Apirilaren 15

Euskal Herria

• 1963 – Itsasuko Agiria Aberri Egunean Itsasu herrian plazaratutako agiria izan zen, Europan integraturiko Euskal Herria nazio moduan aldarrikatzen zuena.

Mundua

• 1912 – Titanic transatlantikoa hondoratu zen.
• 1989 – Tiannamengo plazako errebolta hasi zen Txinan, Hu Yaobangen heriotza eta gero.
• 2005 – 21 hildako Parisgo hotel batean egondako sute batean. Hotelean etorkinak bizi ziren egoera txarrean.
• 2010 – Islandiako Eyjafjallajökull sumendiak jaurtitako hautsa iparraldeko Europan zehar hedatu zen eta segurtasunagatik Erresuma Batua, Irlanda, Herbehereak, Belgika, Norvegia eta Suediako aireportuetan hegaldi guztiak bertan-behera geratu ziren.
• 2013 – Bostongo maratoiko atentatuak gertatu ziren, 6 hildako eta 200dik gorako zaurituekin.
• 2019 – Parisko Notre-Dame katedralaren suteak eraikina gogor kaltetu zuen.

Euskal Herria

• 2000ko Prudentzio Deuna Bertso Sarian Asier Otamendi izan zen irabazlea, laugarren aldiz jarraian.

Mundua

• 1738 – Serse (euskaraz: Xerxes), Georg Friedrich Händelen musika eta Silvio Stampigliaren libretoa duen opera estreinatu zen Londresko King's Theatre antzokian.
• 1965 – Genghis Khan filma estreinatu zen, Henry Levinek zuzendu eta Omar Sharif, Stephen Boyd eta James Mason aktoreek antzeztu zuten.
• 1983 – Flashdance filma estreinatu zen, Adrian Lyneek zuzendu eta Jennifer Beals eta Michael Nouri aktoreek antzeztu zutelarik.
• 1983 – Lone Wolf McQuade filma estreinatu zen, Steve Carverek zuzendu eta Chuck Norris eta David Carradine aktoreek antzeztu zutelarik.

Euskal Herria

Mundua

Euskal Herria

Mundua

• 1961eko Bost Nazioen Txapelketa: Frantziak bigarren txapelketa irabazi zuen.

Euskal Herria

• 1797 – San Mixel Garikoitz, Kanboko apaiza eta euskal santua (h. 1863).
• 1843 – Arnaut Abadia, euskal apaiz, irakasle eta idazlea (h. 1916).
• 1900 – Ramón Iribarren, gipuzkoar bide, ubide eta portuetako ingeniaria (h. 1967).
• 1902 –
  • Gloria Guzmán, arabar aktorea (h. 1979).
  • Maria Otxoa Laiana, 106 urte bizi izandako nafarra (h. 2009).
• 1906 – Pedro Basaldua, bizkaitar idazle eta politikaria (h. 1985).
• 1914 – Horacio Egia, bizkaitar eskultorea (h. 1991).
• 1920 –
  • Maria Luisa Rodríguez, Vasquita, gipuzkoar erraketista (h. 1957).
  • Francisco Zelaia, bizkaitar futbolaria (h. 1997).
• 1933 –
  • José Luis Caso, gipuzkoar politikaria, Comillasen (h. 1997).
  • Pedro Mari Egaña, nafar futbolari eta palaria (h. 2013).
• 1951 – Jesus Mari Olaizola Txiliku, euskal idazlea.
• 1953 – Pedro Larrinaga, bizkaitar txirrindulari ohia.
• 1959 – Antton Luku, baxenafar euskal idazle eta antzerkigilea, San Frantziskon.
• 1962 – Maribel Aiertza, bizkaitar idazlea eta itzultzailea.
• 1966 – Pilar Garrido, gipuzkoar legelaria, Badajozen.
• 1969 – Paula Kasares, nafar filologoa eta Nafarroako Parlamentuko kide ohia.
• 1974 – Joseba Arbona, gipuzkoar traineru-estropadetako patroia.
• 1975 – Koldo Serra, bizkaitar zinema zuzendari eta gidoigilea.
• 1977 – Asier Peña, nafar izotz patinatzaile ohia.
• 1981 – Patricia López Arnaiz, arabar aktorea.
• 1983 – Amaia Arroyo, gipuzkoar irakaslea eta ikerlaria.
• 1986 – Samuel Hernanz, euskal piraguista, ur bizietako kayak (K1) modalitatean aritzen dena, Tarben.
• 1988 – Aintzane Usandizaga, gipuzkoar idazlea.
• 1989 – Mikel Orbegozo, gipuzkoar futbolaria.
• 1992 – Daniel Ruiz Vives, nafar motoziklista ohia.
• 1994 – Jorge Vea, gipuzkoar izotz hockey jokalaria.
• 2002 – Clara Galle, nafar modelo eta aktorea.

