Otsailaren 4

Euskal Herria

• 1915 – Ordizia eta Beasain banandu egin ziren.
• 1969 – Santa Agatako abesbatzek boikota egin zioten abesteari. Urtarrilaren 24tik Estatu osoan erregimen frankistak ezarritako salbuespen egoeraren aurkako protesta zen.
• 1979 – ETAk Esteban Saez Gomez goardia zibila hil zuen Donostian.
• 1981 – Espainiako erregeak, Gernikako foruak zin egin zituen. Herri Batasunako eta Langile Abertzale Iraultzaileen Alderdiko (LAIA) kideek "Eusko gudariak" abestu zioten.
• 2008 – Batasunako Pernando Barrena, Patxi Urrutia eta Unai Fano buruzagiak atxilotu zituzten Auzitegi Nazionaleko Baltasar Garzon epailearen aginduz.

Mundua

• 1945 – Franklin D. Roosevelt, Winston Churchill eta Josef Stalin Yaltako konferentzian izan ziren.
• 1948 – Sri Lankak independentzia lortu zuen.
• 1981 – Espainiako erregeak, Gernikako foruak zin egin zituen.
• 1998 – Sevillako auzitegi batek 39 urteko kartzela zigorra ezarri zien Anabel Segura gaztea erail zuten bi pertsonei.
• 2003 – Serbia eta Montenegroko konstituzioa indarrean sartu zen.
• 2004 – Facebook gizarte-sare zerbitzua sortu zen.
• 2008 – Ekialdeko Pirinioetako Kontseilu Orokorrak katalana ofizialki onartu zuela jakinarazi zen.
• 2009 – Barack Obama Ameriketako Estatu Batuetako presidenteak, Afganistanera 30.000 soldadu gehiago bidaltzeko agindua eman zuen.

Euskal Herria

Mundua

• 1927 – Lehenengo film soinuduna egin zen.
• 1994 – Ace Ventura: Pet Detective ("Ace Ventura: Maskoten Detektibea") filma estreinatu zen, Tom Shadyacek zuzendu eta Jim Carrey, Courteney Cox, Sean Young, Tone Lōc eta Dan Marino aktoreek antzeztu zuten.

Euskal Herria

Mundua

• 1961 – Sovietar Batasunak Sputnik 7 zunda jaurti zuen Artizarrerantz. Misioak huts egin zuen lurraren orbitatik kanpora bultzatu behar zuen zuziriaren oker batengatik.

