Search

რუსეთის შეჭრა უკრაინაში (2022)

რუსეთის ჯარების სამხედრო შეჭრა უკრაინაში, რომელიც 2022 წლის 24 თებერვალს დაიწყო
რუსეთის შეჭრა უკრაინაში
რუსეთ-უკრაინის ომის ნაწილი

borderr
უკრაინაში შეჭრის ინტერაქტიული რუკა
     უკრაინა
      რუსეთი, ბელარუსი და დნესტრისპირეთი.
      2014 წლიდან რუსეთს მიერ უკუპირებული უკრაინის ტერიტორია (ყირიმის ავტონომიური რესპუბლიკა, ლუჰანსკის სახალხო რესპუბლიკა და დონეცკის სახალხო რესპუბლიკა.
      რუსეთის მიერ ოკუპირებული ტერიტორია შეჭრის შემდეგ.
←  რუსეთის ძალების შეჭრის მიმართულებები.

←  უკრაინის ძალების კონტრშეტევის მიმართულებები.
თარიღი 24 თებერვალი, 2022 (2022-02-24) – დღემდე (2 წელი, 2 თვე, 2 კვირა და 2 დღე)
მდებარეობა უკრაინა[ა]
სტატუსი

მიმდინარე

  • რუსეთის შეიარაღებული ძალები უკრაინაში შევიდნენ რუსეთიდან, ყირიმიდან და ბელარუსიდან[3]
  • რუსეთმა სარაკეტო და საჰაერო თავდასხმები განახორციელა უკრაინის დიდ ქალაქებზე, მათ შორის: დედაქალქ კიევზე, ოდესასა და ხარკივზე
მხარეები
უკრაინის დროშა უკრაინა
მეთაურები
სამხედრო ნაწილები
  • რუსეთის შავი ზღვის ფლოტი
  • რუსეთის მთავარი სადაზვერვო სამმართველო
 უკრაინის ტერიტორიული თავდაცვის ძალები
ძალები
  • რუსეთის შეიარაღებული ძალები:
  • 900 000 (შეიარაღებული ძალები)
  • 554 000 (მოხალისეები)
  • 2 000 000 (რეზერვისტები)[10]
  • • 175 000[11]–190 000[12] უკრაინის საზღვარზე
  • ბელარუსის დროშა ბელარუსი:
  • 45 350 (შეიარაღებული ძალები)
  • 110 000 (მოხალისეები)
  • 289 500 (რეზერვისტები)[10]
  • დონეცკის სახალხო რესპუბლიკის დროშა დონეცკი:
  • 20 000[10]
  • ლუჰანსკის სახალხო რესპუბლიკის დროშა ლუჰანსკი:
  • 14 000[10]
  • უკრაინის შეიარაღებული ძალები:
  • 209 000 (შეიარაღებული ძალები)
  • 102 000 (მოხალისეები)
  • 900 000 (რეზერვისტები)[10]
  • დაახლოებით 20 000 უცხოელი მოხალისე[ე]
დანაკარგები
  • რუსეთზე დაყრდნობით (2 მარტი):
  • 498 მოკლული და 1 597 დაჭრილი[14]
  • დასავლეთის წარმომადგენლებზე დაყრდნობით (3 მარტი): 5 800 მოკლული[15]
  • აშშ-ზე დაყრდნობით (9 მარტი): 3 500–6 000 მოკლული[16]
  • უკრაინაზე დაყრდნობით (9 მარტი): სულ მცირე 12 000 მოკლული[17]
  • ბრიტანეთზე დაყრდნობით (25 თებერვალი):
  • 450 მოკლული[18]
  • უკრაინაზე დაყრდნობით (2 მარტი):
  • სულ მცირე 110 მოკლული[19][20]
  • აშშ-ზე დაყრდნობით (28 თებერვალი):
  • დაახლოებით 1 500 მოკლული[21]
  • რუსეთზე დაყრდნობით (2 მარტი):
  • 2 870 მოკლული, 3 700 დაჭრილი და 572 დატყვევებული[22]
  • ბრიტანეთზე დაყრდნობით (25 თებერვალი):
  • 137 მოკლული[18]
  • უკრაინაზე დაყრდნობით:(2 მარტი):
    სულ მცირე 2 000 მოკლული და 1 684 დაჭრილი სამოქალაქო პირი[23]
  • ბრიტანეთზე დაყრდნობით (25 თებერვალი): 194 მოკლული უკრაინელი[18]
  • გაეროზე დაყრდნობით (9 მარტი):
    516 მოკლული და 908 დაჭრილი სამოქალაქო პირი, ვარაუდობენ ბევრად მეტს[24][25]
  • გაეროზე დაყრდნობით (10 მარტი):
    სულ მცირე 2.3 მილინი ლტოლვილი და სულ მცირე 160 000 ქვეყნის საზღვრებს შიგნით იძულებით გადაადგილებული[26][27]
  • ევროკავშირზე დაყრდნობით: დაახოლებით 7 მილიონი იძულებით გადადგილებული ქვეყნის საზღვრებს შიგნით[28]
რუსეთის შეჭრა უკრაინაში ვიკისაწყობში

რუსეთის შეჭრა უკრაინაში დაიწყო 2022 წლის 24 თებერვალს. შეჭრამ გამოიწვია ევროპის უდიდესი დევნილთა კრიზისი მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ,[29][30] 6.4 მილიონზე მეტმა უკრაინელმა დატოვა ქვეყანა[31][32] და ქვეყნის მოსახლეობის მესამედი იძულებით გადაადგილებული პირი გახდა.[33][34] შეჭრამ ასევე გამოიწვია გლობალური საკვების ნაკლებობა.[35][36]

2014 წელს რუსეთი შეიჭრა ყირიმში და მიიერთა ის, ასევე რუსეთის მიერ მხარდაჭერილმა სეპარატისტებმა დაიკავეს დონბასის ნაწილი სამხრეთ-აღმოსავლეთ უკრაინაში, კერძედ ლუჰანსკისა და დონეცკის ოლქები, რამაც ადგილობრივ რეგიონში ომი გამოიწვია.[37][38] 2021 წელს რუსეთმა დაიწყო ფართო სამხედრო ძალის თავმოყრა უკრაინის საზღვართან, თავი მოიყარა 190 000-ზე მეტმა სამხედრომ და მათმა აღჭურვილობამ. სატელევიზიო მიმართვაში ვლადიმერ პუტინმა გამოაჩინა ირედენტისტული ხედვები,[39] შეერკინა უკრაინის უფლებას, იყოს სახელმწიფო,[40][41] და მცდარად[42] განაცხადა, რომ უკრაინას მართავდნენ ნეონაცისტები, რომლებიც ეთნიკური ნიშნით ავიწროებდნენ და სჯიდნენ რუსებს.[43] 2022 წლის 21 თებერვალს რუსეთმა აღიარა დონეცკის სახალხო რესპუბლიკა და ლუჰასნკის სახალხო რესპუბლიკა, ორი თვითაღიარებული კვაზისახელმწიფო დონბასში.[44] შემდეგ დღეს რუსეთის ფედერაციულმა საბჭომ ნება დართო პრეზიდენტს სამხედრო ძალის გამოყენებაზე და რუსული ძალები შევიდნენ დონბასში.[45]

შეჭრა დაიწყო 24 თებერვალს,[46] როდესაც პუტინმა გამოაცხადა „სპეციალური სამხედრო ოპერაცია“ უკრაინის „დემილიტარიზაციასა და დენაციფიკაციისთვის“.[47][48] რამდენიმე წუთში საჰაერო და სარაკეტო იერიშები დაიწყო უკრაინის ყველა რეგიონში, მათ შორის დედაქალაქ კიევშიც. ამას მოჰყვა სახმელეთო შეჭრა რამდენიმე მიმართულებით.[49][50] უკრაინის პრეზიდენტ ვოლოდიმირ ზელენსკიმ გამოაცხადა საომარი მდგომარეობა და საყოველთაო მობილიზაცია 18-დან 60-მდე ასაკის ყველა მამაკაცისთვის, რომლებსაც აეკრძალათ ქვეყნის დატოვება.[51][52] რუსეთის შეტევა თავდაპირველად დაიწყო ჩრდილოეთის ფრონტზე ბელარუსიდან კიევის მიმართულებით, სამხეთის ფრონტზე ყირიმიდან, ჩრდილო-აღმოსავლეთის ფრონტსა და აღმოსავლეთის ფრონტზე დონეცკისა და ლუჰანსკიდან.[53][54] მარტის განმავლობაში რუსეთის წინსვლა კიევის მიმართულებით უშედეგო იყო. მძიმე დანაკარგებისა და ძლიერი წინააღმდეგობის შედეგად რუსეთის ძალებმა კიევის ოლქი დატოვეს 3 აპრილს. 19 აპრილს დაიწყო განახლებული თავდასხმა დონბასიდან, რომელიც ნელა გაგრძელდა, ლუჰანსკის ოლქი მთლიანად აიღეს 3 ივლისს,[55] როდესაც სხვა ფრონტები უძრავი იყო ამავე დროს რუსეთი აგრძელებდა სამოქალაქო და სამხედრო სამიზნეების დაბომბვას ფრონტის ხაზიდან შორს, მათ შორის კიევში,[56] ლვივში,[57] ოდესასა და კრემენჩუკში, სხვებთან ერთად.[58]

შეჭრა ფართომაშტაობიანად დაიგმო საერთაშორისო დონეზე. გაეროს გენერალურმა ასამბლეამ მიიღო რეზოლუცია, რომელიც გმობდა შეჭრას და რუსეთისგან ითხოვდა ჯარების სრულიად გაყვანას უკრაინის ტერიტორიიდან.[59] საერთაშორისო სასამართლომ უბრძანა რუსეთს შეეჩერებინა სამხედრო ოპერაციები და ევროპის საბჭომ გააძევა რუსეთი. ბევრმა ქვეყანამ დააწესა სანქციები რუსეთზე, რომლებმაც იმოქმედეს რუსეთისა და მსოფლიოს ეკონომიკებზე,[60] და სამხედრო და ჰუმანიტარული მხარდაჭერა აღმოუჩინეს უკრაინას.[61] პროტესტები დაიწყო მსოფლიოს სხვადასხვა კუთხეში; რუსეთში დემონსტრანტები დააკავეს და გაზარდეს ცენზურა,[62][63] აიკრძალა სიტყვები: „ომი“ და „შეჭრა“.[50][64] სისხლის სამართლის საერთაშორისო სასამართლომ დაიწყო გამოძიება კაცობრიობის წინააღმდეგ ჩადენილი დანაშაულების შესახებ უკრაინაში, 2013 წლიდან მოყოლებული, და ასევე იძიებენ 2022 წლის შეჭრისას ჩადენილ ომის დანაშაულებს.[65]

ფონი

მთავარი სტატია: ევრომაიდანი და ომი დონბასში.
დემონსტრანტები დამოუკიდებლობის მოედანზე კიევში ნარინჯისფერი რევოლუციისას 2004 წლის ნოემბერში
უკრაინა ყირიმითა და ორი თვითგამოცხადებული სეპარატისტული რესპუბლიკით დონბასში, დასავლეთში

1991 წელს საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ, უკრაინა და რუსეთი განაგრძობდნენ მჭიდრო კავშირებს. 1994 წელს უკრაინა დათანხმდა უარი ეთქვა ბირთვულ არსენალზე და ხელი მოაწერა ბუდაპეშტის მემორანდუმს უსაფრთხოების გარანტიების შესახებ იმ პირობით, რომ რუსეთი, დიდი ბრიტანეთი და შეერთებული შტატები გასცემდნენ უკრაინის ტერიტორიული მთლიანობისა და პოლიტიკური დამოუკიდებლობისა დაცვის გარანტიას. ხუთი წლის შემდეგ, რუსეთი იყო ევროპული უსაფრთხოების ქარტიის ერთ-ერთი ხელმომწერი, სადაც მან „დაადასტურა თითოეული მონაწილე სახელმწიფოს თანდაყოლილი უფლება, იყოს თავისუფალი აირჩიოს ან შეცვალოს თავისი უსაფრთხოების ზომები, მათ შორის ალიანსის ხელშეკრულებები, როგორც ისინი განვითარდებიან“.[66]

მიუხედავად იმისა, რომ 1991 წლიდან იყო აღიარებული დამოუკიდებელი ქვეყანა, როგორც ყოფილი სსრკ-ს დამფუძნებელი რესპუბლიკა, უკრაინა რუსეთის ხელმძღვანელობის მიერ აღიქმებოდა, როგორც მისი გავლენის სფეროს ნაწილად. 2008 წელს რუსეთის პრეზიდენტმა ვლადიმერ პუტინმა ისაუბრა ჩრდილო ატლანტიკურ ხელშეკრულებაში უკრაინის პოტენციური გაწევრიანების წინააღმდეგ.[67][68] 2009 წელს რუმინელმა ანალიტიკოსმა იულიან ჩიფუმ და მისმა თანაავტორებმა განაცხადეს, რომ უკრაინასთან დაკავშირებით რუსეთმა გამოიყენა ბრეჟნევის დოქტრინის განახლებული ვერსია, რომელიც კარნახობს, რომ უკრაინის სუვერენიტეტი არ შეიძლება იყოს უფრო დიდი ვიდრე ვარშავის პაქტის წევრი ქვეყნები. საბჭოთა გავლენის სფეროს დაშლამდე, 1980-იანი წლების ბოლოს და 1990-იანი წლების დასაწყისში. ეს თვალსაზრისი ეფუძნება წინაპირობას, რომ რუსეთის ქმედებები დასავლეთის დასამშვიდებლად 1990-იანი წლების დასაწყისში უნდა შეხვედროდა დასავლეთის ურთიერთშეთანხმებით, რუსეთის საზღვრის გასწვრივ ნატოს გაფართოების გარეშე.

ევრომაიდანის პროტესტი კიევში.

2014 წლის 21 თებერვალს პრორუსულმა უკრაინის პრეზიდენტმა ვიქტორ იანუკოვიჩმა და უკრაინის საპარლამენტო ოპოზიციის ლიდერებმა ხელი მოაწერეს მორიგების შეთანხმებას ევრომაიდანის მოძრაობის ფარგლებში (2013–2014) ფარგლებში. მეორე დღეს იანუკოვიჩი კიევიდან გაიქცა იმპიჩმენტის კენჭისყრამდე, რომელმაც მას პრეზიდენტის უფლებამოსილება ჩამოართვა.[69][70][71] რუსულენოვანი აღმოსავლეთ უკრაინის რეგიონების ლიდერებმა განაცხადეს იანუკოვიჩისადმი ერთგულებას განაგრძობდნენ,[72] რამაც გამოიწვია პრორუსული არეულობა უკრაინაში.[73] არეულობას მოჰყვა რუსეთის მიერ ყირიმის ანექსია 2014 წლის მარტში და ომი დონბასში, რომელიც დაიწყო 2014 წლის აპრილში, დონეცკისა და ლუჰანსკის სახალხო რესპუბლიკების რუსეთის მიერ მხარდაჭერილი კვაზისახელმწიფოების შექმნით.[74][75]

2020 წლის 14 სექტემბერს უკრაინის პრეზიდენტმა ვოლოდიმირ ზელენსკიმ დაამტკიცა უკრაინის ახალი ეროვნული უსაფრთხოების სტრატეგია, „რომელიც ითვალისწინებს ნატო-სთან გამორჩეული პარტნიორობის განვითარებას, ნატოში გაწევრიანების მიზნით“.[76][77][78] 2021 წლის 24 მარტს ზელენსკიმ ხელი მოაწერა ბრძანება No117/2021-ს, რომელიც ამტკიცებს „ყირიმის ავტონომიური რესპუბლიკის დროებით ოკუპირებული ტერიტორიის და ქალაქ სევასტოპოლის დეოკუპაციისა და რეინტეგრაციის სტრატეგიას“.[79]

2021 წლის ივლისში პუტინმა გამოაქვეყნა ესე, სახელწოდებით: რუსებისა და უკრაინელების ისტორიული ერთიანობის შესახებ, რომელშიც მან კიდევ ერთხელ დაადასტურა თავისი შეხედულება, რომ რუსები და უკრაინელები „ერთი ხალხია“.[80] ამერიკელმა ისტორიკოსმა ტიმოთი სნაიდერმა პუტინის იდეები იმპერიალიზმად შეაფასა.[81] ბრიტანელმა ჟურნალისტმა ედუარდ ლუკასმა მას ისტორიული რევიზიონიზმი უწოდა.[82] სხვა დამკვირვებლებმა აღნიშნეს, რომ რუსეთის ხელმძღვანელობას აქვს დამახინჯებული შეხედულება თანამედროვე უკრაინასა და მის ისტორიაზე.[83][84][85]

რუსეთმა განაცხადა, რომ უკრაინის შესაძლო გაწევრიანება ნატოში და ზოგადად ნატოს გაფართოება საფრთხეს უქმნის ეროვნულ უსაფრთხოებას.[86][87][88] თავის მხრივ, უკრაინა და რუსეთის მეზობელი ევროპის სხვა ქვეყნები ადანაშაულებენ პუტინს რუსეთის იმპერიის ან საბჭოთა კავშირის აღდგენის მცდელობაში და აგრესიული მილიტარისტული პოლიტიკის გატარებაში.[89][90][91][92][93]

  კუხო
  ნატო
  სამხელმწიფოები ტერიტორიული დავებით რუსეთთან (იაპონია, საქართველო, მოლდოვა და უკრაინა)
  სეპარატისტული რეგიონები და სადავო ტერიტორიები (აფხაზეთი, დნესტრისპირეთი, ყირიმი, დონეცკი, ლუჰანსკი, სამხრეთი ოსეთი და კურილის კუნძულები)

შეჭრამდელი სიტუაცია

რუსული სამხედრო ძალის თავმოყრა

აშშ-ის მეორე ბატალეონის, 503-ე ქვეითი პოლკის პარაშუტისტები იტლიიდან მიემართებიან ლატვიაში 24 თებერვალს. რუსეთის საპასუხოდ ათასობით ამერიკელი ჯარიკაცი გადაისროლეს აღმოსავლეთ ევროპაში.[94]

კონფლიქტი დაიწყო ძირითადი სამხედრო ძალის თავმოყრით, თავდაპირველად 2021 წლის მარტიდან აპრილამდე, შემდეგ კი 2021 წლის ოქტომბრიდან 2022 წლის თებერვლამდე. მეორე ეტაპზე, რუსეთმა წამოაყენა მოთხოვნები შეერთებულ შტატებსა და ნატო-ს მიმართ, წარუდგინა ორი ხელშეკრულების პროექტი, რომელიც შეიცავდა მოთხოვნებს, რომლებსაც მოიხსენიებს, როგორც „უსაფრთხოების გარანტიებს“, მათ შორის იურიდიულად სავალდებულო დაპირებას, რომ უკრაინა ნატოში არ გაწევრიანდებოდა და ნატო შეამცირებდა სამხედრო წარმომადგენლობას აღმოსავლეთ ევროპაში[95] და დაემუქრა დაუზუსტებელი სამხედრო პასუხით, თუ ნატო გააგრძელებდა „აგრესიულობის ხაზს“.[96]

რუსული ბრალდებები

რუსეთის ბრალდება გენოციდში

2021 წლის 9 დეკემბერს რუსეთის პრეზიდენტმა ვლადიმერ პუტინმა ისაუბრა რუსეთის ფარგლებს გარეთ რუსულენოვანთა დისკრიმინაციაზე და თქვა: „უნდა ვთქვა, რომ რუსოფობია პირველი ნაბიჯია გენოციდისკენ. მე და შენ ვიცით რა ხდება დონბასში. ეს, რა თქმა უნდა, ძალიან ჰგავს გენოციდს.“[97][98] რუსეთმა ასევე დაგმო უკრაინული ენის კანონი.[99][100][101] 2022 წლის 15 თებერვალს პუტინმა პრესას განუცხადა: „ის, რაც დონბასში ხდება, ზუსტად გენოციდია“.[102] საინფორმაციო გამოშვებებმა აღნიშნეს, რომ მიუხედავად პუტინის მიერ მშობლიური რუსულენოვანი მოსახლების გენოციდში ბრალდებებისა, უკრაინის პრეზიდენტი ვოლოდიმირ ზელენსკი თავად არის მშობლიური ენით რუსულის მოლაპარაკე.[103]

რამდენიმე საერთაშორისო ორგანიზაციამ, მათ შორის გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის ადამიანის უფლებათა უმაღლესი კომისარი, ეუთოს სპეციალური სადამკვირვებლო მისია უკრაინაში და ევროპის საბჭო, ვერ იპოვეს რუსეთის ბრალდებების დამადასტურებელი მტკიცებულებები.[104][105][106][107] გენოციდის ბრალდებები ევროკომისიამ უარყო, როგორც რუსული დეზინფორმაცია.

უკრაინაში აშშ-ს საელჩომ რუსეთის გენოციდზე ბრალდება შეაფასა, როგორც სიცრუე,[108] ხოლო აშშ-ს სახელმწიფო დეპარტამენტის სპიკერმა ნედ პრაისმა თქვა, რომ მოსკოვი ამგვარ პრეტენზიებს უკრაინაში შეჭრის საბაბად თხზავს.[109] 18 თებერვალს, რუსეთის ელჩმა შეერთებულ შტატებში, ანატოლი ანტონოვმა, უპასუხა შეკითხვას აშშ-ის ოფიციალური პირების შესახებ, რომლებიც ეჭვქვეშ აყენებენ დონბასში რუსების გენოციდის ფაქტს, საელჩოს ფეისბუქის გვერდზე განცხადების გამოქვეყნებით, რომელშიც ნათქვამია: „ამერიკელებს ურჩევნიათ არა მხოლოდ იგნორირება გაუკეთონ უკრაინაში რუსების იძულებითი ასიმილაციის მცდელობებს, არამედ ასევე კატეგორიულად ემხრობიან პოლიტიკური და სამხედრო მხარდაჭერით“.[110]

21 თებერვალს, სიტყვით გამოსვლისას, პუტინმა უკრაინულ საზოგადოებას ბრალი ნეონაციზმში დასდო და განაცხადა, რომ რუსეთის მიზანი უკრაინის „დენაციფიკაცია“ იყო.[111][112][113] პრესაზე დაყრდნობით, პუტინი ამ „მცდარ ნაციზმს“ იყენებდა უკრაინაში შეჭრის საბაბად, მიუხედავად იმისა, რომ უკრაინაში მემარჯვენე რადიკალიზმს ფართო მხარდაჭერა არ აქვს მთავრობაში, არმიასა და რადაში.[114][113] პრეზიდნეტი ზელენსკი და პრემიერ მინისტრი შმიგალი აშქენაზი ებრაელები არიან. უკრაინა არის მეორე ქვეყანა, რომლის სათავეშიც ებრაელები არიან, პირველია ისრაელი.[115][116] ბრალდებას თავად ზელენსკიმ უპასუხა, მან განაცხადა, რომ ბაბუამისი საბჭოთა არმიაში იბრძოდა ნაცისტების წინააღმდეგ[117] და ჰოლოკოსტში სამი ოჯახის წევრი დაკარგა.[118] პუტინის მიერ ჰოლოკოსტით მანიპულირება დაგმო აშშ-ის ჰოლოკოსტის მემორიალურმა მუზეუმმა.[119][116]

სავარაუდო შეტაკებები

დონბასში ბრძოლები მნიშვნელოვნად გამწვავდა 2022 წლის 17 თებერვალს. მიუხედავად იმისა, რომ 2022 წლის პირველ ექვს კვირაში თავდასხმების ყოველდღიური რაოდენობა მერყეობდა ორიდან ხუთამდე,[120] უკრაინის სამხედროებმა 17 თებერვალს 60 თავდასხმა განაცხადეს. რუსეთის სახელმწიფო მედია ასევე იტყობინება იმავე დღეს 20-ზე მეტი საარტილერიო თავდასხმის სეპარატისტთა პოზიციებზე.[120] მაგალითად, უკრაინის მთავრობამ რუსი სეპარატისტებს დაადანაშაულა სტანიცია ლუჰანსკას საბავშვო ბაღის დაბომბვაში არტილერიის გამოყენებით, რის შედეგადაც სამი მშვიდობიანი მოქალაქე დაშავდა. ლუჰანსკის სახალხო რესპუბლიკამ განაცხადა, რომ მის ძალებს უკრაინის მთავრობა თავს დაესხა ნაღმტყორცნებით, ყუმბარმტყორცნებით და ტყვიამფრქვევით.[121][122]

მეორე დღეს სეპარატისტულმა დონეცკის სახალხო რესპუბლიკამ და ლუჰანსკის სახალხო რესპუბლიკამ გასცეს ბრძანება მშვიდობიანი მოსახლეობის სავალდებულო ევაკუაციის შესახებ მათი შესაბამისი დედაქალაქებიდან, თუმცა აღინიშნა, რომ სრული ევაკუაციის განხორციელებას თვეები დასჭირდებოდა.[123][124][125][126] უკრაინული მედია იტყობინება, რომ დონბასში რუსეთის მეთაურობით საარტილერიო დაბომბვის მკვეთრი ზრდა, როგორც უკრაინის არმიის პროვოცირების მცდელობა.[127][128]

21 თებერვალს, რუსეთის უშიშროების ფედერალურმა სამსახურმა (FSB) გამოაცხადა, რომ უკრაინის დაბომბვამ გაანადგურა FSB-ის სასაზღვრო ობიექტი როსტოვის ოლქში, რუსეთ-უკრაინის საზღვრიდან 150 მეტრში.[129] ცალკე, სამხრეთ სამხედრო ოლქის პრესსამსახურმა გამოაცხადა, რომ იმ დღეს დილით რუსულმა ძალებმა სოფელ მიტიაკინსკაიას მახლობლად ხუთი დივერსანტი მოკლეს, რომელებმაც საზღვარი გადაკვეთეს ქვეითთა ორი საბრძოლო მანქანით.[130] უკრაინამ ორივე ინციდენტში მონაწილეობა უარყო და მათ სიყალბე უწოდა.[131][132] გარდა ამისა, ორი უკრაინელი ჯარისკაცი და ერთი მშვიდობიანი მოქალაქე დაიღუპა დაბომბვის შედეგად სოფელ ზაიცევეში, დონეცკიდან 30 კმ-ს მოშორებით ჩრდილოეთით.[133]

რამდენიმე ანალიტიკოსმა, მათ შორის საგამოძიებო ვებსაიტმა Bellingcat-მა გამოაქვეყნა მტკიცებულება იმისა, რომ დონბასში თავდასხმების, აფეთქებებისა და ევაკუაციის უმეტესობა, მათ შორის დივერსანტების როსტოვის ოლქში შეჭრა, რუსეთის მიერ იყო დადგმული.[134][135][136]

21 თებერვალს, ლუჰანსკის სახალხო რესპუბლიკაში მდებარე ლუჰანსკის თბოელექტროსადგური უცნობი ძალებისგან დაიბომბა. უკრაინული ამბები აცხადებდა, რომ ამის შედეგად ის დახურეს.

