5 października

Święta

Wydarzenia w Polsce

Wydarzenia na świecie

•   578 – Tyberiusz II Konstantyn został cesarzem wschodniorzymskim.
•   610 – Herakliusz został koronowany na cesarza bizantyńskiego.
•   869 – Rozpoczął się Sobór konstantynopolitański IV.
•   877 – Ludwik II Jąkała został królem zachodniofrankijskim.
• 1056 – Henryk IV Salicki został królem Niemiec.
• 1143 – Zawarto traktat z Zamory na mocy którego król Kastylii i Leónu Alfons VII Imperator uznał niepodległość Portugalii i używany od 4 lat tytuł królewski Alfonsa I Zdobywcy.
• 1214 – Henryk I został królem Kastylii.
• 1285 – Filip IV Piękny został królem Francji.
• 1338 – Wojna stuletnia: atak floty francuskiej na Southampton.
• 1412 – Cesarz Japonii Go-Komatsu abdykował na rzecz swojego syna Shōkō.
• 1438 – Owdowiały regent i późniejszy król Szwecji i Norwegii Karol VIII Knutsson Bonde poślubił swą drugą żonę Katarzynę Karlsdotter.
• 1465 – Zawarto traktat z Conflans na mocy którego król Francji Ludwik XI przekazał sporne terytoria przyszłemu władcy Burgundii Karolowi Zuchwałemu.
• 1550 – Założono chilijskie miasto Concepción.
• 1563 – W Kopenhadze zawarto sojusz polsko-duński na mocy którego oba państwa zobowiązały się wspólnie wystąpić przeciwko Szwecji i Rosji.
• 1582 – Ze względu na wprowadzenie kalendarza gregoriańskiego w dniu 4 października, dat od 5 października do 14 października nie było we Francji, Hiszpanii, Italii, Portugalii i Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
• 1665 – Założono Uniwersytet w Kilonii.
• 1690 – W Rzymie została założona akademia literacka Arkadia.
• 1722 – Przyszły elektor bawarski, król Czech i cesarz rzymski Karol VII poślubił w Wiedniu arcyksiężniczkę Marię Amelię Habsburg.
• 1744 – W nocy z 4 na 5 października podczas sztormu na kanale La Manche zatonął brytyjski okręt liniowy HMS „Victory” wraz z 1150-osobową załogą i ładunkiem złota.
• 1752 – Papież Benedykt XIV utworzył diecezję fuldzką w Niemczech.
• 1762 – W Wiedniu odbyła się premiera opery Orfeusz i Eurydyka z muzyką Christopha Willibalda Glucka i librettem Ranieriego de’ Calzabigiego.
• 1774 – Rozpoczęło się konklawe, które 15 lutego następnego roku wybrało Piusa VI na następcę Klemensa XIV.
• 1789 – Rewolucja francuska: odbył się marsz kobiet na Wersal, po którym król Ludwik XVI powrócił do Paryża i zaakceptował Deklarację Praw Człowieka i Obywatela oraz konstytucję.
• 1793 – Wprowadzono francuski kalendarz rewolucyjny.
• 1795 – W Paryżu doszło do nieudanej próby zamachu stanu Rojalistów przeciwko Konwentowi Narodowemu.
• 1804 – Zwycięstwo Brytyjczyków nad Hiszpanami w bitwie morskiej pod Kadyksem.
• 1813 – Wojna brytyjsko-amerykańska: zwycięstwo wojsk amerykańskich w bitwie pod Moraviatown.
• 1817 – W Brukseli skradziono rzeźbę Manneken pis.
• 1842 – Mistrz piwowarski Josef Groll uwarzył w Pilźnie pierwszą warkę piwa Pilsner.
• 1855:
  • Niemiecki astronom Hermann Goldschmidt odkrył planetoidę (36) Atalante.
  • Niemiecki astronom Robert Luther odkrył planetoidę (37) Fides.
• 1857 – Niemieccy imigranci założyli Anaheim w Kalifornii.
• 1864 – Około 60 tys. osób zginęło w Kalkucie w wyniku przejścia cyklonu.
• 1869 – W Glasgow zwodowano statek „Otago”, jedyny żaglowiec, którym w latach 1888–1889 dowodził jako kapitan pisarz Józef Konrad Korzeniowski.