Mundua

• 1315 – Jakue III.a Mallorcakoa, Mallorcako erregea (h. 1349).
• 1452 – Leonardo da Vinci, Pizkundeko italiar arkitekto, musikari, asmatzaile, ingeniari, eskultore eta margolaria (h. 1519).
• 1469 – Guru Nanak, sikhismoaren sortzailea (h. 1539).
• 1642 – Suleiman II.a, otomandar sultana (h. 1691).
• 1646 – Kristian V.a Danimarkakoa, Danimarkako eta Norvegiako erregea (h. 1699).
• 1682 – Jan van Huysum, herbeheretar margolaria (h. 1749).
• 1684 – Katalina I.a Errusiakoa, Errusiako enperatriza (h. 1727).
• 1707 – Leonhard Euler, suitzar matematikari eta fisikaria (h. 1783).
• 1741 – Charles Wilson Peale, estatubatuar margolari eta naturalista (h. 1827).
• 1772 – Étienne Geoffroy Saint-Hilaire, frantziar naturalista, enbriologiaren aitzindaria (h. 1844).
• 1793 – Friedrich Georg Wilhelm von Struve, alemaniar astronomoa (h. 1864).
• 1797 – Adolphe Thiers, Frantziako Hirugarren Errepublikako presidentea (h. 1877).
• 1800 – James Clark Ross, britainiar itsasgizona eta esploratzailea (h. 1862).
• 1812 – Théodore Rousseau, frantziar margolaria (h. 1867).
• 1821 – Jean Alexandre LeMat, frantziar medikua, LeMat errebolberraren asmatzailea (h. 1895).
• 1843 – Henry James, estatubatuar-britainiar idazlea (h. 1916).
• 1853 – Elise Hall, estatubatuar saxofoi-jotzaile klasikoa (h. 1924).
• 1856 – Jean Moréas, frantziar olerkaria (h. 1910).
• 1858 – Émile Durkheim, frantziar soziologoa (h. 1917).
• 1863 – Ida Freund, Kimikako lehen emakume irakaslea Erresuma Batuko Unibertsitatean (h. 1914).
• 1871 – Jorge Meléndez, El Salvadorko presidentea (h. 1953).
• 1874 – Johannes Stark, alemaniar fisikaria, 1919ko Fisikako Nobel Saria (h. 1957).
• 1877 – Georg Kolbe, alemaniar eskultorea (h. 1947).
• 1878 – Robert Walser, alemanierazko suitzar idazlea (h. 1956).
• 1883 – Stanley Bruce, Australiako 8. lehen ministroa (h. 1967).
• 1886 –
  • Nikolai Gumilev, errusiar idazlea (h. 1921).
  • Amédée Ozenfant, frantziar margolaria (h. 1966).
• 1887 – Violet Bonham Carter, britainiar politikaria eta egunkari idazlea (h. 1969).
• 1889 –
  • Thomas Hart Benton, estatubatuar margolaria (h. 1975).
  • Tom Naudé, Hegoafrikako jarduneko presidentea (h. 1969).
• 1894 – Nikita Khrustxev, Sobietar Batasuneko burua (h. 1971).
• 1895 – Corrado Alvaro, italiar idazle eta kazetaria (h. 1956).
• 1896 – Nikolai Semionov, errusiar fisikari eta kimikaria, 1956ko Kimikako Nobel Saria (h. 1986).
• 1901 – René Pleven, Frantziako lehen ministroa (h. 1993).
• 1904 – Arshile Gorky, armeniar-estatubatuar margolaria (h. 1948).
• 1905 – Serge Lifar, ukrainar jatorriko frantziar dantzari eta koreografoa (h. 1986).
• 1907 – Nikolaas Tinbergen, herbeheretar etologoa, 1973ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1988).
• 1912 – Kim Il-sung, Ipar Koreako buruzagi komunista (h. 1994).
• 1919 – Emyr Humphreys, galestar eleberrigilea (h. 2020).
• 1920 – Richard von Weizsäcker, Alemaniako presidentea (h. 2015).
• 1922 – Stanley Schachter, estatubatuar psikologoa, emozioen jatorri bikoitzaren teoriagatik ezaguna (h. 1997).
• 1924 – Neville Marriner, britainiar orkestra zuzendari eta biolinista (h. 2016).
