Reprezentacja Bułgarii w piłce nożnej mężczyzn

Chociaż reprezentacja Bułgarii pierwszy mecz rozegrała w maju 1924, to na międzynarodowej arenie pokazała się po raz pierwszy na Mistrzostwach Świata w 1962 roku. Na boiskach Chile nie wyszła z grupy – przegrała dwa mecze (z Argentyną 0:1 i Węgrami 1:6) i jeden zremisowała (z Anglią 0:0). Równie słabo zaprezentowała się w trzech kolejnych startach na Mundialach (1966, 1970 i 1974). Bułgarzy na pierwsze zwycięstwo na światowym czempionacie czekali do 1994.

Wcześniej jednak – w 1986 – po raz pierwszy wyszli z grupy (dzięki remisom z Włochami i Koreą Południową), ale w drugiej rundzie drużyna prowadzona przez Iwana Wucowa przegrała 0:2 z Meksykiem.

Dopiero w latach 90. Bułgaria opuściła szeregi piłkarskich średniaków. W 1991 na stanowisku selekcjonera reprezentacji zatrudniono Dimityra Penewa. Jego pięcioletnia kadencja uznawana jest za najlepszy okres w historii piłki bułgarskiej. Penew od początku postawił na młodych zawodników. Piłkarze urodzeni w latach 60. zaczęli decydować o obliczu reprezentacji, a ich piłkarskim spełnieniem okazał się Mundial 1994. Najpierw w eliminacjach do tego turnieju Bułgarzy wyeliminowali faworyzowaną Francję, a już w Stanach Zjednoczonych drużyna, w której grali: bramkarz Borisław Michajłow, obrońcy Emił Kremenliew, Trifon Iwanow, Canko Cwetanow i Petyr Chubczew, pomocnicy Jordan Leczkow, Złatko Jankow, Krasimir Bałykow i Emił Kostadinow oraz napastnicy Christo Stoiczkow (wraz z Rosjaninem Olegiem Salenką został królem strzelców) i Nasko Sirakow, zajęła czwarte miejsce, wygrywając wcześniej z Argentyną, Grecją, Meksykiem i obrońcą mistrzowskiego tytułu Niemcami. W meczu o 3. miejsce Bułgarzy ulegli 0:4 Szwecji.

Dwa lata później Bułgaria po raz pierwszy awansowała do mistrzostw Europy. Reprezentacja w niemal niezmienionym od czasu Mundialu składzie, zaprezentowała się przyzwoicie, mimo iż nie wyszła z grupy. Zremisowała z Hiszpanią i wygrała z Rumunią i tylko dzięki porażce w ostatnim meczu z Francją nie grała dalej. Po tym turnieju zwolniony został trener Penew.

Kilku piłkarzy z wybitnego pokolenia grało też na Mundialu 1998. We Francji Bułgarzy w niczym nie przypominali zespołu, który cztery lata wcześniej mógł grać w finale mistrzostw świata. W ostatnim meczu ulegli 1:6 Hiszpanii.

Od tego czasu reprezentacja gra nieskutecznie i nieefektownie. Porażki w kwalifikacjach do kolejnych turniejów, brak dyscypliny w zespole, kaprysy piłkarzy oraz częste zmiany selekcjonerów to – jak się zdaje – największa bolączka bułgarskiego futbolu.

Po fatalnym (trzy porażki, bramki 1:9) występie na Euro 2004 trenerem reprezentacji został Christo Stoiczkow. Wiele wskazywało na to, że Bułgaria powoli zaczyna podnosić się z kryzysu. W 2005 po dziesięcioletniej, kontrowersyjnej kadencji z funkcji prezydenta piłkarskiej federacji ustąpił Iwan Sławkow, na którym ciąży wiele zarzutów kryminalnym (m.in. próba przekupienia działaczy MKOlu). Jego następcą został kolega Stoiczkowa z reprezentacji, Borisław Michajłow. Bułgarscy piłkarze zaczęli cieszyć się zainteresowaniem w Europie: Stilijan Petrow wyrósł na lidera Aston Villi (wcześniej zyskał uznanie grając w Celticu Glasgow), Dimityr Berbatow był skutecznym napastnikiem Manchesteru United, a Waleri Bożinow po udanej (awans do Serie A) przygodzie z Juventusem trafił do Manchesteru City. Natomiast w sezonie 2006–2007 Lewski Sofia, jako pierwszy klub z Bułgarii, awansował do rundy grupowej Ligi Mistrzów.

