Azaroaren 10

Euskal Herria

• 1935 – “Nahiago Espainia gorria, Espainia zatitua baino”, esan zuen José Calvo Sotelok Donostian. Urumeako frontoian izan zen, Bloke Nazional espainiarrak egindako ekitaldian.
• 1959 – Bilboko Iralabarriko ikastola klandestinoa itxiarazi zuen poliziak. Bi irakasle atxilotu zituzten.
• 2006 –
  • Nafarroako familia medikuek greba egin zuten.
  • Ezker abertzaleko manifestazio baten ostean egondako istilu larrietan zabor kontainerrak eta kutxazainak erre zituzten. Horrez gain, polizia munizipal bati gasolina bota zioten Bilbon.

Mundua

• 1995 – Nigeriako Sani Abacha diktadoreak Ogoni herriko bederatzi pertsona urkatu zituen, tartean Ken Saro-Wiwa idazlea. Shell petrolio konpainia kutsatzailearen aurkako ekintzaileak ziren.
• 2001 –
  • Australiako John Howard hirugarren mandatu baterako aukeratu zuten hauteskundeetan.
  • Uholdeak Aljerian, eurite gogorrek eta lubiziek 900 hildako eragin zituzten.
• 2007 – Espainiako errege zen Joan Karlos I.ak Hugo Chávez Venezuelako presidenteari sekulako oihartzuna izango zuen «¿Por qué no te callas?» («Zergatik ez duzu ahoa ixten?») esaldia bota zion.

Euskal Herria

• 2012 – Hirugarren Xilaba Bertsulari Xapelketan Amets Arzallusek bere hirugarren txapela jantzi zuen.

Mundua

• 1974 – Lenny filma estreinatu zen, Bob Fossek zuzendu eta Dustin Hoffman eta Valerie Perrine aktoreek antzeztu zutelarik.

Euskal Herria

Mundua

• 1839 – "El Constitucional" egunkari bartzelonarrean argitaratu zuten Espainian egindako lehendabiziko argazkiaren albistea, Pedro Felipe Monlauk Bartzelonako lonja batean egindako dagerrotipoa.

Euskal Herria

Mundua

Euskal Herria

• 1885 – Abelino Barriola, euskal idazle eta antzerkigilea (h. 1944).
• 1910 – Tomás Blanco, bizkaitar aktorea (h. 1990).
• 1911 – Andres Eliseo Mañarikua, bizkaitar historialaria (h. 1988).
• 1912 – Miren Gezala, Emakume Abertzale Batzako kidea, Euskal Pizkundeko partaidea, irakaslea, dantzaria eta antzezlea (h. 2003).
• 1918 – José Moreno, Eusko Gudarosteko gudaria, armada hartako azken beteranoa (h. 2019).
• 1925 – Jon Mirande, euskal idazlea, XX. mendeko olerkari esanguratsuenetakoa (h. 1972).
• 1928 – Tomas Murua, gipuzkoar eskultorea (h. 2016).
• 1941 – José Manuel Barquero, arabar irakasle eta politikaria, Ourensen.
• 1942 – Pello Zabaleta Kortaberria, gipuzkoar idazle eta itzultzailea.
• 1948 – Maria Rosario de Cruz, bizkaitar errakestista.
• 1951 – Patxi Pagoaga, gipuzkoar eskubaloi jokalaria, euskal atezain onenetariko bat (h. 1995).
• 1960 – Pello Varela, arabar gidoilari eta zinema zuzendaria.
• 1974 - Imanol Aiestaran, gipuzkoar txirrindulari ohia.
• 1975 – Fernando González Molina, nafar telebista eta zinema zuzendaria.
• 1980 – Itziar Imaz Artazcoz, nafar politikaria.
• 1982 – Amets Txurruka, bizkaitar txirrindularia.
• 1985 – Alain Barrón, arabar futbolaria.
• 1990 – Allen King, bizkaitar aktore porno eta abeslaria.
• 1994 –
  • Borja Mendia, bizkaitar saskibaloi jokalaria.
  • Jon Rahm, bizkaitar golf-jokalaria.
• 1997 - Carlos Sagues, nafar futbolaria.

