбрежјето на Црвеното Море и Персискиот Залив (Хеџаз, Асир и ел-Ахса) кон територијата на царството тврдејќи дека имаат надмоќ во внатрешноста. Една од причините била да се спречат португалските обиди за напад на Црвеното Море (оттука и Хеџаз) и Индискиот Океан^[84]. Османлискиот степен на контрола над овие земји варирал во следните четири века со променливата моќ или слабост на централниот авторитет на царството^[85][86]. Овие промени придонеле за подоцнежните неизвесности, како што е спорот со Трансорданија околу вклучувањето на санџакот Маан, вклучувајќи ги градовите Маан и Акаба.

Основање на династијата Сауд

Појавата на она што требало да стане Саудиско Кралско, предводено од ел-Сауд, започнало во Неџд во централна Арабија во 1744 година, кога Мухамед бин Сауд, основач на династијата, ги здружил силите со верскиот водач Мухамед ибн Абд ел-Вахаб^[87], основач на вахабистичкото движење, строга форма на сунитски ислам^[88]. Овој сојуз формиран во 18 век го обезбедил идеолошкиот поттик за проширувањето на Саудиска Арабија и останува основа на династичкото владеење на Саудиска Арабија и денес^[89].

Првата „саудиска држава“ основана во 1744 година во областа околу Ријад, забрзано се проширила и накратко го контролирала поголемиот дел од денешна територија на Саудиска Арабија^[90], освојувајќи ја Карбала во 1802 година и заземајќи ја Мека во 1803 година, но била уништена до 1818 година од страна на османлискиот вицекрал на Египет, Мохамед Али Паша^[91]. Многу помалата втора „саудиска држава“, сместена главно во Неџд, била основана во 1824 година. Во текот на остатокот на XIX век, ел-Сауд имал спор врз внатрешноста на Саудиска Арабија со друго арапско владејачко семејство, ел-Рашид, кое владеело со Емиратството Џабал Шамар. Во 1891 година, ел-Рашид излегол како победник, а ел-Сауд бил протеран во егзил во Кувајт^[71]

На почетокот на XX век, Отоманското Царство продолжило да го контролира поголемиот дел од полуостровот. Со Арабија владееле племенски владетели,^[92][93] а Шерифот од Мека имал предност и владеел со Хеџаз.^[94] Во 1902 година, синот на Абдул Рахман, Абдул Азиз - подоцна познат како Ибн Сауд - ја повратил контролата врз Ријад, враќајќи го ел-Сауд во Неџд, и на тој начин создавајќи ја третата „Саудиска држава“.^[71] Ибн Сауд ја добил поддршката од Ихван, племенска армија инспирирана од вахабизмот и предводена од Фејсал ел-Давиш, и која бргу се развила по нејзиното основање во 1912 година.^[95] Со помош на Ихван, Ибн Сауд го зазел ел-Ахса од Османлиите во 1913 година.

Во 1916 година, со охрабрување и поддршка на Велика Британија (која се борела против Османлиите во Првата светска војна), Шерифот од Мека, Хусеин бин Али, го предводел Панарапскиот бунт против Отоманското Царство за создавање на обединета арапска држава^[96]. Иако Арапското востание од 1916 до 1918 година не успеало во својата цел, сојузничката победа во Првата светска војна резултирала со крај на османлиската контрола во Арабија и Хусеин бин Али станал крал на Хеџаз^[97].

Ибн Сауд избегнал вмешаност во арапскиот бунт и наместо тоа ја продолжил борбата со ел-Рашид. По последниот пораз на последниот, тој ја презел титулата Султан од Неџд во 1921 година. Со помош на Ихван, Кралството Хеџаз било освоено во 1924–25 година и на 10 јануари 1926 година, Ибн Сауд се прогласил за крал на Хеџаз^[98]. Една година подоцна, тој ја додал титулата крал на Неџд. Следните пет години тој управувал со двата дела на неговото двојно кралство како посебни единици.

По освојувањето на Хеџаз, целта на раководството на Ихван преминало на експанзија на вахабистичкото царство во британските протекторати Трансорданија, Ирак и Кувајт и започнала со напади на тие територии. Ова наидело на противење на Ибн Сауд, бидејќи тој ја препознал опасноста од директен судир со Британците. Во исто време, Ихван се разочарал од домашната политика на Ибн Сауд, која се чини дека ја фаворизирал модернизацијата и зголемувањето на бројот на немуслимански странци во земјата. Како резултат на тоа, тие се свртеле против Ибн Сауд и, по двегодишна борба, биле поразени во 1929 година во Битката кај Сабила, каде биле ликвидирани нивните водачи^[99]. На 23 септември 1932 година, двете кралства Хеџаз и Неџд биле обединети како Кралство Саудиска Арабија^[71], и тој датум денес е национален празник наречен Национален ден на Саудиска Арабија^[100].

Кралство Саудиска Арабија

Новото кралство се потпирало на ограничените приходи од земјоделство и аџилак^[101]. Во 1938 година биле откриени огромни резерви на нафта во регионот ел-Ахса по должината на брегот на Персискиот Залив, а целосниот развој на нафтените полиња започнал во 1941 година под контрола на Арамко (Арапско-американска компанија за нафта) под контрола на САД. Нафтата и обезбедило на Саудиска Арабија економски просперитет и значителна политичка моќ на меѓународно ниво^[71].

Културниот живот забрзано се развил, првенствено во Хеџаз, кој бил центар за весници и радио. Сепак, големиот прилив на странски работници во Саудиска Арабија во нафтената индустрија ја зголемило веќе постоечката склоност кон ксенофобија. Во исто време, владата станувала сè повеќе расипничка и екстравагантна. До 1950-тите, ова довело до големи владини дефицити и прекумерно странско задолжување^[71].

Во 1953 година, Сауд бин Абдулазиз бил прогласен за крал на Саудиска Арабија, по смртта на неговиот татко, и владеел сè до 1964 година кога бил сменет во корист на неговиот полубрат Фејсал бин Абдулазиз, по интензивното соперништво, поттикнато од сомнежи во кралското семејство. Во 1972 година, Саудиска Арабија добила 20% контрола во Арамко, со што се намалила контролата на САД врз саудиската нафта.

Во 1973 година, Саудиска Арабија водела бојкот на нафта против западните земји кои го поддржувале Израел во Јомкипурскатс војна против Египет и Сирија. Цените на нафтата се зголемиле за четири пати. Во 1975 година, Фејсал бин Абдулазиз бил убиен од неговиот внук, принцот Фејсал бин Мусаид и го наследил неговиот полубрат кралот Халид бин Абдулазиз^[102].

До 1976 година, Саудиска Арабија станала најголемиот производител на нафта во светот^[103]. Владеењето на Халид бин Абдулазиз забележало напредок на економскиот и социјалниот развој со исклучително брза брзина, трансформирајќи ја инфраструктурата и образовниот систем на земјата^[71]; во надворешната политика биле развиени блиски врски со САД. Во 1979 година се случиле два настана што се однесувале на владата и имале долгорочно влијание врз саудиската надворешна и внатрешна политика^[104]. Првата била Иранската исламска револуција. Се стравувало дека шиитското малцинство на земјата во Источната провинција (што е и место каде се наоѓаат нафтените полиња) може да се побуни под влијание на нивните ирански сонародници. Имало неколку антивладини востанија во регионот како што било востанието на Катиф во 1979 година^[105].

Вториот настан бил преземањето на Големата џамија во Мека од исламистички екстремисти. На 20 ноември 1979 година, двесте вооружени исламистички дисиденти предводени од саудискиот проповедник Џухајман ел-Утајбија ја презеле Големата џамија. Тие тврделе дека саудиското кралско семејство повеќе не претставува чист ислам и дека Месџид ел-Харам (Светата џамија) и Ќаба, мора да бидат задржани од оние со вистинската вера^[105]. Бунтовниците заплениле десетици илјади верници како заложници во џамијата. Опсадата траела две недели и резултирала со неколку стотици смртни случаи и значителна штета на храмот, особено галеријата Сафа-Марва. Пакистанските сили го спровеле конечниот напад; тие биле помогнати со оружје, логистика и планирање од страна на елитниот тим на француски командоси од француската единица за команда GIGN[57]. Владата ја вратила контролата над џамијата по 10 дена и заробените биле погубени. Дел од одговорот на кралското семејство бил да се спроведе многу построго почитување на традиционалните верски и социјални норми во земјата (на пример, затворање на кината) и да им се даде на улемите поголема улога во владата^[106]. Ниту едните ниту другите не успеале во целост бидејќи исламизмот продолжил да расте^[107].

Во 1980 година, Саудиска Арабија го откупила американскиот дел од Арамко^[108].

Кралот Халид бин Абдулазиз починал од срцев удар во јуни 1982 година. Тој бил наследен од страна на неговиот брат Фахд бин Абдулазиз, кој ја додал титулата „Чувар на Двете Свети Џамии“ на неговото име во 1986 година, како одговор на значителниот фундаменталистички притисок да избегне употреба на „величественост“. Фахд продолжил да развива блиски односи и со Соединетите Американски Држави и ја зголемил набавката на американска и британска воена опрема^[71].

Огромното богатство генерирано од приходите од нафта почнувало да има уште поголемо влијание врз саудиското општество. Тоа довело до брза технолошка (но не и културна) модернизација, урбанизација, масовно јавно образование и создавање нови медиуми. Ова и присуството на сè поголем број странски работници многу влијаело на традиционалните саудиски норми и вредности. Иако имало драматични промени во социјалниот и економскиот живот на земјата, политичката моќ продолжила да се монополизира од кралското семејство кое довело до незадоволство кај многу Саудијци кои започнале да бараат пошироко учество во владата^[109].

Во 1980-тите, Саудиска Арабија потрошила 25 милијарди долари за поддршка на Садам Хусеин во Ирано-ирачката војна^[110]. Сепак, Саудиска Арабија ја осудила ирачката инвазија на Кувајт во 1990 година и побарала од САД да интервенираат во судирот. Кралот Фахд дозволил американски и коалициски трупи да бидат стационирани во Саудиска Арабија. Тој ја поканил владата на Кувајт и многу нејзини граѓани да останат во Саудиска Арабија, но ги протерал граѓаните на Јемен и Јордан поради поддршката на нивните влади за Ирак. Во 1991 година, силите на Саудиска Арабија биле вклучени и во бомбашки напади врз Ирак и во копнена инвазија што помогнало да се ослободи Кувајт.

Односите на Саудиска Арабија со Западот почнале да предизвикуваат зголемена загриженост кај некои улеми и студенти на шеријатско право и било едно од прашањата што довеле до зголемување на исламистичкиот тероризам во Саудиска Арабија, како и исламистички терористички напади во западните земји од државјани на Саудиска Арабија. Осама бин Ладен бил државјанин на Саудиска Арабија (сè додека не му било одземено државјанството во 1994 година) и бил одговорен за бомбашките напади на американската амбасада во Источна Африка во 1998 година и за бомбашкиот напад на УСС Кол во 2000 година во близина на пристаништето Аден, Јемен. 15 од 19-те терористи вклучени во нападите на 11 септември во Њујорк, Вашингтон и Шанксвил, Пенсилванија биле државјани на Саудиска Арабија. Многу Саудијци кои не ги поддржувале исламистичките терористи останале длабоко незадоволни од политиката на владата^[111]

Исламизмот не бил единствениот извор на непријателство кон владата. Економијата на Саудиска Арабија била близу до стагнација. Високите даноци и растот на невработеноста придонеле за незадоволство, и се рефлектирало во пораст на граѓанските немири и незадоволство против кралското семејство. Како одговор, голем број ограничени „реформи“ биле иницирани од кралот Фахд. Во март 1992 година, тој го вовел „Основниот закон“, кој ги потенцирал должностите и одговорностите на владетелот. Во декември 1993 година бил инаугуриран Консултативниот совет. Тој е составен од претседател и 60 члена - сите избрани од кралот. Намерата на кралот била да одговори на несогласувањето, притоа правејќи што е можно помалку вистински промени во статус кво состојбата: „Систем заснован на избори не е во согласност со нашето исламско верување, кое [ја одобрува] владата со консултации“^[71].

Во 1995 година, Фахд доживеал мозочен удар, а престолонаследникот Абдула, ја презел улогата на де факто регент, преземајќи го секојдневното управување со земјата. Сепак, неговиот авторитет бил попречен од конфликтот со полноправните браќа на Фах (Седумте Саудијци)^[112]. Од 90-тите години на минатиот век, знаците на незадоволство продолжиле и вклучуваат, во 2003 и 2004 година, серија бомбашки напади и вооружено насилство во Ријад, Џеда, Џанбу и Хобар^[113]. Во февруари - април 2005 година, во Саудиска Арабија се одржале првите општински избори на национално ниво. Жените не смееле да учествуваат^[71].

Во 2005 година, кралот Фахд починал, а го наследил Абдулах, кој ја продолжил политиката на минимални реформи и ги потиснал протестите. Кралот вовел бројни економски реформи насочени кон намалување на зависноста на земјата од приходите од нафта: ограничена дерегулација, поттикнување на странски инвестиции и приватизација. Во февруари 2009 година, Абдулах објавил низа владини промени во судството, вооружените сили и различните министерства за модернизација на овие институции, вклучително и замена на постари именувани во судството и Мутавин (верска полиција) со поумерени лица и назначување на прва жена заменик министер^[71].

На 29 јануари 2011 година, стотици демонстранти се собрале во градот Џеда во редок приказ на критики против лошата инфраструктура на градот откако смртоносните поплави го зафатиле градот и убиле 11 лица<^[114]. Полицијата ги прекинала демонстрациите по околу 15 минути и уапсила од 30 до 50 лица^[115].

Во 2011 година, Саудиска Арабија била погодена од сопствените протести на Арапската пролет^[116]. Како одговор на тоа, кралот Абдула на 22 февруари 2011 година објавил серија придобивки за граѓаните во износ од 36 милијарди долари, од кои 10,7 милијарди долари биле наменети за домување^[117]. Не биле објавени политички реформи како дел од пакетот, иако некои затвореници обвинети за финансиски криминал биле помилувани^[118]. На 18 март истата година, кралот Абдула бин Абдулазиз објавил пакет од 93 милијарди долари, кој вклучувал 500.000 нови домови до 67 милијарди долари, покрај создавањето на нови 60.000 нови работни места во безбедноста^[119][120].

Иако општинските избори само за мажи се одржале на 29 септември 2011 година^[121][122], Абдула им дозволил на жените да гласаат и да бидат избрани на општинските избори во 2015 година, а исто така да бидат номинирани во Советот на Шура^[123].

Од 2001 година, Саудиска Арабија се занимава со широко распространета цензура на Интернет. Повеќето цензури на Интернет генерално спаѓаат во две категории: една заснована на цензурирање на „неморални“ (претежно порнографски и ЛГБТ -мрежни места за поддршка, заедно со мрежни места кои промовираат каква било религиозна идеологија освен сунитскиот ислам) и една заснована на црната листа водена од Министерството за медиуми на Саудиска Арабија, што првенствено ги цензурира мрежните места критички настроени кон режимот на Саудиска Арабија или се поврзани со партии кои се против или се спротивставуваат на Саудиска Арабија^{[124][125][126]}.