Jednak zmiany w związku, sukcesy indywidualne piłkarzy oraz udane występy Lewskiego nie przełożyły się na wyniki reprezentacji. Drużyna narodowa przegrała eliminacje do Mundialu 2006, Euro 2008, Mundialu 2010 i Euro 2012 (tu zajęła ostatnie miejsce w grupie). Dodatkowo kryzys pogłębiany jest częstymi zmianami selekcjonerów: w ciągu czterech lat (2007–2011) funkcję trenera kadry pełniło siedmiu szkoleniowców: Christo Stoiczkow, Dimityr Penew, Płamen Markow, dwukrotnie Stanimir Stoiłow, Lothar Matthäus, Michaił Madanski i Ljubosław Penew. W tym czasie reprezentacja zanotowała także największy w historii spadek w rankingu FIFA: w kwietniu 2012 została umieszczona na 96. miejscu.

Pod wodzą Ljubosława Penewa bułgarscy piłkarze rozegrali jeszcze eliminacje do mundialu w Brazylii w 2014 roku, które ostatecznie zakończyli na czwartym miejscu z dorobkiem trzynastu punktów. W grudniu 2014 roku następcą Penewa został Iwajło Petew, z którym bułgarska reprezentacja zajęła czwarte miejsce w eliminacjach do Euro 2016 we Francji z dorobkiem jedenastu punktów.

Igrzyska Olimpijskie

Udział w igrzyskach olimpijskich									.	Kwalifikacje do igrzysk olimpijskich
Rok	Runda	Miejsce	M	W	R	P	B+	B-		M	W	R	P	B+	B-
1900	Nie brała udziału
1904
1908
1912
1920
1924	II runda	12/22	1	0	0	1	0	1
1928	Nie brała udziału
1936
1948
1952
1956	III miejsce	3/16	3	2	0	1	10	3		2	1	1	0	5	3
1960	Faza grupowa	5/16	3	2	1	0	8	3		4	2	1	1	4	3
1964	Nie zakwalifikowała się									4	2	0	2	3	3
1968	II miejsce	2/16	6	3	2	1	16	10		4	3	0	1	12	6
1972	Nie zakwalifikowała się									6	3	1	2	19	11
1976
1980
1984
1988
1992
1996
2000
2004
2008
2012
2016
2020										10	2	4	4	10	11
2024

Mistrzostwa świata

Udział w mistrzostwach świata									.	Kwalifikacje do mistrzostw świata
Rok	Runda	Miejsce	M	W	R	P	B+	B-		M	W	R	P	B+	B-
1930	Nie brała udziału
1934	Nie zakwalifikowała się									3	0	0	3	3	14
1938										2	0	1	1	1	7
1950	Nie brała udziału
1954	Nie zakwalifikowała się									4	0	1	3	3	7
1958										4	2	0	2	11	7
1962	Faza grupowa	15/16	3	0	1	2	1	7		5	4	0	1	7	4
1966	Faza grupowa	15/16	3	0	0	3	1	8		5	4	0	1	11	7
1970	Faza grupowa	13/16	3	0	1	2	5	9		6	4	1	1	12	7
1974	Faza grupowa	12/16	3	0	2	1	2	5		6	4	2	0	13	3
1978	Nie zakwalifikowała się									4	1	2	1	5	6
1982										8	4	1	3	11	10
1986	1/8 finału	15/24	4	0	2	2	2	6		8	5	1	2	13	5
1990	Nie zakwalifikowała się									6	1	1	4	6	8
1994	IV miejsce	4/24	7	3	1	2	10	11		10	6	2	2	19	10
1998	Faza grupowa	20/32	3	0	1	2	1	7		8	6	0	2	18	9
2002	Nie zakwalifikowała się									10	5	2	3	14	15
2006										10	4	3	3	17	17
2010										10	3	5	2	17	13
2014										10	3	4	3	14	9
2018										10	4	1	5	14	19
2022										8	2	2	4	6	14
2026