• 1877 – Chief Joseph, wódz indiańskiego plemienia Nez Percé, został wzięty do niewoli przez wojsko amerykańskie.
• 1889 – Niemiecki kartograf Hans Meyer i austriacki przewodnik Ludwig Purtscheller dokonali pierwszego wejścia na Kilimandżaro.
• 1892 – W trakcie strzelaniny po napadzie na bank w Coffeyville w stanie Kansas zginęli wszyscy (oprócz jednego) członkowie gangu Daltonów.
• 1897 – Wojsko brazylijskie zdobyło zamieszkaną przez buntowników osadę Canudos w stanie Bahia, dokonując masakry 25 tys. osób, w tym kobiet i dzieci.
• 1904 – Wojna rosyjsko-japońska: rozpoczęła się bitwa nad Sha He.
• 1905 – Wilbur Wright odbył rekordowy, 39-minutowy lot samolotem na dystansie 24,5 mili.
• 1908:
  • Austro-Węgry dokonały aneksji Bośni i Hercegowiny – początek tzw. kryzysu bośniackiego.
  • Bułgaria proklamowała niepodległość (od Turcji).
• 1910 – Portugalia została proklamowana republiką na czele z prezydentem rządu tymczasowego Teófilo Bragą.
• 1914 – Esad Pasza Toptani ogłosił się w Tiranie naczelnym wodzem armii i szefem rządu Albanii.
• 1916 – Oddano do użytku kolejowy Most Chabarowski nad rzeką Amur.
• 1917 – Prezydent USA Woodrow Wilson podpisał dekret zezwalający Polakom z USA formować swoją armię, do czego doszło w kanadyjskim Tadeusz Kosciuszko Camp.
• 1919 – António José de Almeida został prezydentem Portugalii.
• 1920 – Otwarto Amerykański Uniwersytet w Kairze.
• 1921:
  • Riccardo Zanella został pierwszym prezydentem Wolnego Miasta Fiume.
  • W Liechtensteinie przyjęto nową konstytucję wprowadzającą ustrój monarchii konstytucyjnej w miejsce dotychczasowej monarchii absolutnej.
  • W Londynie założono PEN Club.
• 1922 – W pożarze lasu na granicy kanadyjskich prowincji Ontario i Quebec zginęły 43 osoby (4–5 października).
• 1925 – Rozpoczęła się konferencja w Locarno.
• 1929 – Zwodowano japoński niszczyciel „Ayanami”.
• 1930 – Zmierzający do Indii brytyjski sterowiec R101 rozbił się w północnej Francji, w wyniku czego zginęło 48 osób.
• 1931 – Amerykanie Clyde Pangborn i Hugh Herndon na zmodyfikowanym samolocie Bellanca CH-400 Skyrocket przelecieli jako pierwsi przez Pacyfik bez międzylądowania, pokonując w ciągu 41 godzin i 13 minut trasę z Misawy w Japonii do Wenatchee w stanie Waszyngton.
• 1934:
  • Premiera filmu historycznego Kleopatra w reżyserii Cecila B. DeMille’a.
  • Wybuchła rewolucja w hiszpańskiej Asturii.
• 1938 – Prezydent Czechosłowacji Edvard Beneš ustąpił ze stanowiska.
• 1940 – Niemcy aresztowali 63 przywódców głównych francuskich związków i federacji zawodowych, z których większość została rozstrzelana w Châteaubriant rok później.
• 1941 – W Kijowie została założona przez OUN-M Ukraińska Rada Narodowa.
• 1944 – Saarbrücken zostało zbombardowane przez Royal Air Force, w wyniku czego zginęło 361 osób.
• 1945 – Półroczny strajk dekoratorów filmowych w Hollywood zakończył się krwawymi starciami z policją.
• 1946 – Zakończył się 1. Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Cannes.
• 1947:
  • Prezydent USA Harry Truman wygłosił apel do Amerykanów o zrezygnowanie z jedzenia mięsa przez kilka dni w tygodniu, aby zaoszczędzone w ten sposób środki można było przekazać głodującym mieszkańcom Europy.
  • Założono amerykańskie stowarzyszenie zrzeszające aktorów, reżyserów teatralnych i dramatopisarzy Actors Studio.
• 1948:
