Abenduaren 8

Euskal Herria

• 1970 – Poliziak Roberto Perez Jauregi hil zuen tiroz Eibarren egindako manifestazio batean
• 1998 – Atletico Madrid Real Sociedad futbol partidua ikustera joandako Aitor Zabaleta gipuzkoarra erail zuen Vicente Calderón futbol zelaira zihoan joandako talde ultra batek.

Mundua

• 1524 - Francisco Hernandez de Cordobak Granada hiria sortu zuen, Nikaraguan. Amerikako kontinentaleko espainiar jatorriko hiririk zaharrena da.
• 1917 – Cambraiko guduan alemaniarrek garaipen pirriko bat lortu zuten.
• 1980 – Mark David Chapmanek John Lennon erail zuen New Yorken.
• 1990 – ETAk bonba-auto bat Sabadellen leherrarazi zuen.
• 1991 – Bielorrusiako, Errusiako eta Ukrainako agintariek Estatu Burujabeen Erkidegoa sortu zuten.
• 2009 – Islamiar Magrebeko Al Kaidak bere gain hartu zuen hiru kooperante katalanen bahiketa Mauritanian.
• 2010 – Txileko Santiago hiriko kartzela batean egondako sutean 81 pertsona hil ziren.

Euskal Herria

Mundua

• 1960 – The Sundowners filma estreinatu zen, Fred Zinnemannek zuzendu eta Deborah Kerr, Robert Mitchum eta Peter Ustinov aktoreek antzeztu zutelarik.
• 1976 – Silver Streak ("Chicagoko Espresoa/Transamerika Espresoa") filma estreinatu zen, Arthur Hillerek zuzendu eta Gene Wilder, Jill Clayburgh, Richard Pryor eta Patrick McGoohan aktoreek antzeztu zuten.
• 1982 – 48 Hrs. ("48 ordu") filma estreinatu zen, Walter Hillek zuzendu eta Nick Nolte eta Eddie Murphy aktoreek antzeztu zuten.
• 1982 – The Verdict ("Epaia") filma estreinatu zen, Sidney Lumetek zuzendu eta Paul Newman, Charlotte Rampling, Jack Warden, James Mason eta Milo O'Shea aktoreek antzeztu zuten.
• 2000 – Vertical Limit ("Muga Bertikala") filma estreinatu zen, Martin Campbellek zuzendu eta Chris O'Donnell, Bill Paxton, Robin Tunney, Scott Glenn, Izabella Scorupco, Temuera Morrison eta Stuart Wilson aktoreek antzeztu zuten.
• 2006 – Apocalypto filma estreinatu zen, Mel Gibson estatubatuar-australiar aktore, gidoigile eta zinema zuzendua.
• 2006 – Blood Diamond ("Odolezko Diamantea") filma estreinatu zen, Edward Zwickek zuzendu eta Leonardo DiCaprio, Jennifer Connelly, Djimon Hounsou, Michael Sheen eta Arnold Vosloo aktoreek antzeztu zuten.
• 2023 – Itsasontzi batek kontainer bat galdu zuen Atlantikoan, Viana do Castelo parean, plastiko pallet edo plastiko bolatxoen kutsadura handia eraginez.

Euskal Herria

Mundua

Euskal Herria

• 2009 – Sebastien Gonzalez 2009ko Lau eta erdiko Pilota Txapelketako txapeldun berria bilakatu zen.

