5 kwietnia

Święta

Wydarzenia w Polsce

Wydarzenia na świecie

•   823 – Lotar I został koronowany w Rzymie przez papieża Paschalisa I na cesarza Franków.
• 1058 – Dokonano wyboru antypapieża Benedykta X.
• 1101 – Sułtan Wielkich Seldżuków Barkijaruk pokonał swoich braci w bitwie pod Hamadanem.
• 1242 – Na zamarzniętych wodach jeziora Pejpus doszło do bitwy między kawalerami mieczowymi a wojskami księcia nowogrodzkiego Aleksandra Newskiego, która powstrzymała ekspansję zakonu na ziemie ruskie.
• 1355 – Karol IV Luksemburski został koronowany na cesarza rzymsko-niemieckiego.
• 1453 – Upadek Konstantynopola: pod oblężone miasto podeszły główne siły tureckie.
• 1534 – Po opuszczeniu murów opanowanego przez wyznawców ruchu niemieckiego miasta Münster przywódca anabaptystów Holender Jan Matthijs i jego 30 towarzyszy zostali pojmani przez wojska biskupa Franza von Waldecka i następnie ścięci, a ich głowy, po wbiciu na pale umieszczono tak, aby były widoczne dla pozostających w mieście rebeliantów.
• 1555 – Rozpoczęło się konklawe, które 9 kwietnia wybrało na papieża Marcelego II w miejsce zmarłego Juliusza III.
• 1566 – Delegacja szlachty niderlandzkiej przybyła do hiszpańskiej namiestniczki Niderlandów Małgorzaty Parmeńskiej aby przedstawić petycję (tzw. „kompromis brukselski”) z żądaniami reform. Jeden z dostojników namiestniczki nazwał wówczas delegatów żebrakami (franc. gueux), od czego wziął swą nazwę ruch wyzwoleńczy – gezowie.
• 1614 – W Jamestown w Wirginii odbyły się zaślubiny Pocahontas, córki wodza indiańskiego Powatana, z angielskim kolonistą Johnem Rolfe.
• 1654 – Zakończyła się I wojna angielsko-holenderska.
• 1693 – Król Francji Ludwik XIV ustanowił Królewski Order Wojskowy Świętego Ludwika.
• 1697 – Karol XII został królem Szwecji.
• 1722 – Holender Jacob Roggeveen odkrył Wyspę Wielkanocną na Pacyfiku.
• 1764 – Brytyjski parlament uchwalił Ustawę o cukrze.
• 1781 – Powstanie Tupaca Amaru II: klęska powstańców w starciu z Hiszpanami pod Combapatą w Peru.
• 1794 – W Paryżu został zgilotynowany Georges Danton.
• 1795 – Został zawarty pokój francusko-pruski w Bazylei, na mocy którego Prusy uznały Republikę Francji i jej granicę na Renie.
• 1799:
  • IV wojna z Królestwem Majsur: wojska brytyjskie rozpoczęły oblężenie Seringapatam.
  • Podczas francuskiego oblężenia Malty jej obrońcy po raz pierwszy wystrzelili z baterii artyleryjskiej „Jesuit Hill” w mieście Marsa.
  • Wojna Francji z II koalicją: zwycięstwo wojsk austriackich nad francuskimi w bitwie pod Magnano.
• 1803 – W Wiedniu odbyła się premiera III koncertu fortepianowego Ludwiga van Beethovena.
• 1813 – Wojna Francji z VI koalicją: zwycięstwo wojsk prusko-rosyjskich nad francuskimi w bitwie pod Möckern.
• 1818 – W czasie wojny o niepodległość Chile wojska powstańcze odniosły kluczowe zwycięstwo nad Hiszpanami w bitwie pod Maipú.
• 1821:
  • Po ponad 4 miesiącach dryfowania w szalupach uratowano pozostających przy życiu rozbitków z zatopionego przez kaszalota statku wielorybniczego „Essex”. Zdarzenie to zainspirowało Hermana Melville’a do napisania powieści Moby Dick.
  • W Portugalii zniesiono trybunały inkwizycyjne.
• 1829 – Odbyła się koronacja papieża Piusa VIII.
• 1849 – I wojna o Szlezwik: zwycięstwo wojsk pruskich nad duńskimi w bitwie pod Eckernförde.
• 1862 – Wojna secesyjna: wojska Unii rozpoczęły oblężenie Yorktown.
• 1874 – W Wiedniu odbyła się premiera operetki Zemsta nietoperza Johanna Straussa młodszego.
• 1879:
  • We Florencji wyjechał na trasę pierwszy tramwaj konny.
  • Wojna o saletrę: Chile wypowiedziało wojnę Peru i Boliwii.
• 1886 – Austriacki astronom Johann Palisa odkrył planetoidę (257) Silesia.
• 1887 – Wyspy Wallis i Futuna na Pacyfiku przyjęły francuski protektorat.
• 1898 – Założono angielski klub piłkarski Portsmouth F.C.
• 1902 – 25 osób zginęło w wyniku zawalenia trybuny podczas meczu piłkarskiego Szkocja-Anglia na stadionie Ibrox Park w Glasgow.
• 1908:
  • Herbert Henry Asquith został premierem Wielkiej Brytanii.
  • W rozegranym w Bazylei swym pierwszym oficjalnym meczu reprezentacja Niemiec w piłce nożnej przegrała ze Szwajcarią 3:5.
• 1913 – Zwodowano amerykański niszczyciel USS „Duncan”.
• 1915 – W stoczonej w Hawanie walce o zawodowe mistrzostwo świata w bokserskiej wadze ciężkiej Amerykanin Jess Willard pokonał broniącego tytułu swego rodaka Jacka Johnsona.
• 1918:
  • I wojna światowa: zakończyła się, pierwsza w ramach ofensywy wiosennej, udana niemiecka operacja „Michael” (21 marca – 5 kwietnia).
  • Salote Tupou III została królową Tonga.
• 1920 – Michael Petersen Friis został premierem Danii.
• 1930 – Król Aleksander I Karadziordziewić ustanowił Order Korony Jugosłowiańskiej.
• 1933 – Prezydent USA Franklin Delano Roosevelt podpisał Rozporządzenie wykonawcze nr 6102, zakazujące obywatelom USA gromadzenia złotych monet, złota oraz certyfikatów złota.
• 1937 – Otwarto Port lotniczy Praga-Ruzyně.
• 1938 – Gen. Francisco Franco wydał dekret znoszący autonomię Katalonii.
• 1940:
  • Premiera amerykańskiego filmu fantasy Milion lat przed naszą erą w reżyserii Hala Roacha i Hala Roacha Jr..
  • Zbrodnia katyńska: rozpoczęła się likwidacja obozu jenieckiego w Starobielsku na Ukrainie.
• 1941 – Bitwa o Atlantyk: niszczyciel HMS „Wolverine” i slup HMS „Scarborough” ciężko uszkodziły za pomocą bomb głębinowych i zmusiły do wynurzenia niemieckiego U-Boota U-76, którego załoga dokonała następnie jego samozatopienia.
• 1942 – Lotnictwo japońskie zbombardowało port i miasto Kolombo na Cejlonie, w wyniku czego zginęło 190 osób. Kilka godzin później japońskie bombowce zatopiły około 100 mil morskich na południowy zachód od Cejlonu brytyjskie krążowniki HMS „Dorsetshire” i HMS „Cornwall”. Zginęło 426 członków załóg, 1122 zostało uratowanych.
• 1943:
  • Około 900 osób (w tym 209 dzieci) zginęło, a 1300 zostało rannych w wyniku omyłkowego zbombardowania belgijskiego miasta Mortsel przez lotnictwo amerykańskie, którego celem miała być pobliska fabryka.
  • Po 133 dniach dryfowania na tratwie ratunkowej po południowym Atlantyku został uratowany chiński marynarz Poon Lim.
• 1945:
  • Na holenderskiej wyspie Texel rozpoczął się antyniemiecki bunt gruzińskich żołnierzy z Batalionów Wschodnich.
  • Ogłoszono Koszycki Program Rządowy – deklarację programową rządu Czechosłowacji, utworzonego wcześniej (w marcu 1945) w Moskwie z komunistycznym wicepremierem Klementem Gottwaldem, zapowiadającą utworzenie wspólnego państwa dwóch równoprawnych narodów: Czechów i Słowaków.
• 1946 – Wojska radzieckie wycofały się z duńskiego Bornholmu.
• 1951 – W USA Julius i Ethel Rosenbergowie zostali skazani na karę śmierci za szpiegostwo na rzecz ZSRR.
• 1952:
  • W stoczni w holenderskim Schiedam został zwodowany statek pasażerski „Maasdam”, w latach 1968-1988 flagowa jednostka Polskich Linii Oceanicznych „Stefan Batory”.
  • W wieku 12 lat padł terier szkocki o imieniu Fala, ulubiony pies prezydenta USA Franklina Delano Roosevelta.
• 1953 – Uruchomiono pierwszy model komputera stacjonarnego IBM 701 przeznaczonego do szerszej dystrybucji.
• 1955 – Winston Churchill ogłosił rezygnację ze stanowiska premiera Wielkiej Brytanii.
• 1959 – Dokonano oblotu czechosłowackiego wojskowego samolotu szkolno-treningowego i lekkiego samolotu szturmowego Aero L-29 Delfín.
• 1965 – Odbyła się 37. ceremonia wręczenia Oscarów.
• 1967 – Piet de Jong został premierem Holandii.
• 1969 – U wybrzeża Wysp Kanaryjskich Leonid Teliga jachtem Opty przeciął kurs, którym płynął z Casablanki w lutym 1967 roku, zamykając tym samym pętlę rejsu wokółziemskiego.
• 1971 – We francuskim magazynie „Le Nouvel Observateur” ukazał się Manifest 343 podpisany przez 343 znane kobiety, które przyznawały się w nim do dokonania nielegalnej wtedy we Francji aborcji oraz żądały jej legalizacji i wolnego dostępu do środków antykoncepcyjnych.
• 1974 – Premiera filmu Sugarland Express w reżyserii Stevena Spielberga.
