14 września

Święta

Wydarzenia w Polsce

Wydarzenia na świecie

•     81 – Domicjan został cesarzem rzymskim.
•   258 – Biskup Cyprian z Kartaginy został ścięty mieczem za odmowę złożenia ofiary bogom rzymskim.
• 1115 – Zwycięstwo krzyżowców nad Turkami seldżuckimi w bitwie pod Sarminem.
• 1180 – Wojna Gempei w Japonii: stoczono bitwę pod Ishibashiyamą.
• 1224 – W grocie na szczycie La Verny Franciszek z Asyżu otrzymał święte stygmaty.
• 1262 – Rekonkwista: król Kastylii i Leónu Alfons X Mądry wyzwolił Kadyks spod panowania Maurów.
• 1509 – Około 13 tys. osób zginęło w trzęsieniu ziemi w Konstantynopolu
• 1515 – Wojna o Mediolan: zwycięstwo wojsk francuskich nad szwajcarskimi w bitwie pod Marignano.
• 1522 – IV wojna litewsko-moskiewska: w Moskwie zawarto pięcioletni rozejm na zasadzie uti possidetis, co dla Litwy oznaczało to utratę Smoleńska i ziemi smoleńskiej (ok. 23 tys. km ²), zamieszkanych przez 100 000 ludności. Stronie litewskiej udało się jednak uniemożliwić używanie przez wielkich książąt moskiewskich tytułu książąt smoleńskich. Rozejm ten w 1526 przedłużono na 6 lat i w 1532 na rok.
• 1607 – 99 irlandzkich arystokratów wypłynęło z portu Rathmullan na wygnanie do Hiszpanii po klęsce z Anglikami w wojnie dziewięcioletniej.
• 1641 – Podpisano traktat w Peronne przyznający francuską protekcję księstwu Monako.
• 1741 – Georg Friedrich Händel zakończył pracę nad oratorium Mesjasz.
• 1752 – Imperium brytyjskie przyjęło kalendarz gregoriański.
• 1758 – Brytyjska wojna z Indianami i Francuzami: zwycięstwo Francuzów w bitwie o Fort Duquesne.
• 1763 – Powstanie Pontiaka: zwycięstwo Indian w bitwie pod Devil’s Hole.
• 1793 – I koalicja antyfrancuska: wojska prusko-brunszwickie pokonały rewolucyjną armię francuską w bitwie pod Pirmasens.
• 1806 – Sa’id ibn Sultan został pierwszym sułtanem Omanu i Maskatu.
• 1808 – Wojna rosyjsko-szwedzka: zwycięstwo wojsk rosyjskich w bitwie pod Oravais.
• 1812 – Inwazja na Rosję: Napoleon Bonaparte wkroczył bez walki do opuszczonej przez wojsko i mieszkańców Moskwy. Wybuchł pożar miasta.
• 1814 – Francis Scott Key napisał tekst pieśni Gwiaździsty Sztandar, będącej obecnie hymnem narodowym Stanów Zjednoczonych.
• 1829 – Rosja i Imperium Osmańskie zawarły pokój w Adrianopolu.
• 1846 – W Nepalu doszło do krwawego zamachu stanu pod wodzą Janga Bahadura Rany, który zapoczątkował dynastię premierów Rana.
• 1847 – Wojna amerykańsko-meksykańska: wojska amerykańskie zajęły miasto Meksyk.
• 1852 – Zwodowano brytyjski żaglowo-parowy okręt liniowy HMS „Duke of Wellington”.
• 1856 – Wojna Nikaragui z koalicją państw Ameryki Środkowej: zwycięstwo wojsk koalicji w bitwie o hacjendę San Jacinto.
• 1860:
  • Amerykański astronom James Ferguson odkrył planetoidę (60) Echo.
  • Niemieccy astronomowie Wilhelm Foerster i Oskar Lesser odkryli planetoidę (62) Erato.
• 1862:
  • Miał miejsce tzw. incydent w Namamugi – atak samurajów na czworo Brytyjczyków, z których jeden zginął. Napaść skutkowała 15 sierpnia 1863 roku zbombardowaniem Kagoshimy przez Royal Navy.