Салман ел-Сауд Крал и Премиер	Мохамед бин Салман Принц-престолонаследник

Саудиска Арабија е апсолутна монархија^[127]. Сепак, според Основниот закон на Саудиска Арабија усвоен со кралски декрет во 1992 година, кралот мора да ги почитува шеријатот (исламски закон) и Куранот, додека Куранот и суната (традициите на Мухамед) се прогласени за устав на земјата^[128]. Не се дозволени политички партии или национални избори. Критичарите сметаат дека тоа е тоталитарна диктатура^[129]. „Економист“ ја оценил владата на Саудиска Арабија како петта авторитарна влада од 167 оценети во својот Индекс на демократија во 2012 година^[17], и Фридом Хаус и го дал најнискиот рејтинг „Не слободно“, со оценка 7,0 („1 = најдобар, 7 = најлош“) за 2019 година^[130].

Во отсуство на национални избори и политички партии, политиката во Саудиска Арабија се одвива во две различни арени: во рамките на кралското семејство, Сауд и помеѓу кралското семејство и остатокот од саудиското општество.^[131]. Надвор од Ал-Сауд, учеството во политичкиот процес е ограничено на релативно мал сегмент од населението и има форма на консултации на кралското семејство со улемите, племенските шеици и членовите на важните трговски семејства за големи одлуки. Овој процес не го пренесуваат саудиските медиуми^[132].

По обичај, сите мажи во полнолетство имаат право да го молат кралот директно преку традиционалниот племенски состанок познат како маџлис^[133]. На многу начини, пристапот кон владата малку се разликува од традиционалниот систем на племенско владеење. Племенскиот идентитет останува силен и, надвор од кралското семејство, политичкото влијание често се определува со племенска припадност, при што племенските шеици одржуваат значителен степен на влијание врз локалните и националните настани^[134]. Како што е споменато, во последниве години постоеле ограничени чекори за проширување на политичкото учество, како што е формирање на Консултативен совет во раните 90-ти и Националниот форум за дијалог во 2003 година^[135].

Владеењето на Сауд се соочува со политичко спротивставување од четири извори: сунитски исламистички активизам; либерални критичари; шиитското малцинство - особено во Источната Провинција; и долгогодишни племенски и регионалистички партикуларистички противници (на пример во Хеџаз)^[136]. Од нив, малцинските активисти се најистакнатите закани за владата и во последните години извршиле голем број насилни инциденти во земјата^[113]. Сепак, отворен протест против владата, дури и ако е мирен, не се толерира.

Монархија и кралско семејство

Кралот комбинира законодавни, извршни и судски функции^[134] и кралските декрети ја формираат основата на законодавството на земјата^[137]. Кралот е исто така премиер и претседава со Советот на министри на Саудиска Арабија и Советодавното Собрание на Саудиска Арабија.

Кралското семејство доминира во политичкиот систем. Огромниот број на семејството му дозволува да ги контролира повеќето важни места на кралството и да има учество и присуство на сите нивоа на власт^[138]. Се проценува дека бројот на принцови е најмалку 7.000, со најголема моќ и влијание имаат околу 200 машки потомци на Ибн Сауд^[139]. Клучните министерства генерално се резервирани за кралското семејство, како и 13-те регионални гувернери^[140].

Долгорочните политички и владини назначувања резултирале со создавање на „моќни фондови“ за постарите принцови^[141], како оние на кралот Абдула, кој бил командант на Националната гарда од 1963 година (до 2010 година, кога го назначил својот син),^[142], поранешен престолонаследник Султан, министер за одбрана и авијација од 1962 година до неговата смрт во 2011 година, поранешен принц престолонаследник принцот Најеф кој бил министер за внатрешни работи од 1975 година до неговата смрт во 2012 година, принцот Сауд кој бил министер за надворешни работи од 1975 година^[143] и сегашниот крал Салман, кој бил министер за одбрана и авијација пред да биде крунисан за принц и гувернер на провинцијата Ријад од 1962 до 2011 година.^[144]. Актуелен министер за одбрана е принцот Мохамад бин Салман, син на кралот Салман бин Абдулазиз и принц престолонаследник^[145].

Кралското семејство е политички поделено со фракции засновани врз лојалност на кланот, лични амбиции и идеолошки разлики^[131]. Најмоќната кланска фракција е позната како „Седум Судаири“, која ја сочинуваале покојниот крал Фахд бин Абдулазиз и неговите полноправни браќа и нивните потомци^[146]. Идеолошките поделби вклучуваат прашања во врска со брзината и насоката на реформите^[147], и дали улогата на улемите треба да се зголеми или намали. Во семејството имало поделби околу тоа кој треба да го наследи престолот по приемот или пораната смрт на принцот Султан.^[146][148]. Кога принцот Султан починал пред да се искачи на престолот на 21 октомври 2011 година, кралот Абдула го назначил принцот Наџеф за принц-престолонаследник^[149]. Следната година принцот Наџеф исто така починал пред да се искачи на престолот^[150].

Саудиската влада и кралското семејство честопати, во текот на многу години, биле обвинети за корупција^[151]. Во земја за која се вели дека „припаѓа“ на кралското семејство и е именувана според нив, нејасни се границите помеѓу државните средства и личното богатство на постарите принцови. Обемот на корупција е опишан како системски^[152] и ендемичен^[153] а неговото постоење го признал^[154] и го бранел^[155] принцот Бандар бин Султан (висок член на кралското семејство^[156]) во интервју во 2001 година^[157].

Иако обвинувањата за корупција честопати биле ограничувани на широки недокументирани обвинувања^[158], конкретни обвинувања биле изнесени во 2007 година, кога се тврдело дека британскиот одбранбен изведувач БАЕ Системс му исплатил на принцот Бандар 2 милијарди американски долари мито во врска со договорот за вооружување ел-Џамама^[159][160]. Принцот Бандар ги отфрлил обвинувањата^[161]. Истрагите и од американските и од британските власти резултирале во 2010 година во договори за спогодба со компанијата, со кои таа платила 447 милиони долари казни, но не признала за мито^[162].

Транспаренси Интернешнл во својот годишен Индекс на корупција за 2010 година и дал на Саудиска Арабија оценка 4,7 (на скала од 0 до 10 каде што 0 е „многу корумпиран“, а 10 е „високо чист“)^[163]. Саудиска Арабија претрпела процес на политичка и социјална реформа, како што е зголемување на јавната транспарентност и добро управување. Сепак, непотизмот и покровителството се широко распространети кога се работи во земјата. Спроведувањето на законите за борба против корупцијата е селективно и јавните службеници се вклучуваат во корупција неказнето. Голем број истакнати принцови од Саудиска Арабија, министри во владата и деловни луѓе, вклучувајќи го и принцот ел-Валид бин Талал, биле уапсени во Саудиска Арабија во ноември 2017 година^[164].

Има зголемен притисок за реформа и модернизирање на владеењето на кралското семејство, агенда што ја поддржува кралот Абдула и пред и по неговото пристапување во 2005 година. Создавањето на Консултативниот совет во раните 90-ти години на минатиот век не ги задоволувало барањата за политичко учество и, во 2003 година, бил објавен годишен Национален форум за дијалог што ќе им овозможи на избраните професионалци и интелектуалци јавно да дебатираат за тековните национални прашања, во рамките на одредени пропишани параметри. Во 2005 година се одржале првите општински избори. Во 2007 година, Советот за верност бил создаден за регулирање на наследстото^[165]. Во 2009 година, кралот извршил значителни кадровски промени во владата со назначување реформатори на клучни позиции и прва жена на министерско место. Сепак, овие промени биле критикувани како премногу бавни или само козметички^[166].

Ел еш-Шеик и улогата на улемата

Саудиска Арабија е скоро единствена во давањето директна улога на улемите (телото на исламски верски водачи и правници) во владата^[167]. Претпочитаните улеми по убедување се Салафи. Улемите исто така имале клучно влијание во големите владини одлуки, на пример, воведувањето на нафеното ембарго во 1973 година и поканата за странски трупи во Саудиска Арабија во 1990 година^[168]. Покрај тоа, тие имале и голема улога во судскиот и образовниот систем^[169] и монопол на авторитетот во сферата на верскиот и социјалниот морал^[170].

До 70-тите години на минатиот век, како резултат на богатството со нафта и модернизацијата на земјата иницирана од кралот Фејсал бин Абдулазиз, во тек биле важни промени во саудиското општество и моќта на улемите започнала да опаѓа^[171]. Сепак, ова се променило по заземањето на Големата џамија во Мека во 1979 година од исламистички радикали^[172]. Одговорот на владата на кризата вклучувал зајакнување на овластувањата на улемите и зголемување на нивната финансиска поддршка^[106]: особено, им била дадена поголема контрола врз образовниот систем и им било дозволено да спроведуваат построго почитување на вахабистичките правила на морално и социјално однесување. По неговото стапување на престолот во 2005 година, кралот Абдула бин Абдулазиз вовел политика за намалување на овластувањата на улемите, на пример, префрлајќи ја контролата над образованието на девојчињата на Министерството за образование^[173].

Улемите историски биле водени од ел-Аш-Шеик^[174], водечко религиозно семејство во земјата.^[170]. Тој е потомок на Мухамед ибн Абд ел-Вахаб, основач на вахабистичка форма на сунитски ислам од XVIII век, кој денес е доминантен во Саудиска Арабија^[175]. Семејството е второ по престиж само по ел-Сауд (кралското семејство)^[176] со кого формирале „пакт за заемна поддршка“^[177] и аранжман за поделба на моќта пред скоро 300 години. Пактот, кој опстојува до денес, се заснова на тоа што Сауд го одржува авторитетот на Шеик во религиозни прашања и ја поддржува и пропагира вахабистичката доктрина^[178]. За возврат, ел-Аш-шеикот го поддржува политичкиот авторитет на Сауд со што го користи својот религиозно-морален авторитет за легитимирање на владеењето на кралското семејство^[179]. Иако доминацијата врз улемите е намалена во последните децении^[180], тие сè уште ги држат најважните религиозни места и се тесно поврзани со Сауд со висок степен на венчавки.

Правен систем

Примарен извор на законот е исламскиот шеријат кој потекнува од учењата на Куранот и Суната (традициите на пророкот). Саудиска Арабија е единствена меѓу современите муслимански држави по тоа што шеријатот не е кодифициран и не постои систем на судски преседан, давајќи им можност на судиите да користат независно правно расудување за да донесат одлука. Саудиските судии имаат тенденција да ги следат принципите на судската пракса Ханбали (или фикх) кои се наоѓаат во пред-модерните текстовии^[182] забележани по буквалистичкото толкување на Куранот и хадисот^[183].

Бидејќи судијата е овластен да ги игнорира претходните пресуди (или свои или други судии) и може да го примени своето лично толкување на шеријатот за кој било посебен случај, дивергентни пресуди се јавуваат дури и во очигледно идентични случаи, што ја отежнува предвидливоста на правната интерпретација^[184]. Шеријатскиот судски систем го сочинува основното судство на Саудиска Арабија и нејзините судии (кади) и адвокатите се дел од улемите, како исламските научници во земјата.

Кралските декрети се другиот главен извор на правото; но се нарекуваат регулативи наместо закони затоа што се подредени на шеријатот^[185]. Кралските декрети го надополнуваат шеријатот во области како што се трудовото, трговското и корпоративното право. Дополнително, традиционалното племенско право и обичај остануваат значајни. Екстра-шеријатските владини трибунали обично ги решаваат споровите во врска со специфичните кралски декрети^[186]. Конечната жалба и од шеријатските судови и од владините трибунали е до кралот и сите судови и трибунали ги следат шеријатските правила за докажување и постапка.^[187].

Саудискиот систем на правда бил критикуван за „ултра-пуританистичките судии“, кои честопати се груби во изрекувањето на пресудата (со обезглавување за кривично дело - вештерство), но исто така понекогаш и премногу благи (за случаи на силување или тепање сопруга) и бавно, на пример оставајќи илјадници напуштени жени кои не можат да обезбедат развод^[188][189]. Системот е критикуван и заради тоа што е таен^[190], нема некои заштитни мерки на правдата и не може да се справи со современиот свет^[191]. Во 2007 година, кралот Абдула издал кралски декрети за реформа на судството и создавање нов судски систем^[192] а во 2009 година, кралот извршил бројни значајни промени во судскиот персонал на највисоко ниво со доведување на помлада генерација^[190].

Капиталните и физичките казни изречени од саудиските судови, како што се обезглавување, каменување (до смрт), ампутација, распетие и камшикување, како и огромниот број на погубувања се силно критикувани^[194]. Смртната казна може да се изрече за широк спектар на дела, вклучувајќи убиство, силување, вооружен грабеж, повторна употреба на дрога, отпадништво, прељуба, вештерство и волшепство и може да се изврши преку обезглавување со меч, каменување или стрелање, проследено со распетие^{[195][196][197]}. 345-те пријавени погубувања во периодот од 2007 до 2010 година се извршени со јавно обезглавување^[198]. Последното пријавенo погубување за магија се случила во септември 2014 година. [5] Студиите покажале дека Саудиска Арабија има една од најниските стапки на криминал во светот, иако постојат различни ставови дали ова може да се припише на правниот систем или на други фактори, како што се социјалните структури^[199].

Иако повторената кражба може да се казни со ампутација на десната рака, меѓу 2007 и 2010 година е пријавен само еден пример на ампутација на судството. Хомосексуалните дела се казнуваат со камшикување или смрт^{[195][197][200]}. Во април 2020 година, Саудискиот Врховен суд издал директива за елиминирање на казната за камшикување од саудискиот судски систем и казната треба да се замени со затвор или парични казни^[201][202]. Атеизмот или „ставање под знак прашалник на основите на исламската религија врз која се заснова оваа земја“ се смета за терористичко злосторство^[203]. Камшикувањето е вообичаена форма на казна^[204] и често се изрекува за прекршоци против религијата и јавниот морал како што се пиење алкохол и занемарување на молитвени и посни обврски.

Се практикуваат одмазднички казни или Кисас: на пример, окото може да се отстрани хируршки на инсистирање на жртвата која го изгубила сопственото око. Семејствата на нелегално убиен човек може да избираат помеѓу барање смртна казна или давање милост за возврат за плаќање на дија (крвни пари), од страна на сторителот.^[205]

Дури и откако им било дозволено на жените да возат и да работат, јавните места во Саудиска Арабија сè уште се разделени по пол и кралството има многу строги закони за тоа како неврзаните мажи и жени можат да вечераат заедно. Во септември 2018 година, еден човек бил уапсен од саудиските власти затоа што се појавил во видео со неговата колешка додека појадувал во хотел, каде што работеле и двајцата.