ინტერვენცია დონბასში

21 თებერვალი

2022 წლის 21 თებერვალს, დონეცკისა და ლუჰანსკის რესპუბლიკების აღიარების შემდეგ, პუტინმა ბრძანა რუსული ჯარების (ტანკების ჩათვლით) გაგზავნა დონბასში, რასაც რუსეთი „სამშვიდობო მისიას“ უწოდებდა.[137][138] რუსეთის სამხედროებმა განაცხადეს, რომ მათ მოკლეს 5 უკრაინელი დივერსანტი, რომლებმაც საზღვარი გადაკვეთეს, კიევმა ეს უარყო.[139] იმავე დღეს, რამდენიმე დამოუკიდებელმა მედიასაშუალებამ დაადასტურა, რომ რუსული ძალები დონბასში შედიოდნენ.

22 თებერვალი

2022 წლის 22 თებერვალს აშშ-ის პრეზიდენტმა ჯო ბაიდენმა განაცხადა, რომ „უკრაინაში რუსეთის შეჭრის დასაწყისი“ მოხდა. ნატოს გენერალურმა მდივანმა იენს სტოლტენბერგმა და კანადის პრემიერ მინისტრმა ჯასტინ ტრუდომ განაცხადეს, რომ მოხდა „შემდგომი შეჭრა“. უკრაინის საგარეო საქმეთა მინისტრმა, დმიტრო კულებამ, განაცხადა: „არ არსებობს მცირე, საშუალო ან დიდი შეჭრა. შეჭრა შეჭრაა“.[140]

პუტინის მიმართვა
(ხელმისაწვდომია ინგლისური და რუსული სუბტიტრები)

იმავე დღეს ფედერაციის საბჭომ ერთხმად მისცა პუტინს უფლება გამოეყენებინა სამხედრო ძალა რუსეთის ფარგლებს გარეთ. თავის მხრივ, პრეზიდენტმა ზელენსკიმ გასცა ბრძანება უკრაინის რეზერვისტების გაწვევის შესახებ, თუმცა ჯერ არ მიუღია საერთო მობილიზაცია.[141]

23 თებერვალს უკრაინამ გამოაცხადა ქვეყნის მასშტაბით საგანგებო მდგომარეობა დონბასში ოკუპირებული ტერიტორიების გამოკლებით, რომელიც ძალაში შუაღამისას ამოქმედდა.[142] იმავე დღეს რუსეთმა დაიწყო კიევში საელჩოს ევაკუაცია და ასევე შენობის ზემოდან ჩამოხსნა რუსეთის დროშა.[143] უკრაინის პარლამენტისა და მთავრობის ვებსაიტებზე, საბანკო ვებგვერდებთან ერთად, DDoS თავდასხმები მოხვდა.[144]

24 თებერვალს, გამთენიისას, ზელენსკი გამოვიდა ტელევიზიით, რომელშიც მან რუსეთის მოქალაქეებს რუსულად მიმართა და სთხოვა, თავიდან აიცილონ ომი.

გაეროს უშიშროების საბჭო

21 თებერვლის ინტერვენცია დონბასში ფართოდ დაგმო გაეროს უშიშროების საბჭომ.[145] კენიის ელჩმა, მარტინ კიმანიმ, პუტინის ნაბიჯი კოლონიალიზმს შეადარა და თქვა: „ჩვენ უნდა დავასრულოთ გამოჯანმრთელება მკვდარი იმპერიებისგან ისე, რომ არ დაგვაბრუნოს ბატონობისა და ჩაგვრის ახალ ფორმებში“.[146]

გაეროს უშიშროების საბჭოს მორიგი სხდომა მოიწვიეს 2022 წლის 23-24 თებერვალს. რუსეთი უკრაინაში შეიჭრა გაეროს უშიშროების საბჭოს საგანგებო სხდომაზე, რომელიც მიზნად ისახავდა კრიზისის განმუხტვას. გენერალურმა მდივანმა ანტონიო გუტერეშმა განაცხადა: „მიეცით მშვიდობას შანსი“.[147] რუსეთი შეიჭრა გაეროს უშიშროების საბჭოს თავმჯდომარეობის დროს 2022 წლის თებერვალში და აქვს ვეტოს უფლება, როგორც მუდმივ წევრს.[147][148]

შეჭრის პირველი კვირის ქრონოლოგია

24 თებერვალი

უკრაინის დროით 05:00 საათამდე (UTC+2) (06:00 მოსკოვის დროით, UTC+3) 24 თებერვალს, პუტინმა გამოაცხადა, რომ მიიღო გადაწყვეტილება სამხედრო ოპერაციის დაწყების შესახებ აღმოსავლეთ უკრაინაში.[149] თავის მიმართვაში პუტინმა განაცხადა, რომ არ აპირებს უკრაინის ტერიტორიის ოკუპაციას და განაცხადა, რომ იგი მხარს უჭერს უკრაინის ხალხების თვითგამორკვევის უფლებას.[150] პუტინმა ასევე განაცხადა, რომ რუსეთი უკრაინის „დემილიტარიზაციას და დენაციფიკაციას“ ესწრაფვის და მან უკრაინელ სამხედროებს იარაღის დაყრისკენ მოუწოდა.[151][152]

პუტინის განცხადებიდან რამდენიმე წუთში აფეთქებები დაფიქსირდა კიევში, ხარკივში, ოდესასა და დონბასში.[153] უკრაინის ოფიციალურმა პირებმა განაცხადეს, რომ რუსეთმა ჯარები ჩამოიყვანა ოდესასა და მარიუპოლში და გაუშვა საკრუიზო და ბალისტიკური რაკეტები აეროდრომებზე, სამხედრო შტაბებსა და სამხედრო საცავებზე კიევში, ხარკივსა და დნიპროში.[154][155][156] მოგვიანებით უკრაინელმა სამხედროებმა უარყვეს ინფორმაცია რუსული არმიის ოდესაში დაშვების შესახებ.[157] სამხედრო მანქანები უკრაინაში შევიდა სენკოვკას გავლით იმ ადგილას, სადაც უკრაინის, ბელარუსისა და რუსეთის საზღვრები იკვეთება ადგილობრივი დროით დილის 6:48 საათზე.[158]

უკრაინის სახელმწიფო მინისტრის ანტონ ჰერაშჩენკოს თქმით, მხოლოდ 06:30 UTC+2-ის შემდეგ, რუსული ძალები ხმელეთიდან შემოიჭრნენ ქალაქ ხარკივთან[159] და დაფიქსირდა ფართომასშტაბიანი ამფიბიური დესანტი ქალაქებში მარიუპოლსა და ოდესაში; ჰერაშენკომ დაადასტურა დაშვება ოდესასთან.[160][161][162] 07:40 საათზე BBC-მ სხვა წყაროებზე დაყრდნობით განაცხადა, რომ ჯარები ქვეყანაში ბელარუსიდანაც შედიოდნენ.[163] უკრაინის სასაზღვრო ძალებმა განაცხადეს თავდასხმების ობიექტებზე ლუჰანსკში, სუმიში, ხარკივში, ჩერნიჰივსა და ჟიტომირში, ასევე ყირიმში.[164]

ერთი საათის შემდეგ უკრაინის თავდაცვის სამინისტროს ვებგვერდი აღდგა. სამინისტრომ განაცხადა, რომ ლუჰანსკში ხუთი თვითმფრინავი და ერთი ვერტმფრენი ჩამოაგდეს.[165]

07:00 საათამდე (UTC+2) პრეზიდენტმა ზელენსკიმ უკრაინაში საომარი მდგომარეობის შემოღება გამოაცხადა.[166] რუსეთის თავდაცვის სამინისტროს მოთხოვნის ფონზე უკრაინის საჰაერო მოძრაობის კონტროლის ქვედანაყოფებს ფრენების შეჩერების თხოვნით, აღმოსავლეთ უკრაინის საჰაერო სივრცეს აქვს შეზღუდვები სამოქალაქო საჰაერო მიმოსვლაზე, მთელი ტერიტორია ევროკავშირის საავიაციო უსაფრთხოების სააგენტოს მიერ მიჩნეულია აქტიურ კონფლიქტის ზონად (EASA).[167]

უკრაინის სახელმწიფო მინისტრ ანტონ გერაშენკოზე დარყრდნობით, 06:30 საათზე რუსები ხმელეთიდან უტევდნენ ხარკივის მიმართულებით[168] და ფართო ამფიბიური დესანტი გაიგზავნა მარიუპოლის მიმართულებით.[169][170][171] 07:40-ზე BBC-მ გამოაცხადა უკრაინაში ბელარუსის საზღვრიდან შეჭრის შესახებ.[172] უკარინული სასაზღვრო გვარდია აცხადებდა შეტაკებებზე ლუჰანსკში, სუმიში, ჩერნიჰივში, ჟიტომირსა და ყირიმში.[173] რუსეთის თავდაცვის სამინისტრომ განაცხადა, რომ საზღვარზე უკრაინელებმა წინააღმდეგობა არ გაუწიეს.[174] უკრაინის შინაგან საქმეთა სამინისტრომ განაცხადა რუსების მიერ გოროდიშჩესა და მილოვეს აღების შესახებ ლუჰანსკის ოლქში.[171] უკრაინის სტრატეგიული კომუნიკაციის ცენტრმა განაცხადა სჩასტიას აღებისა და 50 რუსი სამხედროს ლიკვიდაციის შესახებ.[175]

ერთი საათით გათისვის შემდეგ აღდგა უკრაინის თავდაცვის სამინისტროს ვებსაიტი. მინისტრმა განაცხადა, რომ ლუჰანსკში ჩამოაგდეს 5 თვითმფრინავი და 1 ვერტმფრენი.[176] 07:00 საათამდე ზელენსკიმ განაცხადა საომარი მდგომარეობა[177] და შემდეგ უკრაინულ არმიას უბრძანა „მაქსიმალური ზარალის მიყენება“ მტრისთვის.[178] ზელენსკიმ ასევე განაცხადა რუსეთთან დიპლომატიური ურთიერთობების გაწყვეტის შესახებ.[179] მოგვიანებით გამოაცხადა საერთო მობილიზაციის შესახებ.[180] რუსეთმა რაკეთების სამიზნედ ამოიღო უკრაინული ინფრასტრუქტურა, მათ შორის უკრაინაში უდიდესი ბორისპილის აეროპორტი, კიევის აღმოსავლეთით, 29 კმ-ს მოშორებით.[181] უკრაინამ ჩაკეტა საჰაერო სივრცე.[182]

პოდილსკში უკრაინულ სამხედრო შენაერთს თავს დაესხა რუსული ძალები, ექვი დაიღუპა, შვიდი დაიჭრა და 19 დაკარგულად გამოცხადდა.[183] კიდევ ერთი ადამიანი დაიღუპა მარიუპოლში. ჩუგუივში სახლი სააზიანა რუსულმა არტილაერიამ, მოსახლეები დაშავდნენ და ერთი ბიჭი დაიღუპა.[184][185] 18 ადამიანი დაიღუპა ოდესას ოლქში სოფელ ლიპეცკეს დაბომბვისას.[185]

10:00 საათზე (UTC+2) უკრაინის პრეზიდენტის ბრიფინგზე განაცხადეს, რომ რუსული შენაერთები უკრაინაში ჩრდილოეთიდან, ბელარუსის საზღვრის გადმოკვეთით, შევიდნენ უკრაინაში, 5 კილომეტრის სიღრმეზე. რუსი სამხედროები აქტიურები იყვნენ ხარკივის ოლქში, ჩერნიჰივის ოლქსა და სუმისთან ახლოს.[186] ზელენსკის პრესსამხასურმა განაცხადა, რომ უკრაინელებმა მოიგერიეს შეტევა ვოლინის ოლქში.[187] 10:30 საათზე (UTC+2) უკრაინის თავდაცვლის სამინისტრომ განაცხადა ჩერნიჰივის ოლქში რუსების შეჩერების, ხარკივში დიდი ბრძოლისა და მარიუპოლსა და სჩასტიეს დაბრუნების შესახებ.[188] უკრაინის არმიამ განაცხადა 6 თვითმფრინავის, 2 ვერტმფრენისა და ათობით ჯავშანტექნიკის განადგურების შესახებ.[189] უკრაინის არმიის მთავარსარდალმა, ვალერი ზალუჟნიმ, განაცხადა რუსეთის 423-ე მოტორიზებული გვარდიის ორი სამხედროს დატყვევების შესახებ.[190] რუსეთის 74-ე მოტორიზებული ბრიგადის დაზვერვის დანაყოფი[191] ჩერნიჰივთან ახლოს დანებდა.[192]

ანტონოვის აეროპორტის ბრძოლაში რუსმა პარაშუტისტებმა აიღეს აეროპორტი ჰოსტომელში, კიევის გარეუბანში. უკრაინული კონტრშეტევა აეროპორტის დასაბრუნებლად დაიწყო იმავე დღეს.[193][194] უკრაინის ეროვნული გვარდიის სწრაფი რეაგირების ბატალეონმა ჩამოაგდო 3 რუსული ვერტმფრენი.[195]

აღმოსავლეთი უკრაინა შეჭრისას

ბელარუსმა რუს სამხედროებს უკრაინაში ჩრდილოეთიდან შეჭრის უფლება მისცა. 11:00 საათზე (UTC+2) ვილჩაში (კიევის ოლქი) სასაზღვრო გვარდიამ განაცხადა საზღვრის გარღვევისა და სასაზღვრო გვარდელების ჟიტომირის ოლქში დაბომბვის შესახებ (დიდი ალბათობით BM-21 Grad-ით).[185] უნიშნო ვერტმფრენმა ბელარუსიდან დაბომბა სლავუტუჩის მესასზღვრეების პოზიციები.[196] 11:30 საათზე (UTC+2) რუსული რაკეტების მეორე ტალღა გამოჩნდა კიევში, ოდესაში, ხარკივსა და ლვივში. მძიმე სახმელეთო ბრძოლები გაიმართა დონეცკისა და ლუჰანსკის ოლექბში.[197] სამოქალქო უფლებების აქტივისტებმა განაცხადეს ბელარუსიდან პოლონეთში მიგრაციის გაზრდის შესახებ.[198] ბელარუსი ითვლება რუსეთის ქვეშემდგომად და რუსეთის დავალებების მიხედვით ბელარუსის საზღვართან მიგრანტებს იარაღად იყინებს.[199] 12:04 საათისთვის (UTC+2) რუსი სამხედროები ყირიმიდან ხერსონის ოლქში, ნოვაია-კახოვკაში შევიდნენ.[200] მოგივანებით, იმავე დღეს, რუსმა სამხედროებმა დაიკავეს ჩრდილოეთ ყირიმის არხი.[201][202]

13:00 და 13:19 საათებზე (UTC+2) უკრაინის სასაზღვრო გვარდიამ და შეიარაებულმა ძალებმა განაცხადეს ორი ახალი შეტაკების შესახებ, სუმისთან და სტარობილსკთან.[185] 13:32 საათზე (UTC+2) ვალერი ზალუჟნიმ განაცხადა ბელარუსის ტერიტორიიდან გაშვებული ბალისტიკური რაკეტების შესახებ.[185] კიევისა და ხარკივის მეტროები გამოიყენებოდა დაბომბვებისაგან სამოქალაქო პირების დასაცავად.[185] უკრაინის სასაზღვრო გვარდიამ განაცხადა, რომ ორი რუსული სამხედრო ხომალდი, ვასილი ბიკოვი და მოსკვა, თავს დაესხნენ და აიღეს ზმეინის კუნძლი, დანუბის დელტასთან ახლოს.[185]

16:00 საათზე (UTC+2) ზელენსკიმ განაცხადა ბრძოლების შესახებ ჩერნობილისა და პრიპიატის „მოჩვენება ქალაქებში“.[203] 18:20 საათისათვის (UTC+2) ჩერნობილის ბირთვული ელეტროსადგური რუსულ კონტროლში გადავიდა,[204][205] გარშემო რეგიონთან ერთად.[206][207][208][209] უკრაინის რადის დეპუტატ მარიანა ბეზუგლაზე დაყრდნობით, რუსები ზაპიროჟიის ბრითვულ ელექტროსადგურზე თავდასხმით იმუქრებოდნენ.[210]

16:18 საათზე (UTC+2), კიევის მერმა, ვიტალი კლიტსჩკომ განაცხადა კომენდანტის საათი, 22:00 საათიდან 07:00 საათამდე.[211] გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესმა კომისარმა, ფილიპო გრანდიმ განაცხადა, რომ დაახლოებით 100 000-მა უკრაინელმა დატოვა სახლი.[212] 22:00 საათზე (UTC+2) უკრაინამ განაცხადა, რომ რუსებმა აიღეს ზმეინის კუნძული, საჰაერო და საზღვაო დაბომბვის შემდეგ.[213] კუნძულზე მყოფი ცამეტივე უკრაინელი სამხედრო დაიღუპა, მას შემდეგ რაც რუსულ გემს დანებებაზე უარი უთხრეს. პრეზიდენტმა ზელენკიმ განაცხადა, რომ უკრაინის გმირის წოდება მიენიჭებოდათ ზმეინზე დაღუპულებს,[214] სამ დაღუპულს მარიუპოლში და ერთს ხარკივში.[215] ზელენსკიმ განაცხადა, რომ 137 უკრაინელი (სამოქალქო და სამხედრო პირები) დაიღუპა შეჭრის პირველ დღეს.[216]

23:00-ზე (UTC+2) ზელენსკიმ საყოველთაო მობილიზაციის ბრძნაება გასცა და 18-60 წლების მამაკაცებს უკრაინის დატოვება აეკრძალათ.[217]

25 თებერვალი

„რუსეთის წინსვლასთან ერთად კიევი იძაბება“ – ამერიკის ხმა
(ხელმისაწვდომია ინგლისური სუბტიტრები)

01:24 საათისათვის (UTC+2) ზელენსკიმ ბრძანა სრული მობილიზაცია უკრაინის არმიაში, 90 დღით.[218] დაახლოებით 04:00 საათზე (UTC+2) კიევში მოხდა ორი აფეთქება. უკრაინის შინაგან საქმეთა სამინისტოს წარმომადგენელმა, ანტონ გერაშენკომ, ტექსტური შეტყობინებით განაცხადა, რომ ეს აფეთქებები ფრთოსანი და ბალისტიკური რაკეტები იყო.[219] უკრაინამ განაცხადა, რომ კიევში ჩამოაგდეს რუსული სუ-27, რომელიც სახლას დაეცა და სახლი დაიწვა.[220][221]

დამოუკიდებელი სამხედრო ანალიტიკოსები საუბრობდნენ, რომ რუსული ძალები ჩრდილოეთში მძიმე ბერძოლაში ჩაებნენ უკრაინელებთან. რუსული დანაყოფების მიზანი კიევის ალყაში მოქცევა და ხარკივის აღება იყო, მაგრამ მათ ხელს უშლიდა უკრაინელი მცველების მძიმე წინააღმდეგობა. სოციალურ მედიებში გავრცელებულ კადრებში ჩანს განადგურებული რუსული სამხედრო კოლონები. რუსული დანაყოფები სამხრეთში მეტი წარმატებით მიიწევდნენ. საუკეთესო რუსულის დანაყოფები განალაგეს დონბასში. როგორც ჩანს, მათ მანევრით გვერდი აუარეს და ზუგრში დაარტყეს უკრაინულ პოზიციებს. ამ დროს, რუსული სამხედროები ყირიმიდან ორ კოლონად გაიყო, ანალიტიკოსების აზრით, მათ დონბასის ფრონტის იზოლირება და უკრაინელების ალყაში მოქცევა სურდათ, რათა უკრაინელებს გამაგრებული პოზიციების უპირატესობა დაეკარგათ.[222]

25 თებერვლის დილას, ზელენსკიმ რუსეთი სამოქალქო პირების მიმართ მიზანმიმართულ თავდასხმაში დაადანაშაულა.[223] უკრაინის მთავრობის სპიკერმა განაცხადა, რომ ბოლო 24 საათში შეტევა განხორცილედა 33 სამოქალქო წერტილზე.[224] უკრაინის თავდაცვის მინისტრმა განაცხადა, რომ რუსები შევდნენ ობოლონში, კიევის ოლქში და რადას შენობიდან დაახლოებით 9 კილომეტრის მოშრებით იყვნენ.[225] ასევე თავდაცვის მინისტრმა განაცხადა, რომ მოხალისედ მიიღებდნენ ნებისმიერი ასაკის მსურველს.[191]

უკრაინელებმა რადაიციის დონის ზრდა შეამჩნიეს ჩერნობილში, რაც მძიმე ტექნიკის გადაადგილებამ გამოიწვია.[226][227]

ზელენსკიმ ანიშნა, რომ უკრაინის მთავრობა მოსალაქარაკებლად მზად იყო.[228] იმავე დღეს, პუტინმა სი ძინპინს აცნობა უკრაინასთან მოლაპარაკების სურვილი.[229]

რუსეთის ჯარების კიევისკენ სვლასთან ერთად ზელენსკიმ მოსახლეობას მოლოტოვის კოქტეილების მომზადება სთოვა. პუტინმა გამოთქვა უკრაინის მთავრობის გადაყენების სურვილი.[230][231] უკრაინამ კიევის მოქალაქეებს 18 000 იარაღი გადასცა და განალაგა ტერიტორიული თავდაცვის ძალები, კიევის დასაცავად.[232] ზოგი რუსული ნაწილები კიევს ჩრდილოეთიდან მიუახლოვდნენ, თუმცა შემდეგ შეფერხდნენ.[233]

პენტაგონმა განაცხადა, რომ რუსეთმა ვერ აიღო საჰაერო უპირატოსება, რაც მოსალოდნელი არ იყო. უკრაინული საჰაერო თავდაცვა, დიდი ზიანის მიუხედავად, ეფექტურად მუშაობს.[234] პენტაგონმა ასევე განაცხადა, რომ რუსული ძალები მოლოდინთან შედარებით ბევრად ნელა მიდიოდნენ წინ და უკრაინული სამმართველო მყარად იდგა.[235]

უკრაინული რაკეტები თავს დასხა მილერევოს აივაბაზას როსტოვში, რუსეთში.[236]

26 თებერვალი

00:00 საათზე მძიმე ბრძოლები გაიმართა კიევის სამხრეთით, ვასილკივთან და მის ავიაბაზასთან.[237] უკრაინის გენერალურმა შტაბმა განაცხადა, რომ უკრაინულმა სუ-27-მა ჩამოაგდო რუსული Il-76, რომელსაც პარაშუტისტები გადაჰყავდა.[238]

დაახლოებით 03:00 საათზე 30 წუთის ინტერვალში 48 აფეთქებაზე მეტი გაისმა კიევის შემოგარენში, როდესაც უკრაინის არმიამ განაცხადა ბრძოლების შესახებ ტროიეშჩინას სამეზობლოში, ელექტროსადგურთან ახლოს.[239] BBC-მ განაცხადა, რომ ეს შეიძლება ყოფილიყო ქალაქში ელექტროენერგიის გათიშვლის მცდელობა. მძიმე ბრძოლები გაიმართა კიევის ზოოპარკთან და შულიავკას სამეზობლოში. 26 თებერვალს უკრაინის არმიამ განაცხადა, რომ პერემოგის განზირზე, კიევის მთავარ გზაზე, მოიგერიეს რუსული თავდასხმა,[240] ასევე მათ განაცხაეს, რომ მოიგერიეს შეტევა მიკოლაივზე.[241] ამერიკელებმა განაცხადეს მეორე რუსული II-76-ის ჩამოგდების შესახებ, ბილა-ცერკვასთან ახლოს.

