Abuztuaren 28

Euskal Herria

• 1974 – Jose Antonio Garmendia "Tupa" eta Josemari Arruabarrena "Tanke" ETAko kideak tirokatu zituen Polizia frankistak Donostiako Zuzenbide fakultatearen aurrean kontrol batean. Garmendia larri zauritu zuten garunean.
• 1978 – ETAk Alfonso Estevas Guilmain poliziako inspektorea erail zuen Hondarribian, eta Aurelio Salgueiro López goardia zibila Arrasaten.

Mundua

• 1521 – Turkiarrek garaiko Bulgariako hiriburua zen Belgrad hartu zuten.
• 1849 – Hilabete bateko sitiatzearen ostean, Venezia, bere burua independente aldarrikatu zuena, Austriarekin batu zen.
• 1903 – Harley-Davidson Motor Company enpresa sortu zen Estatu Batuetan.
• 1910 – Montenegroko Erresuma aldarrikatu zuten.
• 1916 – Lehen Mundu Gerra: Alemaniak gerra deklaratu zion Errumaniari eta Italiak Alemaniari. Tropa errumaniarrak Hungarian sartu ziren.
• 1920 – Emakumeen boto eskubidea onartu zen Estatu Batuetan.
• 1963 – Eskubide zibilen aldeko manifestazioa Washingtonen: Martin Luther King Jr.-ek I Have A Dream (Nik amets bat dut) hitzaldia eman zuen.
• 1988 – Erakusketa bateko hegazkin italiarren arteko aire istripua gertatu zen Rammstein-en (Alemania). 70 hildako eta 400 zauritu larri izan ziren.
• 2004 – Shaukat Aziz lehen ministro izendatu zuten Pakistanen.
• 2016 – Azadiya Welat, kurdueraz idatzitako egunkari nagusia, debekatu egin zuten.

Euskal Herria

Mundua

• 1948 – Alfred Hitchcock ingeles zinema zuzendariaren Rope filma estreinatu zen.
• 1998 – Eugene Brady zinema zuzendariak zuzendu eta Donal McCann, Pierce Brosnan, Hill Harper, Aislín McGuckin eta Niall Tóibín aktoreek antzeztutako The Nephew filma estreinatu zen.
• 2003 – Alfonso Cuarón mexikar zinema zuzendariak zuzendu eta Sandra Bullock eta George Clooney aktoreek antzeztutako Gravity filma estreinatu zen.

Euskal Herria

Mundua

• 1789 – William Herschelek Saturnoko Mimas ilargia aurkitu zuen.
• 1845 – Scientific American aldizkariaren lehen alea irten zen Estatu Batuetan.