Надворешни односи

Саудиска Арабија се приклучила на ООН во 1945 година^[40][206] и е основач на Арапската лига, Советот за соработка во Заливот, Светската муслиманска лига и Организацијата на исламската конференција (сега Организација за исламска соработка).^[207]. Земјата игра значајна улога во Меѓународниот монетарен фонд и Светска банка, а во 2005 година се приклучила на Светската трговска организација. Саудиска Арабија го поддржува наменетото формирање на Арапската царинска унија во 2015 година и арапскиот заеднички пазар^[208] до 2020 година, како што било најавено на самитот на Арапската лига во 2009 година^[209].

Од 1960 година, како основачка членка на ОПЕК, нејзината политика на цени на нафтата e генерално да го стабилизира светскиот пазар на нафта и да се обиде да умери остри движења на цените за да не ги загрози западните економии^[40][210]. Во 1973 година, Саудиска Арабија и другите арапски нации вовеle ембарго за нафта против САД, Велика Британија, Јапонија и другите западни нации кои го поддржувале Израел во Јомкипурската војна од октомври 1973 година.^[211]. Ембаргото предизвикаlo нафтена криза со многу краткорочни и долгорочни ефекти врз глобалната политика и глобалната економија^[212].

Помеѓу средината на 1970-тите и 2002 година, Саудиска Арабија потрошила над 70 милијарди американски долари „помош во странство за развој“. Сепак, постојат докази дека огромното мнозинство, всушност, се потрошило на пропагирање и проширување на влијанието на вахабизмот на штета на другите форми на исламот^[213]. Постоeла интензивна дебата околу тоа дали саудиската помош и вахабизмот го поттикнааle екстремизмот во земјите приматели.^[214]. Двете главни обвинувања се дека, по својата природа, вахабизмот поттикнува нетолеранција и промовира тероризам^[215]. Броејќи ги само земјите со мнозинство не муслимани, Саудиска Арабија платиla за изградба на 1359 џамии, 210 исламски центри, 202 колеџи и 2000 училишта.^[216]

Саудиска Арабија и Соединетите Американски Држави се стратешки сојузници^[217][218] и откако претседателот Барак Обама ја презел функцијата во 2009 година, САД и продале 110 милијарди долари оружје на Саудиска Арабија^[219][220]. Сепак, односот помеѓу Саудиска Арабија и Соединетите Американски Држави станал затегнат и бил сведок на голем пад во последните години на администрацијата на Обама^{[221][222][223]}, иако Обама ги овластил американските сили да обезбедат логистичка и разузнавачка поддршка на Саудијците во воената интервенција во Јемен, воспоставувајќи заедничка ќелија за планирање на координација со саудиската војска, која помагала во управувањето со војната^[224][225], и ЦИА ги користела саудиските бази за напади со беспилотни летала во Јемен^{[226][227][228][229]}. Во првата деценија на 21 век, Саудиска Арабија платила приближно 100 милиони американски долари на американски фирми за да лобираат кај американската влада^[230]. На 20 мај 2017 година, претседателот Доналд Трамп и кралот Салман потпишале серија писма со намери Саудиска Арабија да купи оружје од Соединетите држави во вкупна вредност од 110 милијарди американски долари веднаш^[231], и 350 милијарди американски долари за 10 години^[232].

Во арапскиот и муслиманскиот свет, Саудиска Арабија се смета за прозападна и проамериканска^[234] и секако е долгорочен сојузник на САД.^[235]. Сепак, оваа^[236] и улогата на Саудиска Арабија во војната во Персискиот Залив во 1991 година, особено стационирањето на американските трупи на саудиска територија од 1991 година, предизвикал развој на непријателски исламистички одговор однатре.^[237]. Како резултат на тоа, Саудиска Арабија, до одреден степен, се оградила од САД и, на пример, одбила да ја поддржи или да учествува во американската инвазија на Ирак во 2003 година.

Кина и Саудиска Арабија се главни сојузници, а односите меѓу двете земји значително растат во последните децении. Поголемиот дел од Саудиските Арапи исто така изразиле поволно мислење за Кина.^{[238][239][240][241][242][243]} Во февруари 2019 година, престолонаследникот Мохамад ги бранел кинеските кампови за преобразование во Синџијанг за Ујгурите муслимани^[244][245], велејќи дека „Кина има право да спроведе антитерористичка и деекстремизирана работа за нејзината национална безбедност^[246][247]“ Во јули 2019 година, амбасадорите на ООН на 37 земји, вклучително и Саудиска Арабија, потпишале заедничко писмо до УНХРЦ за одбрана на третманот на Кина кон Ујгурите и другите муслимански малцински групи во регионот Ксинџијанг^[248].

Последиците од инвазијата во 2003 година и Арапската пролет довеле до зголемување на тревогата во саудиската монархија во врска со зголемувањето на влијанието на Иран во регионот^[249]. Овие стравови се рефлектирале во коментарите на кралот Абдулах, кој приватно ги повикал на САД да го нападнат Иран и „да ја исечат главата на змијата“.^[250]. За приближувањето меѓу САД и Иран, што започнало во тајност во 2011 година^[251] се вели дека се плашеле од Саудијците^[252] и, за време на широко поздравениот договор за иранската јадрена програма, кој ја ограничувал првата фаза од Американско-иранската детентета, Роберт Џордан, кој бил американски амбасадор во Ријад од 2001 до 2003 година, изјавил дека „[тој] најлош кошмар на Саудијците ќе биде администрацијата на [Обама] да постигне голема зделка со Иран“^[253]. Патувањето во Саудиска Арабија од страна на американскиот претседател Барак Обама во 2014 година вклучувало дискусии за односите меѓу САД и Иран, иако тие не успеале да ја решат загриженоста на Ријад..^[254]

Со цел да се заштити куќата на Калифа, монарсите на Бахреин, Саудиска Арабија го нападнал Бахреин испраќајќи воени трупи да го задушат востанието на народот на Бахреин на 14 март 2011 година.^[255]. Саудиската влада го сметала двомесечното востание како „закана за безбедноста“ од страна на шиитите кои го претставуваат мнозинството од населението во Бахреин.

На 25 март 2015 година, Саудиска Арабија, предводник на коалицијата на сунитски муслимански држави^[256], започнала воена интервенција во Јемен против шиитските Хути и силите лојални на поранешниот претседател Али Абдулах Салех, кој бил симнат од власта во востанијата во Арапската пролет во 2011 година^[257]. Најмалку 56.000 луѓе биле убиени во вооружено насилство во Јемен помеѓу јануари 2016 година и октомври 2018 година^[258].

Саудиска Арабија, заедно со Катар и Турција, отворено ја поддржувале Армијата на освојувањето^[259], чадор група на антивладини сили кои се борат во Сириската граѓанска војна, во која, наводно, биле вклучени ал-Каеда фронт ал-Нусра и друга салафиска коалиција позната како Ахрар ел-Шам^[260]. Саудиска Арабија исто така била вклучена во тајната операција Тимбер Сикамор предводена од ЦИА за обука и вооружување на сириските бунтовници^[261].

По голем број инциденти за време на сезоната на Хаџ^[262], од кои загинале најмалку 2.070 аџии^[263] во стампедото во Мека во 2015 година, Саудиска Арабија била обвинета за лошо управување и фокусирање на зголемување на приходите од пари, а истовремено занемарување на благосостојбата на аџиите^[264].

Во март 2015 година, Шведска го укинала договорот за вооружување со Саудиска Арабија, со што се ставило крај на деценискиот договор за одбрана со кралството. Одлуката уследила откако министерката за надворешни работи на Шведска, Маргот Валстром била блокирана од Саудијците додека зборувала за демократијата и правата на жените во Арапската лига во Каиро. Ова исто така довело до тоа Саудиска Арабија да го повика својот амбасадор во Шведска..^[265]

Саудиска Арабија се смета дека има умерено влијание во арапско-израелскиот конфликт, периодично поставувајќи мировен план меѓу Израел и Палестинците и осудувајќи го Хезболах^[266]. По Арапската пролет, Саудиска Арабија му понудила азил на распуштениот претседател Зин ел-Абидин ибн Али од Тунис и кралот Абдула телефонски го повикал претседателот на Египет Хосни Мубарак (пред неговото депонирање) за да му понудат поддршка^[267]. На почетокот на 2014 година односите со Катар станале затегнати поради неговата поддршка за Муслиманското братство и верувањето на Саудиска Арабија дека Катар се меша во нејзините работи. Во август 2014 година, се чини дека обете земји истражувале начини како да се стави крај на раздорот^[268]. Саудиска Арабија и нејзините сојузници го критикувале катарскиот телевизиски канал Ал Џезира и односите на Катар со Иран. Во 2017 година, Саудиска Арабија вовела копнена, поморска и воздушна блокада на Катар.^[269]

Саудиска Арабија ги запрела новите трговски и инвестициски зделки со Канада и ги прекинала дипломатските врски во драматичната ескалација на спорот околу апсењето на кралството на активистот за женски права Самар Бадави на 6 август 2018 година^[270][271].

Тензиите ескалирале меѓу Саудиска Арабија и нејзините сојузници по исчезнувањето на Џамал Кашогџи од саудискиот конзулат во Истанбул. Турските власти се многу скептични за убиството на Џамал Кашогџи во конзулатот; ова ги затегнало веќе заладените односи Саудиска Арабија - Турција. Како што изјавил Озгур Унлухисарцикли, директор на канцеларијата на германскиот Фонд Маршал во Анкара „Турција одржува многу деликатна рамнотежа во односите со Саудиска Арабија. Односите имаат потенцијал да прераснат во криза во секој момент“^[272].

Притисокот врз Саудијците да ги открие сознанијата за исчезнувањето на Кашогџи од САД и другите европски земји се зголемил. Саудиско-американските односи добиле грд пресврт на 14 октомври 2018 година, кога Трамп ветил „строга казна“ доколку кралскиот двор е одговорен за смртта на Кашогџи. Саудиското Министерство за надворешни работи возвратило со еднаква изјава, велејќи: „ќе одговори со поголеми активности“, што укажува на „влијателната и витална улога на кралството во глобалната економија“. Издадено било заедничко соопштение од Велика Британија, Франција и Германија, исто така, барајќи „веродостојна истрага за утврдување на вистината за тоа што се случило, и - доколку е соодветно - да се идентификуваат оние кои носат одговорност за исчезнувањето на Jamамал Хашоги и да се осигури дека тие ќе одговараат"^[273]

САД очекуваат своите сојузници од Персискиот Залив вклучени во коалицијата во Јемен да вложат повеќе напори и да се справат со зголемената загриженост во врска со милионите што се однесени на раб на гладот. Според Обединетите нации, Арапскиот Полуостров е дом на најголемата хуманитарна криза во светот.^[274] Повеќе од 50.000 деца во Јемен починале од глад во 2017 година.^[275] Гладот во Јемен е директен резултат на интервенцијата и блокадата предводена од Саудиска Арабија од областа на бунтовниците.^[276][277]

По убиството на Џамал Кашогџи во октомври 2018 година, американскиот државен секретар Мајк Помпео и американскиот секретар за одбрана Џејмс Матис повикале на прекин на огнот во Јемен во рок од 30 дена, проследено со мировни разговори иницирани од ООН. Помпео побарал од Саудиска Арабија и ОАЕ да престанат со воздушните напади врз населените места во Јемен. Тереза Меј го поддржала повикот на САД да се ставила крај на коалицијата. Претседателот на Меѓународниот комитет за спасување Дејвид Милибанд ја оценил најавата на САД како „најзначајниот чекор напред во војната во Јемен за четири години“..^[278]

Во септември 2020 година, Шоутајм објавил дека премиерно ќе го прикаже својот оригинален документарец, Кралството на тишината, на 2 октомври истата година. Филмот се заснова на убиството на Кашогши во 2018 година од страна на саудиските власти. Во режија на режисерот Рик Роули, документарниот филм ги испитува односите меѓу САД и Саудиска Арабија, како позадина на убиството на Кашогши, заедно со интеракциите помеѓу администрацијата на Трамп и саудискиот престолонаследник принцот Мохамед бин Салман^[279].Друг документарец на Брајан Фогел, „Неистомисленикот“, кој ископал мрежа за измама зад убиството, требало да биде објавен на истиот ден кога била одбележана втората годишнина од смртта^[280].

Џереми Хант, министер за надворешни работи на Велика Британија, при неговата посета на Саудиска Арабија и ОАЕ на 12 ноември 2018 година, се очекувало да ја подигне потребата од прекин на огнот од сите страни во четиригодишната граѓанска војна во Јемен. САД повикале на прекин на огнот во рок од 30 дена..^[281] Ендру Смит, од Кампања против трговија со оружје (CAAT), изјавил дека Хант и Борис Џонсон „одиграа крајна централна и соучесничка улога во вооружувањето и поддржувањето на уништувањето на Јемен предводено од Саудиска Арабија“.^[282][283]

Во 2017 година, како дел од својата програма за јадрена енергија, Саудиска Арабија планирала домашно извлекување ураниум, правејќи чекор кон самодоволност во производството на јадрено гориво. На 24 август 2017 година, Кралството потпишало меморандум за разбирање со Кинеската национална јадрена корпорација (CNNC) за истражување и проценка на ураниум^[284]. На 4 август 2020 година, во извештајот се тврди дека Саудиска Арабија изградила објект во пустината кај ел-Ула. за вадење ураниум од ураниумска руда со помош на Кина. Објектот предизвикал загриженост кај американските и сојузничките официјални лица во врска со плановите за јадрена енергија во Саудиска Арабија и опцијата за развој на јадрено оружје на земјата.^[285] На 19 август 2020 година, Конгресните демократи побарале од американскиот државен секретар Мајк Помпео да обезбеди информации за наводната улога на Кина во изградбата на објект за преработка на ураниум во Саудиска Арабија^[286].

На 17 септември 2020 година, Гардијан објавил ексклузивен извештај во кој се открива дека Саудиска Арабија го трасира патот за домашно производство на јадрено гориво. Доверливиот извештај до кој дошла медиумската куќа наведува дека на Кралството му помагале кинеските геолози за производство на над 90.000 тони ураниум од три големи наоѓалишта во центарот и северозападот на Саудиска Арабија, во близина на мегаполисот НЕОМ. Откривањето предизвикало загриженост во врска со агресивниот интерес на Ријад за развој на програма за атомско оружје^[287]. Освен Кина, јадрената надзорна организација на ООН, Меѓународната агенција за атомска енергија (МААЕ) исто така помагале во јадрената амбиција на Саудиска Арабија^[288].

Наводи за спонзорирање на глобалниот тероризам

Според ирачкиот премиер Нури ел-Малики во март 2014 година, Саудиска Арабија заедно со Катар им пружала политичка, финансиска и медиумска поддршка на терористите против ирачката влада.^[289] Слично на тоа, претседателот на Сирија, Башар ал-Асад, истакнал дека изворите на екстремната идеологија на терористичката организација ИСИС и други такви салафистички екстремистички групи се вахабизмот кој е поддржан од кралското семејство на Саудиска Арабија^[290].