ასობით ადამიანი დაიღუპა კიევითან ბრძოლაში და დაბომბვებმა გაანადგურა საცხოვრებელი შენობებიმ ხიდები და სკოლები, Associated Press-ის მიხედვით. რუსეთმა განაცხადა მელიტოპოლის აღების შესახებ, თუმცა ეს ბრიტანეთმა კითხვის ნიშნის ქვეშ დააყენა.[242] 11:00 საათზე უკრაინის არმიამ განაცხადა, რომ მათმა თვითმფრინავებმა განახორციელა 34 ფრენა ბოლო 24 საათში, რაც ნიშნავს იმას, რომ რუსეთმა ვერ დაამყარა საჰაერო უპირატესობა.[243]

შუადღისათვის რუსეთის მიერ უკრაინის საზღვართან განლაგებული ყველა დანაყოფი ჩართული იყო ბრძოლაში. კიევის მერმა კლიჩკომ კომენდანტის საათი გამოაცხადა შაბათს 17:00-დან ორშაბათს 20:00-მდე და განაცხადა, რომ ამ დროს გარეთ გასვლა საბოტაჟად და ჯაშუშობად ჩაითვლებოდა.[244] Reuters-მა განაცხადა, რომ უკრაინის ნაწილებში გაითშა ინტენრეტი, განსაკუთრებით სამხრეთში და აღმოსალვეთში.[245]

უკრაინის შინაგან საქმეთა სამინისტორს წარმომადგენლემა, ვადიმ დენისენკომ განაცხადა, რომ რუსები მიემართებოდნენ ენერგოდარისა და ზაპორიჟიას ატომუერ ელექტროსადგურისკენ. მან განაცხადა, რომ Grad რაკეტებით შეიძლება სადგურისათვის შეეტიათ.[246]

შავ ზღვაში იაპონურ სავაჭრო ხომალდს მოხვდა რუსული რაკეტა. მოლდოვურ გემსაც დაეცა რაკეტა, რომელამც სერიოზული დაშავებები დამოიწვია.[247]

რამზან კადიროვმა, ჩეჩნეთის რესპუბლიკის მეთაურმა, განაცხადა უკრაინაში კადიროვსკის, ჩეჩნეთის რესპუბლიკის ერთგული მებრძოლების, გადასროლის შესახებ უკრაინაში, რუსეთის მხარდასაჭერად.[248]

CNN-მა გაასაჯაროვა უკრაინის საზღვართან TOS-1 სისტემის განლაგების კადრები, რომელიც თერმობალური იარაღებითაა შეიარაღებული.[249] Telegraph-მა განაცხადა, რომ ასეთი იარაღის გამოყენება მასობრივ განადგურებას გამოიწვევდა.[250]

ექვსი წლის ბიჭი დაიღუპა ოხმატდიტის ბავშვთა საავადმყოფოში, კიევში, საარტილერიო ცეცხლის შედეგად.[251] უკრაინის არმიამ განაცხადა, რომ ჩერნიჰივის ოლქში გაანადგურეს 56 რუსული საწვავის გადამზიდი.[252]

დღის დასასრულს რუსებმა ვერ შეასრულეს მიზნები.[253] უკრაინის გენერალურმა შტაბმა განაცხადა ბრძოლაში რუსეთის რეზერვის 17 ბატალიონის ტაქტიკური ჯგუფის (BTG) ჩართვის შესაებ მას შემდე, რაც უკრაინელებმა 14 BTG შეაჩერეს კიევის ჩრდილოეთში.[243] რუსეთმა დროებით შეაჩერა ჩერნიჰივისა და ხარკივის აღების მცდელობები მძიმე წინააღმდეგბის გამო.[253] ომის შესაწავლის ინსტიტუტმა (ISW) განაცხადა, რომ უკრაინელებს შეიძლება მალე აღმოსალვეთ უკრაინის მიტოვება ან დონბასიდან ჯარების გამოყვანა დასჭირვებოდა ალყაში მოხედრის თავიდან ასარიდებლად. სამხრეთში რუსეთმა ბერდიაანსკი აიღო და მარიუპოლს დაემუქრა.[243] ISW-მ აღნიშნა რუსეთის ცუდი სამოქმედო გეგმა და აღსრულება, რომელიც ლოჯისტიკურ და მორალურ პრობლემებს იწვევდა ჩრდილოეთ უკრაინაში.[253] აშშ-მ და ბრიტანეთმა განაცხადეს, რომ რუსულ ნაწილებს გამოელიათ საწვავი და შეაჩერეს წინსვლა.[254] გავრცელდა მიოტვებული რუსული ჯავშანტექნიკის ვიდეოები.[255] ასევე ISW-ის განცხადებით რუსეთი არ იყენებდა სრულ არსენალს მასობრივი სამოქალაქო დანაკრაგების შემთხვევაში დიპლომატიური და სამოქალაქო ზეწოლის თავიდან ასარიდებლად.[243]

27 თებერვალი

ოდესის ოლქში დაკავებული საბოტაჟისა და დაზვერვის რუსული ჯგუფის აქჭურვილობა

ღამე ხარკივში რუსებმა ბუნებრივი აირის სადენი ააფეთქეს[256] და რაკეტებით შეუტიეს კრიაჩკის სოფლელში განლადეგულ ნავთობის საცავს.[257] ვასილკივის ავიაბაზაზე ბრძოლამ მეხანძრეებს ცეცხლის ჩაქრობის საშუალება არ მისცა.[258] ასევე ღამე უკრაინელმა ბოშებმა ხელში ჩაიგდეს რუსული ტანკი ლიუბიმივკაში, კახოვკასთან ახლოს, ხერსონის ოქლში.[259][260] შემდეგ პრეზენტის ადმინისტრაციამ განაცხადა ჟულიანის აეროპორტის დაბომბვის შესახებ.[261] რუსეთის მიერ მხარდაჭერილმა სეტარატისტებმა განაცხადეს, რომ უკრაინული რაკეტა დაეცა ნავთობის საცავს როვენკიში.[262] უკრაინის საგანგებო მდგომარეობის სამსახურმა გადაარჩინა 80 ადამიანი 9-სართულიანი შენობიდან ხარკივში, რომელსაც არტილერიის ჭურვები მოხვდა, მძიმედ დაზიანდა და შეიწირა ერთი ქალის სიცოცხლე.[263]

ნოვაია-კახოვკას მერმა, ვლადიმირ კოვალენკომ, დაადასტურა, რომ ქალაქი აიღეს რუსებმა და ისინი დაადანაშაულა კოზაცკესა და ვესელეს დასახლებების განადგურებაში.[264] რუსი სამხედროები შევიდნენ ხარკივში, ბრძოლები გაიმართა ქალაქის ქუჩებსა და ცენტრში.[265] ამავე დროს, რუსული ტანკები დაიძრნენ სუმის მიმართულებით.[266] რუსეთის თავდაცვის სამინისტრომ განაცხადა ხერსონისა და ბერდიანსკის ალყაში მოქცევის შესახებ, დამატებით განაცხადეს გენიჩესკისა და ხერსონის საერთაშორისო აეროპორტის აღების შესაცებ ჩერნობაევკაში.[267][268] შუადღისათვის ხარკივის ოლქის გამგებელმა, ოლეგ სინიეგუბოვმა, განაცხადა, რომ უკრაინელებმა დაიბრუნეს სრული კონტროლი ხარკივზე[269] და ტყვედ აიყვანეს ათობით რუსი.[270] კუპიანსკის მერი დანებდა და ქალაქი რუსულ ჯარებს ჩააბარა.[271]

პუტინმა გასცა ბირთვული ძალების მაღარ მზადყოფნაზე დაყენების ბრძანება, NATO-ს წევრების „აგრესიული განცხადებების“ საპასუხოდ.[272][273][274] ამ ბრძანებას მოჰყვა მძიმე კრიტიკა NATO-ს, ევროკავშირისა და გაეროს მხრიდან. იენს სტოლტენბერგმა ამას „საშიში და უპასუხისმგებლო უწოდა“, ხოლო სტეფან დუიარიკმა განაცხადა, რომ ბირთვული ომი „წარმოუდგენელია“.[275][276]

უკრაინამ განაცხადა, რომ მოლაპარაკებებზე გომელში გაგზავნიდა დელეგაციას. ზელენსკის ადმინისტრაციამ განაცხადა, რომ შეხვედრა წინაპირობების გარეშე გაიმართებოდა.[277][278][279] ზელენსკიმ ასევე თქვა, რომ ესაუბრა ალექსანდრე ლუკაშენკოს და მიიღო დაპირება, რომ ბელარუსი სამხედროები უკრაინაში არ შევიდოდნენ.[280]

დაზევრვის ანალიტიკოზებზე დაყრდნობით, რუსეთმა მოახერხა ყირიმისა და დონბასის დაკავშირება, მარიუპოლისა და ბერდიანსკის ალყაში მოქცევით.[281] ოლექსი არესტოვიჩმა, ზელენსკის მრჩეველმა განაცხადა, რომ ბერდიანსკი დაეცა.[282] ყირიმიდან მთავარმა რუსულმა ძალამ ზაპორიჟიისკენ დაიწყო სვლა, ხოლო აღმოსავლეთ ძალები დაემუქრნენ მიკოლაივს.[283]

რუსულმა ძალებმა უკან დაიხიეს ბუჩასა და ირპინთან, კიევის ჩრდილოეთ-დასავლეთით. დიდი ბრიტანეთის სამმხედრო დაზვერვის ცნობით, რუსული მოტორიზირებული ძალები აცდნენ ჩერნიჰივს და კიევისკენ დაიძრნენ.[284] ლუჰანსკის ოლქის გამგებელმა, სერგეი გაიდაიმ, რუსულ ძალებს სტანცია ლუჰანსკას და სჩასტიეს განადგურებაში დაადანაშაულა, ხოლო დონეცკის ოლქის გამგებელმა განაცხადა ვოლნოვახას განადგურების შესაცებ.[285]

ომის კვლევის ინსტიტუტმა განაცხადა, რომ რუსული ჯარები ჩრდილოეთში „ოპერაციულ პაუზაზე“ იყვნენ და ემზადებოდნენ შეტევის განსახორციელებლად მეორე დღეს, ისინი ელოდებოდნენ დამატებით ძალებსა და მომარაგებას, რუსეთის დამატებით სამხედრო რესურსები გაიგზავნა უკრაინაში.[283]

28 თებერვალი

ბრძოლა გაიმართა მარიუპოლის ირგვლივ მთელი ღამის განმავლობაში.[286] 28 თებერვლის დილას დიდი ბრიტანეთის თავდაცვის სამინისტრომ განაცხადა, რომ რუსული ძალები კიევიდან 30 კმ-ს მოშორებით, ჩრდილოეთით, რჩებოდნენ, ისინი უკრაინელებმა ჰოსტომელის აეროპორტთან შეაჩერეს. ასევე თქვა, რომ ბრძოლები გრძელდებოდა ხარკივთან და ჩერნიჰივთან ახლოს და ორივე ქალაქი უკრაინელების ხელში რჩებოდა.[287] Maxar Technologies-მა გაავრცელა სატელიტის ფოტო, სადაც ჩანს რუსული კოლონა, ტანკებითა და თვითმავალი არტილერიით, რომელიც კიევისკენ მიემართებოდა ჩრდილოეთიდან.[288] თავიდან ფირმამ განაცხადა, რომ კოლონა 27 კილომეტრის სიგრძის იყო, თუმცა მეორე დღეს გაირჯვა, რომ კოლონის სიგრძე 64 კილომეტრი იყო.[289]

რუსეთის თავდაცვის მინისტრმა ენერჰოდარის აღებისა და ზაპორიჟიის ატომური ელექტროსადგურის ალყაში მოქცევის შესახებ განაცხადა. უკრაინამ უარყო ელექტროსადგურის დაკარგვა.[290] ენერჰოდარის მერმა უარყო ქალაქისა და ელექტროსადგურის აღების ცნობები.[291]

The Times-მა განაცხადა, რომ ვაგნერის ჯგუფი აფრიკიდან კიევისაკენ დაბრუნდა, ზელენსკის მკვლელობის დავალებით შეჭრის პირველ დღეებში.[292] ორივე მხარე ერთმანეთს „საზარბაზნე ხორცის“ გამოყენებაში ადანაშაულებს.[293][294]

ოლექსი არესტოვჩმა განაცხადა, რომ 200-ზე მეტი რუსული სამხედრო ტექნიკა და ტრანპორტი განადგურდა გზატკეცილზე ირპინსა და ჟიტომირს შორის 14:00 საათისთვის.[295] იგორ ტერეხოვმა, ხარკივის მერმა, განაცხადა, რომ რუსულმა დაბომბვამ მოკლა 9 და დაჭრა 37 სამოქალაქო პირი.[296] ოქსანა მარკაროვმამ, უკრაინის ელჩმა აშშ-ში, რუსეთი ვაკუუმის ბომბების გამოყენებაში დაადანაშაულა.[297]

მოლაპარაკებები გომელში უშედეგოდ დასრულდა.[298] შეჭრის შეჩერების სანაცვლოდ პუტინმა უკრაინას ნეიტრალიტეტი, „დენაციფიკაცია“, „დემილიტარიზაცია“ და ყირიმის ანექსიის აღიარება მოთხოვა.[299]

რუსეთმა გაზარდა თავდასხმები უკრაინის აეროდრომებსა და ლოჯისტიკურ ცენტრებზე, განსაკუთრებით დასავლეთში, რათა უკრაინის სამხედრო-საჰაერო ძალები შეეჩერებინათ. ომის კვლევის ინსტიტუტმა ხარკივის მძიმე საარტილერიო დაბომბვას საშიში უწოდა. დამატებითი რუსული ძალები და ლოჯისტიკური კოლონები გამოჩნდა სამხრეთ ბეალრუსში.[300] სამეფო გაერთიანების სერვისების ინსტიტუტმა განაცხადა, რომ უკრაინის არმია აღარ იბრძოდა ფორმაციებში და დაიკავეს უძრავი ტავდაცვითი პოზიციები, ტერიტორიული თავდაცვის ძალებთან და შეარაღებულ მოხალისეებთან გაერთიანებასთან ერთად.[301]

1 მარტი

ხარკივის ცენტრი დაბომბვის შემდეგ

დიმიტრო ჟივიტცზე (სუმის ოლქის გამგებელი) დაყრდნობით, 70-ზე მეტი უკრაინელი სამხედრო დაიღუპა ოხტირკას სამხედრო ბაზის დაბომბვის შედმეგ.[302] რუსებმა რაკეტებით დაბომბეს რეგიონული ადმინისტრაციის შენობა თავისუფლების მოედანზე ხარკივში, დაიღუპა სულ მცირე 10 სამოქალქო პირი და დაიჭრა 35.[303][304] სამხერთი რუსეთი თავს დაესხნენ ხერსონს.[305] უკრაინის მთავრობამ განაცხადა, რომ ინისი გაყიდიდნენ საომარ ვალდებულებებს, შეარეღებული ძალების დასაფინანსებლად.[306]

უკრაინის უმაღლესმა რადამ განაცხადა, რომ ბელარუსის შეარაღებული ძალები ჩაებნენ ბრძოლაში ჩერნიჰივის ოლქში, კიევის ჩრდილოეთ-აღმოსავლეთით. UNIAN-მა განაცხადა, რომ 33 სამხედრო ტექნიკისა და ტრანსპორტისგან შემდგარი კოლონა შევიდა რეგიონში. აშშ-მ განაცხადა, რომ შეჭრაში ბელარუსის ჩართვის მტკიცებულება არ არსებობს.[307] რამდენიმე საათით ადრე ლუკაშენკომ განაცხადა, რომ ბელარუსი ომში არ ჩაერთვებოდა.[308]

რუსეთის დავდაცვის სამინიტრომ დაანონსა, რომ შეაღერებდნენ „ინფორმაციულ შეტევებს“, ამის შემდეგ რაკეტა მოხვდა კიევის მთავარ სატელევიზიო ანძას და გაითიშა ტელეარხები.[309] უკრაინამ განაცხადა, რომ შეტევამ შეიწირა 5 ადამიანი და დააზიანა ბაბინ იარის ჰოლოკოსტის მემორიალური ცენტრი.[310][311]

აშშ-ის თავდაცვის დეპარტამენტმა განაცხადა, რომ რუსეთმა აიღო ბერდიანსკი და მელიტოპოლი.[312]

2 მარტი

უკრაინის არმიამ განაცხადა რუსული საჰაერო დესანტის შესახებ, ხარკივის ჩრდილოეთ-დასავლეთში, სადაც თავს დაესხნენ სამხედრო საავადმყოფოს.[313] ჟივიტსკიმ განაცხადა, რომ რუსებმა აიღეს ტროსტიანეცი, ქალაში შესვლის შემდეგ, 01:03 საათზე.[314]

ოლექსი არესტოვიჩმა განაცხადა, რომ უკრაინული ძალები გადაიდნენ შეტებაზე ჰორლივკასთან ახლოს.[315] რუსებმა განაცხადეს ხერსონის აღების შესახებ, თუმცა ეს განცხადება უარსო არესტოვიჩმა.[316] მარიუპოლის მერმა, ვადიმ ბოიჩენკომ, განაცხადა, რომ რუსები ქალქს დაუნდობლად ბომბავდნენ და უამრავი მშვიდობიანი მოქალაქე იყო დაიღუპული.[317]

შეჭრის ფრონტები და წინააღმდეგობა

შეჭრის ანიმაციური რუკა

შეჭრა დაიწყო 24 თებერვლის განთიადზე[318] ქვეითი დივიზიებით, ბრონირებული ტექნიკით, საჰაერო მხარდაჭერით აღმოსავლეთ უკრაინაში და ათობით სარაკეტო თავდასხმით უკრაინის ყველა რეგიონში.[319][320] პირველი ბრძოლები გაიმართა ლუჰანსკის ოლქში, სოფელ მილოვესთან, უკრაინისა და რუსეთის სახელმწიფო საერთაშორისოდ აღიარებულ საზღვართან, კიევის დროით 03:40 საათზე.[321] მთავარი ქვეითი და სატანკო თავდასხმები დაიწყო ოთხი მიმართულებით, შეიქმნა ოთხი ფრონტი: ჩრდილოეთის ფრონტიდან რუსები ცდილობდნენ კიევის აღებას, ჩრდილო-აღმოსავლეთი ფრონტი გაიხსნა ჩერნიჰივის ოლქში, სამხრეთი ფრონტი შეიქმნა ყირიმიდან შეჭრის შედეგად, სამხრეთ-აღმოსავლეთ ფრონტი გაიხსნა ლუჰანსკისა და დონეცკის ოლქებში, ხოლო აღმოსავლეთ ფრონტი – ხარკივთან.[53][54] ათობით სარაკეტო თავდასხმა განხორციელდა უკრაინის უკიდურეს დასავლეთშიც, ლვივის მიმართულებით.[322][323] ვაგნერის ჯგუფის 400-ზე მეტმა დაქირავებულმა მებრძოლმა და დივერსანტმა, რომლებიც უკრაინაში შეჭრამდე ყალბი იდენტობითა და ყალბი პასპორტებით ფარულად შევიდნენ,[324] და ჩეჩენმა დივერსანტებმა არაერთხელ სცადეს ვოლოდიმირ ზელენსკის მკვლელობა და გატაცება. უკრაინის მთავრობის თქმით, ეს მცდელობები შეაჩერეს რუსეთის რუსეთის ფედერალური უსაფრთხოების სამსახურის (FSB) ომის მოწინააღმდეგე ოფიცრებმა, რომლებმაც უკრაინის მთავრობას რუსეთის დივერსანტების გეგმებზე ინფორმაცია მიაწოდეს.[325]

25 მარტს რუსეთის თავდაცვის სამინისტრომ განაცხადა, რომ „პირველი ფაზა“ მეტწილად დასრულებული იყო, მათი თქმით, უკრაინელებმა მძიმე დანაკარგები მიიღეს და ახლა რუსული ძალები კონცენტრირდებოდნენ დონბასის „გათავისუფლებაზე“.[326][327] „პირველი ფაზა“ მიმდინარეობდა ოთხ ფრონტზე:[328][329] ერთი ბელარუსიდან დასავლეთიდან კიევის მიმართულებით (ჩრდილოეთის ფრონტი), სადაც იბრძოდნენ რუსეთის აღმოსავლეთ სამხედრო განყოფილების 29-ე, 35-ე და 36-ე არმიები; მეორე – აღმოსავლეთ კიევის მიმართულებით რუსეთიდან, ჩერნიჰივის ოლქის გავლით (ჩრდილო-აღმოსავლეთ ფრონტი), რომელშიც იბრძოდნენ რუსეთის ცენტრალური სამხედრო განყოფილების 42-ე და მე-2 გვარდიის არმიები; მესამე – ხარკივის მიმართულებით (აღმოსავლეთის ფრონტი), რომელშიც იბრძოდნენ რუსეთის დასავლეთ სამხედრო განყოფილების 1-ელი გვარდიის სატანკო არმია და მე-20 არმია. მეოთხე – სამხრეთის ფრონტი ყირიმის ნახევარკუნძულიდან მიკოლაივის, ხერსონის, მარიუპოლისა და ოდესის მიმართულებით, რომელშიც იბრძოდნენ რუსეთის სამხრეთ არმიის განყოფილების 58-ე, 49-ე და მე-8 არმიები, მოგვიანებით ამ განყოფილებას დაემატა დონბასის სეპარატისტების პირველი და მეორე არმიის კორპუსები.[330]