Mundua

Euskal Herria

• 1855 – Eduardo Sanz Escartín, nafar soziologoa eta politikaria (h. 1939).
• 1884 – Ascensio Martiarena, euskal margolaria (h. 1966).
• 1893 – Pierre Etxebaster, euskal herritar tenislaria, jeu de paume kategorian historian izan den onena (h. 1980).
• 1911 – Sauveur Ducazeaux, lapurtar txirrindularia (h. 1987).
• 1918 – Juan Manuel Alonso-Allende, euskal kirolaria, belaren Snipe eta Star klasetan aditua (h. 1984).
• 1926 – José María Laso, bizkaitar filosofo eta ekintzaile komunista (h. 2009).
• 1934 –
  • Iñaki Beobide, gipuzkoar kultura-sustatzaile, telebista-ekoizle eta Euskaltzain urgazlea (h. 2024).
  • Jon Cortina, euskal apaiz jesuita eta ingeniaria (h. 2005).
  • Pako Miangolarra, euskal kulturaren eta politikaren sustatzaile eta filantropoa.
• 1937 – Concha Chaos, Donostiako Haur Liburuaren Dokumentaziogunearen sortzailea, Ávilan (h. 2014).
• 1945 – Juan Miguel Gutiérrez, gipuzkoar ikertzailea eta zineman aditua, dokumentalgintzan espezializatua (h. 2019).
• 1948 – Irene Sarrionandia, mendi korrikalaria, mendi lasterketen aintzindaria.
• 1953 – Sabino Ormazabal, militante ekologista eta antimilitarista, indarkeria-ez aktiboaren bultzatzailea.
• 1963 –
  • Amaia Aranzabal, gipuzkoar mendizalea.
  • Ima Garrastatxu, Durangoko alkatea.
• 1966 – Luistxo Fernandez, gipuzkoar kazetari, informatikazale, idazle eta blogaria.
• 1969 – Bingen Arostegi, bizkaitar futbol entrenatzailea da.
• 1970 – Juan Manuel de Prada, gaztelerazko bizkaitar idazle eta artikulista.
• 1971 – Ibon Fernandez Iradi, gipuzkoar ETAkidea.
• 1978 - Jurdana Otxoa Lopez de Etxezarreta, gipuzkoar musikari. biolin-jotzaile, musika-irakasle, antzezle eta sortzailea.
• 1980 – Raúl Iturralde, nafar futbolaria.
• 1982 –
  • Julen Aginagalde, gipuzkoar eskubaloi jokalaria.
  • Ander Rodriguez, gipuzkoar politikaria.
• 1986 – Mirari Martiarena, gipuzkoar umoregile, gidoigile eta kazetaria.
• 1991 – Beñat Txoperena, nafar txirrindularia.
• 2001 – Aritz Muguruza, gipuzkoar futbolaria.
• 2002 – Igor Arrieta, nafar txirrindularia.

