15 maja

Święta

Wydarzenia w Polsce

Wydarzenia na świecie

•   392 – Wódz Franków Arbogast skłonił do samobójstwa lub kazał zamordować cesarza rzymskiego Walentyniana II i uczynił marionetkowym cesarzem Eugeniusa.
•   756 – Abd ar-Rahman I został emirem Kordoby.
• 1004 – Król niemiecki Henryk II Święty koronował się w Pawii na króla Włoch.
• 1239 – Król Szkocji Aleksander II ożenił się z Francuzką Marią de Coucy.
• 1252 – Papież Innocenty IV wydał bullę Ad extirpanda, w której zezwolił na stosowanie tortur wobec heretyków.
• 1403 – Wojna Appenzellu w Szwajcarii: zwycięstwo wojsk kantonu Appenzell nad siłami opactwa Sankt Gallen w bitwie pod Vögelinsegg.
• 1440 – Władysław V Pogrobowiec został koronowany w katedrze w Székesfehérvárze na króla Węgier i Chorwacji.
• 1464 – Wojna Dwóch Róż: zwycięstwo Yorków w bitwie pod Hexham.
• 1525 – Wojna chłopska w Niemczech: klęską powstańców zakończyła się bitwa pod Frankenhausen.
• 1536 – Anna Boleyn, druga żona króla Anglii Henryka VIII Tudora, została skazana na śmierć przez ścięcie.
• 1544 – Blasco Núñez Vela został pierwszym hiszpańskim wicekrólem Peru.
• 1548 – Cesarz Karol V Habsburg ogłosił Interim augsburskie.
• 1567 – Królowa Szkotów Maria I Stuart poślubiła swego trzeciego męża Jamesa Hepburna, 4 hrabiego Bothwell.
• 1602 – Bartholomew Gosnold, jako pierwszy Europejczyk, dopłynął do półwyspu w dzisiejszym Massachusetts, który nazwał Cape Cod (Przylądek Dorsza).
• 1618 – Johannes Kepler sformułował swoje trzecie prawo.
• 1642 – Abbas II został koronowany na szacha Persji.
• 1648:
  • VI wojna wenecko-turecka: wojska tureckie rozpoczęły oblężenie Kandii na Krecie.
  • Został ratyfikowany pokój z Münster kończący wojnę osiemdziesięcioletnią, w wyniku której Niderlandy wywalczyły wyzwolenie spod panowania hiszpańskiego.
• 1654 – VI wojna wenecko-turecka: nieudany atak wojsk tureckich na twierdzę Perast.
• 1702 – Anglia, Holandia i Austria wypowiedziały wojnę Francji i Hiszpanii – początek wojny o sukcesję hiszpańską.
• 1718 – Brytyjski prawnik i wynalazca James Puckle opatentował pierwszy karabin maszynowy.
• 1768 – Został zawarty traktat wersalski na mocy którego Republika Genui zrzekła się swoich pretensji do władzy nad Korsyką i oddała prawa do niej Francji za 2 miliony lirów długu, jaki miała wobec Ludwika XV.
• 1792 – I koalicja antyfrancuska: Francja wypowiedziała wojnę Królestwu Sardynii.
• 1796 – I koalicja antyfrancuska: Napoleon Bonaparte zajął Mediolan.
• 1800 – W londyńskim teatrze doszło do nieudanej próby zamachu na króla Jerzego III Hanowerskiego.
• 1811 – Paragwaj ogłosił niepodległość (od Hiszpanii).
• 1836 − Brytyjski astronom Francis Baily, podczas obserwacji obrączkowego zaćmienia Słońca, odkrył zjawisko zwane dziś perłami Baily’ego, do którego dochodzi, gdy światło słoneczne przedostaje się przez nierówności na brzegu tarczy Księżyca.
• 1848 – Rewolucja lutowa: na wieść o wybuchu powstania wielkopolskiego w Paryżu odbyła się demonstracja na rzecz niepodległości Polski (tzw. dzień polski).
• 1849 – Wojska króla Obojga Sycylii Ferdynanda II Burbona brutalnie zdławiły republikańskie powstanie na Sycylii.
• 1860 – Włoska wojna wyzwoleńcza: wojska powstańcze Giuseppe Garibaldiego pokonały siły Burbonów w bitwie pod Calatafimi.
• 1862 – Wojna secesyjna: zwycięstwo Konfederatów w bitwie pod Drewry’s Bluff.
• 1878 – Założono Tokijską Giełdę Papierów Wartościowych.