  • Wojna secesyjna: zwycięstwo Unionistów w bitwie o South Mountain w stanie Maryland.
• 1863 – Kanadyjski astronom James Watson odkrył planetoidę (79) Eurynome.
• 1865 – W Imperium Rosyjskim powstała Generalna Dyrekcja Prasy wprowadzając ustawy o zniesieniu dotychczasowej cenzury.
• 1867 – W Hamburgu został wydany pierwszy tom Kapitału Karla Marksa.
• 1880 – W Wenezueli ustanowiono Order Oswobodziciela.
• 1890 – Założono grecki klub piłkarski Panionios GSS.
• 1893 – Wojna domowa w Brazylii: zbuntowana przeciwko rządom prezydenta Floriano Peixoto brazylijska flota wojenna zbombardowała ówczesną stolicę kraju – Rio de Janeiro.
• 1901:
  • Niemiecki siłacz Eugen Sandow zorganizował w londyńskiej Royal Albert Hall pierwsze w historii zawody kulturystyczne.
  • Zmarł ranny w zamachu z 6 września prezydent USA William McKinley. Jego następcą został dotychczasowy wiceprezydent Theodore Roosevelt.
• 1903 – W serbskim Kragujevacu założono klub piłkarski FK Šumadija 1903.
• 1906 – Rozpoczęła się holenderska interwencja wojskowa na wyspie Bali.
• 1911 – Premier Rosji Piotr Stołypin został postrzelony w Kijowie przez eserowca Dmitrija Bogrowa, w wyniku czego zmarł 18 września.
• 1912 – Zwodowano francuski niszczyciel „Commandant Bory”.
• 1914 – I wojna światowa:
  • Bitwa pod Trindade między brytyjskim krążownikiem pomocniczym RMS „Carmania” i jego niemieckim odpowiednikiem SMS „Cap Trafalgar”, zakończona zatopieniem jednostki niemieckiej.
  • Po niepowodzeniu niemieckiej ofensywy w bitwie pod Marną, cesarz Wilhelm II Hohenzollern mianował gen. Ericha von Falkenhayna nowym szefem Sztabu Generalnego.
• 1916 – I wojna światowa: taktyczne zwycięstwo połączonych sił francusko-serbsko-rosyjskich nad wojskami bułgarskimi w bitwie pod Małka Nidże (12-14 września).
• 1917:
  • Rosja została ogłoszona republiką.
  • W Brazylii założono miasto Presidente Prudente.
• 1918 – Ukazało się pierwsze wydanie urugwajskiego dziennika „El País”.
• 1920 – W Mińsku otwarto Narodowy Teatr Akademicki im. Janki Kupały.
• 1921 – Piłkarska reprezentacja Gwatemali pokonała 10:1 Honduras w pierwszym w historii obu drużyn oficjalnym meczu międzypaństwowym.
• 1923 – Miguel Primo de Rivera objął dyktatorskie rządy w Hiszpanii.
• 1930 – W wyborach do Reichstagu zwyciężyła SPD (24,53%) przed NSDAP (18,25%) i KPD (13,13%).
• 1932:
  • W katastrofie pociągu z żołnierzami francuskiej Legii Cudzoziemskiej jadącego z Oranu w Algierii do Wadżdy w Maroku zginęło 55 osób, a ponad 300 zostało rannych.
  • W Paryżu został zgilotynowany 37-letni rosyjski emigrant Paul Gorguloff, który 6 maja tego roku postrzelił śmiertelnie urzędującego prezydenta Francji Paula Doumera.
• 1934 – Założono linie lotnicze Aeroméxico.
• 1936 – Hiszpańska wojna domowa: wojska republikańskie rozpoczęły oblężenie sanktuarium Nuestra Señora de la Cabeza.