Mundua

• 1433 – Karlos Izukaitza, Borgoinako dukea (h. 1477).
• 1483 – Martin Lutero, apaiza, irakaslea eta teologoa, Elizaren erreformatzailea (h. 1546).
• 1490 – Juan de Padilla, gaztelar aristokrata (h. 1521).
• 1620 – Ninon de l'Enclos, frantziar kortesana, gutunen idazlea eta letretako emakume berritzailea (h. 1705).
• 1668 – François Couperin Handia, frantziar musikagile barrokoa (h. 1733).
• 1697 – William Hogarth, ingeles margolari, ilustratzaile eta grabatzailea (h. 1764).
• 1759 – Friedrich Schiller, alemaniar poeta (h. 1805).
• 1790 – Jean René Constant Quoy, frantziar kirurgialari, zoologo eta anatomista (h. 1869).
• 1808 – Jesse W. Fell, Illinoiseko enpresari eta lur-jabea (h. 1887).
• 1834 – Jose Hernandez, argentinar olerkari, politikari eta kazetaria (h. 1886).
• 1836 – Andrés Cáceres, Peruko presidentea (h. 1923).
• 1861 – Robert T. A. Innes, britainiar astronomoa (h. 1933).
• 1870 – Mikhail Rostovtsev, ukrainar historialaria (h. 1952).
• 1873 – Henri Rabaud, frantziar musikagilea (h. 1949).
• 1875 – Anastasija Bitsenko, errusiar-ukrainar iraultzaile eta diplomazialaria (h. 1938).
• 1879 – Patrick Pearse, irlandar maisu, olerkari, idazle, nazionalista eta ekintzaile politikoa (h. 1916).
• 1880 – Jacob Epstein, ingeles eskultorea (h. 1959).
• 1887 –
  • Elisa Leonida Zamfirescu, errumaniar ingenieri kimiko, asmatzaile, irakasle eta nazioarteko desarmearen defendatzailea (h. 1973).
  • Arnold Zweig, alemaniar idazlea, antifaxista eta gerraren aurkako mugimenduko aktibista (h. 1968).
• 1888 – Andrei Tupolev, errusiar hegazkin ingeniaria (h. 1972).
• 1889 – Claude Rains, ingeles-estatubatuar antzerki eta zinemako aktorea (h. 1967).
• 1893 – John P. Marquand, estatubatuar idazlea (h. 1960).
• 1896 –
  • Mary (Lady Heath), irlandar hegazkinlari eta atleta (h. 1939).
  • Andreas Stihl, suitzar jatorriko ingeniari eta asmatzailea, Stihl enpresaren sortzailea (h. 1973).
• 1899 – Helen Porter, britainiar botanikoa eta Imperial Collegeko lehen emakume-irakaslea (h. 1987).
• 1905 – Louis Harold Gray, britainiar fisikari eta erradiobiologoa (h. 1965).
• 1910 – Francesc de Cabo, kataluniar politikari eta iraultzailea (h. 1997).
• 1913 – Álvaro Cunhal, portugaldar politikari eta abokatu komunista (h. 2005).
• 1915 – Torcuato Fernández-Miranda, espainiar politikari eta legelaria, Espainiako trantsizioaren estrategatzat joa (h. 1980).
• 1916 – Louis le Brocquy, irlandar margolaria (h. 2012).
• 1918 – Ernst Otto Fischer, alemaniar kimikaria, 1973ko Kimikako Nobel Saria (h. 2007).
• 1919 –
  • Mikhail Kalaxnikov, kalibre txikiko armen errusiar diseinatzailea, AK-47 eraso-fusilaren diseinatzailea izateagatik ospetsua (h. 2013).
  • Moïse Tshombe, Katangako (gaur egun Kongoko eskualdea) lehen ministroa (h. 1969).
• 1925 – Richard Burton, galestar aktorea (h.1984).
• 1926 – Leon Kossoff, britainiar margolaria (h. 2019).
• 1928 – Ennio Morricone italiar zinema-musikagilea (h. 2020).
• 1931 – Marjory Gordon, erizaintzaren teoriko estatubatuarra (h. 2015).
• 1932 – Roy Scheider, estatubatuar aktorea (h. 2008).
• 1933 –