• 1882 – Car Rosji Aleksander III Romanow zatwierdził restrykcyjne Tymczasowe regulacje dotyczące Żydów (znane również jako Prawa majowe), wniesione przez ministra spraw wewnętrznych Nikołaja Ignatjewa.
• 1891 – Papież Leon XIII ogłosił encyklikę Rerum novarum.
• 1892 – Giovanni Giolitti został premierem Włoch.
• 1904 – Wojna rosyjsko-japońska: krążownik pancernopokładowy „Yoshino” został staranowany i zatopiony we mgle przez płynący za nim krążownik pancerny „Kasuga”, w wyniku czego zginęło 319 członków załogi, a uratowano 19. Tego samego dnia flota japońska utraciła też pancerniki „Hatsuse” i „Yashima”, które weszły na miny.
• 1905 – Założono Las Vegas.
• 1908 – Założono Międzynarodową Federację Hokeja na Lodzie (IIHF).
• 1910:
  • Reprezentacja Włoch w piłce nożnej w swym pierwszym oficjalnym meczu pokonała w Mediolanie Francję 6:2.
  • W Hamburgu założono klub sportowy FC St. Pauli.
• 1911 – Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych, zgodnie z ustawą antymonopolową nakazał podział międzynarodowej korporacji Standard Oil, kierowanej przez Johna D. Rockefellera.
• 1915 – Założono hiszpański klub piłkarski Real Unión Irun.
• 1916:
  • I wojna światowa: rozpoczęła się włosko-austriacka bitwa pod Asiago.
  • W Waco w Teksasie został brutalnie zlinczowany oskarżony o morderstwo, upośledzony umysłowo czarnoskóry 17-latek Jessie Washington.
• 1917 – I wojna światowa: zwycięstwo floty austro-węgierskiej w bitwie w Cieśninie Otranto, dzięki któremu jej blokada przez statki aliantów została poważnie osłabiona.
• 1918:
  • I wojna światowa: ostrzał Village Bay na szkockiej wyspie Hirta przez niemiecki okręt podwodny.
  • Porażką komunistów zakończyła się wojna domowa w Finlandii.
• 1919 – Wojna grecko-turecka: armia grecka rozpoczęła okupację wojenną Izmiru.
• 1920 – W Paryżu odbyła się premiera baletu Pulcinella z muzyką Igora Strawinskiego.
• 1922 – W Genewie Polska i Niemcy przyjęły konwencję dotyczącą spraw ludnościowych i własnościowych na Górnym Śląsku po plebiscycie z 1921 roku.
• 1926 – Radio Zagrzeb rozpoczęło regularne nadawanie programu.
• 1928 – Premiera pierwszego filmu rysunkowego z Myszką Miki.
• 1929 – 125 osób zginęło w pożarze kliniki w Cleveland w amerykańskim stanie Ohio.
• 1930 – Ellen Church jako pierwsza w historii stewardesa obsługiwała pasażerów w samolocie United Airlines, lecącym z Oakland w Kalifornii do Chicago.
• 1931 – Papież Pius XI ogłosił encyklikę Quadragesimo anno.
• 1932 – W czasie nieudanej próby zamachu stanu grupa 11 japońskich młodych oficerów marynarki wtargnęła do domu premiera Tsuyoshiego Inukaia, który zginął od kul. Zamachowcy planowali zamordować także przebywającego z wizytą w Japonii Charliego Chaplina, który jednak wraz z synem premiera wybrał się obejrzeć walki sumo.
• 1934 – Na Łotwie doszło do zamachu stanu pod kierownictwem Kārlisa Ulmanisa.
• 1935 – Otwarto pierwszą linię moskiewskiego metra.
• 1936 – Gwatemala wystąpiła z Ligi Narodów.
• 1938 – Paul-Henri Spaak został premierem Belgii.
• 1940:
  • Kampania norweska: zbombardowany poprzedniego dnia statek pasażerski „Chrobry” został dobity torpedą zrzuconą przez samolot brytyjski i zatonął.
  • W San Bernardino w Kalifornii bracia Dick i Mac McDonaldowie założyli firmę McDonald’s.
• 1941:
  • II wojna światowa w Afryce: Brytyjczycy rozpoczęli operację „Brevity”, której celem było wyzwolenie Tobruku.
  • Dokonano oblotu pierwszego brytyjskiego samolotu odrzutowego Gloster E.28/39.