Euskal Herria

Mundua

Euskal Herria

• 1724 – Agustín Lezo, gipuzkoar elizgizona, Iruñeko apezpiku eta Zaragozako artzapezpikua, Liman (h. 1796).
• 1796 – Charles Belzuntze, Belzuntze bizkondea, erbestean jaiotako euskal idazlea (h. 1872).
• 1846 – Agustín Pérez Soriano, nafar musikagilea (h. 1907).
• 1877 – Javier Gorosterratzu, nafar elizgizon eta historialaria (h. 1936).
• 1894 –
  • Bernard Artigau, zuberotar hegazkinlaria, Lehen eta Bigarren Mundu Gerretan Frantziaren alde borrokatu zuena (h. 1968).
  • Jose Maria Franku, gipuzkoar musikagile eta orkestra-zuzendaria (h. 1971).
• 1896 – Léopold de Folin, frantziar ozeanografo, malakologista eta Biarritzeko itsas museoaren sorreraren aitzindaria (h. 1896).
• 1897 – Kattalin Agirre, lapurtar mugalaria eta Bigarren Mundu Gerran Erresistentziako kidea (h. 1992).
• 1898 – Andrés Tuduri, gipuzkoar futbolaria eta Espainiako Atletismo Federazioaren presidentea (h. 1967).
• 1920 – Juan Zelaia, gipuzkoar enpresaburua eta euskaltzalea (h. 2016).
• 1927 – Izaskun Arrue, arabar irakasle eta erizaina, Arabako ikastoletako lehenengo andereñotzat onartua (h. 2016).
• 1931 – José Agustín Ganuza, nafar apaiza.
• 1934 – Eskarne Aroma, bizkaitar euskara-irakaslea, bikoiztailea eta aktorea (h. 2021).
• 1936 – Agustin Asenjo, nafar pilotari amateur ospetsua.
• 1950 – Francisco Egea, gipuzkoar ingeniari eta politikaria (h. 2021).
• 1957 – Jon Ortiz de Urbina, bizkaitar euskal hizkuntzalaria.
• 1961 – Garbiñe Mendizabal, gipuzkoar politikari eta eusko legebiltzarkidea.
• 1965 – Blanca Lacambra, gipuzkoar atleta ohia, distantzia motzetan aditua.
• 1966 – Julen Lopetegi, gipuzkoar futbolari ohia eta entrenatzailea.
• 1969 – Fernando Prado Ayuso, bizkaitar klaretar apaiza, teologoa eta kazetaria, Donostiako gotzaina.
• 1974 – Louis-Gilles Pairault, lapurtar artxibozain, idazle eta historialaria.
• 1976 – Raquel Calvo Larralde, bizkaitar kazetaria eta dokumentalgilea.
• 1977 – Javier Eseverri, nafar areto futbol-jokalaria.
• 1978 –
  • Edurne Azpitarte, bizkaitar areto-futbolari ohia.
  • Borja Pérez, bizkaitar aktore eta bideo-joko kritikaria.
  • Josune Zabala, gipuzkoar hizkuntzalaria.
• 1980 – Ekaitz Goikoetxea, gipuzkoar bertsolari eta bertso-jartzailea.
• 1981 – Oihana Azkorbebeitia, bizkaitar mendi lasterkaria.
• 1984 – Oinatz Bengoetxea, nafar pilotaria.
• 1987 –
  • Irantzu Lekue, arabar artista garaikidea eta aktibista kulturala.
  • Julio Soto, nafar bertsolaria, lau aldiz Nafarroako Bertsolari Txapelketako txapelduna.
• 1989 –
  • Cesar Azpilikueta, nafar futbolaria.
  • Mikel Idoate, nafar pilotari ohia.
• 1993 – Nadeth Agirre, gipuzkoar traineru-patroia.
• 2001 – Jon Larrauri, bizkaitar futbolaria.
• 2003 – Naroa Fernández, nafar txirrindularia.