  • Don Clarke, The Boot, zeelandaberritar errugbi eta kriket jokalaria (h. 2002).
  • Ronald Evans, estatubatuar astronauta (h. 1990).
• 1938 – Josep Suriá, kataluniar txirrindulari ohia.
• 1939 – Sakher Habash, Al-Fatahren sortzaile buruzagietako bat (h. 2009).
• 1942 – Robert F. Engle, estatubatuar ekonomialari eta unibertsitate-irakaslea, 2003ko Ekonomiako Nobel Saria.
• 1944 –
  • Askar Akaiev, lehendabiziko Kirgizistango presidentea.
  • Larry Trask, euskal hizkuntzalari estatubatuarra (h. 2004).
• 1945 – Terence Davies, ingeles aktore, zinema zuzendari, gidoilari eta eleberrigilea (h. 2023).
• 1947 – Greg Lake, ingeles abeslari, abesti egile, baxu jotzaile eta gitarra jotzailea, Emerson, Lake & Palmer taldearen sortzaileetakoa (h. 2016).
• 1948 – Ángela T. Leiva Sánchez, kubatar botanikari eta fitogeografoa (h. 2014).
• 1949 – Michio Yasuda, japoniar futbolari ohia.
• 1951 –
  • Danilo Medina, Dominikar Errepublikako presidentea.
  • Viktor Suhorukov, errusiar aktorea.
• 1954 – Maria Fernanda Lay, timortar politikaria.
• 1955 – Roland Emmerich, alemaniar zinema-zuzendaria.
• 1956 –
  • José Luis Brown, argentinar futbolari eta entrenatzailea (h. 2019).
  • Margarita Robles, espainiar magistratu eta politikaria.
  • Sinbad, estatubatuar aktore eta umorista.
• 1959 – Andrzej Iwan, poloniar futbolaria (h. 2022).
• 1960 – Neil Gaiman, ingeles fikzio labur, eleberri, komiki, eleberri grafiko eta filmen egilea.
• 1963 –
  • Sylvie Denis, frantziar idazlea, zientzia fikziozko eta fantasiazkoa.
  • Mike Powell, estatubatuar kirolari ohia, luzera jauzian espezializatua.
• 1964 –
  • Isabel Bono, espainiar poeta eta idazlea.
  • Magnús Scheving, islandiar aktore eta gimnasta ohia.
• 1966 –
  • Vanessa Angel, ingeles aktore eta modeloa.
  • Steve Mackey, ingeles baxu-jotzailea eta disko ekoizlea, Pulp rock alternatibo taldeko kidea (h. 2023).
• 1967 – Carlos Galarreta, espainiar txirrindulari ohia.
• 1969 –
  • Jens Lehmann, alemaniar futbol atezain ohia.
  • Ellen Pompeo, estatubatuar aktorea.
• 1971 – Mario Abdo Benítez, paraguaitar enpresaburua eta politikaria.
• 1977 – Brittany Murphy, estatubatuar aktorea (h. 2009).
• 1982 – Celma Ribas, angolar abeslaria, konpositorea eta enpresaria.
• 1985 – Wu Minxia, txinatar tranpolin-jauzilaria.
• 1986 – Samuel Wanjiru, kenyar atleta, maratoian espezialista (h. 2011).
• 1989 –
  • Taron Egerton, galestar aktorea.
  • Ana Fernández García, espainiar aktorea.
• 1990 –
  • Mireia Belmonte, kataluniar igerilaria.
  • Vanessa Ferrari, italiar gimnasta artistikoa.
  • Andrea Oubiña, galiziar arraunlaria, zortzi aldiz Kontxako banderaren eta bost aldiz Emakumezkoen Traineru Ligaren irabazle.
  • Megumi Takase, japoniar futbolari ohia.
• 1994 –
  • Takuma Asano, japoniar futbolaria.
  • Andre De Grasse, kanadar atleta.
• 1995 – Lotte Kopecky, belgikar txirrindularia.
• 1999 –
  • Armand Duplantis, suediar-estatubatuar pertika jauzilaria.
  • João Félix, portugaldar futbolaria.
  • Kiernan Shipka, estatubatuar aktorea.
• 2000 – Mackenzie Foy, estatubatuar aktore eta modeloa.