  • Élie Lescot został prezydentem Haiti.
• 1943:
  • Józef Stalin rozwiązał Komintern.
  • Muhammad VIII został bejem Tunisu.
• 1948 – Wybuchła I wojna izraelsko-arabska.
• 1949 – Papież Pius XII kanonizował Joannę de Lestonnac.
• 1950 – Otwarto nowy ratusz miejski w Oslo.
• 1951:
  • Czesław Miłosz, wówczas urzędnik w polskiej ambasadzie w Paryżu, poinformował na konferencji prasowej o zerwaniu współpracy z władzami komunistycznymi i pozostaniu na emigracji.
  • W Pradze otwarto pierwszą na świecie izbę wytrzeźwień.
• 1955:
  • Fidel Castro został na mocy amnestii zwolniony z więzienia.
  • Francuska wyprawa dokonała pierwszego wejścia na himalajski ośmiotysięcznik Makalu.
  • Ministrowie spraw zagranicznych 4 mocarstw okupacyjnych i Austrii podpisali w Wiedniu austriacki traktat państwowy przywracający austriacką niepodległość oraz przewidujący jej neutralność i zakaz wchodzenia w związki gospodarcze i polityczne z Niemcami.
• 1956 – Wystartował pierwszy program chorwackiej telewizji publicznej HRT 1 (jako TVZ1).
• 1957 – Na wyspie Malden na Pacyfiku Wielka Brytania przeprowadziła pierwszy test bomby wodorowej.
• 1958:
  • Premiera amerykańskiego musicalu filmowego Gigi w reżyserii Vincente’a Minnellego na podstawie powieści Sidonie-Gabrielle Colette.
  • W stolicy Ghany Akrze zorganizowano pierwszą Konferencję Niepodległych Krajów Afryki.
  • ZSRR dokonał drugiego, tym razem udanego startu sztucznego satelity Sputnik 3.
• 1960 – W ZSRR wystrzelono sztucznego satelitę Sputnik 4.
• 1962 – Wystrzelono amerykańskiego satelitę wywiadowczego Corona 41.
• 1963 – Gordon Cooper odbył lot kosmiczny na pokładzie statku Mercury-Atlas 9, ostatni w ramach programu „Merkury”.
• 1965 – 10 osób zginęło, a 21 zostało rannych w wyniku zejścia lawiny śnieżnej na hotel Schneefernerhaus na zboczu Zugspitze w Alpach Bawarskich.
• 1968 – Książę Filip położył kamień węgielny pod nowy budynek Royal Prince Alfred Yacht Club w Pittwater w australijskim stanie Nowa Południowa Walia.
• 1969 – Z powodu braku koordynacji przy napełnianiu zbiorników balastowych zatonął przy nabrzeżu stoczniowym w Vallejo w Kalifornii okręt podwodny z napędem jądrowym USS „Guitarro”, który po podniesieniu i wyremontowaniu wszedł do służby z ponad dwuletnim opóźnieniem.
• 1970 – Założono szwedzki klub hokejowy IF Björklöven.
• 1971 – W Sallen w północnej Francji w wyniku zarwania podłogi sali w której odbywało się przyjęcie weselne zginęło 13 osób.
• 1972:
  • Okupowana od 1945 roku przez Amerykanów Okinawa wróciła pod zarząd japoński.
  • W Laurel w stanie Maryland 21-letni Arthur Bremer postrzelił 4 osoby, w tym gubernatora Alabamy George’a Wallace’a, który ubiegał się o nominację Partii Demokratycznej na urząd prezydenta USA.
• 1974 – 3 terrorystów z Ludowego Frontu Wyzwolenia Palestyny przekroczyło w przebraniu za izraelskich żołnierzy granicę libańsko-izraelską i ostrzelało autobus, zabijając 2 Izraelki i raniąc 6 osób. Następnie wkroczyli do wsi Ma’alot, gdzie zabili 3 Izraelczyków i zajęli szkołę podstawową, biorąc jako zakładników grupę 90 uczniów z nauczycielami. Podczas nieudanej akcji odbicia zakładników przeprowadzonej przez izraelskich komandosów zginęło 26 osób (w tym wszyscy terroryści i jeden komandos), a 17 zostało rannych.
• 1975 – György Lázár został premierem Węgier.
• 1976:
  • 52 osoby zginęły w katastrofie samolotu An-24 na Ukrainie.
