13 października

Święta

Wydarzenia w Polsce

• 1282 – Książę krakowski Leszek Czarny pokonał sprzymierzone wojska litewsko-jaćwięskie w bitwie nad Narwią.
• 1545 – Polscy magnaci kresowi pod dowództwem starosty włodzimierskiego Fiodora Sanguszki zdobyli i splądrowali turecki zamek w Oczakowie.
• 1770 – Konfederacja barska uchwaliła Akt detronizacji Stanisława Augusta Poniatowskiego.
• 1805 – Otwarto Liceum Krzemienieckie^[4].
• 1847 – Otwarto dworzec Kraków Główny i linię kolejową do Mysłowic.
• 1906:
  • Ukazał się pierwszy numer tygodnika „Echa Kieleckie”.
  • Została założona Szkoła Główna Handlowa w Warszawie (jako Prywatne Kursy Handlowe Męskie Augusta Zielińskiego).
• 1912 – Przy ul. Wolskiej w Warszawie otwarto cmentarz mariawicki.
• 1918 – Utworzono Republikę Zakopiańską.
• 1923 – W wyniku zamachu terrorystycznego w Cytadeli Warszawskiej zginęło 28 osób, a kilkadziesiąt zostało rannych.
• 1926:
  • Premiera filmu Zew morza w reżyserii Henryka Szaro.
  • Zainaugurował działalność Teatr Żydowski w Krakowie.
• 1935 – Utworzono rząd Mariana Zyndrama-Kościałkowskiego.
• 1939 – Powołano Narodową Organizację Wojskową.
• 1942:
  • Oddziały niemieckie i ukraińskie zlikwidowały getto w Zdołbunowie na Wołyniu. Około 1700 Żydów doprowadzono pod wieś Staromylsk i tam rozstrzelano.
  • Rozpoczęła się likwidacja getta żydowskiego w Piotrkowie Trybunalskim.
• 1952 – Założono reprezentacyjny zespół artystyczny ZHP „Gawęda”.
• 1958 – Premiera filmu Pożegnania w reżyserii Wojciecha Jerzego Hasa.
• 1963 – Na rozgrywanych we Wrocławiu XIII Mistrzostwach Europy w Koszykówce Mężczyzn reprezentacja Polski zdobyła tytuł wicemistrzowski, przegrywając w finale z ZSRR 45:61.
• 1978 – Przy ul. Głogowskiej w Poznaniu otwarto pierwszy sklep nocny.
• 1979 – Otwarto Obserwatorium Astronomiczne w Olsztynie.
• 1982 – Podczas demonstracji w Nowej Hucie został zastrzelony przez funkcjonariusza SB 20-letni robotnik Bogdan Włosik.
• 1984 – Koło Gdańska przyszli mordercy księdza Jerzego Popiełuszki próbowali zatrzymać jego samochód, rzucając w szybę kamieniem. Kierowcy udało się opanować pojazd i uciec.
• 1985 – Odbyły się wybory do Sejmu PRL.
• 1993 – Podpisano umowę koalicyjną pomiędzy SLD a PSL. Z negocjacji wycofała się Unia Pracy.
• 1994 – Wystartowała regionalna rozgłośnia radiowa Radio 90 FM z siedzibą w Wodzisławiu Śląskim (od 2005 roku w Rybniku).
• 1998:
  • Sejm RP uchwalił ustawę o systemie ubezpieczeń społecznych.
  • Telewizja Polsat rozpoczęła emisję sitcomu Miodowe lata.
• 2006 – Polska premiera włosko-kanadyjsko-polskiego filmu biograficznego Karol. Papież, który pozostał człowiekiem w reżyserii Giacomo Battiato.
• 2007 – Otwarto Most Solidarności w Płocku.
• 2009:
  • Grzegorz Schetyna, Andrzej Czuma i Mirosław Drzewiecki odeszli z pierwszego rządu Donalda Tuska.
  • Mariusz Kamiński został odwołany z funkcji szefa Centralnego Biura Antykorupcyjnego.
• 2017 – Premiera filmu Dwie korony w reżyserii Michała Kondrata.
• 2019 – Odbyły się wybory parlamentarne.