Mistrzostwa Europy

Udział w mistrzostwach Europy
Rok	Kwalifikacje	Wynik
1960	Nie zakwalifikowała się
1964
1968
1972
1976
1980
1984
1988
1992
1996	Awans	Faza grupowa
2000	Nie zakwalifikowała się
2004	Awans	Faza grupowa
2008	Nie zakwalifikowała się
2012
2016
2020

Lata urzędowania – liczba meczów – narodowość – nazwisko

• 1924 – 2 – Leopold Nich
• 1925 – 1 – Willibold Scheiscal
• 1927–1930 – 13 – Paweł Grozdanow
• 1930 – 1 – Carl Nemes
• 1931 – 6 – Otto Feist
• 1923–1933 – 13 – Paweł Grozdanow
• 1934–1935 – 8 – Karoly Foggle
• 1936 – 1 – Iwan Batandżijew
• 1936 – 1 – Geno Matejew
• 1937–1938 – 5 – Stanislav Toms
• 1938 – 1 – Konstantin Maznikow
• 1939 – 2 – Iwan Radojew
• 1940 – 2 – Franz Koler
• 1942 – 2 – Iwan Radojew
• 1943 – 1 – Iwan Batandżijew
• 1946 – 3 – Todor Konow
• 1947 – 1 – Michaił Manow
• 1947 – 1 – Rezső Somlai
• 1947 – 2 – Iwan Radojew
• 1948 – 3 – Lubomir Angełow
• 1948–1949 – 6 – Andor Haidu
• 1950 – 2 – Stojan Ormandżiew
• 1950 – 1 – Lubomir Angełow
• 1950 – 1 – Iwan Radojew
• 1952–1953 – 6 – Stojan Ormandżiew i Krum Milew
• 1953 – 2 – Lubomir Angełow
• 1953 – 2 – Stojan Ormandżiew
• 1954 – 1 – Krum Milew
• 1954–1955 – 4 – Stojan Ormandżiew i Krum Milew
• 1955 – 1 – Georgi Paczedżiew
• 1955 – 4 – Georgi Paczedżiew i Krum Milew
• 1956 – 1 – Stojan Ormandżiew i Krum Milew
• 1956 – 2 – Stojan Ormandżiew
• 1956–1957 – 7 – Stojan Ormandżiew i Krum Milew
• 1957 – 1 – Georgi Paczedżiew i Aleksander Popow
• 1957 – 2 – Stojan Ormandżiew
• 1957–1960 – 24 – Stojan Ormandżiew i Krum Milew
• 1960–1962 – 12 – Stojan Ormandżiew, Georgi Paczedżiew, Stefan Bożkow i Krastjo Czakarow
• 1962 – 4 – Georgi Paczedżiew
• 1963 – 2 – Georgi Paczedżiew i Bella Volentik
• 1963 – 4 – Bella Volentik
• 1964 – 2 – Rudolf Vytlačil i Lubomir Angełow
• 1965–1966 – 15 – Rudolf Vytlačil
• 1966 – 2 – Dobromir Taszkow
• 1967–1970 – 31 – Stefan Bożkow
• 1970–1972 – 17 – Wasił Spasow
• 1972 – 2 – Georgi Berkow
• 1972 – 1 – Stojan Ormandżiew
• 1972–1973 – 5 – Christo Mładenow
• 1973 – 6 – Jonczo Arsow
• 1973–1974 – 12 – Christo Mładenow
• 1974 – 3 – Jonczo Arsow, Dimityr Dojczinow i Nikola Kowaczew
• 1974 – 1 – Stojan Ormandżiew i Stojan Petrow
• 1974 – 2 – Stojan Ormandżiew