Euskal Herria

Mundua

Euskal Herria

• 1751n bataiatua – Blas de Laserna, nafar musikagilea (h. 1816).
• 1844 – Emiliano Arriaga, bizkaitar musikagilea eta gaztelaniazko idazlea (h. 1919).
• 1849 – José María Olabarri Massino, bizkaitar enpresaria (h. 1924).
• 1853 – Rafael Balanzategi, nafar kazetari eta politikaria.
• 1874 – Luis Arana Uriguen, euskal kirolari, politikari eta enpresaria (h. 1951).
• 1875 – Felipe de Jesus Munarritz, nafar klaretar apaiza (h. 1936).
• 1881 – Jose Eizagirre Aiestaran, euskal idazlea (h. 1949).
• 1882 – Paulo Iantzi, nafar bertsolaria (h. 1962).
• 1883 – Blas Alegria, euskal idazlea (h. 1947).
• 1898 – Ignacio Gonzalez de Kareaga, bizkaitar abokatu eta politikaria.
• 1901 – Bizente Amezaga, euskaltzain eta euskara irakaslea (h. 1969).
• 1914 –
  • José Mardones Llorente, arabar futbolaria (h. 1969).
  • Tomás Agirre Etxebeste, Txipia, gipuzkoar futbolaria (h. 1998).
• 1942 – Eladia Balerdi, Irura IV, gipuzkoar erraketista (h. 1997).
• 1951 – Román Felones, PSNko nafar politikaria.
• 1953 – Joanito Mitxelena, gipuzkoar bertsolaria (h. 2019).
• 1954 – Jose Ignacio Goirigolzarri, bizkaitar ekonomialaria, BBVAko zuzendari nagusi ohia eta Bankia eta BFA bankuetako presidentea.
• 1955 – Iñake Irastorza, euskal aktorea.
• 1956 – Juan José Prado, gipuzkoar atleta ohia, abiadura lasterketetan aditua.
• 1958 – Lurdes Lekuona Laburu, Zalduondoko alkatea.
• 1959 – Juan Manuel Lopez Iturriaga, euskal herritar saskibaloi jokalari ohi eta telebistako aurkezlea.
• 1960 – Lurdes Gabarain, gipuzkoar maratoilaria, maratoi bat bukatzen lehen euskal emakumea.
• 1962 – Javier Murgialdai, arabar txirrindulari ohia.
• 1967 – Jokin Sorozabal, gipuzkoar bertsolaria.
• 1979 – Iñaki Guridi, gipuzkoar kazetaria.
• 1980 – Maitena Salinas, gipuzkoar aktorea eta zinema-zuzendaria.
• 1985 – Jon Ander González Esteban, bizkaitar futbol arbitroa.
• 1989 – Ion Izagirre, euskal txirrindularia.
• 1994 – Unai Bilbao, bizkaitar futbolaria.
• 1995 – Julen Uriguen, bizkaitar futbolaria.
• 1998 – Theo Lucbert, lapurtar futbolaria.
• 1999 – June Arbeo, bizkaitar atleta.

