12 września

Święta

Wydarzenia w Polsce

Wydarzenia na świecie

•   490 p.n.e. – I wojna perska: w bitwie pod Maratonem wojska ateńskie i platejskie pokonały armię króla Persów Dariusza I Wielkiego.
• 1185 – Obalony cesarz bizantyński Andronik I Komnen został zlinczowany przez tłum na hipodromie w Konstantynopolu.
• 1213 – Krucjata przeciw albigensom: francuscy krzyżowcy dowodzeni przez Szymona de Monford (starszego) rozbili katarów z Langwedocji w bitwie pod Muret.
• 1229 – Rekonkwista: król Aragonii Jakub I Zdobywca wyzwolił Majorkę spod panowania muzułmanów.
• 1297 – Portugalia i Hiszpania zawarły traktat pokojowy z Alcañices, który m.in. ustalił obowiązujący do dziś przebieg wspólnej granicy.
• 1484 – Odbyła się koronacja papieża Innocentego VIII.
• 1500 – Jerzy Brodaty został księciem Saksonii.
• 1504 – Wojna o sukcesję w Landshut: wojska księcia Bawarii-Monachium Albrechta IV Mądrego wraz z posiłkami króla niemieckiego Maksymiliana I Habsburga pokonały Czechów w bitwie pod Wenzenbach.
• 1532 – Podczas synodu w Chanforan waldensi podjęli decyzję o przyjęciu doktryny kalwińskiej.
• 1556 – Abdykował cesarz rzymsko-niemiecki, arcyksiążę Austrii i król Hiszpanii Karol V Habsburg.
• 1609 – Henry Hudson odkrył ujście dzisiejszej rzeki Hudson w Ameryce Północnej.
• 1634 – W wyniku eksplozji w wytwórni prochu strzelniczego w Valletcie na Malcie zginęły 22 osoby, a poważnie zniszczony zostały pobliski kościół jezuitów wraz z kolegium.