Wydarzenia na świecie

•   539 p.n.e. – Kapitulacja Babilonu przed wojskami króla perskiego Cyrusa II Wielkiego.
•     54 – Neron został cesarzem rzymskim.
• 1093 – Robert II Jerozolimski został hrabią Flandrii.
• 1307 – Z rozkazu króla Francji Filipa IV Pięknego i papieża Klemensa V zajęto cały majątek zakonu templariuszy oraz aresztowano większość rycerzy zakonnych.
• 1382 – Jakub I został królem Cypru.
• 1399 – Henryk IV Lancaster został koronowany na króla Anglii.
• 1479 – Zwycięstwo wojsk węgierskich nad tureckimi w bitwie na Chlebowym Polu.
• 1534 – Kardynał Alessandro Farnese został wybrany na papieża i przyjął imię Paweł III.
• 1536 – W Anglii wybuchło powstanie narodowe na tle religijnym (tzw. Pielgrzymka Łaski) przeciwko rozwiązywaniu i niszczeniu klasztorów katolickich przez komisarzy działających z rozkazu Henryka VIII, będące również wynikiem niezadowolenia ludności, głównie chłopskiej, rozłamem w Kościele katolickim dokonanym przez króla i ustanowieniem przez niego Kościoła anglikańskiego.
• 1582 – Ze względu na wprowadzenie kalendarza gregoriańskiego w dniu 4 października, dat od 5 października do 14 października nie było we Francji, Hiszpanii, Italii, Portugalii i Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
• 1644 – Wojna Torstensona: zwycięstwo floty szwedzko-holenderskiej nad duńską w bitwie w cieśninie Fehrman.
• 1761:
  • We francuskiej Tuluzie powiesił się syn miejscowego kupca wyznania kalwińskiego Jeana Calasa, którego niesłusznie oskarżono o jego zamordowanie i skazano po głośnym procesie na karę śmierci.
  • Wojna siedmioletnia: zwycięstwo wojsk brunszwickich nad francusko-saskimi w bitwie pod Ölper.
• 1773 – Francuski astronom Charles Messier odkrył Galaktykę Wir w gwiazdozbiorze Psów Gończych.
• 1775 – Kongres Kontynentalny zdecydował o utworzeniu Floty Kontynentalnej, przemianowanej później na United States Navy.
• 1781 – Cesarz Józef II Habsburg wydał patent tolerancyjny przyznający prawa ewangelikom i prawosławnym w Imperium Habsburgów na równi z katolikami.
• 1792 – Wmurowano kamień węgielny pod budowę Białego Domu w Waszyngtonie.
• 1812 – Wojna brytyjsko-amerykańska: zwycięstwo wojsk brytyjskich w bitwie pod Queenston Heights.
• 1815 – W Pizzo, po pojmaniu przez siły rywala Ferdynanda I Burbona, został rozstrzelany były król Neapolu Joachim Murat.
• 1825 – Ludwik I Wittelsbach został królem Bawarii.
• 1827 – Wojna rosyjsko-perska: wojska rosyjskie zajęły Erywań (1 października według kalendarza juliańskiego).
• 1835 – Na łamach „New York Herald” opublikowano pierwszy w historii wywiad, który James Gordon Bennett Sr. przeprowadził z pocztmistrzem z Buffalo.
• 1836 – W Paryżu odbyła się premiera opery Pocztylion z Lonjumeau z muzyką Adolphe’a Adama i librettem Adolphe’a de Leuvena i Léon-Lévy’ego Brunswicka.
• 1837 – Podbój Algierii: wojska francuskie zdobyły Konstantynę.
• 1843 – W Nowym Jorku powstała najstarsza nieprzerwanie działająca żydowska organizacja na świecie B’nai B’rith.
• 1874 – Austriacki astronom Johann Palisa odkrył planetoidę (140) Siwa.
• 1877 – George Edward Grey został premierem Nowej Zelandii.
• 1879:
  • Amerykański astronom Christian Peters odkrył planetoidę (206) Hersilia.
  • Johann Palisa odkrył planetoidę (205) Martha.
• 1884 – Ustanowiono południk zerowy w Greenwich.
• 1887 – Rosyjski astronom pochodzenia niemieckiego Viktor Knorre odkrył planetoidę (271) Penthesilea.
• 1892 – Amerykański astronom Edward Emerson Barnard odkrył (pierwszą w historii dzięki fotografii) kometę 206P/Barnard-Boattini.
• 1894 – Rozegrano pierwszy w historii mecz derbowy Liverpool F.C. – Everton F.C. (0:3).