  • Zlikwidowano komunikację trolejbusową w fińskim Tampere.
• 1981 – Brytyjski statek badawczy odkrył na dnie Morza Barentsa wrak zatopionego w 1942 roku krążownika HMS „Edinburgh”, który przewoził 5,5 tony złota będącego częścią zapłaty ze strony radzieckiej za dostawy Lend-Lease.
• 1982 – Na torze w Indianapolis w jednym z najbrutalniejszych wypadków w historii wyścigów samochodowych zginął amerykański kierowca Gordon Smiley.
• 1984 – Dokonano oblotu włosko-brazylijskiego lekkiego samolotu szturmowego AMX International AMX.
• 1987 – Została wystrzelona radziecka bojowa stacja kosmiczna Polus.
• 1988 – Rozpoczęła się ewakuacja wojsk radzieckich z Afganistanu.
• 1989:
  • Luis Alberto Sánchez został premierem Peru.
  • Michaił Gorbaczow przybył z wizytą do Pekinu.
• 1990:
  • Portret doktora Gacheta Vincenta van Gogha został sprzedany za 82,5 mln dolarów.
  • W Bułgarii zakończyły się obrady Okrągłego Stołu.
• 1991:
  • Édith Cresson jako pierwsza kobieta stanęła na czele francuskiego rządu.
  • Premiera polsko-francusko-norweskiego filmu Podwójne życie Weroniki w reżyserii Krzysztofa Kieślowskiego.
• 1992 – Podpisano traktat taszkencki.
• 1993 – W irlandzkim Millstreet odbył się 38. Konkurs Piosenki Eurowizji.
• 1996 – Premiera czeskiego filmu Kola w reżyserii Jana Svěráka.
• 1997:
  • 22 lata po zakończeniu wojny w Laosie, USA przyznały się oficjalnie do brania w niej udziału, czemu dotąd zaprzeczały.
  • Prezydent Alaksandr Łukaszenka został przewodniczącym Narodowego Komitetu Olimpijskiego Republiki Białorusi (spośród 117 członków sprzeciwił się tylko arcymistrz szachowy Wiktor Kuprejczyk).
  • Rozpoczęła się misja STS-84 wahadłowca Atlantis.
• 1998 – Premiera amerykańskiego filmu Zaklinacz koni w reżyserii Roberta Redforda.
• 2000 – Armia brytyjska rozpoczęła ewakuację swoich obywateli z ogarniętego wojną domową Sierra Leone (operacja „Palliser”).
• 2001 – Został wystrzelony satelita telekomunikacyjny Intelsat 10.
• 2004:
  • Komitet Wykonawczy FIFA dokonał wyboru kandydatury RPA na gospodarza Mistrzostw Świata w Piłce Nożnej 2010.
  • W Stambule odbył się 49. Konkurs Piosenki Eurowizji.
• 2005:
  • W Etiopii odbyły się wybory parlamentarne.
  • Premiera filmu science fiction Gwiezdne wojny: część III – Zemsta Sithów w reżyserii George’a Lucasa.
• 2006 – Giorgio Napolitano został zaprzysiężony na urząd prezydenta Włoch.
• 2007 – 25 osób zginęło, a ponad 30 zostało rannych w samobójczym zamachu bombowym w pakistańskim Peszawarze.
• 2010 – Niespełna 17-letnia Australijka Jessica Watson zawinęła swym jachtem do portu w Sydney, kończąc jako najmłodsza osoba w historii samotny rejs dookoła świata.
• 2011 – W Hiszpanii powstał ruch Indignados.
• 2012 – François Hollande został zaprzysiężony na urząd prezydenta Francji.
• 2014 – Joe Natuman został premierem Vanuatu.
• 2015 – W czasopiśmie „Science” ukazał się artykuł o odkryciu stałocieplności u pierwszej znanej ryby – strojnika (Lampris guttatus).
• 2017 – Édouard Philippe został premierem Francji.
• 2020 – Podczas rutynowego lotu na Florydzie rozbił się myśliwiec F-22 Raptor, którego pilot zdołał się bezpiecznie katapultować.
• 2022 – Tytus Brandsma, César de Bus, Karol de Foucauld, Maria Dominika Mantovani, Alojzy Maria Palazzolo, Łazarz Pillai, Anna Maria Rivier, Maria Franciszka Rubatto, Justyn Maria Russolillo i Karolina Santocanale zostali kanonizowani przez papieża Franciszka.

Urodzili się

Zmarli

Przypisy