  • 110 tys. osób zginęło w wyniku trzęsienia ziemi w turkmeńskim Aszchabadzie.
  • Dokonano oblotu brytyjskiego śmigłowca Westland WS-51 Dragonfly.
  • Podczas Międzynarodowego Kongresu Ochrony Przyrody we francuskim Fontainebleau powstała późniejsza Międzynarodowa Organizacja Ochrony Przyrody i jej Zasobów (IUCN).
• 1951 – W egipskiej Aleksandrii rozpoczęły się I Igrzyska Śródziemnomorskie.
• 1953:
  • Earl Warren został mianowany przez prezydenta Dwighta Eisenhowera prezesem Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych.
  • W dzielnicy Los Angeles Sun Valley odbył się pierwszy udokumentowany mityng Anonimowych Narkomanów.
• 1954 – Włochy i Jugosławia podpisały porozumienie o podziale Wolnego Terytorium Triestu.
• 1956 – Premiera amerykańskiego filmu religijnego Dziesięcioro przykazań w reżyserii Cecila B. DeMille’a.
• 1958 – Francuska Afryka Zachodnia została podzielona na odrębne republiki autonomiczne.
• 1959 – Amerykański atomowy okręt podwodny USS „Seadragon” zderzył się z wielorybem, co spowodowało uszkodzenie jednej ze śrub napędowych.
• 1960:
  • 52,29% spośród głosujących w referendum wyłącznie białych mieszkańców Związku Południowej Afryki opowiedziało się za zerwaniem powiązań konstytucyjnych z Wielką Brytanią i proklamowaniem republiki.
  • Reprezentant ZSRR Piotr Bołotnikow ustanowił w Kijowie rekord świata w biegu na 10 km (28.12,2).
• 1961:
  • Podpisano konwencję haską znoszącą wymóg legalizacji zagranicznych dokumentów urzędowych przez placówki dyplomatyczne lub urzędy konsularne.
  • Premiera melodramatu Śniadanie u Tiffany’ego w reżyserii Blake’a Edwarda.
  • Przewodniczący ChRL Liu Shaoqi i król Nepalu Mahendra Bir Bikram Shah Dev podpisali w Pekinie umowę ustalającą przebieg granicy między oboma krajami.
• 1962:
  • Premiera filmu sensacyjnego Doktor No w reżyserii Terence’a Younga, pierwszego z serii z agentem 007 Jamesem Bondem.
  • Ukazał się pierwszy singiel grupy The Beatles Love Me Do/P.S. I Love You.
  • Została powołana europejska organizacja Europejskie Obserwatorium Południowe (ESO), mająca na celu budowę i utrzymywanie obserwatoriów na półkuli południowej.
• 1964 – 57 osób uciekło do Berlina Zachodniego tunelem wydrążonym pod Murem Berlińskim.
• 1966 – Doszło do stopienia rdzenia w eksperymentalnym reaktorze atomowym w Detroit.
• 1967 – W nocy z 4 na 5 października u wybrzeży kanadyjskiej prowincji Nowa Szkocja spadł duży, niezidentyfikowany obiekt (incydent w Shag Harbour).
• 1968 – W Londonderry policja brutalnie rozpędziła pokojową demonstrację katolików, co zapoczątkowało trwający 30 lat konflikt w Irlandii Północnej.
• 1969 – Telewizja BBC wyemitowała premierowy odcinek serialu komediowego Latający cyrk Monty Pythona.
• 1970:
  • Separatyści z Frontu Wyzwolenia Quebecu uprowadzili w Montrealu brytyjskiego dyplomatę Jamesa Richarda Crossa.
  • Utworzono sieć amerykańskich publicznych stacji telewizyjnych PBS.
• 1972:
  • Anker Jørgensen został premierem Danii.
  • Bangladesz i Tajlandia nawiązały stosunki dyplomatyczne.
  • Jean-Marie Le Pen założył francuski skrajnie prawicowy Front Narodowy.
• 1973:
  • Ukazał się album Eltona Johna Goodbye Yellow Brick Road.
  • W Monachium podpisano Konwencję o udzielaniu patentów europejskich.
• 1974:
  • 5 osób zginęło, a 65 zostało rannych w przeprowadzonych przez Tymczasową IRA zamachach bombowych na dwa puby w angielskim Guildford.
  • W Waseca w stanie Minnesota Amerykanin Dave Kunst zakończył trwającą ponad 4 lata pieszą wyprawę dookoła świata.
• 1975 – Południowoafrykańska wojna graniczna: stoczono bitwę pod Norton de Matros.
• 1980 – W RFN odbyły się wybory do Bundestagu.
• 1981 – Szwedzki dyplomata Raoul Wallenberg, ratujący w czasie II wojny światowej węgierskich Żydów, otrzymał pośmiertnie tytuł Honorowego Obywatela Stanów Zjednoczonych.
• 1983 – Czeski astronom Antonín Mrkos odkrył planetoidę (9007) James Bond.
• 1984 – Rozpoczęła się misja STS-41-G wahadłowca Discovery z pierwszym kanadyjskim astronautą Markiem Garneau na pokładzie.
• 1985 – Zamachy na turystów izraelskich w Egipcie (7 zabitych) i Tunezji (5 zabitych i 2 rannych).
• 1986 – Na łamach „London Sunday Times” opublikowano zdradzone przez Mordechaja Vanunu informacje o izraelskim programie budowy broni atomowej.
• 1988:
  • 55% obywateli Chile odrzuciło w referendum możliwość objęcia trzeciej kadencji prezydenckiej przez gen. Augusto Pinocheta.
  • Przyjęto nową konstytucję Brazylii.
• 1989 – XIV Dalajlama Tenzin Gjaco został ogłoszony laureatem Pokojowej Nagrody Nobla.
• 1991 – 137 osób zginęło w katastrofie indonezyjskiego samolotu wojskowego Lockheed C-130 Hercules pod Dżakartą.
• 1992 – Lennart Meri został wybrany na urząd prezydenta Estonii.
• 1994 – 48 członków sekty Zakon Świątyni Słońca w Szwajcarii i 5 w Kanadzie popełniło zbiorowe samobójstwo.
• 1995 – Przyjęto flagę Macedonii Północnej.
• 1997 – Grecki ultramaratończyk Janis Kuros ustanowił w australijskiej Adelajdzie aktualny do dziś rekord świata w biegu 24-godzinnym (303,506 km).
• 1999 – 31 osób zginęło, a 523 zostały ranne w wyniku zderzenia pociągów w Londynie.
• 2000 – W Belgradzie odbyła się masowa demonstracja mająca zmusić prezydenta Jugosławii Slobodana Miloševicia do ustąpienia ze stanowiska.
• 2001 – Na Florydzie zmarł fotoedytor tabloidu „Sun”, pierwsza z 5 śmiertelnych ofiar zarażonych bakteriami wąglika, rozsyłanych drogą pocztową do instytucji publicznych po zamachach z 11 września 2001 roku.
• 2003 – Achmat Kadyrow został wybrany na urząd prezydenta Czeczenii.
• 2004 – Monako zostało przyjęte do Rady Europy.
• 2008 – 75 osób zginęło, a 150 zostało rannych w wyniku trzęsienia ziemi, które nawiedziło Kirgistan.
• 2012 – Portowi lotniczemu Praga-Ruzyně nadano imię Václava Havla.
• 2013 – W Trypolisie został zatrzymany przez amerykańskie siły specjalne Delta Force libijski terrorysta i specjalista komputerowy Al-Ka’idy Abu Anas al-Libi.
• 2014:
  • 6 osób zginęło, a 12 zostało rannych w samobójczym zamachu bombowym w stolicy Czeczenii Groznym.
  • Francuski kierowca Jules Bianchi z rosyjskiego zespołu Marussia F1 został ciężko ranny w wypadku podczas wyścigu o Grand Prix Japonii na torze Suzuka. W wyniku odniesionych obrażeń zmarł 17 lipca 2015 roku w szpitalu w Nicei.
  • W przedterminowych wyborach parlamentarnych w Bułgarii zwyciężyło opozycyjne centroprawicowe ugrupowanie GERB byłego premiera Bojko Borisowa.
• 2015 – 12 krajów regionu Azji i Pacyfiku zawarło umowę handlową Partnerstwo Transpacyficzne (TPP).
• 2016 – Została otwarta linia kolejowa Addis Abeba – Dżibuti.
• 2021 – Został wydany system operacyjny Windows 11.

Urodzili się

Zmarli

Przypisy