Mundua

• 1495 – Francesco II.a Sforza, italiar aristokrata (h. 1535).
• 1667 – Alessandro Magnasco, italiar margolaria (h. 1749).
• 1688 – Pierre de Marivaux, frantziar idazlea (h. 1763).
• 1740 – Carl Michael Bellman, suediar poeta (h. 1795).
• 1746 – Tadeusz Kościuszko, poloniar militarra eta abertzalea (h. 1817).
• 1749 – Josefa Amar Borbón, espainiar pedagogoa eta Ilustrazioko idazlea (h. 1833).
• 1778 – Augustin Candolle, suitzar botanikaria (h. 1841).
• 1799 – Almeida Garrett, portugaldar idazle, antzerkigile, mintzalari, erresumako pare, ministr] eta estatu-idazkaria (h. 1854).
• 1805 – William Harrison Ainsworth, ingeles eleberrigilea (h. 1882).
• 1808 – Josef Kajetán Tyl, txekiar antzerkigile, idazle eta aktorea, Txekiako ereserki nazionalaren egilea (h. 1856).
• 1811 – Aristide Cavaillé-Coll, frantziar organo-egilea (h. 1899).
• 1820 – Božena Němcová, txekiar idazlea (h. 1862).
• 1842 –
  • Georg Brandes, daniar filosofo, literatura-kritikari eta kazetaria (h. 1927).
  • Hugo Schuchardt, alemaniar hizkuntzalaria (h. 1927).
• 1848 – José López Mendoza, gaztelar elizgizona (h. 1923).
• 1849 – Jean Richepin, frantziar idazlea (h. 1926).
• 1862 – Hjalmar Hammarskjöld, Suediako lehen ministroa (h. 1953).
• 1868 – Constance Markievicz, irlandar nazionalista, sufragista, iraultzailea eta sozialista (h. 1927).
• 1871 – Friedrich Ebert, Weimarko Errepublikako lehen lehendakaria (h. 1925).
• 1875 – Ludwig Prandtl, alemaniar fisikaria (h. 1953).
• 1879 – Jacques Copeau, frantziar antzerki-zuzendari eta antzezlea (h. 1949).
• 1881 –
  • Fernand Léger, frantziar margolaria (h. 1955).
  • Jakov Protazanov, errusiar zinema zuzendaria eta gidoilaria (h. 1945).
  • Kliment Voroxilov, sobietar mariskal eta politikaria (h. 1969).
• 1882 – Edwin John Pratt, kanadar olerkaria (h. 1964).
• 1889 – Pitirim Sorokin, errusiar-estatubatuar soziologoa (h. 1968).
• 1892 –
  • Ugo Betti, italiar antzerkigilea (h. 1953).
  • Andreu Nin, kataluniar politikaria (h. 1937).
• 1896 – Friedrich Hund, alemaniar fisikaria (h. 1997).
• 1897 – Ludwig Erhard, Alemaniako kantzilerra (h. 1977).
• 1900 – Jacques Prévert, frantziar olerkaria eta zinema-idazlea (h. 1977).
• 1902 –
  • Manuel Álvarez Bravo, mexikar argazkilaria (h. 2002).
  • Charles Lindbergh, estatubatuar hegazkin pilotu eta ingenieria, Ozeano Atlantikoa bakarrik eta geldiunerik gabe gurutzatu zuen lehenbiziko pilotua (h. 1974).
• 1904 –
  • MacKinlay Kantor, estatubatuar kazetari, eleberrigile eta gidoilaria (h. 1977).
  • Deng Yingchao, txinatar politikaria (h. 1992).
• 1906 –
  • Dietrich Bonhoeffer, alemaniar teologo protestantea (h. 1945).
  • Nicholas Georgescu-Roegen, errumaniar matematikari, estatistikari eta ekonomialaria (h. 1994).
  • Clyde Tombaugh, Pluton planeta nanoa aurkitu zuen estatubatuar astronomoa (h. 1997).
• 1909 – Koichi Kudo, japoniar futbolari eta entrenatzailea (h. 1971).
• 1912 –
  • Erich Leinsdorf, austriar-estatubatuar orkestra-zuzendaria (h. 1993).
  • Byron Nelson, estatubatuar golfaria (h. 2006).
• 1913 –
  • Étienne Martin, frantziar eskultorea (h. 1995).
  • Sabina Olmos, argentinar aktorea eta tango abeslaria (h. 1999).
  • Rosa Parks, afro-amerikar jostuna, Afro-amerikarren eskubide zibilen aldeko mugimenduko aktibista garrantzitsua (h. 2005).
• 1914 – Alfred Andersch, alemaniar idazlea (h. 1980).
• 1917 –
  • Yahya Khan, Pakistango 3. presidentea (h. 1980).
  • Elena Soriano, espainiar idazlea (h. 1996).
• 1918 – Ida Lupino, britainiar-estatubatuar aktore eta zinema zuzendaria (h. 1995).
• 1921 –
  • Betty Friedan, estatubatuar idazle feminista (h. 2006).
  • Lotfi A. Zadeh, Azerbaijandar matematikaria eta Berkeley Unibertsitateko irakaslea (h. 2017).
• 1923 –