Mundua

• 933 – Rikardo I.a Normandiakoa, Normandiako dukea (h. 966).
• 1443 – Rodolphus Agricola, frisiar humanista (h. 1485).
• 1481 – Francisco de Sá de Miranda, portugaldar idazlea (h. 1558).
• 1592 – George Villiers (Buckinghamgo 1. dukea), ingeles gortesaua, estatuko gizona eta arteetako patroia, Jakue I.a Ingalaterrakoa erregearen begikoa eta beharbada maitalea (h. 1628).
• 1619 – Ana Genoveva Borboi-Condékoa, Longuevilleko dukesa (h. 1679).
• 1624 – Koxinga, Ming dinastiako buruzagi militarra (h. 1662).
• 1691 – Elisabet Kristina Brunswick-Wolfenbüttelgoa, Germaniako Erromatar Inperio Santuaren enperatriz ezkontidea (h. 1750).
• 1749 – Johann Wolfgang von Goethe, alemaniar idazlea (h. 1832).
• 1774 – Elizabeth Ann Seton, Eliza Katolikoaren lehen santu estatubatuarra.
• 1801 – Antoine-Augustin Cournot, frantziar filosofo, matematikari eta ekonomialaria (h. 1877).
• 1810 –
  • Constant Troyon, frantziar margolaria (h. 1865).
  • Jaime Balmes, kataluniar apaiza, kazetaria eta filosofoa (h. 1848).
• 1812 – Rudolf von Alt, austriar margolaria (h. 1905).
• 1814 – Sheridan Le Fanu, misteriozko ipuin eta eleberrien irlandar idazlea (h. 1873).
• 1828 – Leo Tolstoi, errusiar idazlea (h. 1910).
• 1831 – Lucy Ware Webb Hayes, Ameriketako Estatu Batuetako lehen dama (h. 1889).
• 1833 – Edward Burne-Jones, britainiar margolaria (h. 1898).
• 1853 – Frantzisko I.a Liechtensteingoa, Liechtensteingo printzea (h. 1938).
• 1867 – Umberto Giordano, italiar opera egilea (h. 1948).
• 1878 – George Whipple, estatubatuar medikua, 1934ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1976).
• 1884 – Peter Fraser, Zeelanda Berriko lehen ministroa (h. 1950).
• 1892 – Augustin Souchy, alemaniar anarkosindialista, antimilitarista eta kazetaria (h. 1984).
• 1894 – Karl Böhm, austriar orkestra zuzendaria (h. 1981).
• 1896 – Liam O'Flaherty, irlandar nobelagile eta kontalaria, Berpizkunde Irlandarraren pertsonai garrantzitsua (h. 1984).
• 1899 –
  • Charles Boyer, frantziar aktorea (h. 1978).
  • Chang Myon, Hego Koreako lehen ministroa eta lehendakariordea (h. 1966).
  • Andrei Platonov, errusiar eleberrigile, filosofo, antzerkigile, olerkari, eta gerra-berriemailea (h. 1951).
• 1903 – Bruno Bettelheim, austriar-estatubatuar psikiatra (h. 1990).
• 1906 – John Betjeman, ingeles olerkari, idazle eta telebistako aurkezlea (h. 1984).
• 1910 – Tjalling Koopmans, holandar-estatubatuar ekonomialaria, 1975eko Ekonomiako Nobel Saria (h. 1985).
• 1911 –
  • José Antonio Girón de Velasco, espainiar politikaria (h. 1995).
  • Joseph Luns, herbeheretar politikari eta diplomazialaria , NATOren 5. Idazkari Nagusia (h. 2002).
• 1913 –
  • Robertson Davies, kanadar eleberrigile, antzerkigile, literatura kritikari, kazetari eta irakaslea (h. 1995).
  • John Wrathall, Rhodesiako 2. presidentea (h. 1978).
• 1915 –
  • Claude Roy, frantziar idazle, kazetari eta kritikaria (h. 1997).
  • Bernard Wolfe, zientzia-fikziozko estatubatuar idazlea (h. 1985).
• 1916 –
  • Isabel Vicente García, espainiar ekintzailea eta militante komunista (h. 2000).
  • Charles Wright Mills, estatubatuar soziologoa (h. 1962).
  • Jack Vance, estatubatuar misteriozko, fantasiazko eta zientzia-fikziozko idazlea (h. 2013).
• 1917 – Jack Kirby, estatubatuar komikigilea, superheroien marrazkigile artean nagusitzat hartua (h. 1994).
• 1918 – Alejandro Agustín Lanusse, Argentinako de facto-ko presidentea (h. 1996).
• 1919 – Sir Godfrey Hounsfield, ingeles ingeniari elektriko eta asmatzailea, 1979ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 2004).