• 1975:
  • Krótko po starcie doszło do awarii rakiety nośnej statku kosmicznego Sojuz 18-1. Dwuosobowa załoga powróciła bezpiecznie na Ziemię dzięki zadziałaniu automatycznego systemu ratunkowego.
  • Po śmierci Czang Kaj-szeka nowym prezydentem Tajwanu został Yen Chia-kan.
• 1976 – James Callaghan został premierem Wielkiej Brytanii.
• 1977 – Rozpoczęto seryjną produkcję samochodu terenowego Łada Niva.
• 1980:
  • W centrum stolicy Tajwanu Tajpej odsłonięto Halę Pamięci Czang Kaj-szeka.
  • W opuszczonym kościele w Athens w Georgii odbył się pierwszy występ grupy rockowej R.E.M.
• 1985 – W wyniku pożaru wywołanego pracami spawalniczymi zawaliła się wieża katedry Notre Dame w mieście Luksemburg, powodując zniszczenie dzwonów i uszkodzenie jej dachu.
• 1986 – W przeprowadzonym przez libijskich agentów zamachu bombowym na dyskotekę w Berlinie Zachodnim zginęły 3 osoby, w tym 2 amerykańskich żołnierzy, a 230 zostało rannych.
• 1987 – Amerykańska stacja Fox rozpoczęła emisję serialu komediowego Świat według Bundych.
• 1988 – Arabscy terroryści porwali Boeinga 747 linii Kuwait Airways ze 111 osobami na pokładzie, lecącego z Bangkoku do Kuwejtu i skierowali go do irańskiego Meszhedu, gdzie zażądali od władz kuwejckich zwolnienia 17 szyickich rebeliantów.
• 1990:
  • Rada Najwyższa Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej ogłosiła 26 kwietnia dniem tragedii w Czarnobylu.
  • NASA wystrzeliła pierwszą rakietę nośną Pegasus.
• 1991 – Na pokładzie wahadłowca Atlantis został wyniesiony na orbitę Teleskop kosmiczny Comptona.
• 1992:
  • Prezydent Peru Alberto Fujimori zawiesił Kongres oraz konstytucję i wprowadził rządy bezpośrednie.
  • Wojna w Bośni: parlament Bośni i Hercegowiny ogłosił niepodległość. Wojska serbskie rozpoczęły oblężenie Sarajewa.
• 1993 – W Gruzji wprowadzono nową walutę narodową lari.
• 1995 – W Izraelu wystrzelono pierwszą rakietę nośną Shavit-1.
• 1998 – W Japonii otwarto najdłuższy na świecie most wiszący Akashi Kaikyō (3 911 m).
• 1999:
  • Apolo Nsibambi został premierem Ugandy.
  • Dwóch libijskich agentów, podejrzanych o dokonanie zamachu na samolot linii Pan Am nad szkockim miasteczkiem Lockerbie, zostało wydanych przez Libię szkockiemu sądowi obradującemu w holenderskim mieście Zeist.
• 2000:
  • Moustapha Niasse został po raz drugi premierem Senegalu.
  • Yoshirō Mori został premierem Japonii.
• 2001 – Otmar Hasler został premierem Liechtensteinu.
• 2006 – W Pińsku na Białorusi został założony Poleski Uniwersytet Państwowy.
• 2007 – Ramzan Kadyrow został zaprzysiężony na urząd prezydenta Czeczenii.
• 2009:
  • Co najmniej 22 osoby zginęły w zamachu bombowym na szyicki meczet w Chakwal w pakistańskiej prowincji Pendżab.
  • Ǵorge Iwanow zwyciężył w II turze wyborów prezydenckich w Macedonii Północnej.
  • Komuniści wygrali wybory parlamentarne w Mołdawii.
  • Korea Północna wystrzeliła rakietę dalekiego zasięgu Taepodong-2.
  • Lars Løkke Rasmussen został premierem Danii.
• 2010:
  • Rozpoczęła się misja STS-131 wahadłowca Discovery.
  • W Brazylii w wyniku powodzi i lawin błota zginęło ponad 200 osób.
• 2012 – Abdoul Mbaye został premierem Senegalu.
• 2013 – Aleqa Hammond została pierwszą kobietą-premierem Grenlandii.
• 2014 – Uruchomiono metro w mieście Panama.
• 2016 – Premier Islandii Sigmundur Davíð Gunnlaugsson podał się do dymisji na skutek afery Panama Papers.
• 2017 – Sad ad-Din al-Usmani został premierem Maroka.
• 2018 – Teledysk do utworu Despacito Luisa Fonsiego jako pierwszy w historii serwisu YouTube osiągnął 5 miliardów wyświetleń.
• 2021 – Nguyễn Xuân Phúc został prezydentem, a Phạm Minh Chính premierem Wietnamu.
• 2022:
  • Decyzją sądu zostało oficjalnie zamknięte i zlikwidowane rosyjskie Stowarzyszenie Memoriał.
  • Sabah al-Chalid as-Sabah zrezygnował ze stanowiska premiera Kuwejtu. P. o. premiera został Mohammad Sabah al-Salem al-Sabah.

Urodzili się

Zmarli

Przypisy