Szkoleniowiec	O	od	do	M	W	R	P	W%	Okoliczności rezygnacji
Christo Mładenow		1974		6
Stojan Ormandżiew		1975		10
Stojan Petrow		1976		3
Christo Mładenow Jonczo Arsow		1976		5
Stojan Ormandżiew		1976		4
Christo Mładenow Jonczo Arsow		1977		8
Stojan Ormandżiew		1977		2
Cwetan Ilczew		1978		17
Atanas Pyrżelow		1978		1
Janko Dinkow		1979		2
Dobromir Taszkow		1979		4
Cwetan Ilczew		1979		5
Danko Rojew		1979		1
Atanas Pyrżelow		1980	1982	31
Iwan Wucow		1982	1986	51
Christo Mładenow		1986	1987	12
Boris Angełow		1988	1989	19
Iwan Wucow		1 czerwca 1989	1 maja 1991	12	2	4	6	16,6%	Przyczyną dymisji była porażka 2:3 ze Szwajcarią w eliminacjach do Euro 1992. Jednak selekcjoner i tak od pół roku nie mógł prowadzić drużyny z ławki trenerskiej z powodu dyskwalifikacji UEFA[1].
Krasimir Borisow		2 maja 1991	30 maja 1991	2	1	0	1	50,0%	Po rezygnacji Wucowa tymczasowo objął stanowisko selekcjonera. Poprowadził Bułgarów w dwu meczach: eliminacyjnym do Euro 1992 (3:0 z San Marino) i towarzyskim z Brazylią (0:3).
Dimityr Penew		20 lipca 1991	31 lipca 1996	51	24	13	14	47,0%	Po Euro 1996 (runda grupowa) władze związku postanowiły nie przedłużać wygasającego 31 lipca kontraktu z selekcjonerem.
Christo Bonew		1 sierpnia 1996	7 września 1998	19	9	1	9	47,4%	Złożył dymisję po nieudanym Mundialu 1998, jednak wówczas nie została przyjęta. Odszedł kilka miesięcy później po porażce 0:3 z Polską w eliminacjach do Euro 2000.
Dimityr Dimitrow		9 września 1998	18 listopada 1999	15	3	4	8	20,0%	Przyczyną zwolnienia był brak promocji do Euro 2000; za jego kadencji Bułgarzy w eliminacjach wygrali tylko z Luksemburgiem.
Stojczo Mładenow		1 stycznia 2000	7 października 2001	22	11	4	7	50,0%	Chociaż na dwie kolejki przed końcem kwalifikacji do Mundialu 2002 jego podopieczni prowadzili w grupie, w ostatnich meczach przegrali 0:2 z Danią i 0:6 z Czechami, i spadli na trzecie miejsce. Po spotkaniu z Czechami złożył dymisję.
Płamen Markow		1 stycznia 2002	1 lipca 2004	24	10	5	9	41,7%	Po słabym występie (trzy porażki, bramki 1:9) swoich podopiecznych na Euro 2004 nie przedłużył wygasającego 1 lipca kontraktu.
Christo Stoiczkow		15 lipca 2004	10 kwietnia 2007	28	13	10	5	46,4%	Odszedł w połowie eliminacji do Euro 2008 z powodu medialnej nagonki po remisie 0:0 z Albanią. Poza tym w tym czasie otrzymał korzystniejszą finansowo ofertę z Celty Vigo.
Stanimir Stoiłow		25 kwietnia 2007	6 lipca 2007	2	2	0	0	100%	Po niespodziewanej dymisji Stoiczkowa został tymczasowym selekcjonerem. Wygrał dwa mecze w eliminacjach do Euro 2008, ale – mimo iż otrzymał propozycję podpisania kontraktu długoterminowego – wolał powrócić do pracy w Lewskim Sofia.
Dimityr Penew		1 sierpnia 2007	11 stycznia 2008	6	3	1	2	50,0%	Po przegranych eliminacjach do Euro 2008 nie przedłużono z nim umowy.
Płamen Markow		11 stycznia 2008	2 grudnia 2008	7	3	3	1	42,8%	Został zwolniony na początku eliminacji do Mundialu 2010. Powodem dymisji był słaby start w kwalifikacjach (trzy punkty w trzech meczach) oraz porażka 1:6 w spotkaniu towarzyskim z Serbią.
Stanimir Stoiłow		30 stycznia 2009	7 września 2010	16	5	4	7	31,2%	Podał się do dymisji po przegranym 0:1 meczu eliminacji Euro 2012 z Czarnogórą. Jego podopieczni w sześciu ostatnich spotkaniach zanotowali pięć porażek (w tym dwie w kwalifikacjach) i jeden remis[2].
Lothar Matthäus		21 września 2010	19 września 2011	10	3	3	4	30%	Został zwolniony po tym, jak Bułgarzy stracili szanse na awans do Euro 2012. Wśród przyczyn dymisji wymieniano nie tylko słabe wyniki, ale także złą atmosferę w kadrze[3][4].
Michaił Madanski		19 września 2011	12 października 2011	2	0	0	2	0%	Jako trener tymczasowy prowadził kadrę w dwu meczach: towarzyskim z Ukrainą (0:3) i z Walią (0:1), kończącym eliminacje Euro 2012. Bułgarzy zajęli w nich ostatnie miejsce, dając się wyprzedzić m.in. Walijczykom i Czarnogórcom.
Ljubosław Penew		2 listopada 2011	16 listopada 2014	24	9	7	8		Został zwolniony po remisie z Maltą w meczu eliminacyjnym do Euro 2016.
Iwajło Petew		17 grudnia 2014[5]	27 września 2016	12	5	1	6		Rozwiązał kontrakt z bułgarską federacją po tym jak miał objąć posadę trenera Dinama Zagrzeb.[6]
Petyr Chubczew		28 września 2016	18 maja 2019
Krasimir Bałykow		18 maja 2019	21 października 2019	6	0	1	5	0
Georgi Dermendżiew		28 października 2019	1 stycznia 2021	11	2	2	7	18,18
Jasen Petrow		2021	2022	17	3	5	9	17,65
Georgi Iwanow		6 czerwca 2022	12 czerwca 2022	2	0	2	0	0
Mladen Krstajić		21 czerwca 2022