• 1921 –
  • Fernando Fernán Gómez, espainiar idazle, aktore, gidoilari, zinema zuzendari eta antzerkilaria (h. 2007).
  • Lidia Gueiler, Boliviako presidentea (h. 2011).
• 1924 – Janet Frame, zeelandaberritar eleberrigilea, ipuingilea eta poeta (h. 2004).
• 1925 –
  • Francis Ebejer, maltar eleberrigilea, poeta eta antzerkigilea, malteraz eta ingelesez idatzi zuena (h. 1993).
  • Donald O'Connor, estatubatuar dantzari, abeslari eta aktorea (h. 2003).
  • Arkadi Strugatski, errusiar idazlea, bere anaiarekin batera zientzia fikzioan aritutakoa (h. 1991).
  • Josep Subirà, kataluniar eskultorea (h. 2015).
• 1930 –
  • Ben Gazzara, italiar jatorriko estatubatuar aktore eta zuzendaria (h. 2012).
  • Irineo Serbiakoa, Serbiako 45. patriarka, Serbiako Eliza Ortodoxoaren burua (h. 2020).
• 1931 – Shunichiro Okano, japoniar futbolaria (h. 2017).
• 1936 - Noralma Vera, ekuadortar balett-dantzaria, koreografoa eta irakaslea, dantza klasikoan aitzindaria ekuadorren.
• 1938 – Paul Martin, Kanadako lehen ministro ohia.
• 1939 – Branko Kostić, Jugoslaviako presidentea (h. 2020).
• 1940 – Roger Pingeon, frantziar txirrindularia (h. 2017).
• 1942 – José Eduardo dos Santos, Angolako presidentea (h. 2022).
• 1943 – David Soul, estatubatuar-britainiar aktore eta abeslaria.
• 1954 - Maria Rosa Yorio, argentinar kantari, kantu irakaslea eta margolaria.
• 1956 – Luis Guzmán, puertoricar aktorea.
• 1957 –
  • Ivo Josipović, Kroaziako presidentea.
  • Manolo Preciado, Manolín, espainiar futbolari eta entrenatzailea (h. 2012).
• 1959 – Scott Hamilton, estatubatuar patinatzaile-artistiko ohia.
• 1962 –
  • Francisco Camps, Valentziako Generalitateko presidente ohia.
  • David Fincher, estatubatuar zinema eta telebista zuzendaria eta ekoizlea.
  • Manuela Trasobares, espainiar abeslari, margolari, eskultore eta politikaria.
• 1964 – Antón Riveiro Coello, galiziar idazlea.
• 1965 –
  • Satoshi Tajiri, bideo-joko diseinatzaile japoniarra eta Pokémonen sortzailea.
  • Amanda Tapping, ingeles-kanadar aktore eta zinema-zuzendaria.
  • Shania Twain, kanadar country eta pop-rock abeslaria.
• 1968 –
  • Gianluca Bortolami, italiar txirrindulari ohia.
  • Javier Ortega Smith, argentino-espainiar politikaria, militar ohia eta abokatua, Vox alderdiko idazkari nagusia.
  • Ján Svorada, eslovakiar jatorriko txekiar txirrindulari ohia.
• 1969 –
  • Jack Black, estatubatuar aktorea.
  • Jason Priestley, kanadar aktore eta zuzendaria.
  • Sheryl Sandberg, estatubatuar teknologia-exekutiboa, aktibista eta idazlea, Facebooken operazio burua eta Leanin.orgen sortzailea.
• 1972 – Omayra Sánchez, Nevado del Ruiz sumendiaren erupzioaren ondorioz hiru egunez bere etxeko lokatz eta hondarren artean harrapatuta egon ondoren hil zen 13 urteko neska kolonbiarra (h. 1985).
• 1977 –
  • Christelle Cornil, belgikar aktorea.
  • María del Mar García Puig, kataluniar politikari eta filologoa.
  • Shinji Jojo, japoniar futbolari ohia.
• 1979 – Shaila Dúrcal, espainiar abeslaria.
• 1984 – Paula Fernandes, brasildar abeslaria.
• 1985 – Masahiko Inoha, japoniar futbolaria.
• 1986 – Florence Welch, britainiar kantari eta konpositorea, Florence and the Machine taldearen burua.
• 1987 – Daigo Nishi, japoniar futbolaria.
• 1988 – Yoel Rodríguez, galiziar futbolaria.
• 1989 –
  • Valtteri Bottas, 1 Formulako finlandiar pilotua.
  • Cecile McLorin Salvant, estatubatuar jazz-abeslaria.
• 1990 – Bojan Krkić, katalunar futbolaria.
• 1991 – Andreja Pejić, serbo-bosniar eta bosnio-kroaziar jatorriko australiar modeloa.
• 1998 – Ayase Ueda, japoniar futbolaria.

