13 września

Święta

Wydarzenia w Polsce

Wydarzenia na świecie

•   509 p.n.e. – Konsekracja świątyni Jowisza Kapitolińskiego w Rzymie.
•   533 – Wojna Cesarstwa Bizantyńskiego z Wandalami: zwycięstwo wojsk bizantyńskich w bitwie pod Ad Decimum.
•   604 – Sabinian został wybrany na papieża.
• 1015 – Wojna polsko-niemiecka: 7-tysięczna armia polska dowodzona przez księcia Mieszka II Lamberta przeprawiła się przez Łabę i przystąpiła do oblężenia Miśni, bronionej przez grafa Hermana. Gród został uratowany przez wylew rzeki.
• 1333 – Rozpoczęto budowę katedry w Królewcu.
• 1376 – Grzegorz XI opuścił Awinion, kończąc tzw. niewolę awiniońską papieży.
• 1501 – Michał Anioł rozpoczął pracę nad rzeźbą Dawida.
• 1502 – Wojna inflancko-rosyjska: zwycięstwo wojsk inflanckich w bitwie nad jeziorem Smolina.
• 1515 – Wojny włoskie: zwycięstwo wojsk francuskich nad siłami kantonów szwajcarskich w bitwie pod Marignano.
• 1548 – Przyszły cesarz rzymski Maksymilian II Habsburg poślubił w Madrycie infantkę hiszpańską Marię.
• 1584 – Zakończono budowę Escorialu pod Madrytem.
• 1598 – Filip III Habsburg został królem Hiszpanii i Portugalii (jako Filip II).
• 1691 – Wojna polsko-turecka: zwycięstwo wojsk polskich pod wodzą króla Jana III Sobieskiego w bitwie pod Pererytą w czasie wyprawy mołdawskiej.
• 1692 – Trzęsienie ziemi zniszczyło miasto Esteco w północno-zachodniej Argentynie.
• 1745 – Franciszek I Lotaryński został wybrany na cesarza rzymsko-niemieckiego.
• 1759 – Wojna siedmioletnia: zwycięstwo wojsk brytyjskich nad francuskimi w bitwie na Równinie Abrahama w Quebecu.
• 1782 – Wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych: podczas wielkiego oblężenia Gibraltaru wojska francusko-hiszpańskie rozpoczęły nieudany szturm generalny.
• 1791 – Król Francji Ludwik XVI podpisał nową konstytucję.
• 1793 – I koalicja antyfrancuska: zwycięstwo wojsk francuskich nad austriacko-holenderskimi w bitwie pod Menin.
• 1814 – Wojna brytyjsko-amerykańska: zwycięstwo wojsk amerykańskich w bitwie pod Baltimore.
• 1832 – W Petersburgu zwodowano fregatę „Pałłada”.
• 1847 – Wojna amerykańsko-meksykańska: zwycięstwo wojsk amerykańskich w bitwie pod Chapultepec.
• 1848 – W wyniku przedwczesnej eksplozji w trakcie przygotowywania ładunku wybuchowego na trasie budowy kolei w pobliżu miasteczka Cavendish w amerykańskim stanie Vermont 25-letni Phineas Gage doznał poważnego uszkodzenia mózgu, gdy stalowy pręt przebił na wylot jego czaszkę, niszcząc znaczną część płatów czołowych. Według wielu relacji wydarzenie to zmieniło znacząco jego cechy osobowości i temperament.
• 1850 – Brytyjski astronom John Russell Hind odkrył planetoidę (12) Victoria.
• 1860 – Z balonu unoszącego się nad Bostonem wykonano najstarsze zachowane do dziś zdjęcie lotnicze.
• 1862 – Wojna secesyjna: zwycięstwo Konfederatów w bitwie pod Charleston.
• 1868 – Kanadyjski astronom James Watson odkrył planetoidę (104) Klymene.
• 1877 – X wojna rosyjsko-turecka: rozpoczęła się III bitwa pod Szipką.
• 1880 – Wojna o saletrę: chilijski okręt wojenny „Covadonga” został zatopiony za pomocą peruwiańskiej wybuchowej łodzi-pułapki (brandera). Zginęło 32 członków załogi wraz z kapitanem, 29 zostało uratowanych przez korwetę „Pilcomayo”, a 48 trafiło do peruwiańskiej niewoli.
• 1882 – Zwycięstwo wojsk brytyjskich nad egipskimi powstańcami w bitwie pod Tel-el-Kebir.
• 1886 – Założono Amerykańskie Towarzystwo Filatelistyczne.
• 1890 – Brytyjczycy założyli Fort Salisbury (obecnie stolica Zimbabwe – Harare).
• 1898 – Niemieccy astronomowie Arnold Schwassmann i Max Wolf odkryli planetoidę (436) Patricia.
• 1899:
  • Brytyjski geograf Halford John Mackinder dokonał pierwszego wejścia na Mount Kenya.
  • Pierwsza w historii amerykańska śmiertelna ofiara wypadku samochodowego. 68-letni agent nieruchomości Henry Bliss zginął potrącony na ulicy w Nowym Jorku.
• 1902 – Założono francuski klub rugby union USA Perpignan.