Euskal Herria

• 1562 – Antonio I.a Nafarroakoa, Nafarroako errege ezkontidea (j. 1518).
• 1651 – Pedro Hurtado de Mendoza, bizkaitar teologoa, Madrilen (j. 1578).
• 1780 – Antonio Arriaga, arabar militarra, Ameriketan hainbat agintari postu izan zituena, Perun (j. 1727).
• 1884 – José María Goizueta, gipuzkoar erdal idazlea eta musika-kritikaria, Madrilen (j. 1816).
• 1900 – Armand David, lapurtar misiolari, zoologo eta botanikoa, Parisen (j. 1826).
• 1908 – Alejandro San Martin, nafar mediku eta politikari liberala, Madrilen (j. 1847).
• 1936 –
  • Manuela Arriola, Manuela del Sagrado Corazón, bizkaitar adorazioko moja, fusilatua (j. 1891).
  • Juana Francisca Perez de Labeaga, Blasa de María, nafar moja, Madrilen fusilatua (j. 1864).
• 1938 – José Luis Justel, bizkaitar futbolaria (j. 1920).
• 1940 – Aurelio Arteta, bilbotar margolaria, Euskal Herriko margolaritzak eman dituen artistarik garrantzizkoenetakoa, Mexiko Hirian (j. 1879).
• 1959 – Fernando Muñagorri, euskal atleta (j. 1907).
• 1984 – Carmelo Goienetxea, euskal herritar futbolaria (j. 1898).
• 1985 – Benita Ganuza, Elena Ódena, gipuzkoar politikari komunista, Madrilen (j. 1930).
• 1991 – Jean Pierre Iratxet, baxenafar idazlea (j. 1921).
• 2014 – Jesús Beltrán, nafar psikopedagogo eta katedraduna, Madrilen (j. 1936).
• 2015 – Felix Arriaran, Arriaran I.a, euskal herritar pilotaria (j. 1924).
• 2016 – Izaskun Arrue, arabar irakasle eta erizaina, Arabako ikastoletako lehenengo andereñotzat onartua (j. 1927).
• 2017 – Eduardo Vallejo de Olejua, bizkaitar politikari jeltzalea (j. 1936).
• 2020 –
  • Luis Ibero, nafar politikaria, Zizur Nagusiko alkatea (j. 1949).
  • Juan Cruz Sol, gipuzkoar futbolaria, Valentzian (j. 1947).