Односите со САД станале затегнати по терористичките напади од 11.09^[291]. Американски политичари и медиуми ја обвиниле саудиската влада дека поддржува тероризам и толерира џихадистичка култура^[292]. Навистина, Осама бин Ладен и 15 од 19 киднапери на 11 септември биле од Саудиска Арабија;^[293] во Рака, окупирана од ИСИЛ, во средината на 2014 година, сите 12 судии биле Саудијци^[294]. Во меморандумот на Стејт Департментот, објавен на 17 август 2014 година, се вели дека „владите на Катар и Саудиска Арабија ... обезбедуваат тајна финансиска и логистичка поддршка за ИСИС и другите радикални групи во регионот^[295]“ Според поранешниот државен секретар на САД Хилари Клинтон, „Саудиска Арабија останува критична база за финансиска поддршка на Ал Каида, Талибанците, Лет и другите терористички групи.. . Дарителите во Саудиска Арабија го сочинуваат најзначајниот извор на финансирање на сунитските терористички групи ширум светот“. Поранешниот директор на ЦИА, Џејмс Вулси^[296], го опишал тоа како „почва во која цветаат Ал-Каеда и нејзините сестрински терористички организации“. Саудиската влада ги негира овие тврдења или дека извезува верски или културен екстремизам^[297]. Во април 2016 година, Саудиска Арабија се заканила дека ќе продаде 750 милијарди американски долари државни хартии од вредност и други средства на САД, доколку Конгресот усвои предлог-закон што ќе дозволи саудиската влада да биде тужена за нападите од 11.09.^[298] Во септември 2016 година, Конгресот го донел Законот за правда против спонзорите на тероризам, кој им овозможува на роднините на жртвите од нападите на 11 септември да ја тужат Саудиска Арабија за наводната улога на нејзината влада во нападите. [10] Конгресот со големо мнозинство го отфрлил ветото на претседателот Барак Обама^[222][223].

Според сер Вилијам Пати, поранешен британски амбасадор во Саудиска Арабија, кралството финансира џамии низ цела Европа кои станале жаришта на екстремизмот. „Тие не финансираат тероризам. Тие финансираат нешто друго, што може по патот да доведе до радикализирање на поединци и да потик за тероризам“. Тој изјавил дека земјата финансира идеологија што води кон екстремизам и лидерите на кралството не се свесни за последиците^[299].

Вооружени сили

Саудиска Арабија има еден од највисоките проценти на воени трошоци во светот, трошејќи околу 8% од својот БДП во својата војска, според проценката на СИПРИ за 2020 година.^[300] Саудиската војска се состои од Кралски саудиски копнени сили, Кралско саудиско воено воздухопловство, Кралска саудиска морнарица, Кралска саудиска воздушна одбрана, Национална гарда на Саудиска Арабија (САНГ, независна воена сила) и паравоени сили, вкупно скоро 200.000 активен персонал. Во 2005 година вооружените сили го имале следниот персонал: војска, 75 000; воздухопловните сили, 18 000; противвоздушна одбрана, 16 000; морнарицата, 15.500 (вклучително и 3.000 маринци); и САНГ имал 75.000 активни војници и 25.000 племенски.^[301] .Покрај тоа, постои и воена разузнавачка служба Ал Мукабарат ел-Ама или Генерално разузнавачко претседателство.

Кралството има долгогодишна воена врска со Пакистан, долго време се шпекулира дека Саудиска Арабија тајно ја финансирала пакистанската програма за атомска бомба и се обидува да купи атомско оружје од Пакистан, во блиска иднина.^[302][303]. САНГ не е резерва, туку целосно оперативна линија на фронтот и потекнува од племенските воено-религиозни сили на Ибн Сауд, Ихван. Неговото модерно постоење, сепак, се припишува на тоа што е делотворно приватна армија на Абдулах од 1960-тите и, за разлика од останатите вооружени сили, е независна од Министерството за одбрана и авијација. САНГ била противтежа на судаирската фракција во кралското семејство: Покојниот принц Султан, поранешен министер за одбрана и авијација, бил еден од т.н. „Седумтте Саудијци“ и го контролирал остатокот од вооружените сили до неговата смрт во 2011 година^[304].

Трошоците за одбрана и безбедност значително се зголемиле од средината на 1990-тите и изнесувале околу 78,4 милијарди американски долари, заклучно со 2019 година. Саудиска Арабија е рангирана меѓу првите 10 во светот во државните трошоци за својата војска, што претставува околу 8 проценти од бруто домашниот производ во 2019 година. Нејзиниот модерен високотехнолошки арсенал ја прави Саудиска Арабија меѓу најгусто вооружените нации во светот, со воена опрема што ја снабдуваат првенствено САД, Франција и Велика Британија.^[301]

САД продале над 80 милијарди американски долари воен хардвер помеѓу 1951 и 2006 година на саудиската војска^[305]. На 20 октомври 2010 година, Стејт департментот на САД го известил Конгресот за намерата да изврши најголема продажба на оружје во американската историја - проценета набавка од 60,5 милијарди долари од Кралството Саудиска Арабија. Пакетот претставува значително подобрување на офанзивната способност на вооружените сили на Саудиска Арабија^[306]. Во 2013 година, саудиските воени трошоци се искачиле на 67 милијарди американски долари, престигнувајќи ги трошоците на Велика Британија, Франција и Јапонија, за да се пласираат на четвртото место на глобално ниво^[307].

Велика Британија е исто така голем снабдувач на воена опрема на Саудиска Арабија од 1965 година..^[308] Од 1985 година, Велика Британија снабдува воени авиони - особено борбените авиони Панавија Торнадо и Еурофајтер Тајфун - и друга опрема како дел од долгорочниот договор за вооружување Ал-Јамама, проценет кој вредел 43 милијарди фунти до 2006 година.^[309] Во мај 2012 година, британскиот одбранбен гигант БАЕ потпишал договор од 1,9 милијарди фунти (3 милијарди американски долари) за снабдување со авиони на Саудиска Арабија.^[310]

Според Меѓународниот институт за истражување на мирот во Стокхолм, СИПРИ, во Саудиска Арабија во 2010–14 година станал втор најголем увозник на оружје во светот, добивајќи четири пати поголемо оружје отколку во 2005–2009 година. Голем увоз во 2010–14 вклучувало 45 борбени авиони од Велика Британија, 38 борбени хеликоптери од САД, четири авиони танкери од Шпанија и над 600 оклопни возила од Канада. Саудиска Арабија има долг список на извонредни нарачки за оружје, вклучувајќи уште 27 борбени авиони од Велика Британија, 154 борбени авиони од САД и голем број оклопни возила од Канада.^[311]. Саудиска Арабија добила 41 процент од извозот на оружје во Велика Британија во периодот 2010–14.^[312] Франција само во 2015 година одобрила продажба на оружје на 18 милијарди долари на Саудиска Арабија. Договорот за вооружување со Саудиска Арабија вреден 15 милијарди долари се верува дека е најголемата продажба на оружје во историјата на Канада^[313]. Во 2016 година, Европскиот парламент одлучил привремено да воведе ембарго за оружје против Саудиска Арабија, како резултат на страдањето на цивилното население во Јемен од конфликтот со Саудиска Арабија.^[314]. Во 2017 година, Саудиска Арабија потпишала договор за оружје со САД во вредност од 110 милијарди долари.

Саудиска Арабија е најголемиот клиент на оружје во Велика Британија, со купено оружје во вредност од над 4,6 милијарди фунти од почетокот на коалицијата предводена од Саудиска Арабија во Јемен. Неодамнешната анкета спроведена од YouGov за „Спаси ги децата“ и „Авааз“ покажала дека 63 проценти од Британците се противат на продажба на оружје на Саудиска Арабија.^[315]

По убиството на Кашогши, во Европскиот парламент била усвоена необврзувачка резолуција на 25 октомври 2018 година, со која се повикуваат земјите од ЕУ да воведат ембарго за оружје на Саудиска Арабија во целина^[316]. Германија станала првата западна влада што го прекинала идниот договор за оружје со кралството откако Ангела Меркел изјавила дека „извозот на оружје не може да се случи во сегашните околности“^[317].

Според новиот извештај на Одделот за глобални работи, Канада продала рекордна количина на воен хардвер на Саудиска Арабија во 2019 година, и покрај лошите резултати за човекови права^[318].

Човекови права

Организациите за човекови права како Амнести Интернешнл, Хјуман рајтс воч и Фридом хаус го осудуваат и саудискиот систем за кривична правда и неговите строги казни. Во Саудиска Арабија нема судења на порота и судовите набудуваат неколку формалности.^[319] Хјуман рајтс воч, во извештајот од 2008 година, забележал дека кодекс на кривична постапка бил воведен за прв пат во 2002 година, но немало некои основни заштити и, во секој случај, рутините биле игнорирани од судиите. Уапсените честопати не се информираат за кривичното дело за кое се обвинети или имаат пристап до адвокат и се предмет на насилно постапување и тортура доколку не признаат. На судењето, постои претпоставка за вина и обвинетиот често не е во можност да испитува сведоци и докази или да презентира правна одбрана. Повеќето судења се одржуваат во тајност^[320]. Пример за изрекување на казната е оној на пензионерот во Велика Британија на возраст од 74 години, кој се соочил со 360 удари со камшик заради домашно подготвување алкохол^[321]. Подоцна бил ослободен поради интервенција на британската влада^[322].

Саудиска Арабија е широко обвинета дека има една од најлошите записи за човекови права во светот. Прашањата за човековите права кои привлекле силна критика вклучуваат исклучително неповолна положба на жените, смртна казна за хомосексуалноста, верска дискриминација, недостаток на верска слобода и активности на верската полиција (види Религија подолу),^[323]. Помеѓу 1996 и 2000 година, Саудиска Арабија пристапила кон четири конвенции на ООН за човекови права и, во 2004 година, владата го одобрила формирањето на Националното друштво за човекови права (НСХР), составено од вработени во владата, за да го следи нивното спроведување. До денес, активностите на НСХР се ограничени и остануваат сомнежите во неговата неутралност и независност.^[324]

Саудиска Арабија останува една од ретките земји во светот што не ја прифаќа Универзалната декларација за човекови права на ООН. Како одговор на континуираната критика кон нејзините рекорди за човекови права, саудиската влада укажува на посебниот исламски карактер на земјата и тврди дека ова оправдува различен социјален и политички поредок. Комисијата на Соединетите Американски Држави за меѓународна верска слобода безуспешно повикала претседателот Барак Обама да ги покрене проблемите со човековите права со кралот Абдула на неговата посета во Кралството во март 2014 година, особено затворите на султанот Хамид Марзук ел-Енези, Сауд Фалих Авад ел-Енези, и Раиф Бадави.^[325]

Саудиска Арабија има „Контра-радикализирана програма“ чија цел е „борба против ширењето и привлечноста на екстремистичките идеологии меѓу општата популација (sic)“ и „влевање на вистинските вредности на исламската вера, како што се толеранција и умереност' " ^[326] Оваа „толеранција и умереност“ е ставена под знак прашалник од Балтимор Сан, врз основа на извештаите на Амнести Интернешнл во врска со Раиф Бадави,^[327] и во случајот на еден човек од Хафр ал-Батин осуден на смрт за отфрлање на исламот^[328]. Во септември 2015 година, Фејсал бин Хасан Трад, амбасадор на Саудиска Арабија во ООН во Женева, бил избран за претседател на панелот на Советот за човекови права на Обединетите нации што назначува независни експерти.^[329] Во јануари 2016 година, Саудиска Арабија го погубила истакнатиот шиитски свештеник Шеик Нимр кој повикал на демократски демонстрации и на слободни избори во Саудиска Арабија.^[330].

Во август 2017 година, десет лауреати на Нобеловата награда за мир, вклучувајќи ги Дезмонд Туту и Лех Васа, ја повикале Саудиска Арабија да престане со погубувањата на 14 млади луѓе за учество во протестите на Саудиска Арабија 2011-12 година.^[331]

На 2 октомври 2018 година, саудискиот новинар и колумнист на Вашингтон пост, Хашоги исчезнал откако влегол во саудискиот конзулат во Истанбул, Турција. Според извори на турската влада, постојат аудио и видео докази за убиството во конзулатот.^{[332][333][334]}

Во декември 2019 година, Саудиска Арабија организирала голем буџетски фестивал за електронска танцувачка музика, MDL Beast to the Kingdom, „најголемиот музички настан во регионот“. Сепак, привлекол контроверзии кога многу од нејзините присутни лица од висок профил, вклучително и Арми Хамер, Алоан Смолс и Вилмер Валдерама, биле критикувани за вмешаност во „рехабилитација на сликата“ за кралството, занемарувајќи ги континуираните кршења на човековите права во земјата^[335].

Во април 2020 година, Врховниот суд на Саудиска Арабија, според кралскиот декрет на кралот Салман, изјавил дека малолетни лица кои ќе извршат злосторства повеќе нема да бидат осудени на смртна казна, но ќе бидат осудени на максимум десет години затвор во затвор за малолетници^[336].

Хјуман рајтс воч ја критикувал одлуката на ООН за отстранување на Саудиска Арабија од „списокот на срамот“. Групата за права рекла дека Саудиска Арабија е одговорна за сериозни повреди и дека „генералниот секретар им донесе срам на ООН со отстранување на коалицијата предводена од Саудиска Арабија од неговиот„ список на срамот “дури и кога продолжува да убива и да ранува деца во Јемен“^[337].

На 13 октомври 2020 година, Саудиска Арабија не успеала во обидот да избори место во Советот за човекови права на ООН, додека Русија, Кина и Куба биле избрани за следните три години. Резултатот се појави како сериозен удар врз напорите на Кралството да го подобри својот имиџ во пресрет на нарачаното убиство на саудискиот дисидент, Хашоги^[338].

Саудиска Арабија е земја која се наоѓа во Југозападна Азија, најголемата земја на Арабија, со околу 80 проценти од Арапскиот Полуостров (најголемиот полуостров во светот)^[339]. Покрај Арапскиот Полуостров, граничи со Персискиот Залив и Црвеното Море, северно од Јемен. Нејзините широки крајбрежја на Персискиот Залив и Црвеното Море обезбедуваат голема моќ за испорака (особено сурова нафта) преку Персискиот Залив и Суецкиот Канал. Кралството зафаќа 80% од Арапскиот Полуостров. Повеќето граници на земјата со Обединетите Арапски Емирати (ОАЕ), Оман и Република Јемен (поранешни две одделни земји: Јеменска Арапска Република или Северен Јемен; и Народна Демократска Република Јемен или Јужен Јемен) не се дефинирани^[340], точната големина на земјата останува непозната. Проценката на саудиската влада е на 2.217.949 квадратни километри, додека другите реномирани проценки варираат од 2.149.690 до 2.240.000 квадратни километри. „Светската книга на факти“ на ЦИА проценува 2,149,690 км2 и ја наведува Саудиска Арабија како 13-та по големина држава во светот. Таа е географски најголема земја во арапската плоча^[341]. Помалку од 1% од вкупната површина е погодна за одгледување, а во раните 60-ти години на минатиот век, дистрибуцијата на населението варирало многу во градовите на источните и западните крајбрежни области, густо населените внатрешни оази и огромните, речиси празни пустини.

Саудиска Арабија лежи помеѓу географските широчини 16° и 33° северна и 34° и 56° E.