• 1940 – W odwecie za śmierć w przypadkowej eksplozji swoich dwóch współtowarzyszy węgierscy żołnierze dokonali w miejscowości Ip, leżącej na przejętym niedawno przez Węgry na mocy postanowień drugiego arbitrażu wiedeńskiego północnym Siedmiogrodzie, masakry ok. 150 etnicznych Rumunów.
• 1941:
  • Poświęcono cerkiew Zwiastowania w chińskim Harbinie.
  • W hiszpańskiej Maladze otwarto Stadion La Rosaleda.
• 1942:
  • Bitwa o Atlantyk: koło Spitsbergenu brytyjskie okręty zatopiły niemiecki okręt podwodny U-589 wraz z 44-osobową załogą i 4 uratowanymi wcześniej pilotami Luftwaffe; płynący w eskorcie konwoju ON 127 kanadyjski niszczyciel HMCS „Ottawa” został storpedowany i zatopiony przez niemiecki okręt podwodny U-91, w wyniku czego zginęło 114 członków załogi (w tym dowódca), a 69 rozbitków uratowały okoliczne jednostki.
  • II wojna światowa w Afryce: klęską zakończyła się aliancka próba wysadzenia desantu w Tobruku w ramach operacji „Agreement” (13-14 września).
• 1943 – Dobri Bożiłow został premierem Bułgarii.
• 1944 – Front zachodni: wojska amerykańskie wyzwoliły Maastricht w Holandii.
• 1946 – W referendum na Wyspach Owczych większość głosujących opowiedziała się za pozostaniem w unii z Danią.
• 1948 – W wyniku zderzenia dwóch pociągów koło Daejeon w Korei Południowej zginęło 40 osób, a 60 zostało rannych, w większości żołnierzy amerykańskich.
• 1949 – W Monachium otwarto Międzynarodową Bibliotekę Młodzieżową (IJB).
• 1952 – Saëb Salam został premierem Libanu.
• 1954 – W trakcie manewrów Armii Radzieckiej na poligonie Tockoje koło Czkałowa (obecnie Orenburg) zdetonowano bombę atomową, co naraziło 45 tys. żołnierzy i więźniów na napromieniowanie.
• 1958:
  • W Colombey-les-Deux-Églises po raz pierwszy spotkali się premier i przyszły prezydent Francji Charles de Gaulle i kanclerz RFN Konrad Adenauer.
  • Zwodowano holenderski transatlantyk „Rotterdam”.
• 1960:
  • Płk Joseph Mobutu obalił przy poparciu prezydenta Josepha Kasavubu premiera Demokratycznej Republiki Konga Patrice’a Lumumbę.
  • Powołano Organizację Krajów Eksportujących Ropę Naftową (OPEC).
• 1968 – Została wystrzelona radziecka sonda księżycowa Zond 5.
• 1970 – Papież Paweł VI podjął decyzję o rozwiązaniu Gwardii Palatyńskiej i Gwardii Szlacheckiej.
• 1971 – Po raz ostatni uzyskano łączność z łazikiem księżycowym Łunochod 1.
• 1973 – Na Łotwie utworzono pierwszy w kraju Park Narodowy „Gauja”.
• 1974:
  • Amerykański astronom pochodzenia polskiego Charles Kowal odkrył Ledę, jeden z księżyców Jowisza.
  • Uruchomiono pierwszą linię metra w São Paulo.
• 1975 – Papież Paweł VI kanonizował pierwszą w historii Amerykankę Elżbietę Seton.
• 1978 – Wystrzelono radziecką sondę wenusjańską Wenera 12.
• 1979:
  • W katastrofie lecącego z Alghero do Cagliari na Sardynii należącego do linii Aero Trasporti Italiani samolotu McDonnell Douglas DC-9 zginęło wszystkich 31 osób na pokładzie.
  • Został obalony i zamordowany prezydent Afganistanu Nur Mohammad Taraki. Nowym prezydentem został Hafizullah Amin.
• 1980:
  • Ignacy Zakka I Iwas został patriarchą Syryjskiego Kościoła Ortodoksyjnego.
  • Odsłonięto Pomnik Katyński w Toronto.