Mundua

• 461 – Leon I.a, Aita santua (j. c. 390).
• 765 – Junnin Enperadorea, Japoniako 47. Enperadorea (j. 733).
• 1241 – Zelestino IV.a, Aita santua.
• 1419 – Joan I.a Borgoinakoa, Borgoinako dukea (j. 1371).
• 1444 – Ladislao III.a Poloniakoa, Poloniako, Hungariako eta Kroaziako errege eta Lituaniako Dukerri Handiko duke gorena (j. 1424).
• 1549 – Paulo III.a, Aita santua (j. 1468).
• 1644 – Luis Vélez de Guevara, espainiar dramagilea eta eleberrigilea (j. 1579).
• 1673 – Mikel I.a Poloniakoa, Poloniako errege eta Lituaniako Dukerri Handiko duke handia (j. 1640).
• 1675 – Leopoldo Medici, italiar kardinala (j. 1617).
• 1705 – Justina Dietrich, silesiar emagina (j. 1636).
• 1793 – Jean-Marie Roland de la Platière, frantziar politikaria (j. 1734).
• 1843 – John Trumbull, estatubatuar margolaria (j. 1756).
• 1848 – Ibrahim Paxa, Egiptoko walia (j. 1789).
• 1861 – Isidore Geoffroy Saint-Hilaire, frantziar zoologoa, teratologian autoritatea (j. 1805).
• 1876 – Karl Eichwald, Errusiar Inperioko geologo, zoologo eta psikologoa (j. 1795).
• 1891 – Arthur Rimbaud, frantziar olerkaria (j. 1854).
• 1911 – Félix Ziem, frantziar margolaria (j. 1821).
• 1923 – Ricciotto Canudo, italiar zinema kritikaria (j. 1877).
• 1924 – Lola Rodríguez de Tió, portoricar poeta, kazetaria eta iraultzailea (j. 1843).
• 1931 - Henrietta Muir Edwards, kanadar politikari feminista, erreformista eta gizarte-ekintzailea (j. 1849).
• 1934 – Wilhelm His, suitzar sendagilea (j. 1863).
• 1938 – Kemal Ataturk, Turkiako lehen presidentea (j. 1881).
• 1941 – Carrie Derick, kanadar zientzialaria (j. 1862).
• 1944 – Wang Jingwei, Txinako Errepublikako presidentea (j. 1883).
• 1963 - Klara Dan von Neumann, hungariar zientzialaria, programazioan aitzindaria (j. 1911).
• 1966 – Kata Pejnović, jugoslaviar komunista eta partisanoa (j. 1899).
• 1975 – Manuel Aznar, espainiar kazetari, politikari eta diplomatikoa (j. 1894).
• 1976 – Félix Burriel, aragoiar eskultorea (j. 1888).
• 1981 – Abel Gance, frantziar zinemagilea (j. 1889).
• 1982 –
  • Leonid Brezhnev, Sobietar Batasuneko burua (j. 1906).
  • Elio Petri, italiar zinema zuzendaria (j. 1929).
• 1984 – Xavier Herbert, australiar idazlea (j. 1901).
• 1986 – Leona Woods, lehen erreaktore nuklearra eta lehen bonba atomikoa eraikitzen lagundu zuen estatubatuar fisikaria (j. 1919).
• 1987 – Seyni Kountché, Nigerko presidentea (j. 1931).
• 1991 – Montserrat Roig, kataluniar idazlea (j. 1948).
• 1992 – Chuck Connors, estatubatuar saskibaloi jokalari, beisbol jokalari eta aktorea (j. 1921).
• 1995 – Ken Saro-Wiwa, nigeriar idazle, telebista ekoizle eta ingurumen ekintzailea (j. 1941).
• 1998 – Kunitaka Sueoka, japoniar futbolaria (j. 1917).
• 2000 –
  • Adamantios Androutsopoulos, Greziako lehen ministroa (j. 1919).
  • Jacques Chaban-Delmas, Frantziako lehen ministroa (j. 1915).
• 2001 – Ken Kesey, estatubatuar idazlea (j. 1935).
• 2003 – Canaan Banana, lehendabiziko Zimbabweko presidentea (j. 1936).
• 2006 –
  • Vera Atseva, mazedoniar politikari komunista eta jugoslaviar partisanoen kidea (j. 1919).
  • Jack Palance, estatubatuar aktorea (j. 1919).
• 2007 – Norman Mailer, estatubatuar idazlea (j. 1923).
• 2008 – Dorothy Vaughan, afroamerikar matematikaria, NASAn aritutakoa (j. 1910).
• 2009 – Robert Enke, alemaniar futbol atezaina (j. 1977).
• 2010 – Dino De Laurentiis, italiar zinema ekoizlea (j. 1919).
• 2015 –
  • Gene Amdahl, informatikako proiektuen estatubatuar diseinatzailea, informatikako aitzindarietako bat (j. 1922).
  • Klaus Friedrich Roth, alemaniar-britainiar matematikaria (j. 1925).
  • Helmut Schmidt, Alemaniako kantzilerra (j. 1918).
  • Allen Toussaint, estatubatuar kantaria, pianojolea, abeslaria, ekoizle eta konpositorea (j. 1938).
• 2016 – Francisco Nieva, espainiar idazlea (j. 1924).
• 2020 –
  • Saeb Erekat, palestinar politikari eta diplomazialaria, Palestinaren Askapenerako Erakundeko idazkari nagusia (j. 1955).
  • Amadou Toumani Touré, Maliko presidentea (j. 1948).
• 2022 – Henri Anglade, frantziar txirrindularia (j. 1933).

• Sehaska egutegiko izendegia: Aide, Aidor, Aida eta Ninbe.
• Pakea eta Garapenaren aldeko Zientziaren Nazioarteko Eguna