• 1683:
  • V wojna austriacko-turecka: wojska polsko-austriacko-niemieckie pod dowództwem króla Jana III Sobieskiego rozgromiły oblegającą Wiedeń armię Imperium Osmańskiego dowodzoną przez wezyra Kara Mustafę; początek wojny polsko-tureckiej.
  • Piotr II Spokojny został królem Portugalii.
• 1691 – Jan Jerzy IV Wettyn został księciem elektorem Saksonii.
• 1711 – Wojna o sukcesję hiszpańską: rozpoczęła się portugalsko-francuska bitwa o Rio de Janeiro.
• 1789 – Henry Knox został pierwszym sekretarzem wojny USA.
• 1801 – Cesarz Rosji Aleksander I Romanow ogłosił powstanie guberni gruzińskiej w miejsce niepodległej Gruzji wschodniej.
• 1819 – Joaquín José de Melgarejo y Saurín został premierem Hiszpanii.
• 1829 – Wojna o niepodległość Grecji: kapitulacja wojsk tureckich w bitwie pod Petrą.
• 1844 – José Joaquín de Herrera został prezydentem Meksyku.
• 1847 – Wojna amerykańsko-meksykańska: rozpoczęła się bitwa pod Chapultepec.
• 1848 – W Szwajcarii przyjęto tzw. konstytucję federalną.
• 1852 – Założono miasto Artigas w Urugwaju.
• 1855:
  • Rómulo Díaz de la Vega został prezydentem Meksyku.
  • Założono miasto La Chorrera w Panamie.
• 1857 – W czasie huraganu zatonął płynący z Panamy do Nowego Jorku statek „Central America” z około 400 pasażerami i ładunkiem 30 tys. funtów złota. Uratowano ponad 200 osób.
• 1860 – Francuski astronom Jean Chacornac odkrył planetoidę (59) Elpis.
• 1861 – Wojna secesyjna: rozpoczęła się bitwa pod Cheat Mountain.
• 1871 – Francuski astronom Alphonse Borrelly odkrył planetoidę (117) Lomia.
• 1875 – Joaquín Jovellar y Soler został premierem Hiszpanii.
• 1884 – Robert Luther odkrył planetoidę (241) Germania.
• 1887 – Carlos Maria Elías y de la Quintana został premierem Peru.
• 1894 – Wojna chińsko-japońska: gen. Li Hongzhang wysłał wojska chińskie do Pjongjangu w Korei.
• 1895 – W Porto uruchomiono komunikację tramwajową.
• 1900 – Admirał Fredrik von Otter został premierem Szwecji.
• 1906 – Na wody kubańskie wpłynęła amerykańska eskadra w celu obrony proamerykańskiego rządu w Hawanie.
• 1907 – Założono hiszpański klub piłkarski Real Betis Sewilla.
• 1908 – Winston Churchill ożenił się z Clementine Hozier.
• 1910 – W Monachium odbyła się premiera VIII Symfonii Gustava Mahlera.
• 1912 – Nikola Pašić został po raz piąty premierem Serbii.
• 1914 – I wojna światowa: okręty Royal Australian Navy rozpoczęły inwazję na Nową Gwineę Niemiecką.
• 1916 – I wojna światowa: rozpoczęła się bitwa pod Małka Nidże pomiędzy armią bułgarską a połączonymi siłami francusko-serbsko-rosyjskimi.
• 1917 – I wojna światowa: na Kanale Północnym został storpedowany i zatopiony przez brytyjski okręt podwodny HMS D7 niemiecki U-Boot SM U-45, w wyniku czego zginęło 43 spośród 45 członków załogi.
• 1919:
  • Adolf Hitler po raz pierwszy wziął udział w zebraniu Niemieckiej Partii Robotniczej (DAP) w Monachium. Wkrótce potem został jej członkiem.
  • Po rocznym zablokowaniu przez lody na przylądku Czeluskin statku „Maud” z kierowaną przez Roalda Amundsena norweską ekspedycją Północną Drogą Morską, udało się go wypchnąć na otwarte morze, jednak 9 dni później utknął ponownie koło wyspy Ajon.
  • Włoski poeta, prozaik i dramaturg Gabriele D’Annunzio na czele oddziałów ochotniczych dokonał zajęcia Fiume (obecnie Rijeka w Chorwacji), co spowodowało wycofanie sprzymierzonych oddziałów francusko-brytyjsko-amerykańskich i proklamowanie Regencji Carnaro.
• 1920 – Zakończyły się VII Letnie Igrzyska Olimpijskie w belgijskiej Antwerpii.
• 1923 – W Genewie została podpisana Międzynarodowa Konwencja w sprawie Zwalczania Obiegu i Handlu Wydawnictwami Pornograficznymi.