Ostatnim meczem, jaki uwzględniono w statystyce jest spotkanie towarzyskie z Kazachstanem (2:1) z 4 czerwca 2013.

• najlepsze miejsce: 8. (czerwiec 1995)
• najgorsze miejsce: 96. (kwiecień 2012)
• najwyższy awans: +34 (październik 2012)
• największy spadek: -20 (październik 2011)

• Mecz piłkarski Francja-Bułgaria, 17 listopada 1993
• Reprezentacja Bułgarii w piłce nożnej w 1994 roku
• Złote pokolenie piłkarzy bułgarskich
• Reprezentacja Bułgarii w piłce nożnej/Eliminacje do Mistrzostw Europy 2008
• Reprezentacja Bułgarii w piłce nożnej/Eliminacje do Mistrzostw Świata 2010

• Oficjalna witryna związku (bułg.)
• Profil na stronie FIFA. fifa.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-04-12)]. (ang.)
• Profil na National Football Teams (ang.)
• RSSSF – archiwum wyników 1924-
• RSSSF – archiwum zawodników z największą liczbą występów i goli
• Planet World Cup – archiwum wyników w eliminacjach do mistrzostw świata
• Planet World Cup – archiwum wyników na mistrzostwach świata
• Planet World Cup – składy Bułgarii na poszczególnych Mundialach
• Bulgarian-Football – informacje o bułgarskim futbolu
• Bulgarian-Football – fotografie reprezentacji i piłkarzy z lat 1993–2001. bulgarian-football.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-07-20)].
• Bulgarian-Team – fragmenty meczów z lat 1986–2004. bulgarian-team.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-02-09)].
• YouTube – Bułgarska „Złota Generacja” 1993-1996 (fragmenty meczów, wypowiedzi piłkarzy i trenerów), część 1
• YouTube – Bułgarska „Złota Generacja” 1993-1996 (fragmenty meczów, wypowiedzi piłkarzy i trenerów), część 2
• YouTube – Bułgarska „Złota Generacja” 1993-1996 (fragmenty meczów, wypowiedzi piłkarzy i trenerów), część 3
• YouTube – Bułgarska „Złota Generacja” 1993-1996 (fragmenty meczów, wypowiedzi piłkarzy i trenerów), część 4