4 września

Święta

Wydarzenia w Polsce

Wydarzenia na świecie

•   476 – Ostatni cesarz zachodniorzymski Romulus Augustulus został obalony i wygnany do Neapolu przez Odoakra.
•   626 – Tang Taizong został cesarzem Chin.
•   917 – Rekonkwista: król Galicji i Leónu Ordoño II pokonał muzułmanów w bitwie pod San Esteban de Gormaz.
• 1024 – Konrad II Salicki został wybrany na króla Niemiec.
• 1037 – (lub 1 września) Król Kastylii Ferdynand I Wielki pokonał w bitwie pod Tamarón swego szwagra, króla Leónu Bermudo III, który poległ w bitwie, a Ferdynand zajął jego miejsce.
• 1207 – Zwycięstwo Bułgarów nad łacinnikami w bitwie pod Mosynopolis.
• 1260 – Gibelini pokonali wojska florenckie w bitwie pod Montaperti.
• 1414 – W Arras podpisano układ pokojowy kończący wojnę domową Burgundczyków z Armaniakami.
• 1479 – W Alcáçovas podpisano układ pokojowy kończący wojnę o sukcesję kastylijską.
• 1517 – Marcin Luter opublikował pracę naukową Disputatio contra scholasticam theologiam.
• 1564 – I wojna północna: wojska króla Szwecji Eryka XIV Wazy dokonały masakry 2 tys. mieszkańców Ronneby.
• 1609 – Angielski żeglarz Henry Hudson dopłynął do brzegów wyspy Manhattan.
• 1669 – VI wojna wenecko-turecka: kapitulacja weneckiej twierdzy Kandia na Krecie.
• 1700 – Utworzono Kościół Rumuński Zjednoczony z Rzymem.
• 1702 – Daltaban Mustafa Pasza został wielkim wezyrem Imperium Osmańskiego.
• 1725 – W Fontainebleau król Francji Ludwik XV poślubił Marię Leszczyńską.
• 1774 – James Cook odkrył Nową Kaledonię.
• 1781 – Hiszpańscy osadnicy założyli Los Angeles.
• 1796 – I koalicja antyfrancuska: zwycięstwo wojsk francuskich nad austriackimi w bitwie pod Rovereto.
• 1797 – We Francji udaremniono rojalistyczny zamach stanu.
• 1800 – Kapitulacją francuskiego garnizonu w Valetcie przed wojskami brytyjskimi zakończyła się dwuletnia okupacja Malty, która została ogłoszona protektoratem brytyjskim.
• 1838 – Henriette d’Angeville weszła, jako druga kobieta, na szczyt Mont Blanc.
• 1841 – W Wielkiej Brytanii powołano drugi rząd Roberta Peela.
• 1843 – W Rio de Janeiro cesarz Brazylii Piotr II poślubił Teresę Burbon-Sycylijską.
• 1849 – Amerykanin C.S. Bishop opatentował pierwszą zamiatarkę.
• 1864 – Wojna secesyjna: nierozstrzygnięta bitwa pod Berryville.
• 1867 – Założono angielski klub piłkarski Sheffield Wednesday F.C.
• 1869 – Ukazało się pierwsze wydanie dziennika „The Fiji Times”.
• 1870 – Wojna francusko-pruska: po klęsce armii francuskiej pod Sedanem i wzięciu do niewoli cesarza Napoleona III w Paryżu proklamowano III Republikę Francuską i utworzono Rząd Obrony Narodowej, na czele którego stanął gen. Louis Jules Trochu.
• 1880:
  • Adolfo Saguier został prezydentem Paragwaju.
  • Austriacki astronom Johann Palisa odkrył planetoidę (218) Bianca.
• 1882 – Przy Pearl Street w Nowym Jorku Thomas Alva Edison uruchomił pierwszą na świecie komercyjną elektrownię. Posiadała ona 6 generatorów prądu stałego, z których każdy był napędzany silnikiem parowym o mocy 125 KM.
• 1885 – Podczas wodowania zatonął amerykański okręt podwodny „Holland IV”.
• 1886 – jeden z wodzów Apaczy Chiricahua Geronimo i jego 38 ludzi skapitulowali przed armią amerykańską w Kanionie Szkieletów w Arizonie.
• 1888:
  • Amerykanin George Eastman otrzymał patent na aparat fotograficzny na błonę zwojową i zarejestrował znak towarowy Kodak.
  • Papua została anektowana przez Wielką Brytanię.
• 1890 – Most Karola w Pradze został poważnie uszkodzony w wyniku powodzi.
• 1891 – Johann Palisa odkrył planetoidę (315) Constantia.