• 1930 – Vigdís Finnbogadóttir, Islandiako presidentea, hauteskunde bidez aukeratutako emakumezko lehen estatuburua.
• 1931 – Tomas Tranströmer, suediar idazle, olerkari eta itzultzailea, 2011ko Literaturako Nobel Saria (h. 2015).
• 1933 –
  • David Hamilton, ingeles argazkilaria, emakumeen biluzi artistikoen erretratuegatik ezaguna (h. 2016).
  • Vera Krepkina, errusiar-ukrainar atleta (h. 2023).
  • Elizabeth Montgomery, estatubatuar aktorea (h. 1995).
  • Živojin Pavlović, serbiar zinemagile eta idazlea (h. 1998).
• 1934 – Solange Fernex, frantziar ekintzaile politiko eta bakezalea, Europako mugimendu ekologistaren aitzindarietako bat (h. 2006).
• 1936 – Raymond Poulidor, frantziar txirrindularia (h. 2019).
• 1938 – Claudia Cardinale, italiar aktorea.
• 1939 – Jaime Paz Zamora, Boliviako presidentea.
• 1941 – Josep Maria Fusté, kataluniar futbolaria (h. 2023).
• 1942 – Eleuterio Sánchez, el Lute, frankismo garaiko lapur eta idazlea.
• 1943 – Robert Lefkowitz, estatubatuar kimikaria, 2012ko Kimikako Nobel Saria.
• 1944 – Kunishige Kamamoto, japoniar futbolaria.
• 1945 –
  • Liam O'Flynn, irlandar musikaria, irlandako gaita (Uilleann pipes) jolea (h. 2018).
  • Riken Yamamoto, japoniar arkitektoa.
• 1948 – Jean-Pierre Romeu, frantziar errugbilaria.
• 1949 – Alla Pugatxova, sobietar eta errusiar abeslaria.
• 1950 – Jango Edwards, estatubatuar pailazoa (h. 2023).
• 1951 – Marsha Ivins, estatubatuar astronauta eta ingeniari aeroespaziala.
• 1954 – Carlo Ambrosini, italiar marrazkilaria (h. 2023).
• 1957 –
  • Evelyn Ashford, estatubatuar atleta ohia, lasterketa laburretan espezializatua.
  • Juan Carlos Mestre, espainiar poeta, grabatzaile eta saiakeragilea.
• 1959 – Emma Thompson, britainiar aktorea.
• 1960 –
  • Susanne Bier, daniar zinema zuzendaria.
  • Pedro Delgado, espainiar txirrindulari ohia eta telebista esataria.
  • Filipe Belgikakoa, Belgikarren erregea.
• 1961 –
  • Carol W. Greider, estatubatuar biologo molekularra, 2009ko Medikuntzako Nobel Saria.
  • Tiina Lillak, finlandiar atleta, Xabalina jaurtiketan aditua.
• 1962 –
  • Nawal El Moutawakel, marokoar atleta ohia eta politikaria.
  • Jhon Jairo Velásquez Vásquez, Popeye, kolonbiar hiltzailea, Medellingo kartelaren buruzagia (h. 2020).
• 1963 –
  • Diosdado Cabello, Venezuelako presidente ohia.
  • Beata Szydło, Poloniako lehen ministroa.
• 1964 – Marga do Val, galiziar idazlea, literatur kritikaria, itzultzailea eta aktorea.
• 1966 – Samantha Fox, ingeles abeslaria, modeloa eta aktorea.
• 1976 – Seigo Narazaki, japoniar futbolaria.
• 1979 – Luke Evans, galestar aktorea.
• 1980 –
  • Raül López, kataluniar saskibaloi jokalari ohia.
  • Fränk Schleck, luxenburgotar txirrindulari ohia.
• 1981 – Filiz Ahmet, turko-mazedoniar aktorea.
• 1982 – Seth Rogen, kanadar aktore eta umorista.
• 1983 – Dudu Cearense, brasildar futbolaria.
• 1987 – Samira Wiley, estatubatuar aktorea.
• 1990 – Emma Watson, britainiar aktorea.
• 1992 – John Guidetti, suediar futbolaria.
• 1994 – Shaunae Miller-Uibo, bahamar atleta, 200 metroko eta 400 metroko probetan aditua.
• 1997 –
  • Silvana Estrada, mexikar musikagile eta kantautorea.
  • Maisie Williams, ingeles aktorea.