Во географијата на Саудиска Арабија доминира Арапската Пустина, поврзаните полупустини и грмушки (види сателитска слика) и неколку планински масиви и висорамнини. Тоа е, всушност, голем број поврзани пустини и ги вклучува Руб ел Хали во југоисточниот дел на земјата со 647,500 км², најголемата песочна пустина во светот.^[134][343]. Иако има неколку езера во земјата, Саудиска Арабија е најголемата земја во светот по површина без постојани реки. Вадите, сепак, се многубројни. Плодните области може да се најдат во алувијалните наслаги во вадите, сливовите и оазите. Главната топографска одлика е централното плато кое нагло се издига од Црвеното Море и постепено се спушта во Неџд и кон Персискиот Залив. На крајбрежјето на Црвеното Море, има тесна крајбрежна рамнина, позната како Тихама паралелна на која се одвива импозантно ескарпување. Југозападната провинција Асир е планинска и ги содржи Планината Сауда со 3,133 м , која е највисоката точка во земјата^[134].

Освен југозападната провинција Асир, Саудиска Арабија има пустинска клима со многу високи дневни температури и остар пад на температурата во текот на ноќта. Просечните летни температури се околу 45 ° C (113 ° F), но може да се зголемат и до 54 ° C (129 ° F). Во зима температурата ретко паѓа под 0 ° C (32 ° F). Во пролет и есен, топлината е умерена, температурите се просечни околу 29 ° C (84 ° F). Годишните врнежи се исклучително ниски. Регионот Асир се разликува по тоа што е под влијание на монсуните во Индискиот Океан, кои обично се случуваат помеѓу октомври и март. Во просек 300 мм на врнежи се јавуваат во овој период, што е околу 60 проценти од годишните врнежи.^[344]

Фауна

Арапски коњ

Арапски леопард

Дивиот свет вклучува арапски леопард^[345][346], волк, хиена, мунгоси, павијани, зајак, песочна мачка. Животните како газели, орикс, леопарди и гепарди^[347] биле релативно распространети до XIX век, кога поради широкиот лов нивниот број се намалил скоро до истребување. Птиците вклучуваат соколи (кои се обучуваат за лов), орли, соколи, мршојадци. Постојат неколку видови змии, од кои многу се отровни. Саудиска Арабија е дом на богат морски живот. Особено Црвеното Море е богат и разновиден екосистем. Повеќе од 1200 видови риби ^[348] се регистрирани во Црвеното Море, а околу 10 проценти од нив не се наоѓаат на друго место^[349]. Ова исто така вклучува 42 видови риби во длабочина на вода.^[348]

Богатата разновидност делумно се должи на 2,000 километри корален гребен што се протега по должината на неговото крајбрежје; овие гребени се стари 5000-7000 години и во голема мерка се формирани од камени корали од акропора и порити. Гребените формираат платформи, а понекогаш и лагуни долж крајбрежјето и повремени други одлики (како што е Сината дупка (Црвено Море) кај Дахаб ). Овие крајбрежни гребени ги посетуваат и пелагични видови риби на Црвеното Море, вклучително и некои од 44-те видови ајкули. Црвеното Море исто така содржи многу крајбрежни гребени, вклучително и неколку вистински атоли. Многу невообичаени формации на крајбрежни гребени им пркосат на класичните (т.е. дарвински) шеми на класификација на корални гребени и генерално им се припишуваат на високите нивоа на тектонска активност што ја карактеризираат областа. Домашни животни вклучуваат легендарниот арапски коњ, арапска камила, овци, кози, крави, магариња, кокошки итн. Одразувајќи ги доминантните пустински услови во земјата, животот на растенијата во Саудиска Арабија претежно се состои од билки, растенија и грмушки за кои е потребно малку вода. Датулата (Феникс дактилифера) е широко распространета^[134].

Саудиска Арабија е поделена на 13 региони^[350] (арапски: مناطق إدارية; manatiq idāriyya, إدارية; минтака идарија ). Регионите се поделени на 118 провинции (арап. محافظات; мухафазат, мухафаза ). Оваа бројка вклучува 13 регионални градови, кои имаат различен статус како општини (арап. أمانة; amanah) на чело со градоначалниците (арап. أمين; амин ). На провинции понатаму се поделени во под-провинции (арап. مراكز; маракиз. مركز; марказ).

Градови

п р у Најголеми градови во Саудиска Арабија Central Department of Statistics & Information [1]
	Бр.		Регион	Нас.	Бр.		Регион	Нас.
Ријад Џеда	1	Ријад	Ријад	5,328,228	11	Табук	Тебук	569,797	Мека Медина
	2	Џеда	Мека	3,456,259	12	Хаил	Хаил	412,758
	3	Мека	Мека	1,675,368	13	Хафар Ал-Батин	Шаркија	389,993
	4	Медина	Медина	1,180,770	14	Џубаил	Шаркија	378,949
	5	Хуфуф	Шаркија	1,063,112	15	Ал-Харџ	Ријад	376,325
	6	Таиф	Мека	987,914	16	Катиф	Шаркија	371,182
	7	Дамам	Шаркија	903,597	17	Абха	Асир	366,551
	8	Хамис Мушаит	Асир	630,000	18	Наџран	Наџран	329,112
	9	Бурајда	Касим	614,093	19	Јанбу	Медина	298,675
	10	Хубар	Шаркија	578,500	20	Ал Кунфуда	Мека	272,424

Од октомври 2018 година, Саудиска Арабија е најголемата економија на Блискиот Исток и 18-та по големина во светот. Саудиска Арабија има втор по големина докажани резерви на нафта во светот и земјата е најголем извозник на нафта^[351][352]. Исто така, има петти по големина докажани резерви на природен гас. Саудиска Арабија се смета за „енергетска велесила“^[353][354]. Има трета највисока вкупна проценета вредност на природните ресурси, проценета на 34,4 трилиони американски долари во 2016 година^[355]. Командната економија на Саудиска Арабија е заснована на нафта; приближно 63%^[356] од буџетските приходи и 67%^[357] од приходите од извоз доаѓаат од нафтената индустрија. Тоа е силно зависно од странски работници со околу 80% од вработените во приватниот сектор се не-Саудијци^[358][359]. Предизвиците за саудиската економија вклучуваат запирање или пресврт на падот на приходот по глава на жител, подобрување на образованието за подготвување на младите за работна сила и обезбедување на нив вработување, диверзифицирање на економијата, стимулирање на приватниот сектор и изградба на станови и намалување на корупцијата и нееднаквоста^[360].

Нафтената индустрија сочинува околу 45% од номиналниот бруто домашен производ на Саудиска Арабија, во споредба со 40% од приватниот сектор (види подолу). Саудиска Арабија официјално има околу 260 милијарди барели резерви на нафта, што опфаќа околу една петтина од докажаните светски вкупни резерви на нафта.^[361]

Во 90-тите години, Саудиска Арабија доживела значителна контракција на приходите од нафта во комбинација со голема стапка на раст на населението. Приходот по глава на жител паднал од високи 11,700 американски долари во екот на економскиот бум во 1981 година на 6.300 американски долари во 1998 година.^[362] Земајќи го предвид влијанието на реалните промени во цената на нафтата врз реалниот бруто домашен приход на Кралството, реалниот БДП според командата бил пресметан дека изнесува 330,381 милијарди американски долари во 2010 година^[363]. Зголемувањето на цените на нафтата во раните 2000-ти помогнале да се зголеми БДП по глава на жител на 17.000 американски долари во 2007 долари (околу 7.400 американски долари прилагодени за инфлација^[364]) но се намалиле од падот на цената на нафтата во средината на 2014 година^[365].

ОПЕК (Организација на земји извознички на нафта) го ограничува производството на нафта на своите членки врз основа на нивните „докажани резерви“. Објавените резерви на Саудиска Арабија покажале мала промена од 1980 година, со зголемувањето за околу 100 милијарди долари помеѓу 1987 и 1988 година^[366] Метју Симонс посочил дека Саудиска Арабија во голема мера претерува со своите резерви и наскоро може да покаже пад на производството^[367].

Од 2003 до 2013 година, биле приватизирани „неколку клучни услуги“ - општинско снабдување со вода, електрична енергија, телекомуникации - и делови од едукација и здравствена заштита, контрола на сообраќајот и известување за сообраќајни несреќи, исто така, биле приватизирани. Според колумнистот на „Араб њуз“, Абдел Азиз, „скоро во секоја од овие области, потрошувачите покренаа сериозна загриженост за перформансите на овие приватизирани субјекти“^[368]. Во ноември 2005 година, Саудиска Арабија станала членка на Светската трговска организација. Преговорите за приклучување биле фокусирани на степенот до кој Саудиска Арабија е подготвена да го зголеми пристапот на пазарот до странски стоки и во 2000 година, владата го основала Генералниот орган за инвестиции во Саудиска Арабија за да ги поттикне директните странски инвестиции во кралството. Саудиска Арабија води список на сектори во кои се забрануваат странски инвестиции, но владата планира да отвори некои затворени сектори како што се телекомуникации, осигурување и пренос / дистрибуција на електрична енергија со текот на времето.

Владата, исто така, направила обид за „саудизација “ на економијата, заменувајќи ги странските работници со саудиски државјани со ограничен успех.Саудиска Арабија има петгодишни „Планови за развој“ од 1970 година. Меѓу нејзините планови биле изградба на „економски градови“ (на пр Економски град на Кралот Абдула) кој требало да се заврши до 2020 година, во обид да се диверзифицира економијата и да се обезбедат работни места. Во 2013 година биле планирани четири градови^[369]. Кралот објавил дека приходот по глава на жител се предвидува да порасне од 15.000 американски долари во 2006 година на 33.500 американски долари во 2020 година^[370]. Градовите ќе бидат распространети околу Саудиска Арабија за да промовираат диверзификација за секој регион и нивната економија, а се предвидува дека градовите ќе придонесат со 150 милијарди долари за БДП.

Покрај нафтата и гасот, земјата има значителен сектор за ископување злато во античкиот регион Махд Ад Дахаб и значајни други минерални индустрии, земјоделски сектор, заснован на зеленчук, овошје, урми итн. И добиток и голем број привремени работни места создадени од околу два милиони годишни аџии^[360].

Статистиката за сиромаштијата во кралството не е достапна преку ресурсите на ООН бидејќи саудиската влада не издава такви^[371]. Саудиската држава обесхрабрува да се обрне внимание или да се жали на сиромаштијата. Во декември 2011 година, саудиското Министерство за внатрешни работи уапсила тројца репортери и ги држела скоро две недели на распит откако тие поставиле видео на темата на YouTube.^[372] Авторите на видеото тврдат дека 22 проценти од Саудијците може да се сметаат за сиромашни (2009 година).^[373]. Набљдувачите кои го истражуваат ова прашање претпочитаат да останат анонимни^[374] поради ризикот да бидат уапсени.

Во септември 2018 година, Фондот за јавни инвестиции потпишал договор со група глобални заемодаватели за заем од 11 милијарди долари^[375]. Од договорот се собрало повеќе отколку што првично било планирано и беше прв пат ПИФ вметнало заеми и должнички инструменти во своето финансирање.^[376] Според податоците на Fitch Ratings, во текот на две години, почнувајќи од мај 2016 година, Саудиска Арабија преминала од нула долг до собирање на 68 милијарди долари и синдикални заеми.^[377]

Секоја година, околу една четвртина милиони млади Саудијци влегуваат на пазарот на трудот. Со влегувањето во сила на првата фаза на Саудизација, се очекува 70% од продажната работа да биде пополнета од Саудијците. Сепак, приватниот сектор сè уште останува во огромна доминација на странци. Стапката на локална невработеност е 12,9%, што е највисока во повеќе од една деценија. Според извештајот објавен од „Блумберг Економикс“ во 2018 година, владата треба да произведе 700.000 работни места до 2020 година за да ја исполни својата цел од 9% за невработеност

Земјоделство

Сериозниот развој на земјоделството од големи размери започнал во 1970-тите. Владата започнала обемна програма за промовирање на современата земјоделска технологија; да се воспостават рурални патишта, мрежи за наводнување и објекти за складирање и извоз; и да ги охрабри земјоделските институции за истражување и обука. Како резултат, има феноменален раст во производството на целата основна храна. Саудиска Арабија сега е целосно самодоволна во голем број прехранбени производи, вклучувајќи месо, млеко и јајца. Земјата извезува пченица, урми, млечни производи, јајца, риби, живина, овошје, зеленчук и цвеќиња на пазарите ширум светот. Урмите, кои некогаш биле основна храна во Саудиска Арабија, сега главно се одгледуваат за глобална хуманитарна помош. Покрај тоа, саудиските земјоделци одгледуваат значителни количини на други житарки како јачмен, сорго и просо. Од 2016 година, во интерес на зачувување на скапоцените водни ресурси, заврши домашното производство на пченица^[378].

Исто така, Кралството има некои од најмодерните и најголемите фарми за млечни производи на Блискиот Исток. Производството на млеко може да се пофали со неверојатно продуктивна годишна стапка од 1800 литри по крава, една од највисоките во светот. Локалната компанија за производство на млечни производи Алмараи е најголемата вертикално интегрирана млечна компанија на Блискиот Исток.^[379]

Најдраматично земјоделско достигнување на Кралството, забележано ширум светот, е неговата брза трансформација од увозник во извозник на пченица. Во 1978 година, земјата ги изградила своите први силоси за жито. До 1984 година, земјата станала самодоволна во пченицата. Набргу потоа, Саудиска Арабија започнала со извоз на пченица во триесетина земји, вклучувајќи ги Кина и поранешниот Советски Сојуз, а во најголемите области за производство на Табук, Хаил и Касим, просечните приноси достигнале 3,6 тони. Кралството, сепак, го засилило производството на овошје и зеленчук, со подобрување на земјоделските техники и патиштата што ги поврзуваат земјоделците со урбаните потрошувачи. Саудиска Арабија е голем извозник на овошје и зеленчук кај своите соседи. Меѓу нејзините најпродуктивни култури се лубеницата, грозјето, агруми, кромид, тиква и домати. Истражувачката станица Ал-Хикмам произведува тропско овошје, вклучувајќи ананаси, шепи, банани, манго и гуава.^[380]

Маслиновото дрво е автохтоно за Саудиска Арабија. Во 2018 година, Компанијата за развој на земјоделството Ал Џуф добила сертификат за заслуги од Гинисовиот рекорд за најголемата модерна плантажа со маслинки во светот. Фармата зафаќа 7730 хектари и има 5 милиони маслинови дрвја. Гинисовите рекорди исто така го зеле предвид нивниот производствен капацитет од 15000 тони висококвалитетно маслиново масло, додека кралството троши двојно повеќе од тоа. Фармите Ал Џуф се наоѓаат во Сакака, град во северозападниот дел на Саудиска Арабија, што е длабоко вкоренет во историјата. Сакака датира пред повеќе од 4.000 години^[381]. Регионот Ал Џуф има милиони маслинови дрвја и наскоро се очекува бројката да достигне до 20 милиони дрвја.^[382]

Потрошувачката на необновливи подземни води резултирало во загуба на околу четири петтини од вкупните резерви на подземни води до 2012 година.^[383]

Водоснабдување и санитарни услови

Водоснабдувањето и канализацијата во Саудиска Арабија се одликуваат со значителни инвестиции во дестилација на морската вода, дистрибуција на вода, канализација и третман на отпадни води што доведува до значително зголемување на пристапот до вода за пиење и канализација во текот на изминатите децении. Околу 50% од водата за пиење доаѓа преку дестилација, 40% од експлоатација на необновливи подземни води и 10% од површинска вода, особено во планинскиот југозапад на земјата. Главниот град Ријад, сместен во срцето на земјата, се снабдува со солена вода што се пумпа од Персискиот Залив на растојание од 467 км. Со оглед на значителното богатство на нафта, водата се обезбедува скоро бесплатно. И покрај подобрувањата, квалитетот на услугата останува слаб. На пример, во Ријад водата била достапна само еднаш на секои 2,5 дена во 2011 година, додека во Џеда била достапна само на секои 9 дена. Институционалниот капацитет и управувањето во секторот се слаби, како одраз на општите одлики на јавниот сектор во Саудиска Арабија. Од 2000 година, владата сè повеќе се потпира на приватниот сектор за работа со вода и санитарна инфраструктура, почнувајќи со постројки за десолирање и третман на отпадни води. Од 2008 година, работата на урбаните системи за дистрибуција на вода постепено се делегира и на приватни компании.

