5 listopada

Święta

Wydarzenia w Polsce

Wydarzenia na świecie

• 1138 – Lý Anh Tông został w wieku 2 lat koronowany na cesarza Wietnamu.
• 1219 – V wyprawa krzyżowa: krzyżowcy zdobyli Damiettę.
• 1414 – Rozpoczął się sobór w Konstancji kończący Wielką Schizmę Zachodnią.
• 1530 – W Niderlandach w tzw. powodzi św. Feliksa zginęło około 100 tys. osób.
• 1556 – W II bitwie pod Panipatem, 80 km na północ od Delhi, armia Wielkich Mogołów pokonała wojska hinduskie pod wodzą generała Hemu, co umożliwiło Akbarowi dojście do władzy w Indiach.
• 1582 – Oddział kozacki pod dowództwem Jermaka Timofiejewicza, wysłany przez Iwana Groźnego za Ural, pokonał w bitwie na Przylądku Czuwaskim siły Chanatu Syberyjskiego, co otwarło Carstwu Moskiewskiemu drogę do podboju Syberii.
• 1605 – Udaremniono tzw. spisek prochowy, którego celem było wysadzenie budynku angielskiego parlamentu podczas obecności króla Jakuba I Stuarta.
• 1609 – Książę Wirtembergii Jan Fryderyk ożenił się z Barbarą Zofią Hohenzollern.
• 1634 – Powołano Göta hovrätt z siedzibą w Jönköping, jeden z 6 szwedzkich sądów apelacyjnych.
• 1688 – W Anglii wybuchła tzw. chwalebna rewolucja.
• 1712 – Król Hiszpanii Filip V Burbon zrzekł się w imieniu swoim i swoich potomków praw do korony francuskiej.
• 1757 – Wojna siedmioletnia: król Prus Fryderyk II pobił armię francuską w bitwie pod Rossbach.
• 1780 – Wojownicy indiańscy z plemienia Miami pod wodzą Małego Żółwia zaatakowali obozowisko francuskiego awanturnika Augustine’a de La Balme nad rzeką Eel w Indianie, zabijając około 30 osób.
• 1805 – III koalicja antyfrancuska: taktyczne zwycięstwo wojsk francuskich nad austriacko-rosyjskimi w bitwie pod Amstetten.
• 1808 – Wojna na Półwyspie Iberyjskim: zwycięstwo wojsk hiszpańskich nad francuskimi w bitwie pod Valmasedą.
• 1811 – W Salwadorze wybuchło antyhiszpańskie powstanie.
• 1831 – Skazano na śmierć przywódcę powstania amerykańskich niewolników Nata Turnera.
• 1836 – José Bernardino de Portugal e Castro został premierem Portugalii.
• 1838 – Nikaragua wystąpiła ze Zjednoczonych Prowincji Ameryki Środkowej.
• 1849 – W Nowym Ermitażu w Petersburgu umieszczono ważącą 20 ton tzw. Carycę Waz.
• 1852 – Założono Amerykańskie Stowarzyszenie Inżynierów Cywilnych (ASCE).
• 1854 – Wojna krymska: zwycięstwo wojsk brytyjsko-francuskich nad rosyjskimi w bitwie pod Inkermanem.
• 1855 – Zawarto konkordat między Cesarstwem Austriackimi a Stolicą Apostolską.
• 1860 – Włoska wojna wyzwoleńcza: rozpoczęło się oblężenie Gaety.
• 1862:
  • Wojna secesyjna: prezydent Abraham Lincoln usunął gen. George’a McClellana ze stanowiska dowódcy Armii Unii.
  • Wojny z Indianami: w Minnesocie ponad 300 Siuksów zostało osądzonych i skazanych na powieszenie za napady i mordowanie osadników.
• 1864 – Wojna secesyjna: zwycięstwo Konfederatów w bitwie pod Johnsonville.
• 1872:
  • Francuski astronom Prosper Henry odkrył planetoidę (127) Johanna.
  • Ubiegający się o reelekcję Ulysses Grant wygrał wybory prezydenckie w USA.
• 1877 – Francuski astronom Paul Henry odkrył planetoidę (177) Irma.
• 1883 – Powstanie Mahdiego w Sudanie: zwycięstwo powstańców nad wojskami egipskimi w bitwie pod El-Obeid.
• 1890 – Teodoros Dilijanis został po raz drugi premierem Grecji.
• 1895 – George B. Selden opatentował pierwszy amerykański samochód.
• 1899:
  • Gheorghe Manu został premierem Rumunii.
  • Zakończyła się Belgijska Wyprawa Antarktyczna na statku „Belgica” z udziałem m.in. Henryka Arctowskiego i Antoniego Bolesława Dobrowolskiego.
• 1901 – Niemieccy astronomowie August Kopff i Max Wolf odkryli planetoidę (692) Hippodamia.
• 1906 – Maria Skłodowska-Curie wygłosiła swój pierwszy wykład na Sorbonie.
• 1911 – Wojna włosko-turecka: Włochy zajęły Trypolis i Cyrenajkę.
• 1912:
  • I wojna bałkańska: zwycięstwo wojsk serbskich nad tureckimi w bitwie pod Prilepem.