• 1899 – Otwarcie Stadionu White Hart Lane
• 1900 – Na ulice Helsinek wyjechały pierwsze tramwaje elektryczne.
• 1905 – Niemiecki astronom Paul Götz odkrył planetoidę (571) Dulcinea.
• 1907 – Podpisano układ w Christianii (obecnie Oslo), na mocy którego Francja, Rosja, Niemcy i Wielka Brytania uznały granice Norwegii po zerwaniu przez nią unii ze Szwecją w 1905 roku.
• 1913 – 14 osób zginęło, a 11 zostało rannych w strzelaninach popełnionych przez szaleńca nieopodal Stuttgartu w Cesarstwie Niemieckim.
• 1916 – Premiera filmu niemego Charlie i hrabia w reżyserii i z udziałem Charliego Chaplina.
• 1921 – Założono Komunistyczną Partię Belgii.
• 1923 – W Lakehurst w stanie New Jersey wzbił się w powietrze pierwszy amerykański sterowiec USS „Shenandoah”.
• 1930 – Na londyńskim West Endzie otwarto Cambridge Theatre.
• 1936 – Francisco Largo Caballero został premierem Hiszpanii.
• 1938 – W dzielnicy Londynu Edmonton rozbił się bombowiec Hawker Hart, w wyniku czego zginął pilot i 12 osób na ziemi, a 17 kolejnych zostało rannych.
• 1939:
  • Dziwna wojna: pierwsze oddziały Brytyjskiego Korpusu Ekspedycyjnego przybyły do Francji i zajęły pozycje wzdłuż granicy belgijskiej.
  • Japonia ogłosiła neutralność w II wojnie światowej.
• 1940:
  • Ion Antonescu został premierem Rumunii.
  • Powstał America First Committee – czołowa amerykańska izolacjonistyczna grupa nacisku, której celem było niedopuszczenie, by USA stały się stroną w II wojnie światowej.
• 1941:
  • Bitwa o Atlantyk: na południowy zachód od Islandii doszło do pierwszego w czasie wojny morskiego starcia niemiecko-amerykańskiego między okręt podwodnym U-652 i niszczycielem USS „Greer”. Po nieskutecznym wystrzeleniu torped i zrzuceniu bomb głębinowych jednostki utraciły kontakt.
  • W obozie pracy przymusowej w Prawieniszkach na Litwie rozstrzelano 253 lub 353 Żydów.
• 1942:
  • Podczas nalotu bombowego RAF na Bremę został zniszczony wystawiany w Kunsthalle Bremen obraz Waszyngton przeprawia się przez rzekę Delaware Emanuela Leutzego.
  • Premiera amerykańskiego filmu wojenno-przygodowego Przez Pacyfik w reżyserii Johna Hustona i Vincenta Shermana.
• 1944:
  • Finlandia zawarła rozejm z ZSRR.
  • Front zachodni: wojska brytyjskie wyzwoliły Antwerpię.
• 1945 – Wojna na Pacyfiku: skapitulował japoński garnizon na wyspie Wake.
• 1946 – Krótko po starcie z Paryża rozbił się mający lecieć do Londynu Douglas DC-3 linii Air France, w wyniku czego zginęło 20 osób, a 6 zostało rannych.
• 1948 – Królowa Holandii Wilhelmina abdykowała na rzecz córki Juliany.
• 1949 – Dokonano oblotu brytyjskiego samolotu pasażerskiego Bristol Brabazon.
• 1951 – Odbył się pierwszy międzykontynentalny przekaz programu telewizyjnego (wystąpienie prezydenta USA Harry’ego S. Trumana).
• 1956 – Amerykańskie przedsiębiorstwo IBM wprowadziło do sprzedaży napędy pierwszego dysku twardego.
• 1957 – W Wielkiej Brytanii opublikowano Raport Wolfendena dotyczący sytuacji prawnej homoseksualizmu i prostytucji.
• 1960 – Real Madryt został pierwszym w historii zdobywcą Pucharu Interkontynentalnego, pokonując w rewanżowym meczu na własnym boisku CA Peñarol 5:1. Pierwszy mecz w Urugwaju zakończył się wynikiem 0:0.
• 1963 – 80 osób zginęło w katastrofie lecącego z Zurychu do Genewy samolotu Sud Aviation Caravelle linii Swissair.
• 1964:
  • 39 osób zginęło w katastrofie lecącego z Vitórii do Rio de Janeiro samolotu Vickers Viscount linii VASP.
  • Eduardo Frei wygrał wybory prezydenckie w Chile.
  • W Szkocji otwarto Forth Road Bridge.