• 1906 – W Paryżu Brazylijczyk Alberto Santos-Dumont po raz pierwszy w Europie oderwał się samolotem własnej konstrukcji od ziemi, pokonując odległość około 7 m.
• 1907 – Zwodowano francuski okręt podwodny „Circé”.
• 1916 – W Erwin w stanie Tennessee za zabicie pomocnika tresera została powieszona cyrkowa słonica Mary.
• 1921 – Wojna grecko-turecka: zwycięstwem wojsk tureckich zakończyła się bitwa nad rzeką Sakarya (23 sierpnia-13 września).
• 1922 – Wojna grecko-turecka: w zdobytej przez wojska tureckie Smyrnie (Izmirze) wybuchł wielki pożar dzielnicy chrześcijańskiej.
• 1923 – Gen. Miguel Primo de Rivera dokonał bezkrwawego zamachu stanu w Hiszpanii.
• 1926 – 26 osób zginęło w zderzeniu dwóch pociągów koło miasta Murrurundi w australijskim stanie Nowa Południowa Walia.
• 1931:
  • 22 osoby zginęły, a 120 zostało rannych w wyniku wybuchu bomby podłożonej przez 39-letniego mechanika Szilvesztra Matuskę na wiadukcie w Biatorbágy koło Budapesztu pod jadącym do Wiednia pociągiem ekspresowym.
  • Otwarto Stadion Artemio Franchiego we włoskiej Florencji.
  • Otwarto Stadion Geoffroya Guicharda we francuskim Saint-Étienne.
• 1936 – W wyniku osunięcia gruntu do jeziora Lovatnet w południowej Norwegii powstała fala tsunami o wysokości 70 m., która zabiła 74 osoby.
• 1937 – W Górach Orlickich rozpoczęto budowę (niedokończoną) Grupy Warownej Dobrošov, wchodzącej w skład czechosłowackich fortyfikacji.
• 1940:
  • II wojna światowa w Afryce: wojska włoskie zaatakowały Egipt.
  • Bitwa o Anglię: niemieckie bomby zniszczyły Pałac Buckingham w Londynie.
• 1941:
  • W Brahiniu koło Homla na Białorusi Niemcy zamordowali około 300 Żydów.
  • Wojna na Bałtyku: podczas pozorowanego niemiecko-fińskiego desantu na estońskich wyspach Hiuma i Sarema zatonął na minie fiński pancernik „Ilmarinen”, w wyniku czego zginęło 271 członków załogi.
• 1944 – Nalot bombowy Royal Air Force na Osnabrück, w wyniku którego spłonęła m.in. zabytkowa starówka.
• 1945 – Kapitulacja wojsk japońskich w Birmie i na Nauru.
• 1948:
  • Armia Indyjska rozpoczęła inwazję na muzułmańskie księstwo Hajdarabad w celu jego likwidacji i aneksji.
  • Po 20 tygodniach zakończył się strajk pracowników firmy Boeing.
• 1949 – Theodor Heuss został pierwszym prezydentem RFN.
• 1950 – Argentyński astronom Miguel Itzigsohn odkrył planetoidę (1589) Fanatica.
• 1955:
  • Podczas wizyty kanclerza RFN Konrada Adenauera w Moskwie zawarto porozumienie o nawiązaniu stosunków dyplomatycznych. Strona radziecka zobowiązała się do uwolnienia 10 tys. niemieckich jeńców wojennych.
  • Sa’id al-Ghazzi został po raz drugi premierem Syrii.
• 1959:
  • Heinrich Lübke został prezydentem RFN.
  • W Pekinie rozpoczęły się I Chińskie Igrzyska Narodowe.
• 1966 – John Vorster został premierem RPA.
• 1968 – Palestyńskie komando przeprowadziło atak na posterunek izraelskiej żandarmerii wojskowej w Banijas, zabijając 5 osób.
• 1969 – Wyemitowano premierowy odcinek kreskówki z serii Scooby Doo, gdzie jesteś?
• 1970:
  • Odbył się pierwszy Maraton Nowojorski.
  • W pożarze hotelu Ponet Square w Los Angeles zginęło 19 osób. 9 października pod zarzutem jego podpalenia został aresztowany jeden z ocalałych gości Alejandro C. Figueroa, następnie skazany na dożywocie.
• 1971:
  • W czasie tłumienia buntu w więzieniu w Attica w stanie Nowy Jork zginęło 11 zakładników i 32 więźniów.
  • Wyznaczony na następcę Mao Zedonga chiński polityk i wojskowy Lin Biao miał, według oficjalnej wersji, zginąć wraz z rodziną w katastrofie lotniczej nad Mongolią, podczas próby ucieczki do ZSRR po nieudanym spisku na życie Mao.
• 1972 – Nad Pacyfikiem uformował się tajfun Helen, który w ciągu 4 dni spowodował śmierć 87 osób w Japonii.
• 1974 – Terroryści z Japońskiej Armii Czerwonej wtargnęli do ambasady Francji w Hadze, biorąc 11 zakładników, w tym ambasadora i domagając się uwolnienia z francuskiego więzienia jednego z członków organizacji.