  • Belisario Betancur, Kolonbiako presidentea (h. 2018).
  • Joan Vollmer, Beat belaunaldiak hasieran izan zuen emakumerik garrantzitsuena (h. 1951).
• 1925 – Arne Åhman, suediar atleta, jauzi hirukoitzean espezializatua (h. 2022).
• 1927 – Tony Fruscella, estatubatuar jazz tronpeta-jotzailea (h. 1969).
• 1929 – Reino Börjesson, suediar futbolaria (h. 2023).
• 1931 – María Estela Martínez de Perón, Argentinako presidentea.
• 1932 – Robert Coover, estatubatuar eleberrigilea.
• 1934 – Fernando Manzaneque, Manzaneque de la Mancha, espainiar txirrindularia (h. 2004).
• 1935 – Antonina Rodrigo, espainiar idazle eta historialaria.
• 1937 –
  • John Devitt, australiar igerilaria (h. 2023).
  • Félix Grande, espainiar poeta eta kritikaria (h. 2014).
• 1940 – George A. Romero, estatubatuar zinemagilea (h. 2017).
• 1941 – Laisenia Qarase, Fijiko lehen ministroa (h. 2020).
• 1942 – Ovidi Montllor, valentziar kantautore eta aktorea, Nova Cançó katalanezko musika mugimenduaren partaidea (h. 1995).
• 1943 –
  • Wanda Rutkiewicz, poloniar alpinista, inoizko emakume alpinistarik onenetarikoa (h. 1992).
  • Ken Thompson, estatubatuar informatika aintzindaria, Unix sistema eragilearen sortzaileetako bat.
• 1944 – Candida Höfer, alemaniar argazkilaria.
• 1945 – Marisa Mediavilla Herreros, espainiar liburuzaina, dokumentalista eta feminista, emakumeen historian espezializatua.
• 1947 – Dan Quayle, AEBetako 44. presidenteordea.
• 1948 –
  • Alice Cooper, estatubatuar rock abeslaria eta musikagilea.
  • Marisol, espainiar abeslari eta aktorea.
• 1950 – Amparo Amorós, espainiar poeta, saiakeragilea eta literatura-kritikaria.
• 1951 – Patrick Bergin, irlandar aktorea.
• 1952 –
  • Jenny Shipley, Zeelanda Berriko lehen ministroa.
  • Gabriel Yacoub, frantziar musikaria.
• 1953 – Kitarō, New Age estiloko japoniar musikagilea.
• 1954 – Andrei Karlov, errusiar diplomatiko eta enbaxadorea (h. 2016).
• 1955 – Carme Junyent, kataluniar hizkuntzalaria (h. 2023).
• 1958 – Kazuaki Nagasawa, japoniar futbolari ohia.
• 1959 –
  • Tsitsi Dangarembga, zimbabwetar idazle eta zine zuzendaria, Afrikako feminismoaren erreferentea.
  • Jadiyetu El Mohtar, saharar kazetari, irakasle eta ekintzailea.
  • Zeca Pagodinho, brasildar abeslari eta musikagile herrikoia.
• 1961 – Mark Simpson, estatubatuar saskibaloi jokalari ohia.
• 1963 – Pirmin Zurbriggen, suitzar eskiatzaile ohia, kirol honetako onenetakoa.
• 1964 – Oleg Protasov, ukrainar futbolari ohia.
• 1965 –
  • John van Loen, herbehereetar futbolari ohia.
  • Michael Saylor, estatubatuar enpresaburu eta negozio-exekutiboa.
• 1966 – María Jesús Montero, espainiar medikua eta politikari sozialista.
• 1967 – Zoila Uriarte Gonzáles, perutar mediku, funtzionario eta irakaslea (h. 2016).
• 1971 –
  • Yaneth Cajahuanca, perutar zooteknia-ingeniaria eta politikaria.
  • Eric Garcetti, Los Angelesko alkatea.
• 1973 – Oscar de la Hoya, mexikar-estatubatuar boxeolaria.
• 1974 – Rocío Monasterio, hispano-kubatar politikaria eta enpresaburua.
• 1975 – Natalie Imbruglia, australiar abeslari eta aktorea.
• 1977 – Andrés Gertrúdix, espainiar aktorea.
• 1978 – Danna García, kolonbiar aktorea eta abeslaria.
• 1981 –
  • Lorena Castell, kataluniar irrati-esatari, telebista aurkezle eta aktorea.
  • Sonia García Galán, espainiar ikertzailea, historian doktorea eta irakaslea.
• 1982 – Laurence Arné, frantziar aktorea.
• 1985 – Mariee Sioux, estatubatuar folk abeslari eta musikagilea.
• 1990 – Nairo Quintana, kolonbiar txirrindularia.
• 1994 –
  • Kristina Higgins, estatubatuar saskibaloiko jokalaria.
  • Miguel Ángel López, kolonbiar txirrindularia.
  • Alexia Putellas, kataluniar futbolaria, Emakumezkoen Urrezko Baloi sariaren irabazlea.