  • W USA wykonano ostatni wyrok śmierci za przestępstwo inne niż morderstwo. W stanie Alabama stracono skazanego za rozbój Jamesa Coburna.
• 1965 – Przebywający w norweskim mieście Kirkenes 27-letni amerykański turysta Newcomb Mott przekroczył nielegalnie pobliską granicę z ZSRR, gdzie został aresztowany. Po skazaniu na półtora roku pozbawienia wolności (według oficjalnej wersji) popełnił samobójstwo w czasie transportu pociągiem do obozu pracy.
• 1968:
  • Arabscy terroryści zdetonowali 3 bomby koło dworca autobusowego w centrum Tel Awiwu, w wyniku czego zginął Izraelczyk, a 71 osób zostało rannych.
  • Prezydent Konga Alphonse Massamba-Débat został obalony w wojskowym zamachu stanu przeprowadzonym przez majora Mariena Ngouabiego.
• 1970 – Socjalista Salvador Allende wygrał wybory prezydenckie w Chile.
• 1971 – 111 osób zginęło pod Juneau na Alasce w katastrofie lecącego z Anchorage do Seattle Boeinga 727 należącego do Alaska Airlines.
• 1972:
  • Podczas XX Letnich Igrzysk Olimpijskich w Monachium amerykański pływak Mark Spitz, zwyciężając wraz z kolegami z reprezentacji w sztafecie 4 × 100 m stylem zmiennym mężczyzn, jako pierwszy sportowiec w historii zdobył siódmy złoty medal w czasie jednych igrzysk.
  • Z Muzeum Sztuk Pięknych w Montrealu trzech uzbrojonych napastników skradło 18 obrazów (autorstwa m.in. Brueghela starszego, Corota, Delacroix, Rubensa i Gainsborough) oraz kilka rzeźb i biżuterię. Oprócz jednego obrazu, który został zwrócony w geście dobrej woli w czasie negocjacji o kwocie okupu, pozostałych nigdy nie odnaleziono ani nie ustalono sprawców.
• 1974 – USA i NRD nawiązały stosunki dyplomatyczne.
• 1977 – Dżibuti zostało przyjęte do Ligi Państw Arabskich.
• 1981 – Celso Torrelio Villa został prezydentem Boliwii.
• 1984 – W stolicy Chile Santiago został zamordowany duszpasterz biedoty ks. André Jarlan.
• 1985 – 52 osoby zginęły w katastrofie samolotu An-26 w afgańskim Kandaharze.
• 1989 – 171 osób zginęło w katastrofie Iła-62M na Kubie.
• 1990 – Mike Moore został premierem Nowej Zelandii.
• 1992 – Były bułgarski przywódca komunistyczny Todor Żiwkow został skazany na karę 7 lat pozbawienia wolności za defraudację.
• 1993 – Papież Jan Paweł II rozpoczął podróż apostolską na Litwę, Łotwę i do Estonii.
• 1998 – Założono amerykańskie przedsiębiorstwo z branży internetowej Google Inc.
• 1999 – 64 osoby zginęły, a 133 zostały ranne w zamachu na budynek zamieszkany przez rodziny rosyjskich wojskowych w Bujnaksku (Dagestan).
• 2006 – Mirek Topolánek został premierem Czech.
• 2007 – Co najmniej 25 osób zginęło, a 60 zostało rannych w podwójnym samobójczym zamachu bombowym w pobliżu wojskowej kwatery głównej w pakistańskim mieście Rawalpindi.
• 2009 – Około 90 osób zginęło w północnym Afganistanie w natowskim bombardowaniu dwóch zrabowanych przez talibów cystern z paliwem.
• 2010 – W regionie Canterbury w Nowej Zelandii miało miejsce trzęsienie ziemi o sile 7,1 stopnia w skali Richtera.
• 2012 – 42 osoby zginęły, a 24 zostały ranne katastrofie autobusu w Zerkten w Maroku.
• 2013:
  • Ibrahim Boubacar Keïta został prezydentem Mali.
  • Wojna domowa w Syrii: rozpoczęła się bitwa w Maluli.
• 2015 – Została zdelegalizowana Komunistyczna Partia Kazachstanu.
• 2016 – Papież Franciszek dokonał kanonizacji bł. Matki Teresy z Kalkuty.
• 2017 – Premiera amerykańsko-brytyjskiego filmu kryminalnego Trzy billboardy za Ebbing, Missouri w reżyserii Martina McDonagha.
• 2022 – Papież Franciszek dokonał beatyfikacji swojego poprzednika Jana Pawła I.

Urodzili się

Zmarli

Przypisy