Mundua

• K. a. 65 – Horazio, Antzinako Erromako poeta (h. K. a. 8).
• 1021 – Anshi Wang, txinatar idazle klasikoa eta politikaria (h. 1086).
• 1508 – Gemma Frisius, frisiar sendagile, matematikari, kartografo, filosofo eta tresnen egilea (h. 1555).
• 1542 – Maria Estuardo, Eskoziako erregina (h. 1587).
• 1626 – Suediako Kristina, Suediako erregina.
• 1708 – Frantzisko I.a, Germaniako Erromatar Inperio Santuko enperadorea (h. 1765).
• 1747 – Clément Joseph Tissot, frantziar mediku militarra, gimnastikaren aitzindarietako bat (h. 1826).
• 1751 – Friedrich Heinrich Füger, klasizismo garaiko alemaniar margolaria (h. 1818).
• 1765 – Eli Whitney, estatubatuar asmatzailea, kotoi-makinaren asmatzailea (h. 1825).
• 1808 – Mariano Pérez Cuenca, espainiar idazle eta elizgizona.
• 1813 – Adolph Kolping, alemaniar apaiz katolikoa (h. 1865).
• 1815 – Adolph Menzel, alemaniar margolaria (h. 1905).
• 1818 – Karlos III.a Monakokoa, Monakoko printzea (h. 1889).
• 1826 – Silvestro Lega, italiar margolaria, Macchiaioli taldeko kidea (h. 1895).
• 1832 – Bjørnstjerne Bjørnson, norvegiar politikari eta idazlea, 1903ko Literaturako Nobel Saria (h. 1910).
• 1842 –
  • Alphonse Louis Nicolas Borrelly, frantziar astronomoa (h. 1926).
  • Gergely Csiky, hungariar antzerkigilea eta idazlea (h. 1891).
• 1861
  • Aristide Maillol, frantziar margolari eta eskultorea (h. 1944).
  • Georges Méliès, frantziar zinemagilea (h. 1938).
• 1862 – Georges Feydeau, frantziar Belle Époqueren antzerkigilea, bere fartsengatik ezaguna (h. 1921).
• 1863 – Edith Durham, britainiar margolaria, ilustratzaile zientifikoa, antropologo , bidaia-idazlea eta Balkanetako esploratzailea (h. 1944).
• 1864 – Camille Claudel, frantziar eskulturgilea (h. 1943).
• 1865 – Jean Sibelius, finlandiar konpositorea (h. 1957).
• 1869 – René Worms, frantziar soziologoa (h. 1926).
• 1881 –
  • Albert Gleizes, frantziar margolari kubista, artearen teorialari eta filosofoa (h. 1953).
  • Padraic Colum, irlandar-estatubatuar poeta eta dramaturgoa.
• 1882 – Manuel Ponce, mexikar musikagilea (h. 1948).
• 1885 – Kenneth Roberts, estatubatuar eleberrigilea (h. 1957).
• 1886 – Diego Rivera, mexikar margolaria (h. 1957).
• 1890 – Bohuslav Martinu, txekiar musikagilea eta biolinista (h. 1959).
• 1891 – Dolores González Pérez, Lota España, espainiar idazlea (h. 1973).
• 1892 – Herbert John Louis Hinkler, australiar hegalaria (h. 1933).
• 1894 –
  • Florbela Espanca, portugaldar idazlea (h. 1930).
  • Elzie Crisler Segar, estatubatuar marrazkilari eta komikilaria (h. 1938).
  • James Grover Thurber, estatubatuar idazlea eta marrazkilaria (h. 1961).
• 1902 – Wifredo Lam, kubatar margolari eta eskultorea (h. 1982).
• 1903 – Zelma Watson George, afro-amerikar opera-abeslari, musikologo eta diplomatikoa (h. 1994).
• 1907 – Tony Aubin, frantziar konpositorea (h. 1981).
• 1908 – Max Roqueta, okzitanierazko idazlea (h. 2005).
• 1909 – Gratien Gélinas, kanadar antzerkigilea (h. 1999).
• 1910 – Concha Piquer, espainiar abeslaria (h. 1990).
• 1911 – Lee J. Cobb, estatubatuar aktorea (h. 1976).
• 1912 – Guillermina Medrano, espainiar maistra eta politikaria, Valentziako Udaleko lehenengo emakumezko zinegotzia (h. 2005).
• 1916 – Richard Fleischer, estatubatuar zinema-zuzendaria (h. 2006).
• 1919 – Mieczysław Weinberg, poloniar jatorriko errusiar musikagilea (h. 1996).