Euskal Herria

• 1396 – Ines Nafarroakoa, Nafarroako infanta (j. 1334).
• 1715 – Martin Urtsua, Lizarragako kondea, nafar konkistatzailea (j. 1653).
• 1799 – José Joaquín Enparan, gipuzkoar noble eta politikaria (j. 1725).
• 1919 – Fermín Calbetón, donostiar politikari liberala (j. 1853).
• 1950 – Josefa Ignacia Albisu, gipuzkoar erraketista (j. 1859).
• 1952 – Eustaquio Etxabe-Sustaeta, arabar kazetari eta politikari karlista (j. 1872).
• 1969 – Bingen Ametzaga, euskal idazle eta bizkaitar politikaria (j. 1901).
• 1989 – Jose Berruezo Ramírez, gaztelaniazko nafar idazlea (j. 1912).
• 2014 – Enrike Albizu, gipuzkoar margolaria, Bidasoko Eskolako kidea (j. 1926).
• 2020 – Pio Berasategi, gipuzkoar idazlea (j. 1935).

Mundua

• 211 – Septimio Severo, erromatar enperadorea (j. 146).
• 708 – Sisinio, Aita santua (j. c. 650).
• 856 – Rabanus Maurus, alemaniar beneditarra eta artzapezpikua.
• 1498 – Antonio del Pollaiolo, italiar pizkundeko margolari, eskultore, grabatzaile eta urregilea (j. 1429/1433).
• 1550 – Vicente Espinel, espainiar musikari, poeta eta eleberrigilea (j. 1550).
• 1615 – Giambattista della Porta, italiar polimata eta antzerkigilea (j. 1535).
• 1715 – Anthony Ashley Cooper (Shaftesburyko III. kondea), ingeles politikaria eta filosofoa (j. 1671).
• 1787 – Pompeo Batoni, italiar margolaria (j. 1708).
• 1799 – Étienne-Louis Boullée, frantziar arkitekto neoklasizista (j. 1724).
• 1847 – Henri Dutrochet, frantziar fisiologo eta fisikaria, osmosiaren aurkitzailea (j. 1776).
• 1856 - Anna Gottlieb, austriar sopranoa (j. 1774).
• 1885 – Sarah Peale, estatubatuar erretratugilea, Estatu Batuetako lehen emakume artista profesionaltzat hartua (j. 1800).
• 1893 – Concepción Arenal, galiziar idazlea (j. 1820).
• 1894 – Adolphe Sax, belgikar musikaria eta musika-tresnen egilea (j. 1814).
• 1896 – Mercedes Muñoz Sampedro, espainiar aktorea (j. 1896).
• 1912 – Franz Reichelt, frantziar-austriar jostuna (j. 1878).
• 1928 – Hendrik Lorentz, holandar fisikaria, 1902ko Fisikako Nobel Saria (j. 1853).
• 1939 – Edward Sapir, estatubatuar hizkuntzalari eta antropologoa (j. 1884).
• 1940 – Nikolai Jezhov, errusiar polizia sekretu sobietarreko ofiziala (j. 1895).
• 1941 – Maximilien Luce, frantziar margolaria (j. 1858).
• 1947 – Luigi Russolo, italiar margolaria eta musikagilea (j. 1885).
• 1956 – Savielly Tartakower, errusiar-poloniar xakelari judua (j. 1887).
• 1965 – Angelina Abad Cantavella, espainiar irakasle eta idazlea (j. 1893).
• 1974 –
  • Satyendra Nath Bose, bengalar fisikaria (j. 1894).
  • René Lafon, frantziar jatorriko euskal hizkuntzalaria (j. 1899).
• 1980 –
  • Camara Laye, ginear eleberrigilea (j. 1928).
  • Hugh Watt, Zeelanda Berriko jarduneko lehen ministroa (j. 1912).