7 აპრილისათვის რუსულმა ძალებმა მიატოვეს კიევის ფრონტი მნიშვნელოვანი დანაკარგების შედეგად და ძალების კონსოლიდაცია დაიწყეს სამხრეთ-აღმოსავლეთ ფრონტზე, დონბასში. ჩრდილო-აღმოსავლეთ ფრონტიდან უკან დაიხია ცენტრალურმა სამხედრო განყოფილებამაც.[330][331] 8 აპრილს შეჭრის სამხედრო ოპერაციების სათავეში ჩააყენეს გენრალი ალექსანდრე დვორნიკოვი.[332] 18 აპრილს გადამდგარმა გენერალ-ლეიტენანტმა, დუგლს ლიუტმა, ნატოში აშშ-ის ელჩმა, PBS NewsHour-სთან ინტერვიუში განაცხადა, რომ რუსეთმა თავისი სამხედროები გადააადგილა ახალი თავდასხმის წამოწყებისთვის აღმოსავლეთ უკრაინაში, რაც შეზღუდავდა რუსეთის თავდაპირველ 150 000–190 000 სამხედროს, რომლებსაც შეჭრისთვის მოუყარეს თავი, თუმცა მათ წვდომა ექნებოდათ ადეკვატურ იარაღზე, რაც ლიუტისთვის კონტრასტი იყო უკრაინის მრავალრიცხოვან გაწვევასა და ლიმიტირებულ იარაღთან.[333] 26 აპრილს აშშ-ისა და 40 მოკავშირის დელეგატი შეიკრიბნენ რამშტეინის საჰაერო ბაზაზე, გერმანიაში, რათა ესაუბრათ კოალიციის შექმნაზე, უკრაინის ეკონომიკურ და სამხედრო დახმარებისათვის.[334] 9 მაისს გამარჯვების დღეზე პუტინის სიტყვის გამოსვლის შემდეგ აშშ-ის ეროვნული დაზვერვის დირექტორმა, არვილ ჰეინესმა, განაცხადა, რომ კონფლიქტის მოკლე ვადაში გადაწყვეტა ვერ მოხერხდებოდა.[335]

მეორე ფაზაში რუსულმა ძალებმა გააუმჯობესეს მომარაგების ხაზების დაცვა და წინ მიიწევდნენ უფრო ფრთხილად, უფრო ნელა, უფრო მეთოდურად. გენერალმა დვორნიკოვმა დაამკვიდრა ახალი მეთოდები მას შემდეგ, რაც სწრაფი გამარჯვების მოლოდინი და ილუზია დაიმსხვრა.[336] უკრაინას დასავლეთი არ აწვდიდა განსაკუთრებულად გრძელ დისტანციაზე მოქმედ შეაირაღებას, როგორიცაა HIMARS და M270, რადგან ეშინოდათ, რომ უკრაინა ამ იარაღს რუსეთის ტერიტორიაზე მდებარე სამიზნეების წინააღმდეგ გამოიყენებდა.[337] სამხედრო ექსპერტებს შორის უთანხმოებაა კონფლიქტის მომავლის შესახებ; ზოგს მიაჩნია, რომ ტერიტორია მშვიდობაზე გაიცვლება,[338] სხვებს კი მიაჩნიათ, რომ უკრაინელებს შეუძლიათ რუსული ძალების შეკავება, რუსების მძიმე დანაკარგების დამსახურებით.[339] 2022 წლის 26 მაისს კონფლიქტის დაზვერვის ჯგუფმა, რუს სამხედროებზე დაყრდნობით, განაცხადა, რომ გენერალ-პოლკოვნიკ გენადი ჟიდკომ ჩაანაცვლა არმიის გენერალი დვორნიკოვი.[340][341] 30 მაისისთვის აშკარა იყო სხვაობა უკრაინისა და რუსეთის საარტილერიო ძალას შორის, რუსულ არტილერიას უფრო დიდი მოქმედების არეალი ჰქონდა.[342] აშშ-ის პრეზიდენტ ჯო ბაიდენის საპასუხოდ, რომელმაც უკრაინას დაჰპირდა განვითარებული არტილერიის მიწოდება, პუტინმა სარაკეტო თავდასხმები განაახლა კიევზე, სადაც სარაკეტო იერიში კვირების განმავლობაში არ განხორციელებულა.[343] 10 ივნისს, ვადიმ სკივიცკიმ, უკრაინის სამხედრო დაზვერვის მეთაურის მოადგილემ, განაცხადა, რომ სევეროდონეცკის კამპანიისას ბრძოლები გადაწყვეტდა შეჭრის მომავალს: „ეს ახლა არტილერიის ომია და ჩვენ ვაგებთ არტილერიის გამო. ახლა ყველაფერი იმაზეა დამოკიდებული, თუ რას მოგვცემს დასავლეთი. უკრაინის ერთ საარტილერიო დანადგარზე 10-15 რუსული დანადგარი მოდის. ჩვენმა დასავლელმა პარტნიორებმა მოგვცეს იმის 10%, რაც აქვთ“.[344]

29 ივნისს Reuters-ის მიხედვით, ავრილ ჰაინესმა განაახლა აშშ-ის დაზვერვის შეფასება და განაცხადა, რომ შეჭრა გაგრძელდება „დიდ ხანს... მოკლედ, სიტუაცია მძიმეა და რუსეთის დამოკიდებულება დასავლეთის მიმართ მძაფრდება.“[345] 5 ივლისს BBC-მ განაცხადა უკრაინის აღდგენის ფინანსური ხარჯების შესახებ, დენის შმიგალმა შვეიცარიაში გამართულ კონფერენციაზე განაცხადა: „უკრაინას სჭირდება 750 მილიარდი აშშ დოლარი ზარალის აღდგენის გეგმისათვის და რუსმა ოლიგარქებმა უნდა შეიტანონ თავიანთი წვლილი“.[346]

პირველი ფაზა (24 თებერვალი – 7 აპრილი)

ჩრდილოეთის ფრონტი

მთავარი სტატია: კიევისათვის ბრძოლა.
სიტუაცია კიევის ირგვლივ 2 აპრილის მონაცემებით
ანტონოვის აეროპორტში განადგურებული An-225 Mriya

კიევის აღების მცდელობა ითვალისწინებდა მთავარი ძალის ბელარუსიდან დნეპრის დასავლეთ ნაპირზე სვლას და კიევის ალყაში მოქცევას დასავლეთიდან. ამას მხარს უჭერდა ორი რუსული თავდასხმა დნეპრის აღმოსავლეთისაკენ: ჩერნიჰივიდან და სუმიდან. აღმოსვლეთიდან თავდასხმების მიზანიც კიევის ალყაში მოქცევა იყო.[320][319]

ჩერნობილის ბრძოლაში რუსებმა აიღეს ჩერნობილი და პრიპიატი.[347] მათ წინსვა შეაჩერა ძლიერმა უკრაინულმა წინააღმდეგობამ.[348] ჩერნობილის შემდეგ რუსების წინსვლა შეჩერდა ივანკივის ბრძოლაში. რუსეთის პარაშუტისტებმა სცადეს კიევის ოლქის ორი აეროდრომის აღება ჰოსტომელის აეროპორტის ბრძოლაში[349][350] და შემდეგ ვასილკივის ბრძოლაში 26 თებერვალს.[351][352] ეს თავდასხმები, როგორც ჩანს, მიზნად ისახავდა კიევის სწრაფად აღებას, სპეცნაზის ქალაქში ფარულად შესვლასთან ერთად, თუმცა წარუმატებელი აღმოჩნდა.[353]

მარტის დასაწყისისთვის რუსეთის წინსვლა დნეპრთან შეზღუდული იყო და ძლიერ უკრაინულ თავდაცვას უპირისპირდებოდა.[320][319] 5 მარტისთვის რუსეთის 64 კილომეტრიანი კოლონა ნელ-ნელა უახლოვდებოდა კიევს.[354] სამეფო გაერთიანებული სერვისების ინსტიტუტმა განაცხადა, რომ რუსეთის წინსვლა ნელი იყო.[355] კიევის ჩრდილოეთ-დასავლეთით რუსებმა აიღეს ბუჩა, ჰოსტომელი და ვორზელი[356][357] და ირპინი გახდა ბრძოლის ველი 9 მარტისთვის.[358] 11 მარტისთვის გრძელი კოლონა უმეტესად დაშილილი იყო და დაიკავეს დაფარული პოზიციები, შემჩნეული იყო რაკეტების გამშვები სისტემები.[359] 16 მარტს უკრაინულმა ძლაებმა დაიწყეს კონტრშეტევა რუსეთის კიევიდან და სხვა გარშემო ქალაქებიდან განდევნის მიზნით.[360]

20 მარტისათვის რუსული ძალები ცდილობდნენ კიევის აღებას, აღმოსავლეთ უკრაინის ოკუპაციასა და უკრაინის მთავრობის ჩამოგდებას. რუსული ძალების შეფერხება და გაჩერება გამოიწვია რამდენიმე ფაქტორმა: მორალისა და ხარისხის განსხვავება რუსულ და უკრაინულ ძალებს შორის, უკრაინის მიერ დასავლეთის მიერ მიწოდებული ტანკსაწინააღდეგო ჭკვიანი შეიარაღებისა და თურქეთის Bayraktar TB2-ის გამოყენება, რუსების ცუდი ლოჯისტიკა და აღჭურვილობა, რუსეთის სამხედრო-საჰაერო ძალების წარუმატებლობა და რუსული არმიის გამოფიტვა დიდი ქალაქების აღების მცდელობისას.[361][362][363] სწრაფი გამარჯვების გარეშე რუსულმა ძალებმა შეცვალეს სტრატეგია, დაიწყეს განურჩეველი დაბომბვები და საალყო ომი.[361][364][365]

25 მარტს უკრაინის კონტრშეტევისას კიევის დასავლეთსა და აღმოსავლეთში გათავისუფლდა რამდენიმე ქალაქი და დაბა, მათ შორის მაკარივი.[366][367] რუსულმა ძალებმა უკან დახევა დაიწყეს მარტის ბოლოს, ამ პერიოდში რუსები გავიდნენ ბუჩადან, სადაც უკრაინელები 1 აპრილს შევიდნენ.[368] უკრაინამ განაცხადა ირპინის, ბუჩასა და ჰოსტომელის დაბრუნების შესახებ და გამოჩნდა ომის დანაშაულების სამხილები ბუჩაში 2 აპრილისათვის.[369] 6 აპრილს NATO-ს გენერალურმა მდივანმა იენს სტოლტენბერგმა განაცხადა, რომ რუსეთის „გასვლა, ხელახლა მომარაგების აღება და გადაჯგუფება“ კიევის ოლქში უნდა აღითქვას, როგორც პუტინის გეგმების გაფართოევა უკრაინის აღმოსავლეთსა და მარიუპოლში შემდეგი ორი კვირის განმავლობაში.[331]

ჩრდილო-აღმოსავლეთის ფრონტი

ჩრდლო-აღმოსავლეთის კამპანიაში რუსული ძალები ცდილობენ ჩერნიჰივისა და სუმის ოლქების და მათი დედაქალაქების აღებას სცდილობენ. ჩერნიჰივი მოექცა ალყაში და რუსებმა აიღეს ოლქის მეორე უდიდესი ქალაქი, კონოტოპი, საზღვრიდან 90 კილომეტრის მოშორებით, 25 თებერვალს.[370][371] სუმის ოლქში რუსულმა ძალებმა ვერ იაღეს ქალაქი სუმი, საზღვრიდან 35 კილომეტრში და დაიწყო სუმის ბრძოლა. უკრაინელებმა ქალაქი შეინარჩუნეს მძიმე ურბანულ ბრძოლებში. უკრაინულ წყაროებზე დაყრდნობით, 100 მეტი რუსული ჯავშანტექნიკა განადგურდა და ათობით რუსი სამხედრო ჩავარდა ტყვედ.[372] ბრძოლები გაიმართა ოხტირკაში.[373] 4 მარტს ფრედერიკ კიგანმა განაცხადა, რომ „სუმის ღერძი იყო რუსეთის ყველაზე წარმატებული და საშიში წინ გაჭრა კიევისკენ“ და ასევე თქვა, რომ რელიეფი ხელს უწყობდა მექანიზირებულ ტექიკას, „რელიეფი ბრტყელია, იძლევა ცოტა კარგ თავდაცვით პოზიციას.[319] რუსებმა გაიმარჯვეს კონოტოპის ბრძოლაში და მიაღწიეს ბროვარიმდე (კიევის აღმოსალეთ გარეუბანი) 4 მარტს.[320][319]

6 აპრილს პენტაგონმა დაადასტურა რუსული ძალების ჩერნიჰივის ოლქიდან გასვლა, თუმცა სუმის ოლქში გრძელდებოდა ბრძოლები.[374] 7 აპრილს დმიტრო ჟივიცკიმ, სუმის ოლქის გამგებლმა, განაცხადა, რომ რუსულმა ძალებმა დატოვეს რეგიონი და დაამატა, რომ ტერიტორიაზე შესვლა საფრთხისშემცვლელი იყო ნაღმების, მახეებისა და დატოვებული შეიარაღების გამო.[375]

აღმოსავლეთის ფრონტი

ხარკივის გარეუბანი რუსული დაბომბვის შემდეგ, 1 მარტს

აღმოსავლეთში რუსებმა სცადეს ხაკივის აღება საზღვრიდან 35 კილომეტრში.[376][377] ხარკივის ბრძოლაში რუსულ ტანკებს მძიმე წინააღმდეგობა დახვდა. 28 თებერვალს ქალაქი დაბომბეს სხვადასხვა სარაკეტო დანადგარებით, რომლებმაც დაუდასტურებელი რამოდენობის ადამიანის სიცოცხლე შეიწირა. ოლექსეი არესტოვიჩმა ბრძოლა აღწერა, როგორც „XXI საუკინის სტალინგრადი“.[378]

25 თებერვლის დილას რუსეთის შეიარაღებული ძალები დაიძრნენ დონეცკის სახალხო რესპუბლიკის ტერიტორიიდან მარიუპოლისკენ და უკრაინულ ძალებს შეხვდნენ პავლოპილში, სადაც დამარცხდნენ.[379][380][381] რუსულმა ფლოტმა დაიწყო ამფიბიური შეტევა აზოვის ზღვის 70 კილომეტრიან სანაპირო მონაკვეთზე. აშშ-ის თავდაცვის დეპარტამენტმა განაცხადა, რომ რუსები ათასობით საზღვაო ქვეითის გადასროლას აპირებდნენ.[382][383][384] 1 მარტს დენის პუშილინმა, დონეცკის სახალხო რესპუბლიკის მეთაურმა, განაცხადა, რომ დონეცკის სახალხო რესპუბლიკის ძალებმა ვალნოვახა ალყაში მოაქციეს.[385] 2 მარტს რუსული ძალები დამარხდნენ სევეროდონეცკის ბრძოლაში.[386]

სამხრეთის ფრონტი

განადგურებული რუსული BMP-3 მარიუპოლთან, 7 მარტს

24 თებერვალს რუსებმა აიღეს ჩრდილოეთ ყირიმის არხი და ნახევარკუნძულს აღუდგინა წყლის მიწოდება დნეპრიდან, რომელიც 2014 წლისდან არ მიეწოდებოდა ყირიმს.[387] მარიუპოლის ალყა დაიწყო მარიუპოლზე სწრაფი თავდასხმით და დონბასის სეპარატისტული რეგიონების სამხრეთთან დაკავშირებით.[373][388]</ref> 1 მარტს რუსებმა განაახლეს თავდასხმა მელიტოპოლზე.[389] მელიტოპოლის მერმა მოგვიანებით განაცხადა, რომ რუსებმა დაიკაცეს ქალაქი.[390]

რუსები ყირიმიდან ჩრდილოეთით წავიდნენ 26 თებერვალს, რუსეთის არმიის 22-ე კორპუსი მიუახლოვდა ზაპორიჟიის ატომურ ელექტროსადგურს.[391][392] 28 თებერვალს დაიწყო ენერჰოდარის ალყა.[393] ატომური სადგურის ტერიტორიაზე გაჩნდა ცეცხლი.[394] ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ განაცხადა, რომ აუცილებელი აღჭურვილობა არ დაზიანებულა.[395] 4 მარტს ატომური ელექტროსადგური აიღეს რუსებმა.[396]

ყირიმიდან შეტევის მესამე მიმართულება ჩრდილოეთ-აღმოსავლეთი იყო, სადაც რუსებმა აიღეს ხიდები დნეპრზე.[397] 2 მარტს რუსებმა აიღეს ხერსონი, პირველი დიდი ქალაქი, რომელიც დაეცა.[398] რუსები დაიძრნენ მიკოლაივისაკენ, რომელიც ხერსონსა და ოდესას შრის მდებარეობს. 4 მარტს უკრაინელებმა რუსები დაამარცხეს მიკოლაივის ბრძოლაში და დაიბრუნეს კულბაკინოს ავიაბაზა.[399]

2 მარტს უკრაინელებმა შეუტიეს ჰორლივკას.[400] ჰორლივკას სეპარატისტები აკონტროლებენ 2014 წლიდან.[401]

მეორე ფაზა (8 აპრილი — 6 სექტემბერი)

სამხრეთ-აღმოსავლეთი

რუსეთის უკრაინაში შეჭრის მეორე ფაზა 2022 წლის 7 აპრილიდან 7 აგვისტომდე

8 აპრილს რუსეთის შეაირაღებულმა ძალებმა დააანონსა, რომ ყველა სამხედრო და ყველა დივიზია სამხრეთ-აღმოსავლეთ უკრაინაში გაერთიანდებოდა გენერალ ალექსანდრე დვორნიკოვის მმეთაურობის ქვეშ, რომელსაც ჩააბარეს ერთიანი სამხედრო ოპერაციები, იმ დანაყოფებთან ერთად, რომლებმაც 7 აპრილს დატოვეს უკრაინის ჩრდილოეთი და ჩრდილო-აღმოსავლეთი.[332] 17 აპრილს რუსეთის პროგრესს სამხრეთ-აღმოსავლეთში აფერხებდა უკრაინული წინააღმდეგობა, განსაკუთრებით აზოვსტალის ფოლადის ქარხანასა და მარიუპოლში გამაგრებული ძალები.[402] 19 აპრილს The New York Times-მა დაადასტურა, რომ რუსეთმა განაახლა თავდასხმა, რასაც „აღმოსავლეთის შეტევას“ უწოდებდნენ, რომელიც დაიწყო 480 კმ-ის სიგრძის ფრონტზე, რომელიც გადაჭიმული იყო ხარკივის ოლქიდან ლუჰანსკისა და დონეცკის ოლქებამდე, ამავდროულად სარაკეტო თავდასხმები დაიწყო კიევსა და ლვივში.[403] 30 აპრილისთვის NATO-ს წარმომადგენელმა რუსეთის წინსვლას უთანასწორო და მცირე უწოდა.[404] ანონიმურმა პირმა აშშ-ის თავდაცვის დეპარტამენტიდან რუსეთის შეტევა დაახასიათა, როგორც „ძალიან ნელთბილი“, „საუკეთესო შემთხვევაში მინიმალური“ და „ანემიური“.[405] 2022 წლის 26 მაისს კონფლიქტის სადაზვერვო ჯგუფმა, რუს სამხედროებზე დაყრდნობით, განაცხადა, რომ რუსულ ძალებს სათავეში ჩაუყენეს გენერალ-პოლკოვნიკი გენადი ჟიდკო, მან ჩაანაცვლა არმიის გენერალი დვორნიკოვი.[340][341] 2022 წლის ივნისში რუსეთის ფედერაციის თავდაცვის სამინისტროს სპიკერმა, იგორ კონაშენკომ, გაამხილა, რომ რუსი ძალები გაყოფილია არმიის ჯგუფებს შორის. „ცენტრს“ მეთაურობს გენერალ-პოლკოვნიკი ალექსანდრე ლაპინი და სამხრეთს არმიის გენერალი სერგეი სუროვიკინი.[406] 20 ივლისს ლავროვმა განაცხადა, რომ რუსეთი პასუხს გასცემდა მზარდ სამხედრო მხარდაჭერას, რომელსაც უკრაინა იღებდა, განცხადება გამოიყენეს, როგორც ხერსონისა და ზაპორიჟიის ოლქებში შეჭრის საბაბი.[407]

დონბასის ფრონტი: ლიჩანსკისა და სევეროდონეცკის დაცემა

სამხედრო კონტროლი დონბასის ირგვლივ 2022 წლის 31 მაისისთვის

8 აპრილს რუსეთის ძალებმა საკეტო თავდასხმა განახორციელეს კრამატორსკის რკინიგზის სადგურზე, თავდასხმამ შეიწირა 60 ადამიანის სიცოცხლე, მათ შორის 7 ბავშვი,[408][409] დაიჭრა 110-ზე მეტი ადამიანი.[410] 11 აპრილს პრეზიდენტმა ზელენსკიმ განაცხადა, რომ აღმოსავლეთში რუსეთმა დაიწყო ახალი თავდასხმა.[411] ამერიკელი ოფიციალური პირები ამბობდნენ, რომ რუსეთმა უკან დაიხია ყველა სხვა რეგიონიდან და ამზადებდნენ ტანკებისა და ქვეითი ჯარის ხელახლა მომარაგებასა და გადაჯგუფებას უკრაინის სამხრეთ-აღმოსავლეთისაკენ.[412][413] 11 აპრილს სამხედრო სატელიტებმა დააფიქსირეს რუსი ქვეითებისა და რუსული მექანიზებული დანაყოფების კოლონები, რომლებიც მიემართებოდნენ ხარკივიდან იზიუმში, ეს, სავარაუდოდ, იყო რუსეთის ჩრდილო-დასავლეთიდან სამხრეთ-აღმოსავლეთში გადაჯგუფების ნაწილი.[414]

14 აპრილს უკრაინელმა სამხედროებმა ააფეთქეს ხიდი, რომლებსაც რუსები ხარკივიდან იზიუმში გადასასვლელად იყენებდნენ, შედეგად რუსული კოლონის წინსვლა შეფერხდა.[415] 18 აპრილს მარიუპოლი თითქმის მთლიანად რუსული ძალების კონტროლის ქვეშ იყო, უკრაინის მთავრობამ განაცხადა, რომ დონეცკის, ლუჰანსკისა და ხარკივის ოლქებში შეჭრის მეორე ფაზა გამწვავდა დონბასის ოკუპაციის გაფართოებასთან ერთად.[416] 5 მაისს დეივიდ აქსმა ფორბსისთვის დაწერა, რომ უკრაინის არმიამ თავი მოუყარა თავის მე-4 და მე-17 სატანკო ბრიგადებსა და 95-ე საჰაერო მოიერიშე ბრიგადას იზიუმთან, როგორც შესაძლო შემაკავებელი ძალა იზიუმთან დისლოცირებული რუსული ქვედანაყოფების წინააღმდეგ; აქსმა დაამატა, რომ ხარკივთან თავმოყრის უკრაინის 92-ე და 93-ე მექანიზირებულ ბრიგადებსაც შესაძლოა მსგავსი დავალება ჰქონდეთ ხარკივთან მიმართებით ან ისინი შეიძლება შეუერთდნენ იზიუმთან თავმოყრის ძალებს.[417]

13 მაისს BBC-მ განაცხადა, რომ რუსი სამხედროები ხარკივიდან სხვა ფრონტებზე გადაიყვანეს მას შემდეგ, რაც უკრაინელები წინ წაიწივნენ ხარკივსა და მიმდებარე ქალაქებში და ააფეთქეს რუსული ძალების მიერ მდინარე სევერსკიი დონეცზე აშენებული ხიდი.[418] 22 მაისს BBC-მ განაცხადა, რომ მარიუპოლის დაცემის შემდეგ რუსეთმა გაამძაფრა თავდასხმები ლუჰანსკსა და დონეცკის ოლქებში და სარაკეტო ცეცხლს თავი მოუყარეს სევეროდონეცკში, ლუჰანსკის ოლქის ყველაზე დიდი ქალაქი, რომელსაც უკრაინა აკონტროლებდა.[419] 23 მაისს რუსები შევიდნენ ქალაქ ლიმანში და სრულიად აიღეს იგი 26 მაისს.[420][421] უკრაინულმა ძალებმა დატოვეს სვიატოჰისრსკი.[422] 24 მაისისთვის რუსულმა ძალებმა აიღეს ქალაქი სვიატლოდარსკი.[423] 30 მაისს Reuters-მა განაცხადა, რომ რუსმა სამხედროებმა გაარღვიეს უკრაინის თავდაცვითი პოზიციები სევეროდონეცკის გარეუბნებში.[424] 2 ივნისს The Washington Post-მა განაცხადა, რომ სევეროდონეცკის 80%-ზე მეტს რუსი სამხედროები აკონტროლებდნენ.[425] 3 ივნისს უკრაინის ძალებმა დაიწყეს კონტრშეტევა და გაათავისუფლეს ქალაქის 20%-ზე მეტი 4 ივნისისთვის.[426] თუმცა 5 ივნისს ლუჰანსკის უკრაინელმა გუბერნატორმა, სერგეი ჰაიდაიმ განაცხადა, რომ დვორნიკოვი კვლავ სათავეში იყო და 10 ივნისამდე ჰქონდა სევეროდონცეცკის აღების დრო.[427]