• 1922 – Lucian Freud, britainiar margolaria (h. 2011).
• 1923 – Olga Gallego, galiziar historialari, artxibozain, akademiko eta idazlea (h. 2010).
• 1925
  • Sammy Davis Jr., estatubatuar aktore eta abeslaria (h. 1990).
  • Arnaldo Forlani, Italiako lehen ministroa (h. 2023).
  • Carmen Martín Gaite, espainiar idazlea (h. 2000).
• 1926 – Joachim Fest, alemaniar historialari, kazetari, kritikari eta argitaratzailea (h. 2006).
• 1927 –
  • Niklas Luhmann, alemaniar soziologoa (h. 1998).
  • Vladimir Shatalov, kosmonauta.
• 1928 – Jean François-Poncet, Akitaniako Eskualde Kontseiluko presidente bitartekaria (h. 2012).
• 1930 –
  • José María Carrascal, espainiar kazetari eta idazlea (h. 2023).
  • Maximilian Schell, suitzar aktorea (h. 2014).
• 1932 –
  • Charly Gaul, luxenburgotar txirrindularia (h. 2005).
  • Francisco Tomás y Valiente, espainiar legelaria (h. 1996).
• 1935 – Hans-Jürgen Syberberg, alemaniar zinema-zuzendaria.
• 1936 – David Carradine, estatubatuar aktorea (h. 2009).
• 1937 – Malcolm Price, galestar errugbilaria (h. 2024).
• 1938 – John Kufuor, Ghanako presidentea.
• 1939 –
  • James Galway, flautajolea.
  • Dariush Mehrjui, irandar zinema-zuzendaria (h. 2023).
• 1941 – Geoff Hurst, ingeles futbolari ohia.
• 1943 – Jim Morrison, estatubatuar idazle eta poeta eta The Doors taldeko abeslaria (h. 1971).
• 1945 – John Banville, Benjamin Black, irlandar idazlea, drama egokitzailea eta gidoilaria.
• 1947 –
  • Gregg Allman, estatubatuar rock musikari eta abeslaria, The Allman Brothers Band taldearen sortzaileetako bat (h. 2017).
  • Thomas Cech, estatubatuar zientzialaria, 1989ko Kimikako Nobel Saria.
  • Kati-Claudia Fofonoff, finlandiar poeta, itzultzailea eta idazlea (h. 2011).
  • Margaret Geller, estatubatuar astronomoa eta irakaslea.
• 1948 – María Esther García López, asturiar poeta eta idazlea, asturieraz eta gaztelaniaz idazten duena.
• 1949 –
  • Nancy Meyers, estatubatuar zuzendari, ekoizle eta gidoilaria.
  • Esperanza d'Ors, espainiar eskultorea eta arte aztertzailea.
• 1953 – Kim Basinger, estatubatuar aktorea.
• 1955 – Joe Maggard, estatubatuar aktorea.
• 1957 – Cai Guo-Qiang, AEBetan bizi den txinatar artista.
• 1964 – Teri Hatcher, estatubatuar aktorea.
• 1966 –
  • Rim Banna, palestinar musikagile eta abeslaria (h. 2018).
  • Sinéad O'Connor, irlandar abeslaria (h. 2023).
• 1967 – Xavier García Albiol, kataluniar politikaria, Kataluniako Alderdi Popularreko presidentea.
• 1970 – Magda Bandera, kataluniar kazetari eta idazlea.
• 1976 –
  • Dominic Monaghan, ingeles aktorea.
  • Camille Raymond, frantziar aktorea.
  • Stanislav Kozlovski, errusiar psikologo, irakasle eta wikilaria.
• 1977 – Sébastien Chabal, frantziar errugbi jokalari ohia.
• 1978 –
  • Najwan Darwish, palestinar olerkaria.
  • Ian Somerhalder, estatubatuar aktore, modelo eta produktorea.
• 1980 – Shakina Nayfack, estatubatuar emakumezko aktore eta ekintzaile transgeneroa.
• 1982 –
  • Nicki Minaj, trinitatear rap eta hip hop abeslari eta konposatzailea.
  • Jimmy Rave, estatubatuar borrokalari profesionala (h. 2021).
• 1985 – Dwight Howard, NBAko estatubatuar saskibaloi jokalaria.
• 1992 – Esther González, espainiar futbolaria.
• 1993 – AnnaSophia Robb, estatubatuar aktore, abeslari eta modeloa.
• 1994 – Raheem Sterling, jamaikar-britainiar futbolaria.