Туризам

Иако најголемиот дел од туризмот во Саудиска Арабија сè уште во голема мера вклучува верски аџилак, има раст во секторот за слободен туризам. Според Светска банка, приближно 14,3 милиони луѓе ја посетиле Саудиска Арабија во 2012 година, што ја прави 19-та најпосетувана земја во светот^[384]. Туризмот е важна компонента на Саудиска визија 2030 и според извештајот спроведен од БМИ Рисрч во 2018 година, и верскиот и нерелигиозниот туризам имаат значителен потенцијал за проширување.^[385]

Почнувајќи од декември 2018 година, кралството ќе понуди електронска виза за странските посетители да присуствуваат на спортски настани и концерти.Во септември 2019 година, Кралството ги објавило своите планови за отворање апликации за визи за посетителите, каде што луѓето од околу 50 земји ќе можат да добијат туристички визи за Саудиска Арабија.^[386]

Населението на Саудиска Арабија заклучно со јули 2013 година се проценува на 26,9 милиони, вклучително и помеѓу 5,5 милиони^[388] и 10 милиони ненационализирани имигранти^[359][389], иако населението во Саудиска Арабија долго време се покажа тешко да се процени поради Историската тенденција на саудиските лидери да ги надувуваат резултатите од пописот.^[390] Населението во Саудиска Арабија рапидно расте од 1950 година кога се проценувало дека е 3 милиони,^[391] и за многу години имало едно од највисоките наталитети во светот со околу 3 проценти годишно..^[392]

Етничкиот состав на граѓаните на Саудиска Арабија е 90% арапски и 10% афроазиски народи^[393]. Повеќето Саудијци живеат во Хеџаз (35%), Наџд (28%) и Источна провинција(15%)^[394]. Хеџаз е најнаселениот регион во Саудиска Арабија.^[395]

Уште во 1970 година, повеќето Саудијци живееле егзистенцијален живот во руралните провинции, но во последната половина на 20 век кралството брзо се урбанизирало. Од 2012 година, околу 80% од Саудијците живеат во градски области - конкретно Ријад, Џеда или Дамам.</ref>^[396]

Неговото население е исто така прилично младо со над половина од населението под 25 години^[397]. Голем дел се странски државјани. (ЦИА проценила дека од 2013 година, странските државјани кои живеат во Саудиска Арабија сочинуваат околу 21% од населението^[388] Другите проценки се 30%^[398]. или 33%^[399]))

Уште во раните 60-ти години на минатиот век, ропското население на Саудиска Арабија се проценува на 300.000^[400]. Ропството официјално било укинато во 1962 година^[401][402].

Јазици

Официјален јазик на Саудиска Арабија е арапскиот. Трите главни регионални варијанти што ги зборуваат Саудијците се хиџаски арапски јазик (околу 6 милиони говорници^[403]), неџдиски арапски јазик (околу 8 милиони говорници^[404]) и заливски арапски јазик (околу 0,2 милиони говорници^[405]). Фаифи го зборуваат околу 50.000. Саудискиот знаковен јазик е главниот јазик на заедницата на глуви. Големите иселенички заедници зборуваат и на своите јазици, од кои најбројни се тагалог (700 000), Рохинџа (400 000), урду (380 000), египетски арапски (300 000) и индонезиски (250 000)^[406].

Религија

Буквално сите граѓани на Саудиска Арабија се муслимани^[408] и скоро сите жители на Саудиска Арабија се муслимани^[409][410]. Проценките на сунитското население во Саудиска Арабија се движат помеѓу 75% и 90%, а останатите 10-25% се шиитски муслимани^{[411][412][413][414][415]}. Официјалната и доминантна форма на сунитски ислам во Саудиска Арабија е попозната како вахабизам^[416] (поборниците го претпочитаат името салафизам, сметајќи го терминот вахабизам за погрден^[417]), кој бил основан на Арапскиот Полуостров од Мухамед ибн Абд ал-Вахаб во 18 век. Другите деноминации, како што е малцинскиот шиитски ислам, се систематски потиснати^[418].

Според проценките, во Саудиска Арабија има околу 1.500.000 христијани^[419], скоро сите странски работници. Саудиска Арабија им дозволува на христијаните да влегуваат во земјата како странски работници за привремена работа, но не им дозволува отворено да ја практикуваат својата вера. Процентот на граѓани на Саудиска Арабија кои се христијани е официјално нула^[420], бидејќи Саудиска Арабија забранува религиозно преобраќање од ислам (отпадништво) и го казнува со смрт^[421]. Според истражувачкиот центар Пју, во Саудиска Арабија има 390.000 хиндуисти, скоро сите странски работници^[422].

Можеби има значителен дел од атеисти и агностици во Саудиска Арабија^[423][424], иако тие официјално се нарекуваат „терористи“.^[425].

Во својот извештај за верската слобода во 2017 година, американскиот Стејт департмент ја прогласи Саудиска Арабија за земја со посебна грижа (ЗКП)^[426].

Странци

Централниот оддел за статистика и информации на Саудиска Арабија го процени странското население на крајот на 2014 година на 33% (10,1 милиони)^[427]. „Светска книга на факти“ на ЦИА проценила дека заклучно со 2013 година странските државјани кои живеат во Саудиска Арабија сочинуваат околу 21% од населението. Другите извори известуваат за различни проценки. по потекло од Индија: 1,5 милиони, Пакистан: 1,3 милиони, Египет: 900 000, Јемен: 800 000, Бангладеш: 400 000, Филипини: 500 000, Јордан/Палестина: 260 000, Индонезија: 250 000, Шри Ланка: 350 000, Судан: 250 000, Сирија: 100 000 и Турција: 80 000. Во Саудиска Арабија има околу 100.000 западни државјани, од кои повеќето живеат во сложени или затворени заедници^[428].

Странски муслимани^[429] кои престојуваат во кралството десет години можат да поднесат барање за саудиско државјанство. (Приоритет им се дава на носителите на дипломи во различни научни области^[430], и исклучок е направен за Палестинците кои се исклучени освен ако не се во брак со саудиски државјанин, заради инструкциите на Арапската лига што им забранува на арапските држави да им даваат државјанство.) Саудиска Арабија не е потписник на Конвенцијата на ООН за бегалци во 1951 година^[431].

Како што расте саудиското население, а приходите од извоз на нафта стагнираат, притисокот за „Саудизација“ (замена на странски работници со Саудијци) расте, а саудиската влада се надева дека ќе го намали бројот на странски државјани во земјата^[432]. Саудиска Арабија протерала 800.000 Јеменци во 1990 и 1991 година^[433] и изградила саудиско-јеменска бариера против приливот на илегални имигранти и против шверцот на дрога и оружје^[434]. Во ноември 2013 година, Саудиска Арабија протерала илјадници илегални жители на Етиопија од Кралството. Разни субјекти за човекови права го критикувале постапувањето на Саудиска Арабија со ова прашање.^[435]. Над 500.000 работници мигранти без документи - претежно од Сомалија, Етиопија и Јемен - биле приведени и депортирани од 2013 година.^[436]

На 13 август 2020 година, Хјуман рајтс воч известил за десетици мигранти од Етиопија, кои биле присилно протерани од силите на Хутите, под изговор на мерките КОВИД-19, убиени и приведени од саудиските граничари. Мигрантите биле заробени од саудиските чувари кога се обиделе да избегаат од пограничната област^[437]. Истрагата предводена од „Сандеј телеграф“ ја открила состојбата на африканските мигранти кои биле приведени во Саудиска Арабија, наводно, затоа што во кралството имало Ковид-19. Тие биле тепани, и измачувани со електрични удари. Голем дел од мигрантите починале поради топлотен удар или со обид за самоубиство, откако биле сериозно тепани и измачувани. Мигрантите немаат соодветна животна состојба, обезбедување храна и вода^[438].

Саудиска Арабија има вековни ставови и традиции, честопати потекнувајќи од арапската цивилизација. Главните фактори кои влијаат на културата на Саудиска Арабија се исламското наследство и бедуинските традиции, како и неговата историска улога како антички трговски центар^[439].

Религијата во општеството

Регионот Хеџаз, каде се наоѓаат исламските свети градови Мека и Медина, е одредиште за аџилакот, и честопати се смета дека е лулка на исламот.

Исламот е државна религија на Саудиска Арабија и нејзиниот закон бара сите граѓани да бидат муслимани^[440]. Ниту граѓаните на Саудиска Арабија, ниту работниците-гости немаат право на слобода на вероисповед^{[441][442][443]}. Официјалната и доминантна форма на исламот во кралството е вахабизам. Застапниците го нарекуваат движењето „салафизам“^[417] и веруваат дека неговото учење ја прочистува практиката на исламот од иновации или практики што отстапуваат од учењата на Мухамед и неговите придружници во седмиот век. Саудиската влада честопати се смета за активен угнетувач на шиитските муслимани заради финансирање на вахабистичката идеологија која ја осудува шиитската вера^{[444][445][446]}. Принцот Бандар бин Султан, саудиски амбасадор во САД, изјавил: „На Блискиот Исток не е далеку времето кога ќе биде буквално„ Бог да им помогне на шиитите“^[447].

Саудиска Арабија е една од ретките земји кои имаат „религиозната полиција“ која патролира по улиците, прави увид во начинот на облекување, строга поделба на мажите и жените, присуство на молитва пет пати на ден, забрана за алкохол и други аспекти на шеријатот (исламски закон). (Во приватноста на однесувањето во домот може да биде далеку полабаво, а извештаите од „Дејли меил“ и „Викиликс“ укажуваат на тоа дека владејачкото саудиско кралско семејство применува различен морален код за себе, препуштајќи се на забави, дрога и секс^[448].)

До 2016 година, кралството го користело месечевиот исламски календар, не меѓународниот грегоријански календар^[449] но во 2016 година кралството го објавил своето преминување во Грегоријанскиот календар за граѓански цели.^[450][451]

Во секојдневниот живот доминира исламското почитување. Бизнисите се затворени три или четири пати на ден од 30 до 45 минути за време на работното време, додека вработените и клиентите се испраќаат да се молат^[452]. Викендот е петок-сабота, а не сабота-недела, бидејќи петок е најсветиот ден за муслиманите.^[134][453] За многу години, само два верски празници биле јавно признати - Ед ал-Фир и Ед ал-Аш. (Ад ал-Фир е „најголемиот“ празник, тридневен период на „гозба, дарување подароци и општо пуштање“^[454].)

Од 2004 година, приближно половина од емитуваното време на саудиската државна телевизија било посветено на религиозни теми.^[455] 90 проценти од книгите објавени во кралството биле на религиозни теми, а повеќето докторати доделени од неговите универзитети биле на исламски студии^[456]. Во системот на државно училиште, околу половина од предаваниот материјал е религиозен. Спротивно на тоа, доделените читања над 12 години основно и средно образование посветени на покривање на историјата, литературата и културите на немуслиманскиот свет достигнуваат вкупно околу 40 страници.^[455]

Требало да се надмине „жестокиот религиозен отпор“ за да се дозволат новини како што се хартиени пари (во 1951 година), женско образование (1964) и телевизија (1965) и укинување на ропството (1962).^[457] Јавната поддршка за традиционалната политичка / религиозна структура на кралството е толку силна што еден истражувач што интервјуираше Саудијци, практично не нашол поддршка за реформите за секуларизација на државата.^[458]

Поради религиозни ограничувања, саудиската култура нема каква било разновидност на религиозно изразување, згради, годишни фестивали и јавни настани^[459][460]. Прослава на други (не-вахабистички) исламски празници, како што се роденденот на Мухамед и Денот на ашурата, (важен празник за 10-25% од населението^{[412][413][414]}), се толерираат само кога се слават локално и во мал обем^[461]. Шиитите исто така се соочуваат со систематска дискриминација при вработувањето, образованието, правосудниот систем според Хјуман рајтс воч^[462]. Немуслиманските фестивали како Божиќ и Велигден воопшто не се толерираат, иако меѓу странските работници има скоро милион христијани, како и хиндуси и будисти^[463][464]. Не се дозволени цркви, храмови или други немуслимански домови за богослужба во земјата. Прозелитизирање од немуслимани и преобраќање од муслимани во друга религија е незаконско. Од 2014 дистрибуцијата на „публикации што имаат предрасуди за кое било друго религиозно верување освен исламот“ (како што се Библијата), наводно, се казнувало со смрт^[465]. Во судски случаи за правна компензација (Дијаја) немуслиманите се доделуваат помалку од муслиманите. Атеистите се легално назначени како терористи^[466]. Муслиманите од Ахмадија, биле протерани^[467] бидејќи им е законски забрането да влегуваат во земјата^[468].

Локалитети на исламското наследство

Саудискиот вехабизам е непријателски настроен кон секоја почит што им се дава на историските или верските места од значење, бидејќи се плаши дека може да предизвика „ширк“ (идолопоклонство), а најзначајните историски муслимански места (во Мека и Медина) се наоѓаат во западниот саудиски регион на Хеџаз^[440]. Како последица на тоа, под саудиска власт, околу 95% од историските згради на Мека, стари над илјада години, биле срушени од религиозни причини^[469]. Критичарите тврдат дека во последните 50 години се изгубени 300 историски места поврзани со Мухамед, неговото семејство или придружници,^[470] оставајќи помалку од 20 структури во Мека, кои датираат од времето на Мухамед.^[471]. Во урнатите структури спаѓаат џамијата првично изградена од ќерката на Мухамед Фатима и други џамии основани од Абу Бакр (свекор на Мухамед и првиот калиф ), Омар (втор калиф), Али (зет на Мухамед и четврти Калиф) и Салман ел-Фарси (друг придружник на Мухамед)^[472].