12 ივნისს, უკრაინული მონაცემებით 800 უკრაინელი სამოქალაქო პირი და, რუსეთის მიხედვით, 300–400 სამხედრო აფარებდა თავს აზოტის ქიმიურ ქარხანას სევეროდონეცკში.[428][429] სევეროდონეცკის შემდეგ რუსებმა იერიში მიიტანეს მეზობელ ქალაქ ლისიჩანსკზე.[430]20 ივნისს რუსმა სამხედროებმა განაგრძეს სევეროდონეცკში პოზიციების გამყარება ახლოსმდებარე სოფლების აღებით.[431] 24 ივნისს CNN-მა განაცხადა, რომ რუსების მიერ „გადამწვარი მიწის“ ტაქტიკების გამოყენების გამო უკრაინულ შეიარაღებულ ძალებს ქალაქის ევაკუაციის ბრძანება მოუვიდა. ასობით მშვიდობიანმა მოქალაქემ თავი აზოტის ქიმიურ ქარხანას შეაფარა, რომელსაც ადრებენ აზოვსტალის ფოლადის ქარხანას მარიუპოლში.[432] 3 ივლისს CBS-მა განაცხადა, რომ რუსულმა ძალებმა აიღეს ლისიჩანსკი.[433] 4 ივლისს The Guardian-მა განაახლა, რომ ლუჰანსკის ოლქის დაცემის შემდეგ რუსი სამხედროები გადავიდნენ დონეცკის ოლქზე და თავს დაესხნენ ქალაქებს: სლოვიანსკი და ბახმუტი.[434]

მიკოლაივი–ოდესის ფრონტი

ოდესისა და მიკოლაივის ოლქების მნიშვნელოვანი ქალაქების სარაკეტო დაბომბვები დაიწყო შეჭრის მეორე ფაზასთან ერთად.[403] 22 აპრილს რუსეთის ბრიგადის გენერალმა, რუსტამ მინეკაიევმა, თავდაცვის სამინისტროს შეხვედრაზე განაცხადა, რომ რუსეთი გეგმავდა მიკოლაივი–ოდესის ფრონტის გაფართოებას მარიუპოლის ალყის შემდეგ, რათა მოეცვა დნესტრისპირეთის სეპარატისტული რეგიონი მოლდოვა–უკრაინის საზღვარზე.[435][436] უკრაინის თავდაცვის სამინისტრომ ეს გეგმა იმპერიალიზმად შეაფასა და განაცხადეს, რომ ეს ეწინააღმდეგებოდა რუსეთის განცხადებას, რომლის მიხედვითაც რუსეთს უკრაინაში არ ჰქონდა ტერიტორიული ამბიციები; უკრაინის თავდაცვის სამინისტრომ განაცხადა: „ომის მეორე ფაზის მიზანი არ არის მითურ ნაცისტებზე გამარჯვება, არამედ უბრალოდ უკრაინის სამხრეთ და აღმოსავლეთ რეგიონების ოკუპაცია.“[435] გეორგი გოტევმა Reuters-ისთვის 22 აპრილს დაწერა, რომ უკრაინის ოკუპაცია ოდესიდან დნესტრისპირეთამდე უკრაინას შავ ზღვაზე გასასვლელის გარეშე დატოვებდა.[437] 24 აპრილს რუსეთმა განაახლა სარაკეტო იერიშები ოდესაზე, გაანადგურეს სამხედრო დაწესებულებები და მოკლეს 20-ზე მეტი მშვიდობიანი მოქალაქე.[438]

27 აპრილს უკრაინულმა წყაროებმა გაავრცელეს ინფორმაცია, რომ დნესტრისპირეთში ორი რუსული სამაუწყებლო კოშკი განადგურდა აფეთქებების შედეგად.[439] აპრილის ბოლოს რუსეთის სარაკეტო თავდასხმების სამიზნე ოდესის ასაფრენი ბილიკები გახდა.[440] 10 მაისის კვირას უკრაინულმა ძალებმა დაიწყეს კუნძულ ზმეინის გათავისუფლების ოპერაცია.[441] 30 ივნისს რუსმა სამხედროებმა დატოვეს კუნძული.[442][443] 23 ივნისს CNBC-მ განაცხადა, რომ რუსეთი თავს დაესხა ოდესის პორტს, რაც სწრაფად დაგმეს მსოფლიოს ლიდერებმა, ეს ხელს უშლიდა გაეროსა და თურქეთის მიერ მოწყობილ შავი ზღვის მარცვლეულის ინიციატივას, რომელიც უზრუნველყოფდა საზღვაო დერეფანს უკრაინიდან მარცვლეულისა და სხვა საკვები პროდუქტის ექსპორტისთვის.[444][445] 31 ივლისს CNN-მა განაცხადა მნიშვნელოვანი გამწვავების შესახებ მიკოლაივის სარაკეტო თავდასხმებსა და დაბომბვაში რუსების მიერ, რამაც შეიწირა უკრაინელი მარცვლეულის ბიზნესმენი ოლექსი ვადატურსკი.[446]

დნიპრო–ზაპორიჟიის ფრონტი

რუსული სარაკეტო თავდასხმა საჯარო სავაჭრო ცენტრზე კრემენჩუკში, რომელსაც საფრანგეთის პრეზიდენტ ემანუელ მაკრონმა „ომის დანაშაული“ უწოდა.

რუსეთმა განაგრძო რაკეტების სროლა და ბომბების ჩამოყრა დნიპროსა და ზაპორიჟიის ოლქების მნიშვნელოვან ქალაქებში.[403] 10 აპრილს რუსულმა რაკეტებმა გაანადგურა დნიპროს საერთაშორისო აეროპორტი.[447][448] 2 მაისს გაერომ რუსული ძალების თანამშრომლობის მეშვეობით მარიუპოლიდან გადაარჩინა 100 ადამიანი, რომლებიც დონეცკთან ახლოს სოფელ ბეზიმენში გადაიყვანეს, საიდანაც გადარჩენილები ზაპორიჟიაში გაგზავნეს.[449] 28 ივნისს Reuters-მა განაცხადა, რომ რუსეთი რაკეტით თავს დაესხა კრემენჩუკს, ზაპოროჟიის ჩრდილო-დასავლეთით, რაკეტა აფეთქდა სავაჭრო ცენტრში და შეიწირა სულ მცირე 18 ადამიანის სიცოცხლე, ემანუელს მაკრონმა ამ შემთხვევას „ომის დანაშაული“ უწოდა.[450]

7 ივლისს რუსეთმა ადრე დაკავებულ ზაპორიჟიის ატომური ელექტროსადგურის ტერიტორიაზე მძიმე არტილერია და მობილური სარაკეტო გამშვები სისტემები განალაგეს და იყენებდნენ ელექტროსადგურს უკრაინული კონტრშეტევის თავიდან ასაცილებლად.[451]

მარიუპოლის დაცემა

13 აპრილს რუსულმა ძალებმა გაამძაფრეს მარიუპოლში აზოვსტალის ფოლადის ქარხნის ტერიტორიაზე გამაგრებულ უკრაინის თავდაცვის ძალებზე თავდასხმები.[452] 17 აპრილისთვის რუსებმა ალყაში მოაქციეს ქარხანა. დენის შმიგალმა განაცხადა, რომ უკრაინელმა სამხედროებმა პირობა დადეს, რომ უარყოფდნენ რუსების ულტიმატუმს დანებების შესახებ და იბრძოლებდნენ სისხლის უკანასკნელ წვეთამდე.[453] 20 აპრილს პუტინმა განაცხადა, რომ მარიუპოლის ალყა ტაქტიკურად დასრულებული იყო, რადგან 500 უკრაინელი სამხედრო და 1000 მშვიდობიანი პირი გამაგრებული იყვნენ აზოვსტალის ქარხნის ბუნკერებში და მოწყვეტილნი იყვნენ მხარდამჭერი ძალებისგან.[454]

პუტინთან და ზელენსკისთან შეხვედრების შემდეგ, 28 აპრილს, გაეროს გენერალურმა მდივანმა, ანტონიუ გუტერეშმა, განაცხადა, რომ ეცდებოდა მარიუპოლის გადარჩენილი მოსახლეობის სასწრაფო ევაკუაციის ორგანიზებას, პუტინის დაპირებების შესაბამისად.[455] 30 აპრილს რუსმა სამხედროებმა სამოქალაქო პირებს მარიუპოლის დატოვების უფლება გაეროს დაცვით მისცეს.[456] 3 მაისს, მას შემდეგ, რაც აზოვსტალი 100-მა მშვიდობიანმა პირმა დატოვა, რუსულმა ძალებმა განაახლეს ქარხნის შეუჩერებელი დაბომბვა.[457] 6 მაისს The Telegraph-მა განაცხადა, რომ რუსეთმა თერმობარული ბომბები გამოიყენა უკრაინელი სამხედროების წინააღმდეგ, რომლებმაც დაკარგეს კიევის მთავრობასთან კონტაქტი. უკანასკნელ კომუნიკაციაში ზელენსკიმ ალყაშემორტყმული ქარხნის მეთაურს დანებების უფლება მისცა, რადგან სამხედროები მზარდი რუსული ზეწოლისა და განადგურების საფრთხის წინაშე იყვნენ.[458] 7 მაისს, 3-დღიანი ცეცხლის შეწყვეტის დასრულების შემდეგ, ყველა მშვიდობიანმა პირმა დატოვა აზოვსტალი.[459]

ბავშვთა საავადმყოფო მარიუპოლში საჰაერო იერიშის შემდეგ

აზოვსტალიდან უკანასკნელი სამოქალაქო პირების ევაკუაციის შემდეგ ქარხანაში დარჩა დაახლოებით 2 ათასი უკრაინელი სამხედრო და 700 დაჭრილი; მათ შეძლეს სამხედრო დერეფნის მოთხოვნა, რადგან რუსებთან დანებების შემთხვევაში სიკვდილით დასჯას ელოდნენ.[460] უკრაინსკაია პრავდამ აზოვსტალში უკრაინელ სამხედროებს შორის შეუთანხმებლობის შესახებ გაავრცელა ინფორმაცია, 8 მაისს უკრაინელი საზღვაო ქვეითების მეთაურმა, რომელსაც აზოვსტალის ბუნკერების დაცვა ევალებოდა, ტანკები, შეიარაღება და პერსონალი ნებართვის გარეშე აიღო, გაარღვია პოზიცია და გაიქცა. დარჩენილი სამხედროები საუბრობდნენ აზოვსტალის დასუსტებული დაცვის შესახებ, რამაც რუსებს წინსვლის საშუალება მისცა.[461] ილია სომოლიენკომ, აზოვსტალში დარჩენილი უკრაინელი მებრძოლების მეთაურის მოადგილემ, განაცხადა: „ჩვენ აქ მკვდარი კაცები ვართ. ჩვენმა უმეტესობამ ეს ვიცით და ამიტომ ვიბრძვით შეუპოვრად.“[462]

16 მაისს უკრაინის გენერალურმა შტაბმა განაცხადა, რომ მარიუპოლის გარნიზონმა „შეასრულა თავისი საბრძოლო დავალება“ და საბოლოო ევაკუაციები აზოვსტალის ქარხნიდან დაწყებული იყო. უკრაინის შეიარაღებულმა ძალებმა განაცხადა, რომ 264 უკრაინის სამხედრო მოსამსახურე აზოვსტალის ქარხნიდან გადაიყვანეს რუსეთის კონტროლის ქვეშ მყოფ ოლენივკაში, ხოლო 53, რომლებიც „სერიოზულად იყვნენ დაშავებული“, გადაიყვანეს საავადმყოფოში, ნოვოაზოვსკში, ასევე რუსეთის კონტროლის ქვეშ.[463][464] ევაკუაციების შემდეგ რუსულმა და დონეცკის სახალხო რესპუბლიკის ძალებმა სრულიად გააკონტროლეს მარიუპოლი. ბრძოლის დასრულებას მოჰყვა მარიუპოლის ალყის დასრულებაც. რუსეთის პრეზიდენტის პრესმდივანმა, დიმიტრი პესკოვმა, განაცხადა, რომ პუტინმა დანებებულ მებრძოლებს „საერთაშორისო სტანდარტებთან შესაბამის“ მოპყრობას დაჰპირდა, ხოლო ვოლოდიმირ ზელენსკიმ განაცხადა, რომ „ბიჭების სახლში დაბრუნებაზე მუშაობა გრძელდება და ამ საქმეს სიფრთხილე და დრო სჭირდება“. რუსეთის დუმის ზოგიერთმა წევრმა მოითხოვა, რომ აზოვის პოლკის წევრები არ გაეცვალათ რუს ტყვეებში.[465]

ყირიმზე თავდასხმები

2022 წლის 9 აგვისტოს ინფორმაცია გავრცელდა დიდი აფეთქების შესახებ საკის საჰაერო ბაზაზე, დასავლეთ ყირიმში. ეს იყო პირველი თავდასხმა ყირიმის ნახევარკუნძულზე. ბაზა მდებარეობს ნოვოფედოროვკასთან ახლოს, რომელიც პოპულარული ტურისტული რეგიონია. აფეთქების შემდეგ ქერჩის ხიდზე საცობები გაჩნდა, რუსი ტურისტები ყირიმის დატოვებას ცდილობდნენ.[466] შემდეგ კვირას აფეთქება და ხანძარი დაფიქსირდა იარაღის საცავში დჟანკოისთან ახლოს, ჩრდილო-აღმოსავლეთ ყირიმში, რუსეთმა აფეთქება „საბოტაჟს“ დააბრალა. რუსეთის მიერ ანექსირებული ყირიმის რესპუბლიკის მეთაურმა, სერგეი აქსეონოვმა, განაცხადა, რომ 2 000 ადამიანი გაიყვანეს რეგიონიდან.[467] 18 აგვისტოს აფეთქებები დაფიქსირდა ბელბეკის საჰაერო ბაზაზე, სევასტოპოლის ჩრდილოეთით.[468]

მესამე ფაზა (6 სექტემბერი — დღემდე)

მესამე ფაზის ანიმაციური რუკა (5 სექტემბრიდან)

2022 წლის 6 სექტემბერს უკრაინულმა ძალებმა დაიწყეს მოულოდნელი კონტრშეტევა ხარკივის ოლქში,[469] ბალაკლიასთან ახლოს.[470] 12 სექტემბერს რუსეთმა აღიარა რეგიონში მნიშვნელოვანი პოზიციების დაკარგვა. The New York Times-მა ორგვერდიანი სტატია გამოაქვეყნა, რომელშიც საუბარია თუ როგორც დაამსხვრია ამ კონტრშეტევამ „უძლეველი პუტინის“ იმიჯი და როგორ წაახალისა კიევი, მეტი იარაღი მოითხოვოს დასავლეთისგან.[471][472]

2022 წლის 21 სექტემბერს ვლადიმერ პუტინმა გამოაცხადა ნაწილობრივი მობილიზაცია და განაცხადა, რომ ქვეყანა გამოიყენებდა „ყველა საშუალებას“ “თავის დასაცავად“. რუსეთს თავდაცვის მინისტრმა, სერგეი შოიგუმ განაცხადა, რომ ჯარში გაიწვევდნენ 300 000 რეზერვისტს.[473][474] მიხაიოლო პოდოლიაკმა თქვა, რომ გადაწყვეტილება მოსალოდნელი იყო და თქვა, რომ ამით ეცდებოდნენ „რუსეთს ჩაფლავების“ გამართლებას“.[475] ბრიტანეთის საგარეო საქმეთა მინისტრმა, გილიან კიგანმა გადაწყვეტილებას „ესკალაცია“ უწოდა,[476] ხოლო მონღოლეთის ყოფილმა პრეზიდენტმა, ცაჰიაგინ ელბეგდორჟმა რუსეთი რუსი მონღოლების „საზარბაზნე ხორცად“ გამოყენებაში დაადანაშაულა.[477]

უკრაინული კონტრშეტევა ხერსონში

29 აგვისტოს ზელენსკიმ განაცხადა სრულმასშტაბიანი კონტრშეტევის შესახებ უკრაინის სამხრეთ-აღმოსავლეთში, ხერსონისა და მიკოლაივის ოლქების გასათავისუფლებლად, ამას მხარი დაუჭირეს უკრაინის უმაღლესმა რადამ და უკრაინის სამხრეთის ოპერაციულმა სარდლობამ.[478][479][480][481][482] ოპერაციის დასაწყისში უკრაინის ოპერაციულმა ჯგუფმა „კახოვკამ“ და ზოგმა თანამდებობის პირმა განაცხადეს, რომ გაარღვიეს დონეცკის სახალხო რესპუბლიკის 109-ე პოლკისა და რუსი პარაშუტისტების თავდაცვითი ხაზები.[481] 109-ე პოლკი ჩამოყალიბებული იყო გაწვეული სამხედროებით.[482] უკრაინის მიერ რუსული პოზიციების საჰაერო და საარტილერიო დაბომბვების გაზრდის შემდეგ გავრცელდა ინფორმაციები დიდი რუსული ბაზის განადგურების შესახებ.[482][483] 1 სექტემბერს უკრაინამ განაცხადა სტანისლავისა და სნიჰურივკას აღების შესახებ, რაც ადგილობრივმა წყაროებმა დაადასტურეს.[484] 4 სექტემბერს ზელენსკიმ განაცხადა ხერსონის ოლქში ორი, ხოლო დონეცკის ოლქში ერთი სოფლის გათავისუფლების შესახებ. უკრაინის მთავრობამ გაავრცელა უკრაინული დროშის აღმართვის ვიდეო ვისოკოპილიაში.[485][486]

6 სექტემბერს უკრაინამ მეორე კონტრშეტევა დაიწყო ხარკივის ოლქში, რასაც სწრაფი გარღვევა მოჰყვა. ამასობაში უკრაინული შეტევები გაგრძელდა სამხრეთის ფრონტზეც.[487] 12 სექტემბერს ზელენსკიმ საერთო ჯამში 6000 კვადრატული კილომეტრის ფართობის ტერიტორიის გათავისუფლების შესახებ განაცხადა. BBC-მ ვერც დაადასტურა და ვერც უარყო ეს განცხადება.[488] 13 სექტემბრისთვის რუსებმა მიატოვეს კისელივკა.[489][490][491] მელიტოპოლის მერმა განაცხადა, რომ რუსებმა დატოვეს ქალაქი და ანექსირებულ ყირიმში გადავიდნენ.[492] უკრაინამ ასევე განაცხადა ოლექსანდრივკას აღების შესახებ.[493] 14 სექტემბერს ადგილობრივმა წყაროებმა განაცხადეს კისელივკას გათავისუფლების შესახებ, მაგრამ ეს არ დაადასტურეს არც უკრაინის არმიამ და არც გარე წყაროებმა 14 სექტემბრის მდგომარეობით.[494]

ხარკივის კონტრშეტევა

ხარკივის კონტრშეტევა

ამასობაში, 6 სექტემბერს, უკრაინამ დაიწყო მოულოდნელი მეორე კონტრშეტევა ხარკივის ოლქში,[495] ბალაკლიასთან ახლოს.[496] 7 სექტემბრისთვის უკრაინამ წინ წაიწია 20 კილომეტრით და გაათავისუფლა დაახლოებით 400 კვადრატული კილომეტრის ფართობის ტერიტორია. რუსმა კომენტატორებმა მარცხი ჯართა ხერსონისკენ რელოკაციას დააბრალეს.[497] 8 სექტემბერს უკრაინელებმა აიღეს ბალაკლია და კუპიანსკს 15 კილომეტრზე მიუახლოვდნენ.[498] სამხედრო ანალიტიკოსებმა თქვეს, რომ კუპრიანსკისაკენ სვლა ითვალისწინებდა მნიშვნელოვან სარკინიგზო სადგურის აღებას და იზიუმში განლაგებული რუსული ჯარების ჩრდილოეთიდან გასაქცევი გზის მოჭრას.[499]

9 სექტემბერს ხარკივის ოლქის რუსული ოკუპაციის ადმინისტრაციამ იზიუმიდან, კუპიანსკიდან და ველიკი-ბურლუკიდან ევაკუაცია გამოაცხადა. ომის კვლევის ინსტიტუტმა განაცხადა, რომ კუპიანსკს უკრაინელები მომავალ 72 საათში დაიბრუნებდნენ,[500] ამ დროს რეგიონში რუსებმა გადაისროლეს სარეზერვო დანაყოფები.[501] 10 სექტემბრის დილას კუპიანსკის ცენტრში უკრაინის დროშა აღმართეს[502] და ომის კვლევის ინსტიტუტმა განაცხადა, რომ უკრაინამ 2500 კვადრატული კილომეტრის ფართობის ტერიტორია.[503]

იმავე დღეს Reuters-მა განაცხადა, რომ რუსეთის პოზიციები ჩრდილო-აღმოსავლეთში ჩამოიშალა უკრაინული თავდაცვის შედეგად და კუპიანსკის დაცემის შემდეგ რუსებმა დატოვეს იზიუმი.[504] 15 სექტემბრისთვის ყველა რუსული დანაყოფი გადავიდა მდინარე ოსკოლის დასავლეთით. გაქცეულმა დანაყოფებმა მიატოვეს ძვირადღირებული სამხედრო აღჭურვილობა და ტექნიკა.[505]

დნიპრო–ზაპორიჟიის ფრონტი

3 სექტემბერს ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტოს დელეგაცია ეწვია ზაპორიჟიის ატომურ ელექტროსადგურს და 6 სექტემბერს გამოაქვეყნა მოხსენება, რომელშიც აღწერეს დაზიანებები, რომელიც დაბომბვების შედეგად და ოკუპაციის დროს მიაყენეს ატომურ სადგურს.[506][507] 11 სექტემბერს 15:14 საათზე მეექვსე და ბოლო რეაქტორი გაითიშა, რითაც „სრულიად გაჩერდა“ სადგური.[508]

დასავლეთი უკრაინა

მთავარი სტატია: ოდესის დაბომბვები (2022).