• 1895 – Niemiecki astronom Max Wolf odkrył planetoidy: (407) Arachne i (408) Fama.
• 1898 – Amerykański astronom Edwin Foster Coddington odkrył planetoidy: (439) Ohio i (440) Theodora.
• 1899 – II wojna burska: wojska brytyjskie rozpoczęły oblężenie Mafeking.
• 1909 – W Barcelonie został rozstrzelany kataloński wolnomyśliciel, anarchista i pedagog Francesc Ferrer i Guàrdia.
• 1911 – Książę Artur, jako pierwszy w historii członek brytyjskiej rodziny królewskiej, został gubernatorem generalnym Kanady.
• 1912 – W Hoyeswerdzie powstała serbołużycka organizacja mniejszościowa Domowina.
• 1914:
  • I wojna światowa: rząd belgijski przeniósł swą siedzibę do francuskiego Hawru.
  • Amerykanin Garret A. Morgan opatentował maskę przeciwgazową.
• 1915 – W hrabstwie New London w stanie Connecticut otwarto bazę morską okrętów podwodnych US Navy.
• 1917 – Według tradycji Kościoła katolickiego miało miejsce ostatnie objawienie Matki Bożej w portugalskiej Fátimie, podczas którego doszło do tzw. Cudu Słońca.
• 1921:
  • Hjalmar Branting został po raz drugi premierem Szwecji.
  • Podpisano traktat z Karsu, którego sygnatariuszami było Wielkie Zgromadzenie Narodowe Turcji oraz Rosyjska FSRR, Armeńska SRR, Azerbejdżańska SRR i Gruzińska SRR. Regulował on kwestię kaukaskiej granicy Turcji i zastąpił podobny traktat moskiewski z marca 1921 roku, podpisany tylko przez stronę turecką i rosyjską.
• 1922 – Została utworzona kolonia Nigru w składzie Francuskiej Afryki Zachodniej.
• 1923 – Stolica Turcji została przeniesiona ze Stambułu do Ankary.
• 1929 – W Mińsku uruchomiono komunikację tramwajową.
• 1930:
  • Dokonano oblotu niemieckiego samolotu transportowego Junkers Ju 52.
  • Kościół katolicki uznał Cud Słońca z Fatimy.
• 1936 – Węgierski astronom György Kulin odkrył planetoidę (2242) Balaton.
• 1939 – Bitwa o Atlantyk:
  • Niemiecki U-Boot U-40 zatonął po wejściu na minę w Cieśninie Kaletańskiej, w wyniku czego zginęło 45 spośród 48 członków załogi.
  • Niemiecki U-Boot U-42 został zatopiony bombami głębinowymi na południowy zachód od Irlandii przez niszczyciele HMS „Imogen” i HMS „Ilex”, w wyniku czego zginęło 26 spośród 46 członków załogi.
• 1942 – Wojna na Pacyfiku: pierwsze oddziały amerykańskie wylądowały na Guadalcanal (Wyspy Salomona).
• 1943:
  • Front wschodni: zakończyła się bitwa pod Lenino.
  • Kampania włoska: rząd włoski marszałka Pietro Badoglio wypowiedział wojnę III Rzeszy.
• 1944:
  • Front wschodni: Armia Czerwona zdobyła Rygę.
  • Front zachodni: zakończyła się bitwa o Fort Driant.
• 1945 – Została założona bawarska Unia Chrześcijańsko-Społeczna (CSU).
• 1946 – Francuzi przyjęli w referendum konstytucję IV Republiki.
• 1949 – Dokonano oblotu bombowca Tu-14.
• 1950 – Premiera filmu Wszystko o Ewie w reżyserii Josepha L. Mankiewicza.
• 1958:
  • Penelope Anne Coelen ze Związku Południowej Afryki zdobyła w Londynie tytuł Miss World 1958.
  • W Watykanie odbył się pogrzeb papieża Piusa XII.
• 1959 – Wystrzelono amerykańskiego satelitę naukowego Explorer 7.
• 1960 – Na Morzu Barentsa doszło do awarii obwodu chłodzącego reaktora na radzieckim okręcie podwodnym K-8, co doprowadziło do skażenia radioaktywnego akwenu.
• 1961 – Został zamordowany premier Burundi książę Louis Rwagasore.
• 1962 – Na nowojorskim Broadwayu odbyła się premiera dramatu Edwarda Albee’ego Kto się boi Virginii Woolf?
• 1964 – Zakończyła się pierwsza wieloosobowa misja kosmiczna Woschod 1.
• 1966 – Botswana i Lesotho zostały członkami ONZ.
• 1969:
  • Podczas podchodzenia do lądowania w Niżniewartowsku rozbił się lecący z Surgutu, należący do Aerofłotu An-24B, w wyniku czego zginęło 24 spośród 56 osób na pokładzie.