Пет културни места во Саудиска Арабија се назначени за места на светско наследство на УНЕСКО : Археолошки локалитет ел-Хиџр^[473], областа Тураиф во градот Дирија^[474]; Историска Џеда, портата за Мека^[475], Оаза ел-Ахса^[476] и Рок на уметноста.^[477]. Десет други страници поднеле барања за признавање до УНЕСКО во 2015 година^[478].

Постојат шест елементи запишани на списокот на нематеријалното културно наследство на човештвото на УНЕСКО^[479]: ел-Кат ел-Асири, женска традиционална внатрешна декорација на ѕидови во Асир; Алмезмар, тапан и танцување со стапови; Соколство, живо човечко наследство; арапско кафе, симбол на дарежливост; Мајлис, културен и социјален простор; Аларда Алнајдија, танц, тапан и поезија во Саудиска Арабија.

Во јуни 2014 година, Советот на министри одобрло и закон со кој на Саудиската Комисија за туризам и национално наследство им се даваат средства за заштита на античките мошти и историските места на Саудиска Арабија. Во рамките на Националната програма за трансформација 2016 година, позната и како Саудиска визија 2030 година, кралството одвоило 900 милиони евра за зачувување на своето историско и културно наследство. Саудиска Арабија учествува и во Меѓународната алијанса за заштита на наследството во конфликтните области (АЛИФХ), создадена во март 2017 година, со придонес од 18,5 милиони евра^[480].

Во 2017 година, престолонаследникот Мохамад бин Салман ветил дека ќе ја врати Саудиска Арабија во „умерениот ислам“ од периодот пред Иранската револуција во 1979 година^[481]. Таа година бил формиран нов центар, Комплексот крал Салман, за да ги следи толкувањата на хадисите на пророкот Мухамед за да се спречи нивното користење за оправдување на тероризмот^[482].

Во март 2018 година, престолонаследникот при посетата на Велика Британија се сретнал со архиепископот од Кантербери, ветувајќи се дека ќе го промовира меѓуверскиот дијалог. Следниот месец кралот Салман бин Абдулазиз во Ријад се состанал со шефот на Папскиот совет на Ватикан за меѓурелигиски дијалог^[483].

Во јули 2019 година, УНЕСКО потпишал писмо со саудискиот министер за култура во кое Саудиска Арабија дала 25 милиони американски долари во УНЕСКО за зачувување на наследството^[484].

Облека

Облеката во Саудиска Арабија строго ги следи принципите на хиџаб (исламски принцип на скромност, особено во облекувањето). Претежно лабава, но покривна облека, одговара на пустинската клима на Саудиска Арабија. Традиционално, мажите обично носат бела облека во должина на глуждот, ткаена од волна или памук (позната како тавб), со куфија (голем кариран квадрат од памук што го држи агал) или гутра (обичен бел квадрат направен од пофин памук, исто така задржан од агал) носен на главата. За ретки студени денови, саудијците носат мантил од камила (бишт) над врвот. Во јавност, од жените се бара да носат црна абаја или друга црна облека што покрива сè под вратот, со исклучок на нивните раце и нозе, иако повеќето жени ја покриваат главата во почит кон нивната религија. Ова барање се однесува и на немуслиманските жени и непочитувањето може да резултира си полициска акција, особено во поконзервативните области на земјата. Женската облека честопати е украсена со племенски мотиви, монети, светки, метална нишка и апликации.

• Куфија (арапски: غتره) е традиционална капа, која обично ја носат арапските мажи. Направена е од карирана ткаенина („шал“), обично памучен, преклопен и завиткан во разни стилови околу главата. Најчесто се носи во области со сува клима, за да се обезбеди заштита од директно изложување на сонце, а исто така и заштита на устата и очите од разнесена прашина и песок .
• Агал (арапски: عقال) е предмет од арапски капаци на главата, кој е прицврстен околу куфијата за да го држи на место. Агалот обично има црна боја.
• Тавб (арапски: ثوب) е стандарден арапски збор за облека. Тој е долг до глуждот, обично со долги ракави, сличен на наметка .
• Бишт (арапски: بشت) е традиционална арапска машка наметка која обично се носи само за престиж во посебни прилики како што се свадби.
• Абаја (арапски: عبائة) е женска облека. Тоа е црна наметка која лабаво го покрива целото тело, освен главата. Некои жени избираат да ги покриваат своите лица со никаб, а некои не. Некои абаја го покриваат и горниот дел од главата.^[485]

Уметност и забава

Во текот на седумдесеттите години од минатиот век, киносалите биле многубројни во Кралството, иако се сметало дека се спротивни на вахабистичките норми^[486]. За време на движењето за исламско заживување во 80-тите години на минатиот век, и како политички одговор на зголемувањето на исламистичкиот активизам, вклучително и заплената на Големата џамија во Мека во 1979 година, владата ги затворила сите кина и театри. Сепак, со реформите на кралот Абдулах од 2005 година, некои кина повторно биле отворени^[487],вклучувајќи и едно во КАУСТ .

Од 18 век наваму, вахабистичкиот фундаментализам го обесхрабрувал уметничкиот развој несоодветно на неговото учење. Покрај тоа, сунитската исламска забрана за создавање претстави на луѓе ги ограничило визуелните уметности, кои имаат тенденција да доминираат геометриски, цветни и апстрактни дизајни и калиграфија. Со доаѓањето на богатството со нафта во XX век, се појавила изложеност на надворешни влијанија, како што се стилови на домување во Западот, мебел и облека. Музиката и танцот отсекогаш биле дел од животот на Саудиска Арабија. Традиционалната музика генерално се поврзува со поезијата и се пее колективно. Инструментите вклучуваат рабаба и разни видови ударни инструменти, како што се тапани и тамбура. Од тамошните танци, најпопуларен е воен борбен танц познат како ʿarʿah, кој вклучува редови на луѓе, често вооружени со мечеви или пушки, кои танцуваат под тапани и тамбури. Бедуинската поезија, позната како набаш, сè уште е многу популарна^[134].

Цензурата го ограничила развојот на саудиската литература, иако неколку саудиски романописци и поети постигнале критички и популарни признанија во арапскиот свет - иако генерираат официјално непријателство во нивната матична земја. Тука спаѓаат Гази Алгосаиби, Абделрахман Муниф, Турки ал-Хамад и Раџаа ал-Санеа^[488][489]. Во 2016 година бил формиран Генералниот орган за забава за да го надгледува ширењето на секторот за забава во Саудиска Арабија^[490]. Првите концерти во Ријад за 25 години се одржале следната година^[491]. Другите настани од создавањето на ГЕА вклучуваат хумористични претстави, настани во професионално борење и митинзи со камиони чудовишта^[492]. Во 2018 година се отворило првото јавно кино по забрана за 35 години, со планови до 2030 година да работат повеќе од 2.000 кина^[493].

Случувањата во уметноста во 2018 година ги вклучуваат дебитантите на Саудиска Арабија на Канскиот филмски фестивал и Биеналето во Венеција^[494][495]. Во исто време, Дејвид Гета изјавил дека „Очигледно има многу голем напор во Саудиска Арабија да се отвори кон музиката и кон уметниците“. Ова било изјавено откако тој настапли на концерт на кој присуствувале повеќе од 10.000 луѓе северозападно од Ријад. На концертот биле вклучени и емисии од Енрике Иглесијас и „The Black Eyed Peas“. Коментарите на Гета доаѓаат во моментот кога Саудиска Арабија сè повеќе привлекува големи западни музички акти за да настапуваат во кралството. Од неговиот концерт, Мараја Кери, Шон Пол и Акон настапиле во различни саудиски градови^[496].

Спорт

Фудбалот е национален спорт во Саудиска Арабија. Фудбалската репрезентација на Саудиска Арабија се смета за една од најуспешните репрезентации на Азија, која достигнала рекордни 6 финалиња во Азискиот куп на АФЦ, победила во три од тие финалиња (1984, 1988 и 1996 година) и се пласирала на СП четири последователни пати од кога дебитирала на турнирот во 1994 година. На Светскиот куп на ФИФА во 1994 под водство на Хорхе Солари, Саудиска Арабија ги победила и Белгија и Мароко во групната фаза пред да биде поразена од Шведска во осминафиналето. За време на Купот на конфедерациите на ФИФА во 1992 година, кој се играл во Саудиска Арабија, земјата стигнала до финалето, губејќи со 1-3 од Аргентина. Нуркање во вода, сурфање на ветер, едрење и кошарка (која ја играат и мажи и жени) се исто така популарни кај кошаркарската репрезентација на Саудиска Арабија која освоила бронза на Азиското првенство во 1999 година^[497]. Повеќе традиционални спортови како што се трки со коњи и трки со камили се исто така популарни. Стадионот во Ријад одржува трки во зима. Годишната трка со камили, започната во 1974 година, е еден од најважните натпревари во овој спорт и привлекува животни и возачи од целиот регион. Соколството, друга традиционална потрага, сè уште се практикува^[134].

Спортот на жените е контроверзен поради сузбивањето на женското учество во спортот од страна на конзервативните исламски религиозни власти^[498], сепак ова ограничување малку се намалило во последните години.^{[499][500][501]}. До 2018 година на жените не им било дозволено присуство на спортски стадиони. Разделено место за седење, што им овозможува на жените да влезат, е развиено на три стадиони низ поголемите градови^[502].

Саудиска Арабија, во својата визија за модернизација, ја вовела нацијата во голем број меѓународни спортски настани, носејќи ги спортските ѕвезди во Кралството. Сепак, во август 2019 година, стратегијата на кралството добила критики за тоа што се појавило како метод на спортско миење наскоро по објавувањето на Интернет на документите за странска регистрација на лобистичката кампања на Саудиска Арабија во 2018 година во САД. Документите покажале дека Саудиска Арабија наводно спроведува стратегија за „спортско миење“, вклучително и состаноци и официјални повици со врховните власти на здруженија како што се МЛС, WWE, Националната кошаркарска асоцијација (НБА). Стратегијата се разгледува како метод на спортско перење по хаосот што се шири низ Јемен од 4 години^[503].

На 31 октомври 2019 година, Саудиска Арабија била домаќин на првиот натпревар во борба за жени што го одржла Свтската федерација по кечерство (WWE). Како и да е, играчите на суперѕвездата Лејси Еванс и Наталија требало да ги покријат рацете и нозете носејќи боди за време на борбата, наместо повеќе обелоденувачката опрема што вообичаено ја носат^[504].

Саудиска Арабија, во декември 2019 година, се нашла на удар на критики поради користењето на западните спортови за рехабилитација на глобалниот имиџ нарушен по континуираната акција против неистомислениците Критичарите го обвинле кралството за „спортско перење“, бидејќи замижале на непрестајното кршење на човековите права во земјата против жените, малцинствата, поборниците за правата и критичарите^[505].

Само две години откако Саудиска Арабија потпишала договор на 10 години со WWE, сè поголем број на борачи одбиле да го посетат Ријад. Во 2018 година, суперѕѕвездите како Cон Сина, Кевин Овенс и Даниел Брајан одбиле да заминат во Саудиска Арабија, поради падот на записите за човекови права на Кралството, повикувајќи се на убиството на Кашогши. Во јануари 2020 година, неколку други суперувезди на WWE фрлиле сомнеж во посеттаа на Саудиска Арабија, по зголемените тензии на Блискиот Исток поради убиството на Касем Солеимани^[506].

Кујна

Кујната од Саудиска Арабија е слична на онаа во околните земји на Арапскиот Полуостров и поширокиот арапски свет и има влијание и е под влијание на турската, индиската, персиската и африканската храна. Се применуваат исламски закони за исхрана: свинско месо не е дозволено, а други животни се колат во согласност со халалот. Ќебапи и фалафел се популарни, како што е шаварма со скара од јагнешко месо, овчо месо или пилешко месо. Како и во другите арапски земји на Арапскиот полуостров, махбас (кабса), оризово јадење со јагнешко, пилешко, риба или ракчиња е меѓу националните јадења, како и јадењето манди (храна). Рамен, бесквасен табун леб е главен буквално на секој оброк, како и урмите, свежо овошје, јогурт и хумус. Кафето, сервирано во арапски стил, е традиционален пијалак, но популарни се и чајот и разните овошни сокови^[134]. Арапското кафе е традиционален пијалак во арапската кујна. Најраните докажани докази за пиење кафе или познавање на кафето е од 15 век, во суфиските манастири во Арабија.

Жени

Жените немаат еднакви права на мажите во кралството; американскиот Стејт департмент смета дека дискриминацијата на жените од Саудиска Арабија кон жените е „значаен проблем“ во Саудиска Арабија и забележува дека жените имаат малку политички права поради дискриминаторската политика на владата^[507]. Извештајот за глобален родов јаз на Светскиот економски форум 2010 ја рангирала Саудиска Арабија на 129-то место од 134 земји според родов паритет^[508]. Други извори се жалеле на отсуство на закони со кои се криминализира насилството врз жените.

Според саудискиот закон, секоја возрасна жена мора да има машки роднина како нејзин „старател“ (вали). Од 2008 година, жената требало да има дозвола од својот машки старател за да патува, учи или работи^[507][509]. Кралскиот декрет донесен во мај 2017 година им овозможило да користат услуги на владата, како што се образование и здравствена заштита, без потреба од согласност од машки старател. Во наредбата, исто така, се наведува дека треба да се дозволи само ако не е во спротивност со шеријатскиот систем.^[510][511]

Според водечката саудиска феминистка и новинарка, Вајеха ал-Хуваидер, „Саудијките се слаби, без оглед колку е висок нивниот статус, дури и„ разгалените “меѓу нив, затоа што немаат закон да ги штити од напад од никого“.^[512]

Жените се соочуваат со дискриминација во судовите, каде што сведочењето на еден маж е еднакво на она на две жени во семејното и законот за наследство^[507]. Полигамијата е дозволена за мажи,^[513] и мажите имаат еднострано право да се разведат од сопругата (талак) без да им треба никакво правно оправдување. Жената може да добие развод само со согласност на нејзиниот сопруг или судски доколку нејзиниот сопруг и нанел штета. Во пракса, една Саудијка е многу тешко да се разведе од суд^[514]. Во однос на законот за наследување, Куранот прецизира дека фиксните делови од недвижноста на починатиот мора да им се препуштат на наследниците на Куранот^[515] и генерално, женските наследници добиваат половина од машките наследници^[516].

Просечната возраст на првиот брак кај жените од Саудиска Арабија е 25 години во Саудиска Арабија^[517], а детски бракови веќе несе вообичаени^[518]. Од 2015 година, Саудијките сочинуваат 13% од родната работна сила во земјата и покрај тоа што се 51% од сите дипломирани универзитети.^[519] Женската писменост се проценува на 81%, пониска од машката.^[388][520].

Дебелината е проблем кај Саудијците од средната и високата класа кои имаат домашни службеници да вршат традиционална работа, но до 2018 година им било забрането да возат и затоа им е ограничена можноста да го напуштат својот дом^[521]. Од април 2014 година, саудиските власти во Министерството за образование биле замолени од Советот на Шоура да размислат за укинување на забраната за државно училиште за спорт за девојчиња со услов сите спортови да бидат во согласност со шеријатските правила за облекување и поделба на половите, според официјалната СПА новинска агенција.