14 მარტს რუსეთმა სარაკეტო თავდასხმა განახორციელა სამხედრო საწვრთნელ ბაზაზე ოავორივში, ლვივის ოქლში, პოლონეთის საზღვართან. ლვივის გუბერნატორმა განაცხადა, რომ თავდასხმამ 35 ადამიანის სიცოცხლე შეიწირა.[509][510] 18 მარტს რუსეთითავს დაესხა თავად ლვივს, უკრაინის არმიამ განაცხადა, რომ რუსეთმა შეტევა განხორციელდა თვითმფრინავების მიერ, ფრთოსანი რაკეტებით.[511]

საჰაერო და საზღვაო ბრძოლები

24 თებერვალს, ადგილობრივი დროით 18:00 საათზე, უკრაინის სასაზღვრო გვარდიამ განაცხადა, რომ რუსები თავს დაესხნენ ზმეინის კუნძულს.[512] კრუისერ მოსკვამ და საპატრულო ხომალდ ვასილი ბიკოვმა დაბომბეს კუნძული.[513] როცა რუსებმა კუნძულის მცველებს დანებება მოთოხვეს, უკრაინელების პასუხი იყო: „რუსული სამხედრო ხომალდი, იდი ნახუი“[514][515] დაბომბვის შედმეგ კუნძული რუსებმა აიღეს.[516] 24 თებერვალს რუსები თავს დაესხნენ ჩუჰუივის ავიაბაზას,[517] რომელშიც ინახებოდა Bayraktar TB2 დრონები. შეტევამ დააზიანა საწვავის მარაგები და ინფრასტრუქტურა.[518]

25 თებერვალს მილეროვოს ავიაბაზას შეუტია უკრაინის არმიამ, OTR-21 Tochka რაკეტებით. უკრაინაზე დაყრდნობით, ამით გაანადგურეს რუსეთის სამხედრო-საჰაერო ძალების თვითმფრინავები და დაწვეს ავიაბაზა.[519][520] 27 თებერვალს რუსები ჟიტომირის აეროპორტს თავს დაესხნენ 9K720 Iskander-ის სარაკეტო გამშვები სისტემით ბეალრუსიის ტერიტორიიდან.[521][522]

რუსებმა 5 მარტს რამდენინე თვითმფრინავი დაკარგა, სუ-30SM-ის, ორი სუ-34-ის, ორი სუ-25-ის, ორი მი-24/მი-35-ის, ორი მი-8-სა და ორლანის უპილოტო საფრენი აპარატის ჩათვლით.[523] 6 მარტს უკრაინის შეიარაღებული ძალების გენერალურმა შტაბმა განაცხადა, რომ შეჭრის განმავლობაში ჩამოაგდეს 88 რუსული საფრენი აპარატი.[524] თუმცა, ანონიმურმა ამერიკულმა წყარომ Reuters-ს 7 მარტს უთხრა, რომ რუსული თვითმფრინავებისა და ვერტმფრენების „დიდი უმეტესობა“ მზად იყო საბრძოლველად.[525]

26 თებერვალს რუსეთმა განაცხადა, რომ აშშ-ის დრონები უკრაინას აწვდიდა ინფორმაციას რუსულ გემებზე შავ ზღვაში, ეს აშშ-მ უარყო.[526] 3 მარტს უკრაინული ფრიგატი ჰელტმან საჰაიდაჩნი სწრაფად გადაიყვანეს მიკოლაივში, რათა ის ხელში არ ჩაეგდოთ რუსებს.[527][528][529]

რუსულ სამხედრო-საჰაერო ძალებს ბრძოლაში უფრო პატარა როლი ითამაშეს, იდრე ანალიტიკოსები ელოდნენ. მათი აზრით რუსული ავიაცია სწრაფად გაანადგურებდა უკრაინულ ანტისაჰაერო თავდაცვებს და მოიპოვებდა საჰაერო უპირატესობას. პირველ ორ კვირაში ავიაციამ მინიმალური როლი ითამაშა და რუსული ანტისაჰაერო თავდაცვები, ავიციასთან ერთად ფუნქციონირებადი დარჩა, რუსეთმა ვერ მოიპოვა უპირატესობა. ეკონომისტმა რუსეთის ავიაციის წარუმატებლობა ახსნა უკრაინის საშუალო დისტანციაზე მოქმედი ანტისაჰაერო რაკეტებით, რუსეთის სიზუსტით მართვადი ბომბების ნაკლებობითა და სტინეგრების ეფექტურობით და პილოტების გამოუცდელობით ახსნა.[530]

რუსეთის შავი ზღვის ფლოტის ფლაგმანი სარაკეტო კრეისერი „მოსკვა“ ჩაძირა ორმა უკრაინულმა ნეპტუნის ფრთოსანმა ხომალდსაწინააღმდეგო რაკეტამ 2022 წლის 14 აპრილს

14 მარტს რუსულმა RT-მ განაცხადა, რომ რუსებმა ვერდიასკში ხელში ჩაიგდეს ათობით უკრაინული გემი, მათ შორის სადესანტო გემი „იური ოლეფირენკო“.[531] 24 მარტს უკრაინამ განაცხადა ბერდიანსკში რუსული გემის „ორსკის“ განადგურების შესახებ, თუმცა განადგურებული გემი „ორსკის“ და „სარატოვი“ აღმოჩნდა.[532][367][533]

13 აპრილს რუსული სარაკეტო კრეისერი „მოსკვას“, რუსეთის შავი ზღვის ფლოტის ფლაგმანს, უკრაინული წყაროებისა და აშშ-ის დაზვერვის ინფორაციით,[534] მოხვდა ორი უკრაინული ნეპტუნის ფრთოსანი ხომალდსაწინააღმდეგო რაკეტა და ბორტზე გაჩნდა ხანძარი.[535] პენტაგონის სპიკერმა, ჯონ კირბიმ, განაცხადა, რომ სატელიტებით გადაღებულ ფოტოებში ჩანს ხომადზე შეიარაღების საცავის აფეთქება და განაცხადა, რომ რუსებს ხომალდი სევასტოპოლის პორტში მიჰყავდათ ბუქსირებით.[536] იმავე დღეს რუსეთის თავდაცვის სამინისტრომ განაცხადა, რომ „მოსკვა“ ბუქსირით გადაყვანისას შტორმში ჩაიძირა.[537] 15 აპრილს რუსები რაკეტებით თავს დაეხსნენ ლუჩის დიზაინის ბიუროს კიევში, სადაც ნეპტუნის ტიპის რაკეტებს ქმდინდნენ.[538]

მსუბუქი ბირთვული იარაღი

უილიამ ჯოზეფ ბარნსმა, აშშ-ის ცენტრალური სადაზვერვო სააგენტოს დირექტორმა, 14 აპრილს განაცხადა, რომ პუტინმა შესაძლოა გამოიყენოს ტაქტიკური ბირთვული იარაღი უკრაინის წინააღმდეგ.[539]

სახალხო წინააღმდეგობა

უკრაინელი ხალხი რუსულ შეჭრა რამდენიმე გზით ეწინააღმდეგება, როგორებიცაა: მოხალისედ გაწევრიანება ადგილობრივ ტერიტორიული თავდაცვის ნაწილებში, მოლოტოვის კოქტეილების დამზადება, საჭმლის მომზადებამ ბარიერების აგება[540] და ლტოლვილების დამხმარება.[541]

შეჭრის შემდეგ ბევრი უკრაინელი მოხალისე შეუერთდა ტერიტორიული თავდაცვის ძალებს და დანარჩენმა გადაწყვიტა რუსეთისთვის ხელის შეშლა უიარაღოდ, სამოქალაქო წინააღმდეგობით, სამოქლაქო პირებმა მოხსნეს საგზაო ნიშნები და შექმნეს ბარიერები გზებზე. გავრცელდა ვიდეოები, რომლებშიც ჩანს, რომ ოკუპირებულ დასახლებულ პუნქტებში ადგილობრივები ფიზიკურად და ვერბალურად უპირისპირდებიან რუს სამხედროებს, წინ უდგებიან სამხედრო ტექნიკასა და ტრანსპორტს.[542][543] ოკუპირებული ხერსონიდან გავრცელდა ვიდეო, სადაც მმოძრავ რუსულ ჯავშანტექნიკაზე დგას კაცი და უკრაინის ეროვნულ დროშას აფრიალებს.[544] რუსი სამხედროების პასუხი მერყეობს დაპიისპირებებსა და უკანდახევებს შორის.[542] ზოგი რუსი სამხედრო პირპაირ ესრპდა ხალხთა ჯგუფებს, ან ჰაერში ესროდნენ გაფრთხილებისა და ხალხის დაშინების მიზნით.[545][546] 9 მარტს უკრაინის შეიარაღებულმა ძალებმა უკრაინელებს სთხოვა განეცხადათ რუსული ტექნიკის შემჩნევის შესახებ. გადაღებულ ფოტოებში ვხედავთ: Krasukha-4-ს, Infauna (RB-531B)-ს, a Tigr-M MKTK REI PP Leer-2 VPK-233114-ს, Diabazol-ს, R-378A(B)-ს, an RB-341V Leer-3-ს, R-934B-ს, და Borisoglebsk-2-ს.[547]

არსებობს უკრაინელი დემონსტრანტების მასობრივი დაკავებების შემთხვევები. ადგილობრივი მედიები ასევე ავრცელებენ ინფორმაციებს რუსული ძალების მიერ გაუჩინარებების, სიკვდილით დასჯების, მძევლებად აყვანის, სახალხო მკვლელობებისა და სექსუალური ძალადობების შესახებ, უკრაინული წინააღმდეგობის გასატეხად.[548]

სამხედრო მხარდაჭერა უკრაინას

  რუსეთი
  უკრაინა
  ქვეყნები, რომლებმაც სამხედრო აღჭურვილობა მიაწოდეს უკრაინას

ვიქტორ იანუკოვიჩის პრეზიდენტობისას უკრაინის არმიის მდგომარეობა სავალალო იყო. ცვილებისა და ქვეყნის სათავეშე პროდასავლური ძალების მოსვლის შემდეგ უკრაინის მომარაგება დაიწყეს დასავლელმა მოკავშირეებმა. უკრაინის არმია გაუმჯობესდა და გარკვეულ წარმატებებსაც მიაღწიეს დონბასის ომში. უკრაინამ თურქული Bayraktar TB2-ების მიღება დაიწყო 2019 წლიდან,[549] იგი გამოიყენეს 2021 წელს სეპარატისტების საარტილერიო პოზიციების წინააღმდეგ დონბასში.[550]

რუსეთის ძალების თავმოყრასთან ერთად NATO-ს წევრებმა გაზადრეს იარაღის მიწოდება.[551] აშშ-ის პრეზიდენტ ჯო ბაიდენმა აგვისტოსა და დეკემბერში უკრაინას 260 მილიონი დოლარის ღირებულების სამხედრო დახმარება გაუგზავნა. ამ დახმარებაში შედიოდა FGM-148 Javelins და სხვა ჯავშანსაწინააღმდეგო აირაღები, ცეცხლსასროლი იარაღები, სხვადასხვა კალიბრის ტყვიები და სხვა აღჭურბილობა.[552][553][554]

შეჭრის შემდეგ უკრაინაში იარაღი გააგზავნეს ბელგიამ,[555] ჩეხეთმა,[556] ესტონეთმა,[557] საფრანგეთმა, საბერძნეთმა,[558] ნიდერლანდებმა, პორტუგალიამ[559] და დიდმა ბრიტანეთმა.[560] 24 თებერვალს პოლონეთის მიერ გაგზავნილ დახმარებაში შედიოდა 100 ნაღმტყორცნი, სხვადასხვა ტყვია-წამალი და 40 000-ზე მეტი მუზარადი.[561][562] NATO-ს წევრების უმეტესობამ გააგზავნა იარაღი, თუმცა NATO-მ, როგორც ორგანიზაიამ არა.[61]

2022 წლის იანვარში გერმანიამ ესტონეთს აუკრძალა გერმანული იარაღის უკრაინაში გაგზავნა.[563] გერმანიამ გააგზავნა 5 000 მუზარადი და საველე საავადმყოფო, რაზეც კიევის მერმა, ვიტალი კლიჩკომ, განაცხადა: „შემდეგს რას გამოგზავნით? ბალიშებს?“[564] 26 თებერვალს გერმანიამ შეცვალა პოლიტიკა და ნიდერლანდებს ნება დართო გაეგზავნა 400 რაკეტიანი ყუმბარა,[565] 500 სტინგერის რაკეტა და 1000 ტანკსაწინააღმდეგო იარაღი.[566]

27 თებერვალს ევროკავშირი კოლექტიურად გათანხმდა უკრაინისათვის იარაღის შეძენას. იოზეფ ბორელმა განაცხადა, რომ უკრაინისთვის იყიდდნენ 450 მილიონი ევროს (502 მილიონი აშშ დოლარი) ღირებულების ლეტალურ აღჭურვილობას და 50 მილიონი ევროს (56 მილიონი აშშ დოლარი) არალეტალურ აღჭურვილობას. ასევე ბორელმა თქვა, რომ ევროკავშირის თავდაცვის მინისტრები გადაწყვეტდნენ დეტალებს და პოლონეთი იქნებოდა დისტრიბუციის საწყისი წერტილი.[567][568][569] ბორელმა კიდევ თქვა, რომ ისინი უკრაინას მიაწვდიდნენ იმ თვითმფრინავებს, რომლებისთვისაც გაწვრთნილი პილოტები უკვე ჰყავდა უკრაინას. ეს თვითმფრინავები (მიგ-29-ები და სუ-25-ები) მხოლოდ პოლონეთს, ბულგარეთს და სლოვაკეთს ჰყავდათ.[570] 1 მარტს ამ ქვეყნებმა თვითმფრინავების გადახემაზე უარი განაცხადეს.[571]

26 მარტს აშშ-ს სახელმწიფო მდივანმა, ანტონი ბლინკენმა 350 მილიონი აშშ დოლარის ლეტალური დახმარება, ჯავშანსაწინააღმდეგო იარაღის, ჰაერსაწინააღმდეგო იარაღის, სხვადასხვა კალიბრის იარაღისა და ამუნიცის, ბრონიჟილეტისა და სხვა აღჭურვილობის ჩათვლით.[572][573][574] 27 თებერვალს პორტუგალიამ დაანონსა, რომ უკრაინაში გააგზავნიდნენ H&K G3 ავტომატურ ცეცხლსასროლ იარაღსა და სხვა სამხედრო აღჭურვილობას.[559] შვედეთმა და დანიამ გააგზავნეს 5 000 და 2 700 ტანკსაწინააღმდეგო იარაღი.[575][576] დანიამ ასევე გააგზავნა 300 გაფუჭებული სტინგერის ნაწილები, რომლებსაც აშშ შეაკეთებდა.[577]

ნორვეგიის მთავრობამ თავდაპირველად განაცხადა, რომ არ გააგზავნიდნენ იარაღს, მაგრამ გააგზავნიდნენ დამცავ აღჭურვილობასა და მუზარადებს,[578][579][580] 28 თებერვალს ნორვეგიამ განაცხადა 2 000-მდე M72 LAW ტანკსაწინააღდმეგო იარაღის გაგზავნის შესახებ.[581][582][583] მსგავსი პოლიტიკით ფინეთმა გააგზავნა 2 500 იარაღი, 150 000 ტყვია, 1 500 ტანკსაწინააღმდეგო აიარაღი და 70 000 საბრძოლო საჭმლის რაციონის შეკვრა, ბრომიჟილეტთან და სამედიცინო აღჭურვილობასთან ერთად..[584]

უცხოელი მოხალისეები

უკრაინელები აქტიურად ეძებდნენ მოხალისეებს სხვა ქვეყნებიდან. 1 მარტს უკრაინამ დროებით მოხსნა ვიზის ვალდებულება უცხოელი მოხალისეებისათვის. ზელენსკიმ შექმნა უკრაინის ტერიტორიული თავდაცვის ძალების საერთაშორისო ლეგიონი.[585]

დმიტრო კულებამ 6 მარტს განაცხადა, რომ უკრაინაში 52 ქვეყნიდან 20 000 მოხალისე ჩავიდა უკრაინაში[586] და მათი უმეტესობა გაწევრიანდა უკრაინის ტერიტორიული თავდაცვის ძალების საერთაშორისო ლეგიონს.[116]

3 მარტს რუსეთის თავდაცვის სამინისტრომ განაცხადა, რომ ტყვედ ჩავარდნილ მოხალისეებს არ მისცემდნენ ჟენევის კონვენვციით გათვალისიწნებულ უფლებებსა და ომის პატიმრის სტატუსს, მათ კრიმინალებად გაასამართლებდნენ.[587]

11 მარტს მოსკოვმა განაცხადა 16 000 ახლო აღმოსავლელის რუსეთის მხარეს ომში ჩაბმის შესახებ.[588] ასევე გავრცელდა უკრაინის წინააღმდეგ საბრძოლველად განწყობილი ცენტრალურ აფრიკელი მებრძოლების ვიდეო.[589]

შედეგები

ეკონომიკური შედეგები

ვოლოდიმირ ზელენსკისა და ბორის ჯონსონის შეხვედრა 2022 წლის 1 თებერვალს

შეჭრამ გამოიწვია სწრაფი სანქციები საერთაშორისო ძალებისგან. რუსული საფონდო ბირჟა დაეცა 39%-ით, RTS Index-ის მიხედვით,[590] მოსკოვის ბირჟის ორსაათიანი შეჩერების მიუხედავად.[591][592][593][594] სანქტ-პეტერბურგის საფონდო ბირჟაც შეჩერდა.[595] რუბლი აშშ დოლართან მიმართებით რეკორდულად გაუფასურდა 24 თებერვალს. რუსეთის ცენტრალურმა ბანკმა დაანონსა ყირიმის ანექსიის შემდეგ პირველი ინტერვენცია ბაზრის დასაბალანსებლად. ანალიტიკოსები ელოდნენ რუბლის სწრაფ გაუფასურებას და ცენტრალური ბანკის ქმედებებს.[596]

უკრაინის ეროვნულმა ბანკმა შეაჩერა ვალუტების გაცვლა ცენტრალურმა ბანკმა ერთ დღეში მხოლოდ 100 000 გრივნიას გმაოტანა გახადა დასაშვები უცხოურ ვალუტებში. PFTS საფონდო ბირჟამ განაცხადა, რომ 24 თებერვალს ვაჭრობას წყვეტდა.[597] შეჭრის შედეგად ერთი კასრი ნედლი ნავთობი 100 დოლარს 2014 წლის შემდეგ პირველად აცდა.[598] ხორბლის ფანი 2008 წლის შემდეგ უმაღლესზე ავიდა, რადგან მსოფლო ხორბლის 30% უკრაინიდან და რუსეთიდან მარაგდება.[599] გაზრდილი ფასები უკვე ტვირთად დააწვა ეგვიპტეს და სოციალური უკმაყოფილების მიზეზი გახდა.[600] მსოფლიო ხორბლის ფასები წინა წელთან შედარებით უკვე 37%-ით იყო გაზრდილი. ჩრდილოეთ აფრიკასა და ახლო აღმოსავლეთში ბოლო 20 წლის განმავლობაში უმძიმესი გვალვის შედეგად.[601]

ბრიტანეთის პრემიერ-მინისტრმა ბორის ჯონსონმა დაანონსა ყველა მსხვილი რუსული ბანკის აქტივების გაყინვა და ბრიტანეთის ფინანსური სისტემიდან გარიცხვა, ასევე შეაჩერა რუსული ექსპორტის ლიცენზიები. ბრიტანეთმა საკუთარ საჰაერო სივრცეში ფრენა აუკრძალა რუსულ სახელმწიფო ავიაკომფანია Aeroflot-სა და რუსულ კერძო თვითმფრინავებს.

ბალტიისპირა ქვეყნების საგარეო საქმეთა მინისტრებმა რუსეთის SWIFT-იდან (მსოფლიო ბანკების ფინანსური გადარიცხვების პლათფორმა) გათიშვა მოითხოვეს. თუმცა, ევროკავშირის სხვა ქვეყნები ყოყმანობდნენ.[602][603] ჩეხეთის პრეზოდენტი მილოშ ზერმანი[604] და ბორის ჯონსონი დაეთანხმნენ რუსეთის SWIFT-იდან გათიშვას.[605] რუსული ბუნებრივი აირისა და ნავთობის გამო გერმანია ეწინააღმდოგებოდა ამ სვლას.[606]

საერთაშორისო დაფინანსების ფონდის დირექტორმა, კრისტინა გეორგიევამ, გაფრთხილება გასცა კონფლიქტის დიდი ეკონომიკური შედეგის შესახებ და განაცხადა 2.2 მილიარდი აშშ დოლარის უკრაინისათვის იჯარის სახლით გადაცემაზე. მსოფლიო ბანკების ჯგუფის პრეზიდენტმა განაცხადა კონფლიქტის დიდი ეკონომიკური და სოციალური შედეგების შესახებ უკრაინისა და რეგიონისთვის..[607]

სანქციები

პრეზიდენტი ბაიდენის გამოსვლა 24 თებერვალს
(ხელმისაწვდომია ინგლისური სუბტიტრები)

დასავლეთის ქვეყნებმა და სხვებმა დაიწყეს ლიმიტირრებული სანქციების დაყენება რუსეთზე, როდესაც მან ლუჰანსკისა და დონეცკის დამოუკიდებლობა აღიარა. შეჭრის დაწყებისთანავე გაიზარდა ქვეყნების რაოდენობა, რომლებიც რუსეთ უწესებდნენ სანქციებს. სანქციების მიზანი რუსეთის ეკონომიკის ჩამოშლა იყო. სანქიციები მრავლისმომცველი იყო, ისინი უმიზნებდნენ ინდივიდებს, ბანკებს, ბიზნესებს, ვალუტების გაცვლას, საბანკო გადარიცხვებს, იმპორტებსა და ექსპორტებს.[608][609][610]

BBC News-მა განაცხადა, რომ მიღებული ზომები ნომალურისაგან შორს და „ეკონომიკური ომის ფორმა“ იყო. სანქციების მიზანი რუსეთის ღრმა რეცესიაში ჩაშვება იყო, ბანკების ჩამოშლასა და ჰიპერინფლაციასთან ერთად. ასევე BBC-მ განაცხადა, რომ მსგავსი ტიპის ეკონომიკური ზომები არასდროს ყოფილა მიღებული.[611]

ჩრდილოეთის ნაკადი, ბინებრივი აირის სადენი ბალტიის ზღვის გავლით, უკრაინის აცილებით, გერმანიას ბუნებრივი აირის 50-75%-ს აწვდის რუსეთიდან.[612] ჩრდილოეთის ნაკადი 2-ის მიწოდება პირველთან შედარებით ორჯერ დიდი იქნებოდა.

სანქციებში შედიოდა რუსული განკების SWIFT-იდან გათიშვაც. თუმცა სანქციების კვალვ ლიმიტირებული იყო რუსული ბუნებრივი აირისა და ნავთობის გამო.[613] სანქციებში ასევე შედიოდა რუსეთის ცენტრალური ბანკის 630 მილიარდი აშშ დოლარის ღირებულების აქციების გაყინვა, რათა ცენტრალურ ბანკს არ შესძლებოდა სანქციების წინააღმდეგ ბრძოლა.[614][615][616]

ისტორიულად ნეიტრალური ქვეყნები, როგორებიცაა შვეიცარია და სინგაპური, სანქციებზე დათანხმდნენ.[617][618][619][620]

საფრანგეთის ფინანსთა მინისტრმა, ბრუნო ლე მეირემ განაცხადა, რომ ევროკავშირი რუსეთის ეკონომიკას „ჩამოშლისაკენ მიიყვანს“.[621]

ზოგი ქვეყნის სანქციები გავრცელდა ბელურზე, ბელარუს ორგანიზაციებსა და ბელარუს ინდივიდებზე, ალექსანდერ ლუკაშენკოს ჩათვლით, შეჭრაში მონაწილეობის გამო.[622]

სანქციებისა და მოთხოვნების შემდეგ ბევრმა კომპანიამ დატოვა რუსული და ბელარუსული ბაზრები.[623] 2 მარტისათვის Visa-მ, Mastercard-მა და American Express-მა დამოუკიდებლად დატოვეს რუსული ბანკები.[624]

ექსპორტი

აშშ-მ დააწესა კონროლი ექსპორტებზე, ექსპორტის სანქციები ფოკუსირდებოდა მაღალტექნოლოგიურ კომპონენტებზე, რომელბიც აშშ-ში მზადდებოდა. სანქცია ყველა ფიზიკურ და იურიდიულ პირს, რომელსაც ტექნოლოგიების (ლაზერები, სენსორები, ნახევარგამტარები, დაშიფრვის პროგრამები და სხვა აპარატურები) რუსეთში გაყიდვა სურს, ლიცენზიის აღებას ავალდებულებს. სანქციები დაწესდა გემთმშენებელ, ავია და თავდაცვის ინდუსტრიების კომპანიებსა და ფიზიკურ პირებზე.[625]

საჰაერო სივრცე
  რუსეთი
  უკრაინა
  ქვეყნები, რომლებმაც რუსეთს საჰაერო სივრცე დაუკეტეს

25 თებერვალს ყველა რუსული თვითმფრინავისთვის ცა დაკეტეს პოლონეთმა, ბულგარეთმა და ჩეხეთმა;[626][627] ესტონეთმა იგივე 26 თებერვალს გაიმეორა.[628] საპასუხოდ, რუსეთმა ფრენა აუკრძალა ბრიტანულ თვითმფრინავებს. რუსეთის უდიდესმა ავიაკომპანია S7 Airlines-მა დაანონსა ევროპაში ყველა ფრენის გაუქმების შესახებ.[627] ამერიკულმა Delta Air Lines-მა დაანონსა Aeroflot-თან ურთიერთობების გაწყვეტა.[629][630] რუსეთმა ფრენა აუკრძალა ფრენა ბულგარეთის, პოლონეთისა და ჩეხეთის თვითმფრინავებს.[631] რუსეთს ფრენა აუკრძალა რუმინეთმა, ლიეტუვამ და ლატვიამაც.[632] 27 თებერვალს პორტუგალიის საგარეო საქმეთა სამინისტრომაც განაცხადა რუსეთისათვის საჰაერო სივრცის დაკეტვის შესახებ.[633] იმავე დღეს ცა რუსეთისათვის დაკეტა ევროკავშრმა.[580][634][635]