  • Thomas Woodrow Wilson wygrał wybory prezydenckie w USA.
  • Zwodowano austro-węgierski niszczyciel SMS „Tátra”.
• 1913 – Został odsunięty od władzy król Bawarii Otton I, a jego miejsce zajął Ludwik III.
• 1914 – I wojna światowa:
  • Wielka Brytania zajęła Cypr i razem z Francją wypowiedziała wojnę Imperium Osmańskiemu.
  • Zwycięstwo wojsk niemieckich nad brytyjskimi w bitwie pod Tangą w Niemieckiej Afryce Wschodniej.
• 1915 – Założono sekcję piłkarską klubu CR Vasco da Gama.
• 1917 – Tichon został wybrany na patriarchę Moskwy i całej Rusi.
• 1920 – Założono Komunistyczą Partię Estonii.
• 1921:
  • Otto Braun został po raz drugi premierem Prus.
  • Carlos Maia Pinto został premierem Portugalii.
• 1923 – W Lozannie rozpoczął się proces rosyjskiego oficera pochodzenia szwajcarskiego Maurice’a Conradiego, który 10 maja tego roku zastrzelił sowieckiego dyplomatę Wacława Worowskiego.
• 1925 – W podmoskiewskim lesie został rozstrzelany agent brytyjskiego wywiadu Sidney Reilly.
• 1929 – Niemiecki lekarz Werner Forßmann poinformował w czasopiśmie medycznym o przeprowadzonym na sobie pierwszym zabiegu cewnikowania serca.
• 1930 – Odbyła się 3. ceremonia wręczenia Oscarów.
• 1932 – W Groznym uruchomiono komunikację tramwajową.
• 1935:
  • Amerykańska firma Parker Brothers wprowadziło na rynek grę planszową Monopoly.
  • Milan Hodža został premierem Czechosłowacji.
• 1937 – Pierre Dupong został premierem Luksemburga.
• 1938 – Otwarto autostradę Berlin-Monachium.
• 1940:
  • Bitwa o Atlantyk: niemiecki krążownik ciężki „Admiral Scheer” zaatakował konwój HX-84, zatapiając krążownik pomocniczy HMS „Jervis Bay” i 5 innych statków.
  • Brytyjczycy przekazali polskiej Marynarce Wojennej niszczyciel ORP „Piorun” (poprzednio HMS „Nerissa”).
  • Franklin Delano Roosevelt wygrał po raz trzeci wybory prezydenckie w USA.
• 1941 – Admirał Isoroku Yamamoto wydał rozkaz operacyjny nr 1 dla Połączonej Floty, formułujący strategię działań przeciwko Hawajom, Malajom, Filipinom i Indiom Holenderskim.
• 1942:
  • II wojna światowa w Afryce: na Madagaskarze skapitulowały przed aliantami wojska Francji Vichy.
  • Bitwa o Atlantyk: w Cieśninie Duńskiej został zatopiony bombami głębinowymi przez amerykańską łódź latającą Consolidated PBY Catalina niemiecki okręt podwodny U-408 wraz z całą, 45-osobową załogą.
• 1943:
  • Niemiecki bombowiec zrzucił wieczorem 5 bomb na Watykan.
  • Rexhep Mitrovica został premierem Albanii.
  • W Tokio doszło do Zgromadzenia Narodów Wschodniej Azji, na które przybyli delegaci wszystkich narodów „stowarzyszonych” z Japonią.
• 1945 – Kolumbia przystąpiła do ONZ.
• 1949 – Kanclerz Konrad Adenauer zdecydował o przeznaczeniu Pałacu Schaumburg w Bonn na swoją rezydencję służbową.
• 1952 – Na Kamczatce wystąpiło, najpotężniejsze w historii Rosji, trzęsienie ziemi o magnitudzie 9, które wywołało falę tsunami.
• 1953 – Na Dnieprze w Kijowie otwarto Most Patona.
• 1955 – Wznowiła działalność odbudowana po zniszczeniach wojennych Opera Wiedeńska.
• 1956:
  • Kryzys sueski: wojska brytyjskie i francuskie zaatakowały i w ciągu dwóch dni wyparły Egipcjan ze strefy Kanału Sueskiego (operacja „Teleskop”).
  • Papież Pius XII ogłosił encyklikę Datis Nuperrime potępiającą radziecką interwencję na Węgrzech.
• 1961 – 110 osób (w tym 106 uczniów) zginęło w pożarze szkoły w wiosce Elbarusowo w Czuwaskiej ASRR.
• 1961 – 21 górników zginęło w wyniku eksplozji metanu w kopalni węgla kamiennego w osadzie Ny-Ålesund na Spitsbergenie.
• 1967:
  • 49 osób zginęło, a 78 zostało rannych w wyniku wykolejenia pociągu ekspresowego jadącego z Hastings w południowo-wschodnim Londynie.
  • Premiera 1. odcinka czechosłowackiego serialu animowanego Rozbójnik Rumcajs.
• 1968:
  • Richard Nixon wygrał wybory prezydenckie w USA.
  • Shirley Chisholm została wybrana do Izby Reprezentantów i jako pierwsza czarnoskóra kobieta w historii zasiadła w Kongresie USA.