Euskal Herria

• 1528 – Pedro Nafarra, nafar noble, marinel, militar eta ingeniaria, Castel Nuovon.
• 1567 – Petri Albretekoa, nafar elizgizon eta diplomatikoa (j. c. 1504).
• 1921 – Angeles Sorazu, gipuzkoar lekaimea eta gaztelaniazko idazle mistikoa, Valladoliden (j. 1873).
• 1936 – Martin Donamaria, anaia Rosendo, nafar beneditar fraidea, Barbastron fusilatua (j. 1909).
• 1938 – Bienvenida Agirrezabala Esnaola, gerra garaiko tolosar emakume errepresaliatua (j. 1916).
• 1976 – Juan Ibarrola, arabar guardia zibila (j. 1900).
• 1994 –
  • Carlos Basabe, bizkaitar futbolaria (j. 1924).
  • Pepita Enbil, gipuzkoar zarzuela, opereta eta opera abeslaria, sopranoa, Mexiko Hirian (j. 1918).
• 1997 – Pilar Sansinenea, gipuzkoar maistra eta Emakume Abertzale Batzaren kidea (j. 1905).
• 2005 – André Alvarez, lapurtar errugbilaria (j. 1923).

Mundua

• 388 – Magno Maximo, Mendebaldeko Erromatar Inperioko enperadorea (j. c. 335).
• 430 – San Augustin Hiponakoa, aljeriar filosofo eta teologoa, Eliza Katolikoaren santua. (j. 354).
• 476 – Flavio Orestes, erromatar politikaria.
• 632 – Fatima, Mahomaren alaba (j. c. 605).
• 713 – Huineng, zen eskolaren seigarren eta azken patriarka (j. 638).
• 770 – Kōken Enperatriza, Japoniako berrogeita seigarren Enperadorea (j. 718).
• 876 – Luis II.a Germaniarra, Bavariako erregea eta Ekialdeko Frantziako erregea (j. c. 804).
• 1481 – Alfontso V.a Portugalgoa, Portugalgo erregea (j. 1432).
• 1492 – Rodrigo Ponce de León, Cadizko dukea, Arcoseko kondea eta Zaharako markesa (j. 1443).
• 1498 – Elisabet Aragoi eta Gaztelakoa, Fernando II.a Aragoikoaren eta Elisabet I.a Gaztelakoaren alaba eta Portugalgo erregina.
• 1645 – Hugo Grotius, holandar legegizona eta diplomatikoa, nazioarteko legegintza modernoaren sortzailea (j. 1583).
• 1654 – Axel Oxenstierna, Södermöreko kondea, suediar politikaria (j. 1583).
• 1677 – Wallerant Vaillant, holandako Urre Aroko margolaria (j. 1623).
• 1767 – Johann Schobert, alemaniar musikagilea eta klabe-jotzailea.
• 1780 – Jacques-Germain Soufflot, frantziar arkitektoa (j.1713).
• 1859 Leigh Hunt, ingeles kazetari, kritikari, saiakeragile, itzultzaile eta olerkaria (j. 1784).
• 1873 – Luz Casanova, Jesusen Bihotz Sakratuaren Dama Apostolikoak Kongregazioaren sortzailea (h. 1949).
• 1913 – Fiodor Majnov, errusiar erraldoia, akromegaliaren ondorioz 2,30 metro garai izatera heldu zen errusiar gizasemea (j. 1876).
• 1916 – Henri Harpignies, frantziar Barbizongo eskolako paisaien margolaria (j. 1819).
• 1934 – Edgeworth David, galestar-australiar geologoa eta esploratzailea (j. 1858).
• 1936 – Moritz Jursitzky, austriar-silesiar idazlea (j. 1861).