ჩრდილოეთის ნაკადი 2

გერმანიის კანცლერმა ოლაფ შოლცმა გაურკვეველი ვადით დაბლოკა ჩრდილოეთის ნაკადი 2.[636][637]

შავი ზღვა

28 თებერვალს რეჯეფ თაიფ ერდოღანმა განაცხადა, რომ თურქეთი რუსეთს შავ ზღვასთან წვდომას შეუმცირებდა.[638] 2 მარტს, რუსულ ფრიგატ ადმირალ კასატონოვს უარი ეთქვა შავ ზღვაში შესვლაზე.[639]

ჰუმანიტარული შედეგები

  რუსეთი
  უკრაინა
  ქვეყნები, რომლებმაც უკრაინას ნებისმიერი სახის დახმარება გაუწიეს, მათ შორის ჰუმანიტარული დახმარება

დევნილები და ლტოლვილები

ბავშვები კიევის სარდაფში 1 მარტს
უწყვეტი საინფორმაციო და საკოორდინაციო ცენტრი ბუქარესტში, რომელიც უკრაინელ დევნილებს ეხმარება.
დევნილები სასაზღვრო გამშვებ პუნქტში, უკრაინის დასავლეთში
უკრაინიდან დევნილები მატარებელში
უკრაინელი დევნილები პოლონეთში

სახედრო ძალის თავმოყრის შედეგად ბევრი მეზობელი მთავრობა და ორგანიზაცია ელოდა მასობრივ იძულებით გადაადგილებებს, შეჭრამდე კვირებით ადრე. უკრაინის თავდაცვის მინისტრმა 2021 წლის დეკემბერში ივარაუდა, რომ შეჭრის შემთხვევაში 3-5 მილიონ უკრაინელს მოუწევდა სახლების დატოვება..[640]

24 თებერვალს ლატვიის მთავრობამ დაადასტურა უკრაინიდან 10 000 დევნილის მიღების გეგმა[641] და 26 თებერვალს მიიღო პირველი დევნილები.[642]

მოლდოვის პრეზიდენტმა, მაია სანდუმ, განაცხადა, რომ 24 თებერვალს მოლდოვაში შევიდა უკრაინის 4 000 მოქალაქე.[643] პოლონეთი ემზადება დევნილების მისაღებად, მიუხედავად იმისა, რომ შეჭრის პირველ დღეს პოლონეთში მნიშვნელოვანი რაოდენობის უკრაინელები არ გადასულან.[644] საზღვრის გადაკვეთის გასაადვილებლად პოლონეთმა მოხსნა ქვეყანაში შესვლის COVID-19-ის კანონები.[645] შეჭრის დაწყებამდე[646] უკრაინელმა ლტოლვილებმა გადაკვეთეს რუმინეთის საზღვარიც.[647] რუმინეთმა უკრაინელებისათვის მოხსნა სავალდებულო კარანტინი.[648]

26 თებერვალს, პოლონეთის მინისტრ პაველ შეფერნაკერზე დაყრდნობით, პოლონეთში 100 000 უკრაინელი წავიდა შეჭრის დაწყებიდან.[649]

დაღუპული ქართველი მებრძოლები

ირპინის ბრძოლაში დაიღუპნენ ქართველი მოხალისეები, გია ბერიაშვილი და დავით რატიანი დაიღუპნენ.[650] მათ გადმოსვენებას ესწრებოდნენ საქართველოს პრეზიდენტი სალომე ზურაბიშვილი და ოპოზიციური პარტიების წარმომადგენლები.[650]

მარიუპოლის ალყისას, 19 მარტს, დაიღუპა ბახვა ჩიქობავა.[650]

26 მარტს ირპინისათვის ბრძოლაში დაიღუპა დავით გობეჯიშვილი.[651]

9 აპრილს დაიღუპნენ დავით მენაბდიშვილისა და ზურა შანავას. დავით მენაბდიშვილი უკრაინაში 2014 წლიდან იმყოფებოდა.[652]

ქალაქ რუბიჟნეში 16 აპრილს დაიღუპა არკადი კასრაძე და დაიჭრა ზურა მუშუქია.[653] იმავე დღეს გავრცელდა ინფორმაცია ზაზა ბიწაძისა და ალიკა ცაავას დაღუპვის შესახებ.[654] 23 აპრილს იზიუმთან ბრძოლაში დაიღუპა 46 წლის ვიტალი ორბელაძე.[655]

12 მაისს აზოვსტალში 27 წლის ქართველი მებრძოლი ტატო ბიგვავა დაიღუპა.[656]

15 მაისს ქალაქ იზიუმთან შეტაკების დროს დაიღუპა 38 წლის რატი შურღაია.[657]

6 ივნისს ბახმუტთან ბრძოლაში რუსულ საარტილერიო თავდასხმას შეეწირა გიორგი გრიგოლია.[658]

18 ივნისს, ქართველი მებრძოლების ინფორმაციით, დაჭრილი უკრაინელი ჯარისკაცი ბრძოლის ველიდან გაყვანისას რუსმა ჯარისკაცებმა ზურგში ესროლეს და მოკლეს ალუდა ზვიადაური.[659]

10 ივლისს ლუჰანსკის ოლქში, ლისიჩანსკთან, ბროლაში დაიღუპა აფხაზეთიდან დევნილი, აფხაზეთისა და 2008 წლის აგვისტოს რუსეთ-საქართველოს ომების ვეტერანი კახა გოგოლი.[660]

18 აგვისტოს გავრცელდა ინფორმაცია ბერდია ჯოხაძის დაღუპვის შესახებ.[661]

27 აგვისტოს კრამატორსკთან ბრძოლის მიმდინარეობისას სასიკვდილოდ დაიჭრა გელა გოგია.[662]

10 ოქტომბერს, უკრაინის ქალაქებზე რუსეთის მასირებული სარაკეტო თავდასხმის დროს, დაიღუპა 2008 წლის აგვისტოს ომის ვეტრანი ედიშერ კვარაცხელია.[663]

21 ოქტომბერს გავრცელდა ინფორმაცია მიხეილ ყაფლანიშვილისა და ალექსანდრე მარტიაშვილის დაღუპვის შესახებ.[664]

საერთაშორისო რეაქციები

ორი სეპარატისტული რესპუბლიკის აღიარების საპასუხოდ, დასავლეთის ქვეყნებმა დაიწყეს რუსეთის წინააღმდეგ სანქციების დაწესება. 22 თებერვალს, გაერთიანებული სამეფოს პრემიერ-მინისტრმა ბორის ჯონსონმა სანქციები გავრცელდა ბანკებზე, Rossiya Bank, Industrialny Sberegatelny Bank, General Bank, Promsvyazbank და Black Sea Bank, და პუტინის სამი მილიარდერი პარტნიორზე, კერძოდ: გენადი ტიმჩენკო, ბორის როტენბერგი და იგორ როტენბერგი.[665][666] გერმანიის კანცლერმა შოლცმა გამოაცხადა Nord Stream 2 მილსადენის სერტიფიცირების პროცესის შეჩერება.[667] ევროკავშირის საგარეო საქმეთა მინისტრებმა დუმის ყველა წევრი შეიტანეს შავ სიაში, რომლებმაც ხმა მისცეს სეპარატისტული რეგიონების აღიარებას, აუკრძალეს ევროკავშირის ინვესტორებს ვაჭრობა სეპარატისტულ სუბიექტებთან.[668] შეერთებული შტატების პრეზიდენტმა ჯო ბაიდენმა VEB.RF-ზე, Promsvyazbank-სა და რუსეთის სუვერენულ ვალზე დააწესა ყოვლისმომცველი სანქციები.[669]

24 თებერვალს ავსტრალიის პრემიერ მინისტრმა, სკოტ მორისონმა, გამოაცხადა მიზანმიმართული მოგზაურობის აკრძალვა და ფინანსური სანქციები რუსეთის ეროვნული უშიშროების საბჭოს რვა წევრის წინააღმდეგ.[670] გაეროს გენერალურმა მდივანმა ანტონიო გუტერეშმა მოუწოდა რუსეთს შეწყვიტოს აგრესია უკრაინაში, ხოლო საფრანგეთისა და აშშ-ის ელჩებმა განაცხადეს, რომ წარუდგენდნენ რეზოლუციას გაეროს უშიშროების საბჭოს 2022 წლის 25 თებერვალს,[671][672] და გაერთიანებულმა სამეფომ დაგმო რუსეთის „არაპროვოცირებული თავდასხმა“ და დაპირდა, რომ ბრიტანეთი და მისი მოკავშირეები გადამწყვეტად უპასუხებდნენ.[673] ბაიდენმა უწოდა თავდასხმას „არაპროვოცირებული და გაუმართლებელი“ და აღნიშნა, რომ მისი ადმინისტრაცია განიხილავს შემდგომ შესაძლო ქმედებებს.[674]

მოსკოვის ბირჟამ დროებით შეაჩერა ყველა ვაჭრობა თავის ბაზრებზე 08:05 UTC+3 საათზე[675] და განაახლა 10:00 საათზე.[676][677] სანქტ-პეტერბურგის საფონდო ბირჟამ ასევე შეაჩერა ვაჭრობა.[678]

საერთაშორისო ორგანიზაციები

NATO

აშშ-ის F-35-ები ამარის საჰაერო ბაზაზე ესტონეთში 27 თებერვალს.[679]

ბულგარეთმა, ჩეხეთმა, ესტონეთმა, ლატვიამ, ლიეტუვამ, პოლონეთმა, რუმინეთმა და სლოვაკეთმა გააქტიურეს NATO-ს უსაფრთხოების კონსულტაციები ჩრდილოეთ ატლანტიკური ხელშეკრულების მე-4 მუხლის მიხედვით.[680] ესპონეთის პრემიერ მინისტრმა, კაია კალასმა, განაცხადა: „რუსეთის ფართო აგრეასია საფრთხეს წარმოადგენს მთლიანი სამყაროსა და NATO-სთვის და NATO-ს კონსულტაციები მოკავშირეების უსაფრთხოების გაძლიერების შესახებ უნდა დაიწყოს NATO-ს მოკავშირეების დასაცავად. რუსეთის აგრესიის წინააღმდეგ საუკეთესო პასუხი ერთობაა.“[681] 24 თებერვალს სტოტლენბერგმა განაცხადა ახალი გეგმის შესახებ, რომელიც „მოგვცემს ძალების განლაგების შესაძლებლობას, მათ შორის NATO-ს რეაგირების ძალები, სადაც საჭირო იქნებოდა.“[682] შეჭრის შემდეგ, NATO-მ დაანონსა სამხედრო განლაგეგების გაზდა[683] ბალტიისპირეთში, რუმინეთში და პოლონეთში.[684][685]

გაეროს უშიშროების საბჭოს შეხვედრის შემდეგ სტოტლენბერგმა განაცხადა, რომ ისტორიაში პირველად NATO-ს რეაგირების ძალები გაიგზავნებოდა აღმოსავლეთ საზღვარზე. ძალებში შედიოდა უმაღლესი მომზადების გაერთიანებული დავალებათა ჯგუფი (VJTF), რომელსაც ამჟამად საფრნგეთი მეთაურობს.[686] ასევე განაცხადეს, რომ NATO-ს ქვეყნები უკრაინაში გაგზავნიდნენ იარაღებს, მათ შორის საჰაერო თავდაცვის მოწყობილობებს. აშშ-მ 24 თებერვალს განაცხადა, რომ ევროპაში განლაგებულ 5 000 ამერიკელ სამხედროს შეუერთდებოდა კიდევ დამატებით 7 000 სამხედრო.[686] NATO-ს ძალებში შედის USS Harry S. Truman-ის ავიამზიდის დამრტყმელი ჯგუფი 8, რომელიც ხმელთაშუა ზღვაში შევიდა ერთი კვირით ადრე. ავიამზიდის დამრტყმელი ჯგუფი გადავიდა NATO-ს მმართველობის ქვეშ ცივი ომის შემდეგ პირველად.[687] 27 თებერვალს ოლაფ შოლცმა განაცხადა, რომ გერმანიის თავდაცვის ბიუჯეტი გაიზრდებოდა 100 მილიარდი ევროთი (113 მილიარდი აშშ დოლარი)[688] და განაცხადა: „უკრაინაში შეჭრით ჩვენ ახალ ერაში ვართ.“ თავდაცვის ბიუჯეტის გაზრდით გერმანიის თავდაცვის ბიუჯეტი მშპ-ს 2% გახდა და დააკმაყოფილა NATO-ს მოთხოვნა, რომელიც 2024 წლამდე უნდა შეასრულოს ყველა წევრმა.[689]

ევროპის კავშირი

ევროკავშირის წევრებისა და წევრობის კანდიდატების რუკა:
  ევროკავშირის წევრები
  მოლაპარაკებაში მყოფი ევროკავშირის წევრობის კანდიდატები
  ევროკავშირის წევრობის კანდიდატები
  ევროკავშირის წევრობაზე განმცხადებელი ქვეყნები
  ევროკავშირის წევრობის პოტენციური კანდიდატები
  ევროკავშირის წევრობის კანდიდატები, რომლის მოლაპარაკებები გაყინულია
  ევროკავშირის ყოფილი წევრი ქვეყნები

27 თებერვალს ევროპის კომისიის პრეზიდენტმა ურსულა ფონ დერ ლეიენმა განააცხადა, რომ ევროკავშირი აკრძალაბდა სახელმწიფოს მიერ კონტროლირებად მედიებს, RT-სა და Sputnik-ს, დეზინფორმაციისა და პროპაგანდის საპასუხოდ.[690] მან ასევე განაცდა, რომ ევროკავშირი უკრაინისთვის იყიდიდა სამხედრო აღჭურვილობასა და იარაღს.[691]

28 თებერვალს ზელენკიმ ევროკავშირში გაწევირანება სწრაფი წესით მოითხოვა. მალე გავრცელდა დოკუმენტის ხელისმოწერის ფოტოებიც.[692]

მალევე, 2 მარტს, საქართველომაც შეიტანა განაცხადი დაჩქარებული წესით ევროკავშირში გაწევრიანების შესახებ.[693] 3 მარტს განაცხადს ხელი მოაწერა საქართველოს პრემიერ-მინისტრმა ირაკლი ღარიბაშვილმა.[694] ევროკავშირის წევრობაზე განაცხადი შეიტანა მოლდოვამაც.

ევროპის უშიშროებისა და თანამშრომლობის ორგანიზაცია (OSCE)

23 თებერვალს, დონეცკისა და ლუჰანსკის აღიარების შემდეგმ OSCE-ს პოლონელმა თავმჯდომარემ სასწრაფოდ მოიწვია ორგანიზაციის მუდმივი საბჭო სიტუაციის განსახილად. პოლონეთის მინისტრებმა განაცხადეს, რომ პუტინის ქცევებმა დაარღვია მინსკის შეთანხმება.[695]

24 თებერვალს OSCE-ს გენერალურმა მდივანმა და თავმჯდომარემ, რომელიც ამავდროულად პოლონეთის საგარეო საქმეთა მინისტრია, ზბიგნიევ რაუმ, განაცხადა, რომ რუსეთმა დაიწყო სამხედრო ოპერაციები უკრაინაში, რომელსაც მკაცრად გმობდნენ.[696] იმავე დღეს OSCE-ის პარლამენტარებმაც დაგმეს რუსეთის ქცევები და მოითხოვეს დეესკალაცია ვენის საზამთრო შეხვედრაზე, 24-25 თებერვალს, და სამხედრო ოპერაციების დაუყოვნებლივი შეჩერება.[697][698][699]

გაერო

ხმისმიცემის შედეგები გაეროს რეზოლუციაზე, რომელიც რუსეთის ავალდებულებს ჯარების უკრაინიდან გამოყვანას
  ეთანხმება
  ეწინააღმდეგება
  თავი შეიკავა
  არ ესწრებოდა
  არაა წევრი

23 თებერვალს გაეროს გენერალურმა მდივანმა, ანტონიუ გუტერეშმა, რუსეთს სასწრაფოდ მოთხოვა აგრესიის შეჩერება სიტყვებით: „თუ საჭირო ოპერაცია (სამხედრო) მართლაც მზადდება, გულის სიღრმიდან ერთი სათქმელი მაქვს: პრეზიდნეტო პუტინო, შეაჩერე შენი სამხედროები. Give peace a chance. უკვე ზედმეტად ბევრი ადამიანი დაიღუპა.“[700]

საფრანგეთისა და აშშ-ის ელჩებმა განაცხადეს, რომ 25 თებერვალს უშიშროების საბჭოს წარუდგენდნენ ახალ რეზოლუციას.[701][702] დიდმა ბრიტანეთმა,[703] აშშ-მ,[704] კანადამ[705] და ევროპის კავშირმა თავდასხმას არაპროვოცირებული და გაუმართლებელი უწოდეს[706] და მკაცრი სანქციების დაწესების პირობა დადეს რუსი ინდივიდების, რუსული ბიზნესებისა და აქტივების წინაათმდეგ.[707] 25 თებერვალს რუსეთმა ვეტო დაადო ახალ რეზოლუციას, როგორც მოსალოდნელი იყო, 11 ქვეყანა დაეთანხმა რეზოლუციას, ხოლო ჩინეთმა, ინდოეთმა და არაბთა გაერთიანებულმა საემიროებმა თავი შეიკავეს.[708] 27 თებერვალს გაეროს უშიშროების საბჭომ კენჭი უყარა გაეროს გენერალური ასამბლეის სასწრაფო სესიას, იმავე შედეგებით.[709] ისტორიაში მე-11 სპეციალური სესია ჩატარდა 28 თებერვალს და სიტყვით გამოსვლებმა რამდენიმე დღეს გასტანა.[710] გაეროს ადამიანის უფლებათა საბჭოს შეხვედრისას, 1 მარტს, პროტესტის ნიშნად 100-ზე მეტმა დიპლომატმა დატოვა დარბაზი სერგეი ლავროვის, რომელიც შეხვედრას ონლაინ ჩაერთო, იგი სანქციების გამო ფიზიკურად ვერ ჩავიდა გაეროს შტაბ-ბინაში, ნიუ-იორკში, გამოსვლისას.[711][712][713]

ადამიანთა უფლებებისთვის გაეროს უმაღლესმა კომისიონერმა, მიშელ ბაჩელეტმა, მოითოხვა უკრაინაში რუსეთის სამხედრო მოქმედებების დაუყოვნებლივი შეჩერება.[714] 2 მარტს გაერომ კენჭი უყარა რეზოლუციას, რომელიც რუსეთს უკრაინის დატოვებას ავალდებულებდა. 141 ქვეყანა მხარს უჭერდა რეზოლუციას, 35-მა თავი შეიკავა ხოლო ბელარუსი, ჩრდილოეთი კორეა, სირია და ერიტრეა რუსეთის ერთადერთი მხარდამჭერები იყვნენ.[715]

ქვეყნების რეაქცია

საერთაშორისო რეაქციების რუსეთის უკრაინაში შეჭრაზე.
  დაგმეს შეჭრა
  შეინარჩუნეს ნეიტრალიტეტი
  შეჭრა დააბრალეს NATO-ს „პროვოკაციებს“
  უცნობია
  რუსეთი
  უკრაინა
უკრაინის დროშა პოლონეთის საერჩოზე სარაევოში
  •  ჩინეთი – ჩინეთის პროპაგანდამ უკრაინაში მიმდინარე სიტუაცია აშშ-სა და NATO-ს დააბრალა,[716][717] თუმცა ჩინეთმა ოფიციალურად ნეიტრალიტეტი აირჩია.[718][719] 2 მარტს ნიუ-იორკ ტაიმზმა განაცხადა, რომ, ბაიდენის ადმინისტრაციაზე და ევროპელ თანამდებობის პირებზე დაყრდნობით, ჩინეთმა პუტინს უკრაინაში შეჭრის გადატანა და პეკინის ზამთრის ოლიმპიადის დასრულებამდე მოეცადა.[720]
  •  საფრანგეთი – ემანუელ მაკრონი ინარჩინებს კომუნიკაციას პუტინთან და მოქმედებს, როგორც დიპლომატიის ცენტრი ევროპაში. მაკრონი ასევე მნიშვნელოვან როლს თამაშობს ევროკავშირისა და NATO-ს საპასუხო ზომებში.[721][722][723]
  •  გერმანია – გერმანიამ შეჭრამდე შეიანრჩინა პოლიტიკა ლეტალური იარაღის არგადაცემისა და საშუალო კლასის მხარდაჭერის შესახებ, რომელიც მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ მიიღეს. შეჭრის შემდეგ გერმანიამ შეაჩერა ჩრდილოეთის ნაკადი 2, რამაც შესაძლოა საშუალო კლასისთვის სირთულეები გამოიწვიოს, და უკრაიას გაუგზავნა საბრძოლო მასალა და იარაღი. ეკონომისტმა პოლიტიკის ცვლას ახალი ეპოქა უწოდა. გერმანიამ თავდაცვის ბიუჯეტი 100 მილიარდი ევროთი გაზარდა.[724]
  •  ყაზახეთი – რუსეთმა ყაზახეთს ჯარის გაგზავნა მოთხოვა უკრაინაში, შეჭრის მხარდასაჭერად, თუმცა ყაზახეთმა უარი თქვა და განაცხადა, რომ ის არ აღიარებდა დონეცკისა და ლუჰანსკის დამოუკიდებლობას და ამიტომ შეჭრაში მონაწილეობას ვერ მიიღებდა.[727]

სხვები

რელიგიური ლიდერები

  • რომის პაპმა ფრანცისკემ ზელენსკისთან სატელეფონოზარში „ღრმა მწუხარება“ გამოხატა და ზელენსკიმ მადლობა გადაუხადა მხარდაჭერისთვის.[728]
  • მსოფლიო პატრიარქმა ბართლომე I-მა ომის დასრულება მოითოხვა, ომს საშინელი უწოდა და უკრაინის მართლმადიდებლურ ეკლესიას მხარდაჭერა გამოუცხადა.[729]
  • მიტროპოლიტმა ონოფრემ, უკრაინის მართლმადიდებლური ეკლესიის ლიდერმა, ომს გაუმართლებელი უწოდა.[730][731][732]
  • ჯასტინ უელბიმ, კანტერბურის ანგლიკანმა მთავარეპისკოპოსმა, თქვა: „რაც ახლა უკრაინაში ხდება თქვენს სულს წვავს“. მან განაცხადა, რომ ხალხი „მხარდამხარ“ უნდა დადგეს და შეეწინააღმდეგოს იმას, „რაც არასწორია“ უკრაინის კრიზისში.[733]

გართობისა და სპორტის ორგანიზაციები

საერთაშორისო ოლიმპიურმა კომიტეტმა მოითხოვა საერთაშორისო სპორტულ ფედერაციებს გადაეტანათ ან გაეუქმებინათ ბელარუსსა და რუსეთში დაგეგმილი ყველა სპორტული ღნისძიება.[734][735] ბელარუს და რუს სპორტსმენებს გამოსვლის უფლება მხოლოდ ნეიტრალიტეტის დაცვით შეეძლებოდათ, მათ არ უნდა წარმოედგინათ რუსეთი და ბელარუსი.[736] ველოსიპედის საერთაშორისო კავშირმა და ტანვარჯიშის საერთაშორისო ფედერაციამ იმოქმედეს მსგავსად.[737][738] 2 მარტს საერთაშორისო პარაოლიმპიურმა კომიტეტმა განაცხადა, რომ რუს და ბალარუს ათლეტებს ზამთრის პარაოლიმპიადა 2022-ში გამოსვლა მხოლოდ ნეიტრალური დროშით შეეძლებოდათ.[739] 3 მარტს, კრიტიკის შემდეგ, გადაწყვეტილება შეიცვალა და რუს და ბელარუს ათლეტებს პარაოლიმპიადაში მონაწილეობა აეკრძალათ.[740] ძიუდოს საერთაშორისო ფედერაციამ პუტინს ჩამოართვა „საპატიო პრეზიდენტისა და ელჩის“ წოდება.[741] 1 მარტს ციგაობის საერთაშორისო კავშირმა დაანონსა, რომ რუსეთი და ბელარუსი გაირიცხებოდა ყველა შეჯიბრებიდა.[742]