Euskal Herria

• 1576 – Antonio I.a Agaramontarra, Agaramontar leinuko eta Gaskoiniako zein Nafarroako higanoten burua (j. 1526).
• 1869 – Frantzisko Petrirena Rekondo, Xenpelar, bertsolaria (j. 1835).
• 1925 – Juan Manuel Lertxundi, euskal idazlea (j. 1870).
• 1970 – Roberto Pérez Jauregi, eibartar gaztea, Burgosko Prozesuaren aurkako manifestazio batean poliziak emandako tiroen ondorioz (j. 1949).

Mundua

• 597 – Fredegunda, Neustriako erregina frankoa.
• 899 – Arnulfo Karintiakoa, Ekialdeko Frantziako errege karolingioa.
• 1550 – Gian Giorgio Trissino, italiar idazlea (j. 1478).
• 1638 – Ivan Gundulić, dalmaziar olerkaria (j. 1589).
• 1681 – Gerard ter Borch, herbeherear pintore barrokoa (j. 1617).
• 1793 – Madame du Barry, frantziar dama, Luis XV.a Frantziakoaren maitalea (j. 1743).
• 1808 – Maria Badengoa, Bruswick-Wolfenbütteleko dukesa ezkontidea (j. 1782).
• 1830 – Benjamin Constant, suitzar jatorriko frantsesezko idazlea eta Frantziako politikaria (j. 1767).
• 1859 – Thomas De Quincey, ingeles idazlea (j. 1785).
• 1864 – George Boole, britainiar matematikari, filosofo eta logikaria (j. 1815).
• 1894 – Pafnuti Txebixev, errusiar matematikaria (j. 1821).
• 1903 – Herbert Spencer, britainiar filosofoa (j. 1820).
• 1906 – Dina Alma de Paradeda, brasildar socialitea eta izenez ezagutzen den lehenengo emakume transgeneroetako bat (j. 1871).
• 1907 – Oskar II.a Suediakoa, Suediako erregea eta Norvegiako erregea (j. 1829).
• 1909 – Whitcomb Judson, estatubatuar makina saltzaile, ingeniari mekanikoa eta asmatzailea, kremailera modernoaren sortzailea (j. 1846).
• 1922 – Liam Mellows, irlandar errepublikarra (j. 1892).
• 1930 – Florbela Espanca, portugaldar idazlea (j. 1894).
• 1932 – Gertrude Jekyll, ingeles lorezain, taxonomo, paisaia arkitekto, artista eta idazlea (j. 1843).
• 1955 – Hermann Weyl, alemaniar matematikari, fisikari teoriko eta filosofoa (j. 1885).
• 1958 – Peig Sayers, irlandar idazle eta istorio kontalaria (j. 1873).
• 1963 – Sarit Thanarat, Thailandiako lehen ministroa (j. 1908).
• 1967 – María Rodrigo, espainiar musikagilea, piano-jotzailea eta irakaslea (j. 1888).
• 1978 – Golda Meir, Israelgo lehen ministroa, Israelgo estatu modernoaren sortzaileetakoa (j. 1898).
• 1980 – John Lennon, Beatles taldeko kantaria eta abesti askoren konpositorea, jarraitzaile batek tirokatuta (j. 1940).
• 1981 –
  • Big Walter Horton, estatubatuar abeslari eta harmonika-jotzailea (j. 1917).
  • Ferruccio Parri, Italiako lehen ministroa (h. 1981).
• 1982 – Encarnación Fuyola Miret, Espainiako Bigarren Errepublikako maistra eta Espainiako Alderdi Komunistako militantea (j. 1907).
• 1983 – Keith Holyoake, Zeelanda Berriko lehen ministro eta gobernadore orokorra (j. 1904).
• 1990 –
  • Tadeusz Kantor, poloniar eszenografo eta antzerki-zuzendaria (j. 1915).
  • Martin Ritt, estatubatuar antzezlea eta zinemagilea (j. 1914).
• 1994 –
  • Antônio Carlos Jobim, brasildar musikagile eta piano-jotzailea (j. 1927).
  • Enrique Líster, galiziar militar eta politikari komunista (j. 1907).
• 2001 – Betty Snyder Holberton, ENIAC helburu orokorreko lehen konputagailu digitalaren sei programatzaileetako bat (j. 1917).
• 2009 – Claude Vasconi, frantziar arkitektoa (j. 1940).
• 2011 – Zelman Cowen, Australiako Gobernadore Orokorra (j. 1919).
• 2013 – John Cornforth, australiar-britainiar kimikaria, 1975eko Kimikako Nobel Saria (j. 1917).
• 2016 – John Glenn, estatubatuar politikari eta astronauta (j. 1921).
• 2018 – Evelyn Berezin, estatubatuar ingeniari informatikoa, testu prozesadoreen ama (j. 1925).
• 2019 – René Auberjonois, estatubatuar aktorea (j. 1940).
• 2020 –
  • Alejandro Sabella, argentinar futbolaria eta futbol entrenatzailea (j. 1954).
  • Jevgeni Xapoxnikov, sobietar militar eta politikaria (j. 1942).
• 2022 – Martha Hildebrandt, perutar hizkuntzalaria eta politikaria (j. 1925).
• 2023 –
  • Itziar Castro, kataluniar akaktorea (j. 1977).
  • Peter-Michael Kolbe, alemaniar arraunlaria (j. 1953).
  • Ryan O'Neal, estatubatuar aktorea (j. 1941).

• Sehaska egutegiko izendegia: Sorne, Sorkunde, Kontxi, Inma, Kontxesi eta Izortza.
• Andre Maria Sortzez Garbiaren jaia: Hego Euskal Herria eta Espainian jai eguna.