• 1924 – Komunista Giovanni Corvi zastrzelił w tramwaju w Rzymie faszystowskiego deputowanego Armando Casaliniego.
• 1926 – W Charkowie otwarto Stadion Metalist.
• 1928 – Huragan Okeechobee przeszedł nad Gwadelupą i Wyspami Nawietrznymi zabijając około 1200 osób.
• 1934 – Utworzono Ententę Bałtycką.
• 1936 – Hiszpańska wojna domowa: zwycięstwo nacjonalistów gen. Francisco Franco w bitwie o Majorkę.
• 1939 – Na konferencji aliantów w Abbeville we Francji zdecydowano o nieudzielaniu pomocy Polsce w wojnie z Niemcami.
• 1940 – Odkryto paleolityczne malowidła naskalne w Lascaux we Francji.
• 1941 – Dokonano oblotu brytyjskiego szybowca transportowego Airspeed Horsa.
• 1942:
  • Niemiecki U-Boot U-156 storpedował i zatopił u wybrzeży Afryki Zachodniej brytyjski transportowiec RMS „Laconia” z 2725 osobami na pokładzie (w tym 1793 włoskimi jeńcami, 286 żołnierzami brytyjskimi, 103 żołnierzami polskimi strzegącymi jeńców oraz 80 cywilami). Po usłyszeniu krzyków w języku włoskim, dowódca U-Boota Werner Hartenstein zorganizował akcję ratunkową, dzięki której uratowano ponad tysiąc rozbitków.
  • Wojna na Pacyfiku: rozpoczęło się japońskie kontruderzenie podczas walk o Guadalcanal na Wyspach Salomona.
  • Z rozkazu Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych gen. Władysława Sikorskiego została utworzona Armia Polska na Wschodzie.
• 1943:
  • Odbyła się intronizacja patriarchy Moskwy i całej Rusi Sergiusza.
  • Więziony w górskim hotelu w Apeninach przez antyfaszystowski rząd Benito Mussolini został uwolniony przez niemieckich spadochroniarzy pod dowództwem Otto Skorzenego.
• 1944 – Wojna na Pacyfiku: amerykańskie okręty podwodne rozbiły japoński konwój HI-72, zatapiając sześć statków i okrętów, w tym piekielne statki „Rakuyō Maru” i „Kachidoki Maru”, na których zginęło blisko 1,5 tys. alianckich jeńców wojennych.
• 1945 – Założono niemiecki klub piłkarski VfL Wolfsburg.
• 1949 – Theodor Heuss został wybrany na pierwszego prezydenta RFN.
• 1950 – Powstała niemiecka Federalna Agencja Pomocy Technicznej (THW).
• 1953 – Senator i późniejszy prezydent USA John F. Kennedy poślubił młodszą o 12 lat dziennikarkę Jacqueline Lee Bouvier.
• 1956:
  • Huseyn Shaheed Suhrawardy został premierem Pakistanu.
  • Powstał Kanadyjsko-Polski Instytut Badawczy z siedzibą w Toronto.
  • W swym debiucie w europejskich rozgrywkach pucharowych Legia Warszawa przegrała w Bratysławie z miejscowym Slovanem 0:4.
• 1958 – Zaprezentowano pierwszy układ scalony, zaprojektowany przez Jacka Kilby’ego.
• 1959:
  • Wyemitowano pierwszy odcinek amerykańskiego serialu telewizyjnego Bonanza.
  • Wystrzelono radziecką sondę księżycową Łuna 2.
• 1960 – Utworzono Radę Państwa NRD.
• 1961 – 77 osób zginęło pod Rabatem w Maroku w katastrofie należącego do Air France samolotu Sud Aviation Caravelle.
• 1962 – Wystrzelono niedoszłą sondę wenusjańską Sputnik 21.
• 1964 – W amerykańskim stanie Utah utworzono Park Narodowy Canyonlands.
• 1966 – Rozpoczęła się załogowa misja kosmiczna Gemini 11.
• 1968:
  • Albania wystąpiła z Układu Warszawskiego.
  • Wojska inwazyjne Układu Warszawskiego zostały częściowo wycofane z największych miast Czechosłowacji.
• 1969 – W czasie podchodzenia do lądowania w Manili rozbił się należący do Philippine Airlines samolot BAC One-Eleven, w wyniku czego zginęło 45 osób, a 2 zostały ranne.
• 1970:
  • Na lotnisku Zerqa w Jordanii porywacze z Ludowego Frontu Wyzwolenia Palestyny uwolnili zakładników i wysadzili w powietrze trzy samoloty pasażerskie uprowadzone 6 i 9 września.