Euskal Herria

• 1701 – Bernard Gazteluzar, euskal olerkaria (j. 1619).
• 1750 – Miguel Antonio Zuaznabar, gipuzkoar militar eta politikaria, Madrilen (j. 1685).
• 1774 – Jean Ignace de La Ville, lapurtar elizgizon eta diplomatikoa (j. 1690).
• 1782 – Manuel Zañartu, euskal merkatari politikaria, Txileko Santiagon (j. 1723).
• 1842 – José Ventura Agirre-Solarte, bizkaitar merkatari, bankari eta politikaria, Parisen (j. 1793).
• 1855 – Jose Bizente Etxagarai, gipuzkoar idazlea (j. 1773).
• 1926 – Joaquin Maya, nafar organo-jotzaile, musikagile eta musika irakaslea (j. 1838).
• 1951 – Miguel Pérez Torres, nafar margolaria (j. 1894).
• 1959 – Gregorio Beorlegi, gipuzkoar antzerki eta zinema antzezlea (j. 1894).
• 1972 – Jose Luis Oriol, euskal enpresaburua, Talgo trenak ekoizten dituen enpresaren sortzailea, Madrilen (j. 1877).
• 1994 – José Antimasberes, El gitanico de Añorbe, nafar kale-dantzari ijito eta nomada (j. 1933).
• 2003 – Miren Gezala, Emakume Abertzale Batzako kidea, Euskal Pizkundeko partaidea, irakaslea, dantzaria eta antzezlea (j. 1912).
• 2008 – Axun Aierbe, gipuzkoar hizkuntzalaria, EHUko irakaslea, itzultzailea eta euskalgintzako eragilea (j. 1968).
• 2021 – Barby Kelly, irlandar musikaria, The Kelly Family taldeko kidea (j. 1975).
• 2022 – Iñaki Segurola, gipuzkoar idazlea, filologoa eta hiztegigilea (j. 1962).
• 2024 –
  • Ricardo de Ángel, bizkaitar legelari eta abokatua (j. 1942).
  • Bernard Goity, euskal legelaria eta apaiz katolikoa (j. 1926).