UEFA-,მ, ევროპული ფეხბურთის ასოციაციამ, გადაწყვიტა 20222 წლის ჩემპიონთა ლიგის ფინალის სანქტ-პეტერბურგიდან საინტ-ლუისში გადატანა.[743][744] პოლონეთის, ჩეხეთისა და შვედეთის ეროვნულმა ნაკრებებმა უარი განაცხადეს რუსეთთან თამაშზე.[745] 28 თებერვალს FIFA-მ და UEFA-მ რუსეთს საეთაშირისო ფეხბურთის თამაში აუკრძალა, 2022 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის საკვალიფიკაციო ეტაპის ჩათვლით.[746] ჰოკეის ეროვნულმა ლიგამ შეაჩერა ყველა რუსული ბიზნეს ურთიერთობა, შეაჩერა რუსულენოვანი საიტი და განაცხადა, რომ რუსეთში არ ჩაატარებდნენ შეჯიბრებებს. ყინულის ჰოკეის საერთაშორისო ფედერაციამ შეაჩერა რუსეთისა და ბელარუსის ყველა გუნდის მონაწილეობა შეჯიბრებაში და რუსეთს აუკრძალა 2023 წლის ჰოკეის ახალგაზრდული ჩემპიონათის მასპინძლობა.[736] ფინურმა კოკერიტმა და ლატვიურმა დინამო რიგამ დატოვეს რუსეთის ჰოკეის უმაღლესი საკლუბო ლიგა.[747][748][749]

ფორმულა ერთმა გააუქმა რუსული გრან პრი, სებასტიან ფეტელმა და მაქს ვერსტაპენმა რუსეთში რბოლის ჩატარებას „არასწორი“ უწოდეს.[750][751] EA Sports-მა დაანონსა რუსული და ბალრუსული გინდების ამოღება როგორც FIFA 22-იდან, ისე NHL 22-იდან. კომპანიამ ასევე განაცხადა, რომ ეს შეეხებოდა ახალ F1 2022-ს, რომელშიც იქნებოდნენ რუსი მრობლელი ნიკიდა მაზეპინი, მისი სპონსორი Uralkali და რუსული გრან პრი.[752] 5 მარტს მაზეპინისა და Uralkali-ის კონტრაქტები გაწყვიტა Haas-ის გუნდმა.[753] რუსეთი მოხსნეს ევროვიზია 2022-იდანაც.[754][755] მის სუპერნაციონალმა სოციალურ მედიაზე განაცხადა, რომ ისინი არ მიიღებდნენ რუს მონაწილეებმს.[756] Disney-მ, Warner Bros-მა და Sony Pictures-მა განაცხადეს, რომ რუსეთში შეაჩერებდნენ ფილების გაშვებას.[757]

სამშვიდობო მცდელობები

პოლონეთის მთვარობების პრემიერ-მინისტრები, ჩეხეთისა და სლოვაკეთის პრეზიდნეტები კიევში 15 მარტს (შეჭრის მე-20 დღე). პირველი სამთავრობო დელეგაცია უკრაინაში რუსეთის მიერ დაწყებული შეჭრის შემდეგ.[758]

28 თებერვალს უკრაინამ და რუსეთმა გომელში ცეცხლის შეწყვეტისა და სამოქალაქო პირების ევაკუაციის მოლაპარაკებები დაიწყეს. სამი მცდელობის შემდეგ შედეგს ვერ მიაღწიეს.[759] 5 მარტს რუსეთმა ხუთ საათ-ნახაევრიანი ცეცხლის შეწყვეტა გამოაცხადა ვოლნოვახასა და მარიუპოლში, ჰუმანიტარული დერეფნების გასახსნელად და სამოქალაქო პირების ევაკუაციისათვის.[760][761] რუსულმა ძალებმა ცეცხლის შეწყვეტა დაარღვიეს ორი ქალაქის დაბომბვით.[762][763] რუსეთის თავდაცვის სამინისტრომ განაცხადა, რომ უკრაინელები თავს დაესხნენ რუსეთის ძალებს.[763] წითელმა ჯვარმა გამოაცხადა ევაკუაციის მცდელობის წარუმატებლობა.[764]

7 მარტს კრემლმა მშვიდობის სანაცვლოდ მოითხოვა უკრაინის ნეიტრალიტეტი, ყირიმის ანექსიის აღიარება და დონეცკისა და ლუჰანკის სახალხო რესპუბლიკების აღიარება.[765] იმავე დღეს რუსეთმა დროებითი ცეცხლის შეწყვეტა გამოაცხადა კიევში, სუმში და ორ სხვა ქალაქში 10:30 საათზე, მოსკოვის დროით.[766] 8 მარტს ზელენსკიმ წინ წამოწია პუტინთან პირდაპირ შეხვედრისა და პუტინის მოთხოვნების განხილვის სურვილი.[767] ზელენსკიმ თქვა, რომ ის იყო მზად დიალოგისათვის და „არა კაპიტულაციისთვის“.[768] ზელენსკიმ აშშ-ს, რუსეთს, დიდ ბრიტანეთს, საფრანგეთს, გერმანიასა და თურქეთს წარუდგინა ახალი კოლექტიური თავდაცვის ხელშეკრულება, NATO-ში შესვლის ალტერნატივად.[769] ზელენსკის პარტიამ, ხალხის მსახურმა, განაცხადა, რომ უკრაინა არ დათმობდა ყირიმს, დონეცკსა და ლუჰანსკს.[770]

10 მარტს ანთალიაში შეხვდნენ დმიტრო კულება და სერგეი ლავროვი, თურქეთის საგარეო საქმეთა მინისტრი მევლუთ ჩავოშოღლუ შეხვედრისას იყო მედიატორი. ეს იყო პირველი მაღალი დონის კონტაქტი ორ მხარეს შორის, შეჭრის დაწყების შემდეგ.[771] 15 მარტს გაიმართა მოლაპარაკების მეოთხე რაუნდი, ზელენსკიმ განაცხადა, რომ დათანხმდებოდა NATO-ს წევრობისკენ სვლის შეჩერებას.[772] 17 მაერს Financial Times-მა განაცხადა, რომ 15 პუნქტიანი მოლაპარაკებული გეგმა ზელენსკიმ შეაფასა, როგორც ომის დასრულების მეტად „რეალისტური“ შესაძლებლობა.[773] მიხაილო პოდოლიაკმა, უკრაინის მხრიდან მთავარმა დიპლომატმა მოლაპარაკებებზე, განაცხადა, რომ 15 პუნქტიან გეგმაში შედიოდა რუსეთის ძალების უკრაინიდან გასვლა, საერთაშორისო სამხედრო დახმარების გარანტია კონფლიქტის განახლების შემთხვევაში და უკრაინის NATO-სკენ სვლის შეჩერება.[774] 17 მარტს მევლუთ ჩავოშოღლუ გახდა პირველი საგაერო საქმეთა მინისტრი, რომელიც უკრაინაში ჩავიდა შეჭრის დაწყების შემდეგ, იგი შეხვდა დმიტრო კულებას და განიხილა ახალი კოლექტიური თავდაცვის ხელშეკრულების გეგმა, მან განაცხადა, რომ „ცეცხლის შეწყვეტის იმედი გაიზარდა“.[775]

მედია

შეჭრის განმოვლაბაში მესოჯები, ვიდეოები, ფოტოები და ხმოვანი ჩანაწერები აქტიურად ვრცელდებოდა სოციალურ მედიებსა და ახალი ამბების ვებგვერდებზე, უკრაინისა და რუსეთის მებრძოლების, მათი მეგობრებისა და ოჯახისწევრების მეშვეობით. მიუხედავად იმისა, რომ ბევრი ასეთი კარდი ნამდვილი იყო, ზოგი ვიდეო და ფოტო იყო წარსული კონფლიკტების ან სხვა მხრივ შემცდომაში შემყვანი. ზოგი მათგანი შექმნილი იყო დეზინფორმაციისა და პროპაგანდის გასავრცელებლად.[776][777][778]

ზოგმა დასავლური მედია გააკრიტიკა უკრაინის ომის ავღანეთის, ერაყის, სირიის, პალესტინა-ისრაელის, ეთიოპიის, ლიბიისა და იემენის ომებისგან განსხვავებულად წარმოჩენისთვის.[779][780][781] ზოგმა ხელი შეუწყო რუსული ნარატივების გავრცელებას, როგორც ცინიზმს აშშ-ის საგაერო პოლიტიკის მიმართ.[782][783][784]

ცენზურა

რუსეთის ცენზურის აპარატმა, როსკომნადზორმა, ქვეყნის მედიებს ინფორმაციისათვის მხოლოდ რუსული სახემწიფო წყაროების გამოყენება უბრძანა, წინააღმდეგ შემთხვევაში იქნებოდა ჯარიმები და დაბლოკვები.[785] ასევე აიკრძალა სიტყვა „ომის“ გამოყენება, სანაცვლოდ უნდა ეთქვათ „სპეციალური სამხედრო ოპერაცია“,[786] პუტინის 24 თებერვლის სიტყვით გამოსვლის თანახმად. სტატიები და ისტორიები, რომლებშიც რუსეთის უკრაინაში შეჭრა მოხსენიებული იყო, როგორც „თავდასხმა“, „შეჭრა“ და „ომის გამოცხადება“, წაშალეს.[787][788][789] როსკომნადზორმა დაიწყო გამოძიება რუსული დამოუკიდებელი მედიების წინააღმდეგ, ომში დანაკარგების გაშუქების გამო.[790] როსკომნადზორი ასევე დაიმუქრა რუსული ვიკიპედიის დაბლოკვით, რუსეთის უკრაინაში შეჭრის სტატიაში რუსული დანაკარგებისა და დაღუპული უკრაინელი სამოქალაქო პირების შესახებ დაწერის გამო.[791][792]

როსკომნადზორმა ნაწილობრივ შეზღუდა Facebook-ი 25 თებერვალს,[793] რადგან Facebook-მა უარყო რუსეთის მოთხოვნა, რუსული სახელმწიფო მედიების (ზვეზდა, რია ნოვოსტი, ლენტა.რუ და გაზეტა.რუ) პოსტების ფაქტობრივობის შემოწმების შესახებ.[794] 26 თებერვალს Facebook-მა რუსულ სახელმწიფო მედიებს აუკრძალა თავის პლათფორმაზე რეკლამირება.[795] Facebook-მა გამოაშკარავა რუსული დეზინფორმაციის კამპანიები, ყალბი ანგარიშები და უკრაინელი მაღალჩინოსნების ანგარიშების დაჰაკვის მცდელობები.[796] 4 მარტს როსკომნადზორმა დაბლოკა უცხოული მედიები, რუსული BBC News-ის, ამერიკის ხმის, RFE/RL-ის, Deutsche Welle-ისა and Meduza-ის ჩათვლით, ასევე Facebook და Twitter.[797][798][799] ასევე დაბლოკეს ეხო მასკვი, რუსეთის დამოუკიდებელი ტელევიზია და დოჟდია,[800] რუსული არმიის წინააღმდეგ „ყალბი ინფორმაციის“ გავრცელებისა და „ძალადობისკენ“ მოწოდების გამო.[801]

4 მარტს პუტინმა დააკანონა 15 წლით თავისუფლების აღკვეთა მათთვის, ვინც „ცრუ და ყალბ ინფრომაციას“ გაავრცელებდა რუსეთისა არმიისა და მისი მოქმედებების შესახებ,[802] შედეგად ზოგდა მედიამ შეწყვიტა უკრაინის თემების გაშუქება, პუტინმა ასევე დააკანონა სამი წლით თავისუფლების აღკვეთა სანქციების მომხრეებისათვის.[803][804][805] 11 მარტს, მარკ ბარნსტეინი, წამვანი ედიტორი რუსულ ვიკიპედიაში, დააკავა ბელარუსის უსაფრთხოების სამსახუმა „ყალბი ინფორმაციის გავრცელების“ გავრცელების გამო.[806]

18 მარტს ბრიტანულმა რეგულატორმა, Ofcom-მა გაწყვიტა რუსული ტელეარხების ლიცენზიები.[807]

პროპაგანდა

რუსული სამხედრო პროპაგანდა

პუტინი და კონსტანტინ ერნეტი, რუსეთის პირველი არხის პრეზიდენტი.

რუსულმა სახელმწიფო მედია, როგორებიცაა რუსეთი-24,[808] რუსეთი-1 და პირველი არხი მიყვებოდნენ მთავრობის ნარატივს ომზე საუბრისას.[809][810][811] 28 თებერვალს RIA ნოვოსტმა გააცრცელა და შემდეგ წაშალა სტატია, სადაც ეწერა, რომ რუსეთმა მოიგო ომი და „უკრაინა დაუბრინდა რუსეთს“.[812][813] 14 მარტს მარინა ოვსიანიკოვა შეიჭრა სახლემწიფო ტელევიზიის პირდაპირ გადაცემაში და შეიტანა ბანერი წარწერით: „შეაჩერეთ ომი, არ დაიჯეროთ პროპაგანდა, აქ თქვენ გატყუებენ.“[814] RT დაიბლოკა პოლონეთში, ავსტრალიასა[815] და კანადაში.[816] რუსული სახელმწიფო არხები RT და Sputnik დაიბლოკა YouTube-ზე, რუსული დეზინფორმაციის გავრცელების შესაჩერებლად.[817] ბევრმა ჟურნალისტმა დატოვეს რუსული სახელმწიფო ტელევიზიები შეჭრის შემდეგ.[818][819]

რუსმა მასწავლებლებმა მიიღეს დეტალური ინსტრუქცია, თუ როგორ ესაუბრონ მოსწავლეებს უკრაინაში შეჭრასა და ომზე.[820] მოსკოვის მაიაკოვსკის თეატრმა მიიღო მთავრობის მეილი, რომელშიც ეწერა: „თავი შეიკავეთ უკრაინაში სამხედრო ქმედებებზე მებისმიერი კომენტარისგან“ და ნებისმიერი უარყოფითი კომენტარი „ჩაითვლებოდა ღალატად სამშობლოს წინააღმდეგ“.[820] „Z“ სიმბოლოს რუსეთის მთავრობა და რუსი მოქალაქეები ომის მხარდამჭერი პროპაგადის ხელსაწყოდ იყენებენ.[821]

კრემის პროპაგანდა და დეზინფორმაციის გავრცელება მთავარი მიზეზია შეჭრის მხარდაჭერისა რუსული საზოგადოების მიერ.[822] 28 თებერვლიდან 1 მარტამდე ჩატარებულ დამოუკიდებულ კვლევაში გამოჩნდა, რომ რუსი რესპონდენდების 58% მხარს უჭერდა „სპეციალურ სამხედრო ოპერაციას“.[823][824] 25 თებერვლიდან 3 მარტამდე ალექსეი ნავალნის ანტიკორუფციული ფონდის მიერ ჩატარებულმა კვლევამ აჩვენა, რომ რესპოდენტების რიცხვი, რომლებიც რუსეთს აგრესორად თვლიდნენ 29%-დან 53%-მდე გაიზარდა, ხოლო მათი რიცხვი, ვინც რუსეთს „სამშვიდობო ძალად“ თვლიდა 25%-დან 12%-მდე დაეცა.[825][826] ზოგიერთი დამკვირვებელი საუბრობს „თაობათა ჭიდილზე“ რუსებს შორის, წამოწყებული ომის აღთქმის შესახებ. ახალგაზრდების უმეტესობა ეწინააღმდეგება ომს, ხოლო ასაკოვანი რუსები მეტად იჯერებენ რუსეთის სახელმწიფო პროპაგანდასა და დეზინფორმაციას.[827][828] კატარინა ვოლჩუკმა, ჩეთემ ჰაუსითან ასოცირებულმა პირმა, განაცხადა, რომ „[ასაკოვანი] რუსები იჯერებენ რუსეთის ოფიციალურ ნარატივს, რომ რუსეთი იცავს რუსულად მოლაპარაკე ხალხს უკრაინაში, ანუ მათთვის ეს უფრო დაცვაა, ვიდრე აგრესია.“[827]

პროპაგანდა სხვა ქვეყნებში

ჩინელი დიპლომატები, მთავრობის სააგენტოები და სამთავრობო მედიები ომს ანტიამერიკული პროპაგანდის წამოწყებისათვის იყენებენ[829] და ავრცელებენ შეთქმულების თეორიას უკრაინაში განლაგებული ამერიკული ბიოლოგიური იარაღების ლაბორატორიის შესახებ.[830][831] ჩინეთის iQiyi Sports-მა განაცხადა, რომ ისინი არ გაუშვებდნენ პრემიერლიგის მატჩებს, რადგან პრემიერლიგა მხარს უჭერს უკრაინას.[832]

სხვა ქვეყნების სამთავრობო მედიები, როგორიც ირანი და სერბეთია, იმეორებენ რუსეთის პროპაგანდას.[833][834] ირანში სახელმწიფო მედიამ გააკრიტიკა ბრიტანეთის საელჩო თეირანში მას შემდეგ, რაც მათ აღმართეს უკრაინის დროშა. რუსეთის სახელპიფო მედია სპუტნიკი პროპაგანდის საკითხებში აქტიურად თანამშრომლობს ირანულ სამხელწიფო მედიასთან.[835]

პროტესტები და დემონსტრაციები

1 800-ზე მეტი რუსი დააკავეს 51 ქალაქში, შეჭრის წინააღმდეგ პროტესტში მონაწილეობისათვის, OVD-Info-ზე დაყრდნობით.[836][837][838][839] რუსეთის შინაგან საქმეთა მინისტრმა დაკავებები კორონავირუსის შეზღუდვებით გაამართლა.[840] რუსმა ნობელის მშვიდობის პრემიის ლაურეანტმა, ტიმიტრი მურატოვმა, განაცხადა, რომ გაზეთი Novaya Gazeta დაიბეჭდებოდა რუსულთან ერთად უკრაინულ ენაზეც. მურატოვმა, მიხეილ ზიგარმა და ვლადიმერ მირზოიევმა ხელი მოაწერეს დოკუმენტს, რომელიც აცხადებს, რომ უკრაინა არ არ წარმოადგენს საფრთხეს რუსეთისათვის და რუს მოქალაქეებს ომის დაგმობისაკენ მოუწოდებს.[841] ელენა ჩერნეკომ, Kommersant-ის შურნალისტმა, გაავრცელა წერული, რომელსაც ხელი 170-მა ჟურნალისტმა და აკადემიკოსმა მოაწერა.[842] უკრაინის მხარდამჭერი აქციები გაიმართა სომხეთში,[843] ავსტრალიაში,[844] ბულგარეთში,[845] ბელგიაში,[846] კანადაში,[847] საქართველოში,[848] გერმანიაში,[849] უნგრეთში,[850] ისლანდიაში,[851] ირლანდიაში,[852] იაპონიაში,[853] ყაზახეთში,[854] მოლდოვაში,[855] ნიდერლანდებში,[856] პორტუგალიაში,[857] რუმინეთში,[858] სლოვაკეთში,[859] შვედეთში,[860] ტაივანში,[861] თურქეთში,[862] დიდ ბრიტანეთში,[863] აშშ-სა[864] და ჩეხეთში.[865][866]

უკრაინის მხარდამჭერი აქციები:

ჰაკერული თავდასხმები რუსეთზე

25 თებერვალს, ჰაკერულმა და ჯგუფება Anonymus-მა ომი გამოუცხადა რუსეთის მთავრობას.[867] 26 თებერვალს Anonymus-მა პირადად პუტინს მიმართა გადადგომის მოთხოვნით, მიმართვაში ვიგებთ:[868][869]

„ჩვენ მოთმინებით ველოდებოდით თქვენს პასუხს ჩვენს ბოლო მოთხოვნაზე. მაგრამ, მოთმინება არ გვყოფნის, თქვენ აყოვნებთ.

სამწუხაროდ, როგორც ჩანს, თქვენ აირჩიეთ უგულებელყოთ ჩვენი არსებობა. ჩვენ იძუებულნი ვართ უდრეკად ვიმოქმედოთ, სპეციალურად შენთვის.

ალბათ გახსოვს, 2018 წელს ჩვენ გავთიშეთ roscommodz-ის ვებგვერდი.

ბატონო პუტინ, გახსოვთ, როცა ავღანეთის ხელში აღმოჩნდა თავდაცვის სამინისტროს მონაცემები, რომელიც მეილების მისამართებს და პაროლებს მოიცავდა. ეს მონაცემები ტვიტერზე გამოქვეყნდა და ახლა საჯარო ინფორმაციაა.

თქვენი ბოლო მცდელობა, დაემუქროთ შვედეთს და ფინეთს, სამარცხვინოა. თქვენ დაემუქრეთ ამ ქვეყნებს შეჭრით იმ შემთხვევაში, თუ ისინი NATO-ს შეუერთდებიან.

ჩვენ გავთიშეთ ფედერალური ანტიმონოპოლიური სამსახურის, კრემლის, Russia Today-ის ვებ გვერდები და რუსეთის მთავრობასთან დაკავშირებული ბევრი სხვა საიტი.

ვლადიმირ პუტინი ფიქრობს, რომ ეს დამთხვევაა, Anonymous ფიქრობს, რომ არა.

ჩვენ ვცდილობთ, გამოვააშკარაოთ ის, რაც წლებია დამალულია, Anonymous-ის ძალით, რომელიც გიმკლავდებათ თქვენ და თქვენს ახლობლებს.

მხოლოდ დროის ამბავია, გამოვააშკარავოთ ის სიბინძურე, რასაც თქვენ საზოგადოებას უმალავთ.

ახლა მოვითხოვთ, აღადგინოთ უკრაინელი ხალხის უფლებები და გადადგეთ თანამდებობიდან. თქვენ ვერ შეძელით ადამიანების დაცვა, თქვენ, როგორც საჯარო მოხელემ, ვერ შეძელით თქვენი მორალური და სამოქალაქო მოვალეობების შესრულება, რადგან მოინდომეთ მუდმივი მმართველობა და ჩამოიშორეთ პატივისცემა.“

კიბერომში ჩაერთო ქართველ ჰაკერთა საზოგადოება GNG, რომელიც საქართველოს სახელით მხარს უჭერს უკრაინას, და, რომელმაც გათიშა ჩეჩნეთის მთავრობის, ალტ-ინფოს, Alfa-ს, Sber-ის, VTB-ის ვებსაიტები.[870]

26 თებერვალს, მოგვიანებიით ანონიმუსმა გათიშა რუსეთის პრეზიდენტის ოფიციალური ვებსაიტი, ასევე მთავრობის, დუმის, ფედერაციის საბჭოს და როსკომნადზორის (კომუნიკაციების, საინფორმაციო ტექნოლოგიებისა და მასობრივი კომუნიკაციების ზედამხედველობის ფედერალური სამსახური) ვებსაიტები.[871]

27 თებერვალს ანონიმუსმა გათიშა ჩეჩნეთის სამთავრობო ვებსაიტი, რომლის ლიდერმაც, რამზან კადიროვმა, უკრაინაში სამხედროების გაგზავნის შესახებ განაცხადა.[872]

იხილეთ აგრეთვე

ლიტერატურა

რესურსები ინტერნეტში

არის გვერდი თემაზე:

სქოლიო

თარგი:ცივი ომის შემდგომი კონფლიქტები ევროპაში

მოძიებულია „https:https://www.search.com.vn/wiki/index.php?lang=ka&q=რუსეთის_შეჭრა_უკრაინაში_(2022)&oldid=4648966“-დან
🔥 Top keywords: მთავარი გვერდისპეციალური:ძიებაარასამთავრობო ორგანიზაციასაქართველო9 აპრილის ტრაგედიაილია ჭავჭავაძევეტოქართული დამწერლობადედამიწის დღესაქართველოს პარლამენტითბილისიდავით IV აღმაშენებელიკატეგორია:ქართული გვარებიასტრიდ ლინდგრენითამარ მეფევეფხისტყაოსანისულხან-საბა ორბელიანიდედამიწაუცხოური აგენტების კანონიკარტოფილიიაკობ გოგებაშვილიფარნავაზ Iკორუფციამეორე მსოფლიო ომიქუნთრუშავაჟა-ფშაველაშოთა რუსთაველივახტანგ I გორგასალიკატეგორია:საქართველოს წითელ წიგნში შეტანილი ცხოველებინიკო ფიროსმანისაქართველოს კანონისაბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირიპირველი მსოფლიო ომიქვეყნების სიასაქართველოს გეოგრაფიააფრიკასაქართველოს სახელმწიფო გერბიქართული ენაევროკავშირი