• 1975 – W muzeum w Amsterdamie szaleniec zniszczył obraz Rembrandta Straż nocna.
• 1978 – Lech Poznań w swoim pierwszym meczu w europejskich pucharach przegrał na wyjeździe z niemieckim MSV Duisburg 0:5.
• 1979 – Bantustan Venda uzyskał niepodległość. Powrócił do RPA w 1994 roku.
• 1982:
  • Radziecka interwencja w Afganistanie: 105 mieszkańców wioski Padkwab-e Szana zostało spalonych żywcem przez żołnierzy radzieckich.
  • W wypadku samochodowym została ciężko ranna księżna Monako i była amerykańska aktorka Grace Grimaldi. W wyniku odniesionych obrażeń zmarła następnego dnia.
• 1984 – Szimon Peres został po raz drugi premierem Izraela.
• 1985 – Premiera najlepiej sprzedającej się gry wideo w historii Super Mario Bros.
• 1987 – Doszło do skażenia jądrowego częścią aparatu do radioterapii wyniesioną ze szpitala w brazylijskim mieście Goiânia, w wyniku czego zmarły 4 osoby, a 22 zostały napromieniowane.
• 1988 – Ukazał się album New Jersey amerykańskiej grupy Bon Jovi.
• 1989 – Ukazał się album Tiny Turner Foreign Affair.
• 1990 – Ministrowie spraw zagranicznych ZSRR Eduard Szewardnadze i RFN Hans-Dietrich Genscher podpisali w Moskwie układ o przyjaźni.
• 1991 – ZSRR i USA uzgodniły wstrzymanie dostaw broni dla stron wojny domowej w Afganistanie.
• 1993 – Szef OWP Jaser Arafat i premier Izraela Icchak Rabin podpisali w Waszyngtonie układ przewidujący utworzenie Autonomii Palestyńskiej.
• 1995 – Amerykańska telewizja CBS wyemitowała pierwszy odcinek serialu obyczajowego Central Park West.
• 1999 – 118 osób zginęło, a ponad 200 zostało rannych w zamachu bombowym na blok mieszkalny w Moskwie.
• 2000:
  • Hiszpańskie i francuskie służby bezpieczeństwa przeprowadziły operację, w wyniku której aresztowano 36 kluczowych członków baskijskiej separatystycznej organizacji ETA.
  • W wyniku wybuchu samochodu-pułapki przed budynkiem giełdy papierów wartościowych w Dżakarcie zginęło 15 osób.
• 2003 – Ponad 100 osób zginęło w Korei Południowej po przejściu huraganu Maemi.
• 2004 – Nad Atlantykiem uformował się huragan Jeanne, który w następnych dniach spowodował śmierć 3037 osób, z czego 3006 na Haiti. Ponadto poszkodowane zostały Portoryko, Dominikana i USA.
• 2006 – 2 osoby zginęły (w tym napastnik zastrzelony przez policję), a 19 zostało rannych w strzelaninie w Dawson College w Montrealu.
• 2008 – 30 osób zginęło, a 90 zostało rannych w serii zamachów bombowych w Nowym Delhi.
• 2009:
  • 38 osób zginęło w pożarze szpitala w kazachskim mieście Tałdykorgan.
  • Giorgio Napolitano jako pierwszy w historii prezydent Włoch przybył z wizytą do Korei Południowej.
  • W finale rozgrywanych w Turcji XXVI Mistrzostw Europy polscy siatkarze pokonali Francuzów 3:1.
• 2010 – 17 osób zginęło, a 34 zostały ranne w katastrofie lotu Conviasa 2350 w wenezuelskim Ciudad Guayana.
• 2013:
  • 30 osób zginęło, a 25 zostało rannych w eksplozji dwóch przydrożnych bomb przy sunnickim meczecie w irackim mieście Bakuba.
  • 37 osób zginęło w pożarze szpitala psychiatrycznego w miejscowości Łuka w rosyjskim obwodzie nowogrodzkim.
• 2015 – W czasie pościgu za dżihadystami na Pustyni Libijskiej egipskie siły bezpieczeństwa omyłkowo ostrzelały konwój z meksykańskimi turystami, zabijając 12 i raniąc 10 osób.
• 2017 – Podczas sesji MKOl w Limie ogłoszono, że gospodarzem XXXIII Letnich Igrzysk Olimpijskich w roku 2024 będzie Paryż, a XXXIV Letnich Igrzysk Olimpijskich w roku 2028 Los Angeles.
• 2018 – Marjan Šarec został premierem Słowenii.
• 2022:
  • 22-letnia Mahsa Amini została brutalnie pobita w Teheranie przez irańską policję obyczajową za nieprzestrzeganie przepisów dotyczących stroju. W wyniku odniesionych obrażeń trafiła do szpitala, gdzie zmarła 16 września, co doprowadziło do wybuchu protestów społecznych.
  • William Ruto został prezydentem Kenii.

Eksploracja kosmosu i zdarzenia astronomiczne

Urodzili się

Zmarli

Przypisy