• 1983 –
  • Alfonso Calzolari, italiar txirrindularia (j. 1887).
  • Karen Carpenter, estatubatuar abeslari eta bateria-jotzailea, The Carpenters taldeko kidea (j. 1950).
• 1987 – Carl Rogers, estatubatuar psikologoa eta apaiza (j. 1902).
• 1994 – Fred de Bruyne, belgikar txirrindularia (j. 1930).
• 1995 – Patricia Highsmith, estatubatuar eleberrigilea, oso ezaguna idatzitako suspense lanengatik (j. 1921).
• 1998 – Jacques Guillermaz, frantziar sinologoa, armadako jenerala eta diplomatikoa (j. 1911).
• 1999 – Luigi Bernabò Brea, italiar arkeologoa (j. 1910).
• 2001 –
  • J. J. Johnson, estatubatuar jazz tronbonista, konpositore eta moldatzailea (j. 1924).
  • Iannis Xenakis, errumaniar-greziar musikagilea eta arkitektoa (j. 1922).
• 2002 –
  • Agatha Barbara, Maltako 3. presidentea (j. 1923).
  • Helen Dodson Prince, estatubatuar astronomoa (j. 1905).
  • Marisa Sanches, brasildar aktore, abeslari eta esataria (j. 1924).
• 2004 –
  • Valentina Borok, ukrainar-sobietar matematikaria, ekuazio diferentzial partzialetan egindako lanagatik ezaguna (j. 1931).
  • Hilda Hilst, brasildar poeta, kronista, eleberrigile eta antzerkigilea (j. 1930).
• 2006 – Betty Friedan, estatubatuar idazle feminista (j. 1921).
• 2008 – Bertha Moss, argentinar aktorea (j. 1919).
• 2009 – Lux Interior, The Cramps punk rock bandako sortzailea eta abeslaria (j. 1946).
• 2010 –
  • Tomás Mac Giolla, irlandar errepublikar politikaria (j. 1924).
  • Hans Vermeer, alemaniar hizkuntzalari eta itzultzaile akademikoa (j. 1930).
• 2011 – Tura Satana, japoniar-estatubatuar aktore eta dantzaria (j. 1938).
• 2013 – Reg Presley, ingeles abeslaria, The Troggs taldeko kidea (j. 1941).
• 2016 –
  • Dave Mirra, estatubatuar muturreko kirolaria, BMX eta rallycross kiroletan aritua (j. 1974).
  • Edgar Mitchell, estatubatuar astronauta eta militarra (j. 1930).
• 2018 – Alan Baker, britainiar matematikaria (j. 1939).
• 2019 – Matti Nykänen, finlandiar eski jauzilaria (j. 1963).
• 2020 –
  • Kamau Brathwaite, barbadostar poeta eta irakaslea (j. 1930).
  • José Luis Cuerda, espainiar zinema zuzendari eta gidoigilea (j. 1947).
  • Daniel Arap Moi, Kenyako presidentea (j. 1924).
• 2022 – Georges Labazée, frantziar politikaria, Pirinio Atlantikoetako Kontseilu Orokorreko lehendakaria (j. 1943).
• 2023 – Sherif Ismail, Egiptoko lehen ministroa (j. 1955).
• 2024 –
  • Hage Geingob, Namibiako 3. presidentea (j. 1941).
  • Kurt Hamrin, suediar futbolaria (j. 1934).
  • Barry John, galestar errugbilaria, inoizko galestar errugbilari hoberenetakoa (j. 1945).

• Santa Ageda bezperan ohitura da etxez etxe koplak kantatzen ibiltzea.
• Sehaska egutegiko izendegia: Adarra, Adartza eta Jone.
• Giza Anaitasunaren Nazioarteko Eguna