  • Robotnik z Dniepropietrowska Wasyl Makuch dokonał w Kijowie samospalenia w proteście przeciwko przynależności Ukrainy do ZSRR.
• 1974 – W Grodnie uruchomiono komunikację trolejbusową.
• 1977 – Późniejszy prezydent USA George W. Bush ożenił się z Laurą Welch.
• 1979 – Ajatollah Ruhollah Chomejni ogłosił, że Stany Zjednoczone są „Wielkim Szatanem”.
• 1982 – W zakładach General Motors w Saragossie zjechał z linii montażowej pierwszy Opel Corsa.
• 1985:
  • Ali Hassan Mwinyi został prezydentem Tanzanii.
  • Na zamku w Beczowie nad Ciepłą (Czechy) odnaleziono XIII-wieczny relikwiarz świętego Maura, ukryty w zamkowej kaplicy w 1945 roku.
• 1989 – René Moawad został wybrany przez parlament na prezydenta Libanu.
• 1991 – Kiichi Miyazawa został premierem Japonii.
• 1994 – Były prezydent USA Ronald Reagan poinformował w liście do narodu, że zdiagnozowano u niego chorobę Alzheimera.
• 1995:
  • Eduard Szewardnadze wygrał wybory prezydenckie w Gruzji.
  • Po zamordowaniu Icchaka Rabina premierem Izraela został po raz drugi Szimon Peres.
• 1996:
  • Bill Clinton wygrał ponownie wybory prezydenckie w USA.
  • Prezydent Pakistanu Farooq Leghari zdymisjonował rząd Benazir Bhutto pod zarzutem korupcji, nepotyzmu i niekompetencji. Tymczasowym premierem został Meraj Khalid.
  • Prezydent Rosji Borys Jelcyn przeszedł operację serca, w czasie której obowiązki głowy państwa pełnił premier Wiktor Czernomyrdin.
• 2000 – W Addis Abebie odbył się ponowny pogrzeb zmarłego lub zamordowanego w 1975 roku w areszcie domowym ostatniego cesarza Etiopii Haile Selassie I.
• 2003 – Amerykanin Gary Ridgway („Zabójca znad Zielonej Rzeki”) został uznany za winnego dokonania 48 morderstw, za co skazano go na dożywotnie pozbawienie wolności.
• 2006:
  • Były iracki dyktator Saddam Husajn został wraz z dwoma współpracownikami skazany na karę śmierci.
  • Daniel Ortega został po raz drugi prezydentem Nikaragui
• 2009 – Służący w armii jako psychiatra mjr Nidal Malik Hasan otworzył ogień w bazie wojskowej Fort Hood w Teksasie, zabijając 13 osób i raniąc 29. Sprawca został postrzelony, a następnie aresztowany.
• 2010:
  • 22 osoby zginęły w katastrofie należącego do linii Jahangir Siddiqui Air samolotu pasażerskiego Beechcraft 1900 pod Karaczi w Pakistanie.
  • 67 osób zginęło, a 80 zostało rannych w zamachu bombowym na meczet w Darra Adam Khel w Pakistanie.
• 2012 – Wojna domowa w Syrii: w samobójczym zamachu bombowym na punkt wojskowy w wiosce Al-Zijara koło Hamy przeprowadzonym przez członka Frontu al-Nusra zginęło 50 żołnierzy regularnej armii i bojowników prorządowych.
• 2013:
  • Rozpoczęła się pierwsza indyjska misja międzyplanetarna Mars Orbiter Mission.
  • W Bangladeszu skazano na karę śmierci 152 strażników granicznych, oskarżonych o udział w buncie w 2009 roku, podczas którego zginęły 74 osoby. Ponadto 160 osób skazano na dożywocie, a 270 na niższe kary pozbawienia wolności.
• 2014 – Jeden z ostatnich obrazów Vincenta van Gogha Spokojne Życie, Waza ze Stokrotkami i Makami został sprzedany na aukcji w Nowym Jorku za 61,8 mln dolarów.
• 2015 – John Magufuli został prezydentem Tanzanii.
• 2017 – 26-letni były żołnierz Devin Kelley otworzył ogień w trakcie nabożeństwa w kościele baptystów w Sutherland Springs w Teksasie. Zginęło 27 osób (w tym sprawca i nienarodzone dziecko), a 20 zostało rannych.
• 2020 – Oskarżony przez prokuraturę Specjalnej Izby Sądowej Kosowa w Hadze o zbrodnie przeciwko ludzkości i zbrodnie wojenne prezydent Kosowa Hashim Thaçi ustąpił ze stanowiska. P.o. prezydenta została przewodnicząca Zgromadzenia Kosowa Vjosa Osmani.
• 2021 – W stolicy Sierra Leone Freetown doszło do eksplozji cysterny przewożącej paliwo, w wyniku czego zginęło 151 osób, a 304 zostały ranne.

Eksploracja kosmosu

Urodzili się

Zmarli

Przypisy