Религиозната полиција, позната како мутава, воведува многу ограничувања на жените во јавноста во Саудиска Арабија. Ограничувањата вклучуваат принудување жени да седат во посебни специјално одредени семејни делови во ресторани, да носат абаја и да ја покриваат косата.^[522]. Иако Саудиска Арабија наметнува строг кодекс на облекување на жените ширум земјата со употреба на религиозна полиција, на сидровите жени кои работат за новинската мрежа Ал-Арабија, чијашто делумна сопственост е принцот Абдулазиз, син на починатиот крал Фахад, им е забрането да носат превез и се охрабруваат да усвојат западен кодекс на облекување.

Неколку Саудијки се искачиле на врвот на медицинската професија; на пример, д-р Гада Ал-Мутаири раководи со медицински истражувачки центар во Калифорнија^[523] а д-р Салва Ал-Хазаа е раководител на одделот за офталмологија во специјализираната болница „Крал Фејсал“ во Ријад и била личен офталмолог на покојниот крал Фахад.^[524]

Во февруари 2017 година, Саудиска Арабија ја назначила својата прва жена на чело на Саудиската берза^[525]. Од 2018 година, две жени имаат функции во кабинетот во саудиската влада: д-р Тамадур бинт Јусеф Ал Рамах, која е назначена за заменик министер за труд таа година; и Нора Бинт Абдалах Ал Фаиз, која станала заменик министер за образование одговорен за женски работи во 2009 година^[526].

Животна средина

Војната во Персискиот Залив од 1991 година донела сериозни еколошки штети на регионот. Најголемото излевање на нафта во светот, проценето на дури 8,000,000 барели, се случило во заливот и крајбрежните области на Кувајт, Иран и голем дел од крајбрежјето на Персискиот Залив во Саудиска Арабија. Во некои делови од саудискиот брег кои претрпеле најголеми штети, се покажало дека седиментите содржат 7% нафта. Плитките подрачја погодени вообичаено обезбедуваат место за хранење на птиците. Бидејќи растенијата и животните на морското дно се основа на синџирот на исхрана, оштетувањето на крајбрежјето има последици врз целиот екосистем на плитката вода, вклучувајќи ја и мултимилионската индустрија за риболов во Саудиска Арабија.

Излевањето имало сериозно влијание врз крајбрежната област околу Мадинат ел-Џубајл како Синаија, најголемиот центар за индустрија и население, кој неодамна бил планиран и изграден од саудиската влада. Излевањето ги загрозило индустриските постројки во „ел-Џубајл“ поради системот за ладење на морската вода за примарните индустрии и го загрозил снабдувањето со вода за пиење произведена од постројки за одсолување на морска вода. Пристаништето во „ел-Џубајл“ и островот Абу Али, кој влегува во заливот веднаш северно од„ел-Џубајл“, доживеало најголемо загадување, а главниот ефект на излевањето бил концентриран во областите на ракчињата. Голем број морски птици биле убиени кога нивниот пердув бил премачкан со масло. Покрај тоа, плажите долж целото крајбрежје биле покриени со топчиња од масло и катран.

Експлодирањето и палењето на приближно 700 бунари на нафта во Кувајт, исто така, создало неверојатни нивоа на загадување во атмосферата, исфрлило масна саѓи во околните области и произвело нафтени езера во пустината Кувајт еднаква на волумен 150,000,000 барели. Саѓите од пожарите во Кувајт се пронајдени во снеговите на Хималаите и при врнежи од дожд над јужните делови на ЗНД, Иран, Оман и Турција. Жителитена Ријад објавиле дека автомобилите и мебелот на отворено се покриваат секојдневно со облога на мрсна саѓи. Конечните ефекти на загадувањето во воздухот од изгорениците на бунарите допрва треба да се утврдат, но примероците на почвата и растителноста во Рас ел-Кафџи во северна Саудиска Арабија откриле високи нивоа на честички на мрсна саѓи вметнати во пустината. Програмата за животна средина на ООН предупредила дека јадењето добиток што пасел на површина од 7.000 квадратни километри од пожарите, или 1.100 километри од центарот на пожарите, област што ја вклучувала северна Саудиска Арабија, претставува опасност по здравјето на луѓето. Вкупните ефекти од излевањето на нафтата и пожарите врз морскиот живот, здравјето на луѓето, квалитетот на водата и растителноста останува да се утврдат од 1992 година. Покрај тоа, на овие два главни извори на штета на животната средина мора да се додадат големи количини на отпад, токсични материјали и помеѓу 173 и 207 милиони литри канализација во јами со песок што ги оставиле коалициските сили.

Политички, економски и социјални промени во 2010-тите

На 25 септември 2011 година, кралот Абдула објавил дека Саудијките ќе добијат право на глас (и да бидат кандидат) на општинските избори, под услов машки старател да даде дозвола.^[527] На жените им било дозволено да гласаат и да бидат кандидати на општинските избори на 12 декември 2015 година.^[528]

Во август 2013 година бил донесен закон со кој се криминализира семејното насилство врз жените. Забраната вклучува казни со 12-месечна затворска казна и парични казни до 50.000 риали (13.000 американски долари).^{[529][530][531]}

Во февруари 2017 година, Саудиска Арабија ја назначила својата прва жена на чело на Саудиската берза^[532][533]. Во април 2017 година, Салман бин Абдулазиз објавил проект за изградба на еден од најголемите светски културни, спортски и забавни градови во ел-Кидија, југозападно од Ријад. Градот со површина од 334 квадратни километри ќе вклучува сафари и тематски парк Шест знамиња^[534][535]

Во септември 2017 година, кралот Салман издал декрет со кој им се дозволува на жените да возат, со што се укина единствената забрана за возење во светот.^[536]

Од февруари 2018 година, саудијките можат да отворат сопствен бизнис, без дозвола од маж.^[537]

Во март 2018 година бил донесен закон со кој им се дозволува на саудиските мајки да го задржат старателството над своите деца по разводот, без притоа да поднесат тужби.^[538]

Во април 2018 година, во Саудиска Арабија се отворило првото јавно кино по забрана за 35 години, со планови до 2030 година да работат повеќе од 2.000 екрани.^[539][540]

Другите домашни реформи вклучуваат значителни регулативи со кои се ограничуваат овластувањата на религиозната полиција и формирање на национален орган за забава што организирало комични претстави. Понатамошните културни случувања вклучуваат први саудиски јавни концерти од пејачка, први саудиски спортски стадиони на кои се примаат жени и зголемено присуство на жени во работната сила.^[541]

На 1 август 2019 година, Саудиска Арабија им дозволила на жените да патуваат во странство, да регистрираат развод или брак и да аплицираат за официјални документи без согласност на машки старател. Законите исто така им даваат на жените подобност за старателство над малолетни деца.^{[542][543][544]}

На 27.09.2019 година, Саудиска Арабија објавила нови измени во туристичките визи за нерелигиозни посети, дозволувајќи им на граѓаните на 49 земји да аплицираат за Е-виза за 90 дена^[545]. На 2 јануари 2020 година, Саудиска Арабија објавила тридневна виза „Само за настани“ за иселениците кои живеат во Обединетите Арапски Емирати, Бахреин и Кувајт^[546].

Престолонаследникот Мохамед бин Салман ја предвидел 2020 година во согласност со неговите планови за модернизација, каде рекорден број муслимани требало да ги посетат Мека и Медина, да се формираат нови индустрии, да се развива секторот за забава, додека принцот престолонаследник требало да биде домаќин на самитот на Г20. Сепак, неочекуваното влијание на пандемијата КОВИД-19 врз економијата, заедно со лошата евиденција за човекови права во Саудиска Арабија, поставиле непредвидени предизвици пред плановите за развој на Кралството, каде што се очекувало да бидат засегнати и некои од програмите под „Визија 2030“^[547]. На 2 мај, министерот за финансии на Саудиска Арабија признал дека економијата на земјата се соочува со тешка економска криза за прв пат во последните неколку децении, како резултат на пандемијата, како и на падот на глобалните пазари на нафта. Мохамед ал-Џадан изјавил дека земјата ќе преземе „болни“ мерки и ќе ги задржи сите опции отворени за справување со влијанието. Сепак, и покрај мрачната економија и потребата од „длабоко кратење“ на државните трошоци, земјата ги поставила плановите за купување на Њукасл Јунајтед вреден 300 милиони фунти^[548][549].

Образованието е бесплатно на сите нивоа^[550]. Училишниот систем е составен од основни, средни и средни училишта. Голем дел од наставната програма на сите нивоа е посветен на исламот, а, на средно ниво, студентите се во можност да следат или религиозна или техничка патека. Стапката на писменост е 97,1% кај мажите и е околу 92,71% кај жените (2017).^[551]. Часовите се одделени по пол. Високото образование се проширило брзо, со голем број универзитети и колеџи основани особено од 2000 година. Институциите за високо образование го вклучуваат првиот универзитет во земјата, Универзитетот „Крал Сауд“ основан во 1957 година, Исламскиот универзитет во Медина основан во 1961 година и Универзитетот „Крал Абдулазиз“ во Џеда, основан во 1967 година. Универзитетот за наука и технологија „Крал Абдула“, познат како КАУСТ, основан неодамна во 2009 година. Другите колеџи и универзитети ги нагласуваат наставните програми во науките и технологијата, воените студии, религијата и медицината. Институтите посветени на исламските студии, особено се во изобилство. Жените типично, обично добиваат настава на колеџ во одделени институции^[134].

Академското рангирање на светските универзитети, познато како Шангајско рангирање, вклчил четири институции во Саудиска Арабија во својот список од 990 врвни универзитети во светот за 2016-2017 година^[552]. Исто така, рангирањето на светскиот универзитет QS рангирал 19 саудиски универзитети меѓу најдобрите 100 арапски институции, на своето 13-то издание^[553]. Последниот список на академско рангирање на светски универзитети 2018, рангирал два универзитети во Саудиска Арабија, Универзитетот Крал Абдулазиз и Универзитетот Крал Сауд, се меѓу најдобрите 150 универзитети во светот.^[554][555]

Според критичарите, во наставната програма во Саудиска Арабија не доминира само исламот, туку системот страда од вахабистичка догма која пропагира омраза кон немуслиманите и невахабистите^[556] и нема техничко и друго образование корисно за продуктивно вработување.^[388][557]

Меморирањето преку глава на големи делови од Куранот, неговото толкување и разбирање (Тафсир) и примената на исламската традиција во секојдневниот живот е во основата на наставната програма. Религијата што се учи на овој начин е исто така задолжителен предмет за сите студенти на Универзитетот^[558]. Како последица на тоа, саудиската младина „генерално немаат образование и технички вештини што му се потребни на приватниот сектор“ според ЦИА^[388]. Слично на тоа, „Хроника на високото образование“ во 2010 година напишала дека „на земјата и требаат образовани млади Саудијци со продажни вештини и капацитет за иновации и претприемништво. Тоа не е обично она што образовниот систем на Саудиска Арабија испорачува, киснат како што е во учење напамет и веронаука."^[557]

Религиозниот сектор на саудиската национална наставна програма бил испитан во извештајот на Фридом Хаус во 2006 година, во кој се заклучило дека „верската програма на саудиското јавно училиште продолжува да пропагира идеологија на омраза кон „неверникот “, односно христијаните, евреите, шиитите, суфиите, Сунитски муслимани кои не ја следат вахабистичката доктрина, хиндусите, атеистите и други“.^[559][560] Наставната програма по религиозни студии во Саудиска Арабија се изучува надвор од Кралството преку медреса, училишта и клубови поврзани со Саудиска Арабија низ целиот свет^[561]. Критичарите го опишале образовниот систем како „средновековен“ и дека неговата примарна цел е „одржување на владеењето на апсолутната монархија ставајќи ја како ракоположен заштитник на верата и дека исламот војува со другите вери и култури“.^[562]

Саудиска Арабија го спонзорира и промовира учењето на вахабизам, идеологија што ја усвоиле салафистички џихадистички групи како што се ИСИС, Ал Каеда и Фронтот Нусра. Ова радикално учење се одвива во џамии и медреси финансирани од Саудиска Арабија низ исламскиот свет, од Мароко до Пакистан до Индонезија^[563].

Според образовниот план за средно образование 1435–1438, од учениците кои се запишуваат на патот „природни науки“ се бара да полагаат пет предмети по религија кои се: Тевхид, Фикх, Тафсир, Хадис и Исламско образование и Куран. Покрај тоа, од студентите се бара да полагаат шест научни предмети кои се математика, физика, хемија, биологија, геологија и компјутер^[564].

Пристапот преземен во саудискиот образовен систем е обвинет за поттикнување на исламски тероризам, што доведува до напори за реформа^[565][566]. По нападите на 11.09., Владата имaла за цел да се справи со двојните проблеми на поттикнување на екстремизмот и несоодветноста на универзитетското образование на земјата за модерна економија, со бавно модернизирање на образовниот систем преку реформската програма „Татвиер“^[565]. Програмата Татвир е пријавена да има буџет од приближно 2 милијарди американски долари и се фокусира на движење на наставата подалеку од традиционалните саудиски методи на меморирање и учење кон поттикнување на студентите да анализираат и да решаваат проблеми. Исто така, целта е да се создаде образовен систем кој ќе обезбеди повеќе секуларна и стручно заснована обука^[557][567].

Во 2018 година, Саудиска Арабија била рангирана на 28-то место ширум светот според висококвалитетни истражувачки резултати според научното списание Nature^[568]. Ова ја прави Саудиска Арабија на најдобро место од земјите од Блискиот Исток. Саудиска Арабија троши 8,8% од својот бруто домашен производ на образование, во споредба со глобалниот просек од 4,6%.^[569]

Саудиска Арабија има животен век од 74,99 години (73,79 за мажи и 76,61 за жени) според најновите податоци на Светската банка за 2018 година^[570]. Детската смртност во 2018 година била 6 на 1.000. Во 2016 година, 69,7% од возрасната популација имала прекумерна тежина и 35,5% биле дебели^[571].

Повеќе за Саудиска Арабија на збратимените проекти на Википедија
	Дефиниции и преводи на Викиречник ?
	Податотеки на Ризницата ?
	Образовни ресурси на Викиуниверзитет ?
	Новинарски известувања на Викивести ?
	Мисли на Викицитат ?
	Изворни текстови на Викиизвор ?
	Прирачници на Викикниги ?
?	Информации за guide во Википатување ? ?
	Запис Q851 во базата на Википодатоци ?

• Saudi Arabia Архивирано на 30 септември 2021 г. official government website
• „Светска книга на факти“ на ЦИА — запис за „Saudi Arabia“ (англиски)
• Саудиска Арабија на Curlie (англиски)
• Saudi Arabia profile from the BBC News
• Saudi Arabia на Викимедииниот атлас
• Предлошка:GovPubs
• Key Development Forecasts for Saudi Arabia from International Futures