  • Wystrzelono sondę księżycową Łuna 16.
• 1974 – W Etiopii obalono cesarza Haile Selassie I.
• 1975 – Ukazał się album Wish You Were Here brytyjskiej grupy Pink Floyd.
• 1980:
  • W katastrofie lecącego z West Palm Beach na Florydzie do Freeport na Bahamach samolotu Douglas DC-3 należącego do Florida Commuter Airlines zginęły wszystkie 34 osoby na pokładzie.
  • W Turcji doszło do wojskowego zamachu stanu pod wodzą gen. Kenana Evrena.
• 1981:
  • Palestyńscy terroryści rzucili granat w grupę włoskich turystów zwiedzających Jerozolimę, zabijając jedną osobę i raniąc 28.
  • W Berlinie Zachodnim założono stowarzyszenie hakerów Chaos Computer Club.
• 1988 – Jamajka została zaatakowana przez huragan Gilbert w wyniku czego zginęło ponad 200 osób.
• 1990:
  • Konferencja dwa plus cztery: w Moskwie podpisano Traktat o ostatecznym uregulowaniu w odniesieniu do Niemiec otwierający drogę do zjednoczenia Niemiec.
  • Reprezentacja NRD w piłce nożnej rozegrała swój ostatni (293.) mecz, pokonując w Brukseli Belgię 2:0.
• 1992:
  • Mae Carol Jemison została pierwszą Afroamerykanką, która poleciała w kosmos.
  • W Peru został aresztowany przywódca maoistowskiej organizacji terrorystycznej Świetlisty Szlak Abimael Guzmán.
• 1994 – Samolot sportowy Cessna 150 rozbił się na trawniku przed Białym Domem w Waszyngtonie. Na miejscu zginął 39-letni pilot Eugene Corder.
• 1995 – Siły Powietrzne Republiki Białorusi zestrzeliły balon, który poleciał na Białoruś w walce o Puchar Gordona Bennetta. Zginęło dwóch obywateli amerykańskich.
• 2001 – Po atakach terrorystycznych na Stany Zjednoczone po raz pierwszy w historii uruchomiono procedury związane z artykułem 5 traktatu północnoatlantyckiego, który mówi, że atak na dowolne państwo należące do NATO jest atakiem na cały Sojusz.
• 2003 – ONZ zniosła sankcje wobec Libii.
• 2004 – 3 polskich żołnierzy zginęło, a 3 zostało rannych w wyniku ataku rebeliantów w okolicy miejscowości Maszru w Iraku.
• 2006 – 4 islamskich terrorystów uzbrojonych w granaty i broń maszynową zaatakowało amerykańską ambasadę w Damaszku. Wszyscy zostali zabici przez syryjską ochronę, zginął też jeden funkcjonariusz.
• 2007:
  • Były prezydent Filipin Joseph Estrada został skazany na karę dożywotniego pozbawienia wolności za sprzeniewierzenie funduszy państwowych. W październiku tego roku został ułaskawiony przez prezydent Glorię Macapagal-Arroyo.
  • Daniel I został wybrany na prawosławnego patriarchę Rumunii.
  • Premier Japonii Shinzō Abe i premier Rosji Michaił Fradkow podali się do dymisji.
• 2008:
  • 25 osób zginęło, a 135 zostało rannych w zderzeniu pociągów pasażerskiego i towarowego w Chatsworth w Los Angeles.
  • Co najmniej 32 osoby zginęły w wybuchu samochodu-pułapki w irackim mieście Dudżail.
  • Papież Benedykt XVI rozpoczął wizytę we Francji.
• 2010 – 57,88% spośród głosujących w referendum obywateli Turcji opowiedziało się za nowelizacją konstytucji.
• 2012 – Rządząca Partia Ludowa na rzecz Wolności i Demokracji premiera Marka Rutte wygrała przedterminowe wybory parlamentarne w Holandii.
• 2015 – W wyniku wybuchu gazu w restauracji koło dworca autobusowego w Petlawadzie w środkowych Indiach zginęły 104 osoby, a ok. 150 zostało rannych.
• 2020 – W więzieniu Adel-Abaad w irańskim Szirazie, pomimo protestów międzynarodowej opinii publicznej, został stracony Navid Afkari, uczestnik antyrządowych protestów z 2018 roku.
• 2021 – Rozpoczęła się podróż apostolska papieża Franciszka na Węgry i Słowację.

Urodzili się

Zmarli

Przypisy