Mundua

• 1415 – Manuel Chrysoloras, bizantziar humanista, filosofo, irakasle eta itzultzailea (j. c. 1350).
• 1446 – Filippo Brunelleschi, Pizkunde garaiko arkitekto eta eskultorea (j. 1377).
• 1697 – Karlos XI.a Suediakoa, Suediako erregea (j. 1655).
• 1719 – Françoise de Maintenon, frantziar emakume noblea (j. 1635).
• 1757 – Rosalba Carriera, italiar margolaria, rokoko estilokoa (j. 1675).
• 1764 – Madame de Pompadour, frantses dama, Luis XV.a Frantziakoaren maitalea (j. 1721).
• 1765 – Mikhail Lomonosov, idazle eta zientzialari errusiarra (j. 1711).
• 1808 –
  • Hubert Robert, frantses pintorea eta marrazkigilea (j. 1733).
  • María Francisca de Sales Portocarrero, Montijoko VI. kondesa (j. 1754).
• 1865 – Abraham Lincoln, Ameriketako Estatu Batuetako 16. presidentea (j. 1809).
• 1870 – Emma Willard, estatubatuar irakasle eta idazlea, emakumezkoentzako bigarren hezkuntzako eskolak eta unibertsitateak sortzearen sustatzailea (j. 1787).
• 1881 – Sofia Perovskaia, errusiar iraultzailea, Alexandro II.a Errusiakoaren hilketaren antolatzailea, urkatua (j. 1853).
• 1888 – Matthew Arnold, ingeles olerkari eta kultura-teorialaria (j. 1822).
• 1889 – Aita Damian, belgikar misiolaria (j. 1840).
• 1902 – Jules Dalou, frantziar eskultorea (j. 1838).
• 1912 – Roger Marie Bricoux, frantziar biolontxelo jotzailea RMS Titanicen bere hasierako bidaian (j. 1891).
• 1912, RMS Titanic itsasontzian hildako euskal jatorriko pertsonak -
  • Ramón Artagaveytia, euskal jatorriko uruguaiarra (j. 1840).
  • Manuel Uruchurtu, euskal jatorriko mexikar abokatu eta politikaria (j. 1872).
• 1918 – Frederick Kempster, ingeles erraldoia, akromegaliaren ondorioz 2,37 metro garai izatera heldu zen gizasemea (j. 1889).
• 1925 – John Singer Sargent, erbesteratutako estatubatuar margolaria, bete belaunaldiko erretratu margolari nabarmenena (j. 1856).
• 1927 – Gaston Leroux, frantziar kazetari eta eleberrigilea (j. 1868).
• 1935 – Anna Ancher, daniar margolaria (j. 1859).
• 1937 – Esperanza Zuloaga, espainiar zeramikaria (j. 1881).
• 1938 – César Vallejo, perutar poeta, Hego Ameriketako literaturako poeta nagusietakoa (j. 1892).
• 1942 –
  • Georges Desdevises du Dézert, frantziar historialari eta hispanista (j. 1854).
  • Robert Musil, austriar idazlea (j. 1880).
• 1944 – Giovanni Gentile, italiar filosofo idealista neo-hegeliarra eta politikari faxista (j. 1875).
• 1949 – Wallace Beery, estatubatuar aktorea (j. 1885).
• 1952 – Viktor Txernov, errusiar politikaria, eseristak alderdikoa (j. 1873).
• 1957 – Pedro Infante, mexikar aktore eta abeslaria, XX. mendeko rantxera kantari ospetsuenetako bat (j. 1917).
• 1964 – Alice Wilson, kanadar geologoa, Kanadako lehenengo emakume geologoa (j. 1881).
• 1967 – Totó, italiar antzezlea eta gidoigilea (j. 1898).
• 1968 –
  • Elvia Carrillo Puerto, mexikar lider feminista, politiko eta sufragista (j. 1881).
  • Amparo Poch y Gascón, espainar idazle eta mediku aktibista antifaxista eta libertarioa (j. 1902).
• 1969 –
  • Matilde Ras, kataluniar idazlea, itzultzailea eta grafologoa, Espainiako grafologia zientifikoaren aitzindaritzat hartua (j. 1881).
  • Viktoria Eugenia Battenbergekoa, Espainiako erregina ezkontidea (j. 1887).
• 1974 – Giovanni D'Anzi, italiar musikari eta abeslaria (j. 1906).
• 1978 – Fulgencio Coll, espainiar militar eta politikaria, Bizkaiko gobernadore zibila (j. 1907).
• 1980 – Jean-Paul Sartre, frantziar idazle eta filosofoa, 1964ko Literaturako Nobel Saria (j. 1905).
• 1983 – Gyula Illyés, hungariar idazlea (j. 1902).
• 1984 – William Empson, britainiar poeta eta literatura-kritikaria (j. 1906).
• 1986 – Jean Genet, frantziar idazle eta antzerkigilea (j. 1910).
• 1989 –
  • Hu Yaobang, Txinako Herri Errepublikako buruzagia (j. 1915).
  • Bernard-Marie Koltès, frantziar antzerki-idazlea (j. 1948).
  • Charles Vanel, frantziar aktorea (j. 1892).
• 1990 – Greta Garbo, suediar aktorea (j. 1905).
• 1993 – John Tuzo Wilson, kanadar geologo eta geofisikaria (j. 1908).
• 1998 – Pol Pot, Khmer Gorrien liderra, Kanputxeako lehen ministroa eta genozida (j. 1925).
• 2000 – Edward Gorey, estatubatuar irudigile eta idazlea (j. 1925).
• 2001 – Joey Ramone, estatubatuar musikaria, The Ramones taldearen sortzaile eta abeslaria (j. 1951).
• 2006 – José Méndez, espainiar artzapezpikua, Iruñeko artzapezpiku eta Tuterako apezpikua izandakoa (j. 1921).
• 2015 – Tadahiko Ueda, japoniar futbolaria (j. 1947).
• 2017 – Emma Morano, 117 urte eta 137 egun bizi izandako italiar emakumea (j. 1899).
• 2018 –
  • R. Lee Ermey, estatubatuar aktorea (j. 1944).
  • Vittorio Taviani, italiar zinema zuzendaria (j. 1929).
• 2019 – Diego Galán, espainiar zinema kritikari eta zuzendaria eta Donostiako Zinemaldiaren zuzendaria (j. 1946).
• 2020 –
  • Joe Brown, britainiar alpinista (j. 1930).
  • Brian Dennehy, estatubatuar aktorea (j. 1938).
  • Rubem Fonseca, brasildar kronikaria eta eleberrigilea (j. 1925).
  • Lee Konitz, estatubatuar musikagilea (j. 1927).
• 2022 – Henry Plumb, britainiar nekazari eta politikaria, Europako Parlamentuko lehendakaria (j. 1925).
• 2024 –
  • Bernd Hölzenbein, alemaniar futbolaria (j. 1946).
  • R. Indira Kumari, indiar politikaria (j. 1951).
  • Josip Manolić, Kroaziako lehen ministroa (j. 1920).
  • Naomi Polani, israeldar zuzendari, abeslari, ekoizle, aktore eta dantzaria (j. 1927).

• Sehaska egutegiko izendegia: Lara, Larra, Larraine, Larraño, Larrauri eta Leizar.