  • W katastrofie saudyjskiego samolotu wojskowego Lockheed C-130 Hercules podczas podchodzenia do lądowania w Medynie zginęło 89 osób.
• 1981 – Papież Jan Paweł II ogłosił encyklikę Laborem exercens.
• 1982 – Prezydent Libanu Baszir al-Dżumajjil został zamordowany przez prosyryjskiego bojówkarza.
• 1986 – 5 osób zginęło, a 26 zostało rannych w zamachu bombowym dokonanym przez agentów północnokoreańskich w Porcie lotniczym Seul-Gimpo.
• 1990 – Komunistyczna Partia Łotwy zmieniła nazwę na Łotewska Demokratyczna Partia Pracy.
• 1997 – Około 100 osób zginęło w katastrofie kolejowej w stanie Madhya Pradesh w środkowych Indiach.
• 1998 – Papież Jan Paweł II ogłosił encyklikę Fides et ratio.
• 1999 – Kiribati, Nauru i Tonga zostały przyjęte do Organizacji Narodów Zjednoczonych.
• 2000 – Premiera systemu operacyjnego Microsoft Windows Me.
• 2003:
  • Obywatele Estonii opowiedzieli się w referendum za przystąpieniem do Unii Europejskiej.
  • Obywatele Szwecji odrzucili w referendum możliwość zastąpienia korony szwedzkiej wspólną europejską walutą euro.
  • W wojskowym zamachu stanu został obalony prezydent Gwinei Bissau Kumba Ialá.
• 2005:
  • 160 osób zginęło, a 570 zostało rannych w serii zamachów terrorystycznych przeprowadzonych w Bagdadzie.
  • Rozpoczął się Światowy Szczyt Organizacji Narodów Zjednoczonych w Nowym Jorku.
• 2007:
  • Na mocy decyzji papieża Benedykta XVI wyrażonej w motu proprio Summorum Pontificum z dnia 7 lipca 2007 roku, przywrócona została możliwość sprawowania mszy św. w rycie trydenckim bez wcześniejszej zgody biskupa diecezjalnego.
  • Wystrzelono japońską sondę księżycową Kaguya.
• 2008:
  • 88 osób zginęło w katastrofie lotu Aerofłot 821 w pobliżu Permu w Rosji.
  • Otwarto stadion Dnipro Arena w Dniepropetrowsku (obecnie Dniepr) na Ukrainie.
• 2009 – Partia Pracy premiera Jensa Stoltenberga wygrała wybory parlamentarne w Norwegii.
• 2010:
  • José Antonio Chang Escobedo został premierem Peru.
  • W Australii powstał drugi rząd Julii Gillard.
• 2011 – 15 osób zginęło, a 20 zostało rannych w zamachu bombowym na autokar przewożący żołnierzy w irackiej Falludży.
• 2013:
  • 27 osób zginęło, a 50 zostało rannych w samobójczym zamachu bombowym na uczestników pogrzebu w irackim Mosulu.
  • Po raz pierwszy wystrzelono japońską rakietę nośną Epsilon, która wyniosła na orbitę okołoziemską satelitę SPRINT-A.
• 2014 – Opozycyjni socjaldemokraci wygrali wybory parlamentarne w Szwecji.
• 2015 – Po raz pierwszy w historii udało się zarejestrować fale grawitacyjne. Obserwacja została dokonana przez oba detektory LIGO w stanach Luizjana i Waszyngton jednocześnie^[3][4].
• 2016 – Słoweniec Aleksander Čeferin został wybrany na prezydenta UEFA.
• 2017 – Halimah Yacob, jako pierwsza kobieta, objęła urząd prezydenta Singapuru.
• 2022 – Podczas programu dowolnego w zawodach U.S. International Classic 2022 w Lake Placid reprezentant USA Ilia Malinin wykonał, jako pierwszy łyżwiarz w historii, poczwórnego axla.

Urodzili się

Zmarli

Przypisy