• 1943 – Boris III.a Bulgariakoa, Bulgariako erregea (j. 1894).
• 1951 – Margaret Clay Ferguson, estatubatuar botanikaria (j. 1863).
• 1952 – Wilhelm Meinardus, alemaniar geografoa (j. 1867).
• 1954 – Marius Jacob, frantziar anarkista ilegalista (j. 1879).
• 1959 – Bohuslav Martinu, txekiar musikagilea eta biolinista (j. 1890).
• 1978 – Robert Shaw, ingeles aktore eta eleberri idazlea (j. 1927).
• 1979 – Konstantin Simonov, sobietar olerkari, antzerkigile eta gerra-berriemailea (j. 1915).
• 1981 - Catherine Apalat, ugandar argazkilaria eta kazetaria.
• 1983 – José Bergamín, espainiar idazle, saiogile, poeta eta dramaturgoa (j. 1895).
• 1984 – Muhammad Naguib, Egiptoko lehenengo presidentea (j. 1901).
• 1985 – Ruth Gordon, estatubatuar aktore eta idazlea (j. 1896).
• 1987 – John Huston, estatubatuar zinema gidoilaria eta zuzendaria (j. 1906).
• 1991 – Emiliano Piedra, espainiar zinema-ekoizlea (j. 1931).
• 1993 – E. P. Thompson, britainiar historialari eta idazlea (j. 1924).
• 1995 – Michael Ende, alemaniar idazlea (j. 1929).
• 2003 – Peter Hacks, eslovakiar jatorriko alemaniar idazlea (j. 1928).
• 2005 –
  • Esther Szekeres, hungariar-australiar matematikaria (j. 1910).
  • George Szekeres, hungariar matematikaria (j. 1911).
• 2006 – Melvin Schwartz, estatubatuar fisikaria, 1988ko Fisikako Nobel Saria (j. 1932).
• 2007 –
  • Antonio Puerta, espainiar futbolaria (j. 1984).
  • Francisco Umbral, espainiar kazetari, olerkari, saiakeragile eta biografoa (j. 1932).
  • Miyoshi Umeki, japoniar-estatubatiar abeslari eta akktorea (j. 1929).
• 2008 – Phil Hill, 1 Formulako estatubatuar pilotua (j. 1927).
• 2009 – Rosario Ustáriz Borra, idazlea eta poeta aragoiera hizkuntzan (j. 1927).
• 2012 – Alfred Schmidt, alemaniar filosofoa (j. 1931).
• 2014 – Glenn Cornick, ingeles baxu-jotzailea, Jethro Tull taldeko kide sortzailea (j. 1947).
• 2016 –
  • Juan Gabriel, mexikar abeslari, konpositore eta aktorea (j. 1950).
  • María Belén Morales, kanariar eskultore eta margolaria (j. 1928).
• 2017 –
  • Mireille Darc, frantziar aktore eta modeloa, Frantziako zinemako sex symboletako bat (j. 1938).
  • Willie Duggan, irlandar errugbi jokalaria (j. 1950).
  • Tsutomu Hata, Japoniako lehen ministroa (j. 1935).
• 2018 –
  • Josep Fontana, kataluniar historialari eta Pompeu Fabra Unibertsitateko irakaslea (j. 1931).
  • Carmen Moore, estatubatuar aktorea eta modelo eta aktore pornografikoa (j. 1986).
• 2020 – Chadwick Boseman, estatubatuar aktorea, gidoilari eta dramagilea (j. 1976).

• Santu kristauak: Augustin
• Sehaska egutegiko izendegia: Austin, Agustin eta Untza.
• Jaiak: Artikutzan eta Berrobin, besteak beste.
• Munduko software librearen eta kode irekiaren eguna.