  • Rozpoczęła się załogowa misja kosmiczna na statku Sojuz 8.
• 1970:
  • ChRL i Kanada nawiązały stosunki dyplomatyczne.
  • Fidżi zostało członkiem ONZ.
  • Saëb Salam został po raz czwarty premierem Libanu.
  • Tajfun Joan uderzył na filipińską wyspę Luzon, zabijając 620 osób.
• 1972:
  • 174 osoby zginęły w katastrofie Iła-62 w miejscowości Krasnaja Polana na południu Rosji.
  • W Andach rozbił się samolot, którym do Chile leciała urugwajska drużyna rugby. Spośród 45 osób na pokładzie przeżyło 16.
• 1973 – 119 osób zginęło w katastrofie samolotu Tu-104B pod Moskwą.
• 1976:
  • Płynący pod banderą panamską masowiec SS „Sylvia L. Ossa” zatonął w rejonie tzw. Trójkąta Bermudzkiego wraz z całą, 37-osobową załogą.
  • W Santa Cruz w Boliwii rozbił się transportowy Boeing 707. Zginęło 100 osób, z czego 97 (głównie dzieci) na ziemi.
• 1977 – Palestyńscy terroryści porwali Boeinga 707 linii lotniczych Lufthansa, lecącego z Palma de Mallorca do Frankfurtu nad Menem. Samolot został odbity 5 dni później na lotnisku w Mogadiszu przez niemiecką jednostkę specjalną, a troje z czworga terrorystów zastrzelono.
• 1978 – Uchwalono konstytucję Suazi.
• 1982 – Na granicy brazylijsko-paragwajskiej ukończono budowę zapory wodnej Itaipu na rzece Parana.
• 1983:
  • Komunistyczny zamach stanu na Grenadzie.
  • Radziecka interwencja w Afganistanie: w odwecie za zabicie radzieckiego żołnierza zamordowano 126 mieszkańców wsi Kolczabad, Muszkizai i Timur Kalacza.
• 1989 – Premiery filmów: I kto to mówi w reżyserii Amy Heckerling i Zabić księdza w reżyserii Agnieszki Holland.
• 1990 – Wojska syryjskie zaatakowały siły generała Michela Aouna w Libanie, w wyniku czego zginęło ponad 500 osób.
• 1991 – W Bułgarii odbyły się pierwsze po wojnie wolne wybory parlamentarne.
• 1996 – Premiera filmu biograficznego Skandalista Larry Flynt w reżyserii Miloša Formana.
• 1999:
  • Senat Stanów Zjednoczonych nie zgodził się na ratyfikację Traktatu o całkowitym zakazie prób z bronią jądrową (CTBT).
  • Papież Jan Paweł II erygował na Białorusi diecezję witebską.
• 2002 – Niemiec Michael Schumacher został po raz piąty mistrzem świata Formuły 1.
• 2003 – Wystartowała albańska Wikipedia.
• 2005 – 137 osób zginęło w walkach po ataku czeczeńskich separatystów na miasto Nalczyk (Kabardo-Bałkaria).
• 2006:
  • Bangladeski ekonomista i pionier mikrokredytów Muhammad Yunus oraz założony przez niego Grameen Bank otrzymali Pokojową Nagrodę Nobla.
  • Minister spraw zagranicznych Korei Południowej Ban Ki-moon został wybrany na stanowisko sekretarza generalnego ONZ.
• 2007 – W niemieckim Gelsenkirchen odbyło się 100. żużlowe Grand Prix.
• 2010 – Wydobyto na powierzchnię wszystkich 33 górników uwięzionych pod ziemią od czasu tąpnięcia 5 sierpnia w kopalni miedzi i złota w Copiapó w Chile.
• 2011:
  • 28 osób zginęło, a 4 zostały ranne w katastrofie lotu Airlines PNG 1600 na wschodnim wybrzeżu Papui-Nowej Gwinei:
  • Król Bhutanu Jigme Khesar Namgyel Wangchuck poślubił Dziecyn Pemę.
• 2012 – Prezydent Mauretanii Muhammad uld Abd al-Aziz został ranny w wyniku ostrzelania jego konwoju.
• 2013 – W pobliżu świątyni Ratangarh koło miasta Datia w indyjskim stanie Madhya Pradesh zostało stratowanych 115 pielgrzymów, a 110 odniosło rany.
• 2019 – Kenijka Brigid Kosgei ustanowiła w Chicago rekord świata w biegu maratońskim (2:14:04).
• 2021 – Papież Franciszek podpisał osiem dekretów w tym dekret uznający cud za wstawiennictwem Albino Lucianiego (Jana Pawła I), co oznacza w późniejszym czasie jego beatyfikację.
• 2022 – Abdul Latif Raszid został wybrany przez parlament na urząd prezydenta Iraku.

Urodzili się

Zmarli

Przypisy